Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Để tiếng mã la mãi ngân vang

PV - 14:05, 01/06/2018

Từ ngàn xưa, mã la được xem là nhạc cụ tiêu biểu cũng là tài sản quý giá trong mỗi gia tộc và là “vật thiêng” trong đời sống tâm linh của đồng bào Raglai (Ninh Thuận). Ngày nay, tuy đã có nhiều thay đổi nhưng âm vang mã la không thể thiếu vắng trong các lễ hội truyền thống của cộng đồng Raglai.

Theo ông Nguyễn Hải Liên, Nhà Nghiên cứu Văn hóa dân gian (Hội Văn nghệ dân gian tỉnh Ninh Thuận, mã la là nhạc cụ tiêu biểu và phổ biến, vừa là tài sản quý giá lại vừa là vật thiêng của gia tộc người Raglai. Sở dĩ xem mã la là vật thiêng vì nó có thể thay mặt cho gia tộc hướng về tổ tiên, ông bà trong các lễ hội của người Raglai. Ngày xưa mã la đóng vai trò là thần bảo vệ, thần tiên tri, báo hiệu điều lành, điều dữ cho dân làng biết để ứng phó.

Đồng bào Raglai đánh mã la trong dịp lễ hội. Đồng bào Raglai đánh mã la trong dịp lễ hội.

 

Ngày nay, trong các nghi lễ của đồng bào Raglai, nhất là trong các lễ hội còn lưu giữ như: Lễ ăn đầu lúa, lễ bỏ mả… thì không thể thiếu mã la. Tiếng mã la tượng trưng cho người dẫn đường, lời mời mộc, thỉnh cầu ông bà, tổ tiên… về chung vui với dòng tộc, con cháu. Đồng bào Raglai vốn ít thổ lộ tình cảm bằng lời nói. Mã la là nhạc cụ duy nhất trong gia tộc để mọi người gửi gắm tình cảm, ước mơ và giáo dục con cái luôn nhớ về cội nguồn, ý thức gìn giữ bản sắc văn hóa truyền thống của dân tộc.

Mã la quan trọng với đồng bào Raglai là vậy nhưng trong thời buổi hiện đại, một bộ phận lớp trẻ không còn mặn mà với loại nhạc cụ này, khiến cho âm vang mã la có nguy cơ “đứt nhịp”. Trước thực trạng này, cách đây 6 năm, Hội Văn nghệ dân gian tỉnh Ninh Thuận chọn xã Phước Thắng (Bác Ái) thí điểm thành lập các đội “Mã la gia tộc Raglai”. Mục đích là tuyên truyền, vận động đồng bào hiểu được ý nghĩa và nâng cao nhận thức để giáo dục con cháu trong tộc họ về ý thức bảo tồn và phát huy nhạc cụ truyền thống của cộng đồng mình.

Bằng sự cố gắng và nỗ lực của Hội Văn nghệ dân gian và các cơ quan ban, ngành, hiện toàn tỉnh Ninh Thuận có 20 đội mã la gia tộc; các nghệ nhân dân gian Raglai đang miệt mài truyền dạy, chuyển giao cho con cháu.

Nghệ nhân ưu tú Mai Thắm, thôn Mai Oai, xã Phước Thắng (Bác Ái), cho biết: Nhiều năm qua, được sự trợ giúp của Hội Văn nghệ dân gian tỉnh vận động thành lập đội mã la gia tộc, tôi đảm nhận việc truyền dạy cho 2 tộc họ Pi Năng và Patâu Asá, với các cháu có độ tuổi từ 11-14 tuổi. Giờ đây, con cháu trong tộc họ đã biểu diễn thuần thục nhạc cụ và có nhiều chuyến lưu diễn trong và ngoài tỉnh.

“Tuy việc truyền dạy mã la tại tộc họ mấy năm qua có chiều hướng phát triển tốt, nhưng sau khi các cháu học hết phổ thông đi học và đi làm ăn xa, việc tập luyện mã la sẽ không còn được duy trì như trước nữa. Đặc biệt, số lượng mã la tại các gia tộc không đủ, thường xuyên phải đi mượn nơi khác khi tập luyện nên ít nhiều ảnh hưởng đến tâm lý học đánh mã la của các cháu, ông Thắm chia sẻ thêm.

Cũng theo ông Nguyễn Hải Liên, một trong những cách bảo tồn hiệu quả mã la của đồng bào Raglai đó là, duy trì việc truyền dạy mã la trong gia tộc cho các lớp thanh niên trẻ, nhất là các cháu gái từ 12-14 tuổi. Vì các cháu này luôn ở tại làng và dù khi trưởng thành, thì các gia tộc vẫn duy trì được đội mã la, với chế độ mẫu hệ “mẹ truyền con nối”. Và giá trị bảo lưu, phát huy di sản văn hóa của tộc người Raglai sẽ được nâng lên.

