Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Gương sáng

Cây đại thụ ở bon Ja Răh

Lê Hường - 10:04, 13/05/2023

Hết lòng với công tác bảo tồn, lưu truyền các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc, già làng Y Xuyên được ví như cây đại thụ ở bon Ja Răh, xã Nâm Nung, huyện Krông Nô, tỉnh Đắk Nông. Không chỉ tích cực giữ gìn, mà già còn truyền nhiệt huyết cho thế hệ trẻ để họ hiểu và cùng gìn giữ, phát huy giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc Mnông.

Chóe Hlung (ở giữa) là tài sản quý giá được già Y Xuyên mua về gìn giữ
Chiếc chóe Hlung (ở giữa) là tài sản quý giá được già Y Xuyên mua về gìn giữ

Giữ gìn chiêng, chóe quý

Tham gia kháng chiến từ tuổi thiếu niên, già làng Y Xuyên làm nhiệm vụ dẫn đường cho cán bộ; rồi trực tiếp cầm súng chiến đấu cho đến ngày giải phóng Đức Lập, mở đầu cho chiến dịch Tây Nguyên-già Y Xuyên là một trong 5 lão thành cách mạng, nhân chứng sống của lịch sử Nâm Nung.

Sau khi giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, già Y Xuyên trở về địa phương, công tác ở nhiều vị trí của xã, cùng chính quyền và Nhân dân khắc phục hậu quả chiến tranh, phát triển kinh tế, đặc biệt là bảo tồn giá trị truyền thống của đồng bào Mnông. Đau đáu nỗi lo mai một truyền thống, nghỉ hưu về với bon làng, già tích cực vận động bà con giữ gìn truyền thống dân tộc, truyền dạy cho thế hệ trẻ cách làm cây nêu, đan gùi, ủ rượu cần, hát sử thi và đánh chiêng. Tấm lòng và nhiệt huyết của già được bà con tin yêu quý trọng bầu chọn làm già làng, Người có uy tín suốt nhiều năm qua.

Dẫn chúng tôi thăm ngôi nhà gỗ, nơi lưu giữ những chiếc chóe cổ, vật dụng sinh hoạt truyền thống của đồng bào Mnông, già Y Xuyên bảo: Ở đây từng có thời kỳ bà con bán đi chiêng, chóe quý và các hiện vật văn hóa khác. Tất cả các hiện vật này đều do già cất công sưu tầm về, với mong muốn giữ gìn những giá trị văn truyền thống tốt đẹp cho con cháu đời sau.

Lấy khăn lau chiếc chóe Jang Su có tuổi đời hàng trăm năm. Đối với đồng bào Mnông, chóe Jang su được xem là một trong những vật dụng góp phần làm nên thành công cho  các lễ cúng. "Đây là cặp chóe duy nhất của cha mẹ để lại, mà gia đình già còn giữ được sau hai lần hỏa hoạn thiêu rụi nhà vào năm 1991 và 2006. Trong các trận cháy, mọi hiện vật bị thiêu rụi, hư hỏng, chỉ có cặp chóe Jang Su vẫn được bảo toàn nguyên vẹn", già Y Xuyên chia sẻ.

Những chiếc gùi mây do chính tài già đan với nhiều kích thước, mẫu mã
Những chiếc gùi mây do chính tay già Y Xuyên đan với nhiều kích thước, mẫu mã

Bên cạnh cặp chóe Jang Su, chiếc chóe lớn màu nâu có tên chóe Hlung được già Y Xuyên cất kín đáo. Chóe Hlung được xem là tài sản quý giá trong gia đình của người Mnông xưa và có vai trò rất quan trọng trong các lễ cúng. Già Y Xuyên cho biết: Trước đây, gia đình già cũng có những chiếc chóe quý này, nhưng chiến tranh, nhà cháy, chiêng chóe hư hỏng, mất đi. Năm 2020, già nghe thông tin có người ở xã Đắk Sắk (huyện Đắk Mil, tỉnh Đắk Nông) rao bán chiếc chóe cổ này, già vay mượn tiền tìm đến tận nơi mua với giá 10 triệu đồng mang về cất giữ như một tài sản quý của gia đình.

Ngoài 2 chiếc chóe cổ, già Y Xuyên còn có hơn chục chiếc chóe, hàng chục chiếc gùi mây, cối gỗ và các dụng cụ sản xuất truyền thống của đồng bào Mnông. Đặc biệt bộ chiêng cổ có tên Jăm Pul già cất giữ cẩn thận.

Theo già Y Xuyên, trước đây, gia đình nào ở đây cũng có một bộ chiêng và xem đó là tài sản quý. Để có 1 bộ chiêng, gia đình phải đổi 1 - 2 con bò. Nhưng cơ chế thị trường thay đổi, bà con mãi lo làm ăn kinh tế, cồng chiêng dần bị quên lãng. Không ít người bán đi bộ chiêng đã từng là tài sản quý của gia đình, người biết đánh chiêng cũng hiếm dần, thế hệ trẻ không mấy thiết tha văn hóa truyền thống. Đó là điều khiến già luôn trăn trở.