Nghệ nhân ưu tú Pi Năng Thị Kính cũng cho biết: Tộc họ tôi chỉ truyền dạy mã la cho con gái vì đồng bào Raglai theo chế độ mẫu hệ; còn con trai khi lớn lên đi lấy vợ và đi nơi khác sống, mình vừa mất đội, vừa mất các bài nhạc đã dạy. Bằng cách như thế mới giữ được nét văn hóa của dân tộc Raglai.

Việc dạy mã la tại tộc họ của đồng bào Raglai tuy có gặp khó khăn, nhưng với tâm huyết, nỗ lực của cộng đồng, tiếng mã la vẫn ngày đêm vang vọng giữa núi rừng. Anh Tạ Yên Mơn, Phó Chủ tịch UBND xã Phước Hà (Thuận Nam) vui mừng chia sẻ: “Hầu như các tộc họ ở địa phương đều biết đánh mã la. Trong Lễ hội Ăn đầu lúa của các gia tộc ở làng Giá, Là A… âm vang mã la đã vang lên bởi những bàn tay điêu luyện của nghệ nhân và làm cho lễ hội được linh thiêng, nhộn nhịp hơn”.

ĐẠT THÀNH NHÂN

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Đồng bào Xơ Đăng làng Kon Teo Đăk Lấp chung tay sửa chữa lại nhà rông truyền thống

Đồng bào Xơ Đăng làng Kon Teo Đăk Lấp chung tay sửa chữa lại nhà rông truyền thống

Sau khi Báo Dân tộc và Phát triển có bài phản ánh “Người dân làng Kon Teo Đăk Lấp, xã Đăk Long, huyện Đăk Hà, tỉnh Kon Tum cũ (nay là xã Đăk Pxi, tỉnh Quảng Ngãi) không đồng thuận với chủ trương phá bỏ nhà rông truyền thống để xây phòng học”, thì việc xây dựng phòng học đã được dừng lại và nhà rông được giữ nguyên. Những ngày này, đồng bào Xơ Đăng nơi đây đang chung tay, góp sức sửa chữa lại nhà rông truyền thống cho khang trang hơn, để phục vụ các lễ hội truyền thống của làng.
Tin nổi bật trang chủ
Thủ tướng: Chính phủ dưới sự lãnh đạo của Đảng, 80 năm hành trình vì nước, vì dân

Thủ tướng: Chính phủ dưới sự lãnh đạo của Đảng, 80 năm hành trình vì nước, vì dân

Thời sự - PV - 8 giờ trước
Sáng 20/8, Lễ kỷ niệm 80 năm thành lập Chính phủ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (28/8/1945 - 28/8/2025) được long trọng tổ chức tại Hà Nội. Đây là lần đầu tiên Chính phủ tổ chức kỷ niệm ngày thành lập.
Gia Lai: Xây dựng xã biên giới Ia Púch vững mạnh toàn diện

Gia Lai: Xây dựng xã biên giới Ia Púch vững mạnh toàn diện

Tin tức - Ngọc Thu - 9 giờ trước
Là xã biên giới nằm ở phía Tây của tỉnh Gia Lai, Ia Púch có gần 8,8 km đường biên giới tiếp giáp với Vương quốc Campuchia. Thời gian qua, xã Ia Púch đã tập trung phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao đời sống Nhân dân, thực hiện đạt chỉ tiêu đã được tỉnh định hướng và cụ thể hóa trong Nghị quyết của Đại hội.
Đặc khu Thổ Châu đặt mục tiêu xây dựng phên giậu tiền tiêu vững vàng và bứt phá kinh tế biển

Đặc khu Thổ Châu đặt mục tiêu xây dựng phên giậu tiền tiêu vững vàng và bứt phá kinh tế biển

Tin tức - Tào Đạt - 9 giờ trước
Trong 2 ngày 19 và 20/8, Đảng bộ Đặc khu Thổ Châu (tỉnh An Giang) đã tổ chức Đại hội lần thứ I, nhiệm kỳ 2025 - 2030. Đại tá Nguyễn Văn Ngành, Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Chỉ huy trưởng Bộ Chỉ huy quân sự tỉnh dự và chỉ đạo Đại hội.
Thanh Hóa: Công bố khẩn cấp sạt lở bờ hữu suối Son đoạn qua bản Sa Ná

Thanh Hóa: Công bố khẩn cấp sạt lở bờ hữu suối Son đoạn qua bản Sa Ná

Tin tức - Quỳnh Trâm - 9 giờ trước
Cuộc sống của 78 hộ gia đình với 350 nhân khẩu bị ảnh hưởng nghiêm trọng bởi tình trạng sạt lở bờ hữu suối Son, đoạn qua bản Sa Ná, xã Na Mèo, tỉnh Thanh Hóa.
Gia Lai: Phát hiện 40.000 sản phẩm giả nhãn hiệu nổi tiếng

Gia Lai: Phát hiện 40.000 sản phẩm giả nhãn hiệu nổi tiếng

Pháp luật - T.Nhân - H.Trường - 9 giờ trước
Lực lượng chức năng tỉnh Gia Lai vừa phát hiện và xử lý vụ buôn bán hàng giả với hơn 40.000 sản phẩm tiêu dùng nhái nhiều nhãn hiệu nổi tiếng.
Nỗi lo từ những cây cầu treo dân sinh

Nỗi lo từ những cây cầu treo dân sinh

Để thuận tiện cho việc đi lại và vận chuyển nông sản, từ nhiều năm trước, người dân thôn Kon Vi Vàng, xã Đắk Kôi, tỉnh Quảng Ngãi đã tự làm một cây cầu treo dài hơn 50m vượt sông Đăk Snghé. Sau nhiều năm sử dụng, cây cầu treo đã xuống cấp nghiêm trọng, nhiều tấm ván mặt cầu đã bị mục nát. Mặc dù biết là không an toàn, nhưng người dân vẫn qua lại hằng ngày, bất chấp những cảnh báo của chính quyền về an toàn.
Phiên chợ 0 đồng ấm lòng đồng bào Xơ Đăng

Phiên chợ 0 đồng ấm lòng đồng bào Xơ Đăng

Xã hội - Ngọc Chí - 9 giờ trước
Sáng 20/8, UBND xã Tu Mơ Rông, tỉnh Quảng Ngãi tổ chức khánh thành Chợ trung tâm xã và Phiên chợ 0 đồng với nhiều phần quà tặng cho đồng bào Xơ Đăng. Đây là công trình được đầu tư từ nguồn vốn Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021 - 2030, giai đoạn I: Từ năm 2021 - 2025 (Chương trình MTQG 1719).
U23 Australia lần đầu đăng quang AFF Cup nữ 2025

U23 Australia lần đầu đăng quang AFF Cup nữ 2025

Thể thao - Hoàng Minh - 12 giờ trước
Tối 19/8, trên sân Lạch Tray (Hải Phòng), Đội tuyển U23 Australia đã vượt qua Myanmar với tỷ số tối thiểu 1-0 để chính thức trở thành nhà vô địch AFF Cup nữ 2025. Đây là lần đầu tiên U23 Australia bước lên bục cao nhất của giải đấu, đồng thời cũng là lần thứ hai bóng đá nữ Australia giành chức vô địch sau lần đầu vào năm 2008.
Đội tuyển nữ Việt Nam vượt qua Thái Lan, giành Huy chương Đồng AFF Cup 2025

Đội tuyển nữ Việt Nam vượt qua Thái Lan, giành Huy chương Đồng AFF Cup 2025

Thể thao - Hoàng Minh - 21:21, 19/08/2025
Chiều 19/8, trên sân vận động Lạch Tray (Hải Phòng), Đội tuyển nữ Việt Nam đã xuất sắc đánh bại Thái Lan với tỷ số 3-1, qua đó khép lại hành trình tại Giải vô địch bóng đá nữ Đông Nam Á - AFF Cup 2025 với tấm Huy chương Đồng.
Lào Cai khởi công dự án phục vụ xây dựng đường sắt tốc độ cao Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng

Lào Cai khởi công dự án phục vụ xây dựng đường sắt tốc độ cao Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng

Kinh tế - Trọng Bảo - 19:01, 19/08/2025
Ngày 19/8, tỉnh Lào Cai đã tổ chức khởi công dự án san gạt mặt bằng và hạ tầng kỹ thuật khu Bản Qua, phục vụ xây dựng tuyến đường sắt tốc độ cao Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng. Đây là 1 trong 6 công trình, dự án trọng điểm được tỉnh Lào Cai đồng loạt khởi công chào mừng 80 năm Quốc khánh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
Cầu Mã Đà đã được khởi công xây dựng

Cầu Mã Đà đã được khởi công xây dựng

Tin tức - Duy Chí - 17:54, 19/08/2025
Sau nhiều lần kiến nghị và được sự chấp thuận chủ trương của Thủ tướng Chính phủ, ngày 19/8, UBND tỉnh Đồng Nai đã làm Lễ động thổ, khởi công xây dựng cầu Mã Đà nối liền Bình Phước cũ với Đồng Nai, hòa vào mạng lưới giao thông quốc gia, rút ngắn khoảng cách từ Tây Nguyên đến sân bay, cảng biển.