Các thế hệ trong gia đình già Y Xuyên giữ gìn cẩn thận bộ chiêng Jăm Pul
Các thế hệ trong gia đình già Y Xuyên giữ gìn cẩn thận bộ chiêng Jăm Pul

Truyền nhiệt huyết khơi dậy tình yêu văn hóa

Đứng trước thực trạng các giá trị văn hóa truyền thống đang dần bị mai một, già Y Xuyên miệt mài đến từng nhà, vận động bà con giữ gìn những vốn quý cha ông để lại. Già mời gọi thanh niên tham gia các lớp truyền dạy cồng chiêng, dựng cây nêu do già tổ chức. Nhiệt huyết của già đã truyền lửa cho thế hệ trẻ, vực dậy những nét đẹp văn hóa truyền thống tưởng chừng như mất đi.

Chỉ tay ra phía Nhà văn hóa cộng đồng của bon, già Y Xuyên nói, ở đó có cây nêu do chính già thiết kế và cùng với đàn ông trong bon dựng lên. Già bảo: Trong các lễ hội, lễ cúng quan trọng của đồng bào Mnông như: Lễ Tăm Blang M’prang Bon (Lễ trồng cây pơlang rào bon), Lễ Tăm N’gap Bon (Lễ sum họp cộng đồng) và Lễ cúng mừng lúa mới… không thể thiếu cây nêu. 

Mỗi khi bon có lễ hội, lễ cúng già lại huy động thanh niên, trai tráng trong bon đến nhà văn hóa cộng đồng để già giao việc và cùng làm cây nêu. Qua đó, nhiều thanh niên trong bon hiểu được ý nghĩa cũng như cách làm cây nêu của dân tộc mình.

Bên cạnh việc truyền dạy dựng cây nêu, già còn tranh thủ thời gian mở các lớp truyền dạy đánh cồng chiêng, hát sử thi, đan gùi, làm rượu cần... cho các thế hệ trẻ trong các bon. Bởi già luôn mong muốn, thông qua các lớp truyền dạy sẽ nhắc các thế hệ trẻ nhớ về cội nguồn, truyền thống của cha ông, dân tộc để lại. Các lớp học của già thường được tổ chức vào tháng 5 - 6 hàng năm, khi đã giãn công việc nương rẫy.

Lễ hội Tăm Blang M’prang Bon (lễ trồng cây rào bon) của đồng bào Mnông xã Nâm Nung (Ảnh: Mỹ Hằng)
Lễ hội Tăm Blang M’prang Bon (lễ trồng cây rào bon) của đồng bào Mnông xã Nâm Nung (Ảnh: Mỹ Hằng)

Nhờ đó, bon Ja Ráh trở thành điểm sáng trong công tác bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống. Toàn bon hiện có 10 bộ cồng chiêng, đến nay có 30-40 người ở nhiều độ tuổi 20-30 tuổi biết đánh cồng chiêng, nhiều người biết đan gùi, dệt thổ cẩm, ủ rượu cần truyền thống.

Điều làm già cảm thấy vui và hạnh phúc nhất, là sau một thời gian mở các lớp truyền dạy, hiện nay trên toàn xã đã có khoảng 30-40 người ở nhiều độ tuổi khác nhau biết đánh cồng chiêng và tham gia biểu diễn ở nhiều sự kiện”, già Y Xuyên cho hay.

Không những khơi dậy tình yêu văn hóa trong bon của mình, già Y Xuyên còn thường xuyên đến các bon đồng bào Mnông trong xã tuyên truyền, động viên người dân cùng nhau giữ gìn những bộ cồng chiêng, bảo tồn di sản văn hóa, nét đẹp truyền thống.

Một điều tự hào là cả 3 người con của già thấm nhuần tình yêu văn hóa, con trai thì đánh thành thạo nhiều bài chiêng, diễu tấu nhạc cụ dân tộc; con gái hát dân ca, dệt thổ cẩm truyền thống. Các con của già đều là thành viên của đội văn nghệ của bon, đi biểu diễn tại nhiều sự kiện ở cấp huyện, cấp tỉnh. Được biết, năm 2015, già Y Xuyên được Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu Nghệ nhân ưu tú. 

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Gia Lai: Tuyên dương 80 Thanh niên tiên tiến làm theo lời Bác

Gia Lai: Tuyên dương 80 Thanh niên tiên tiến làm theo lời Bác

Ngày 14/5, tại Trung tâm hoạt động Thanh Thiếu nhi tỉnh Gia Lai, Tỉnh đoàn Gia Lai tổ chức Hội nghị tuyên dương điển hình tiên tiến và “Thanh niên tiên tiến làm theo lời Bác” năm 2025 gắn với Tổng kết 10 năm thực hiện Chỉ thị số 05-CT/TW, ngày 15/5/2016 của Bộ Chính trị khóa XII về Đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh.
Tin nổi bật trang chủ
Thủ tướng: Phân cấp, phân quyền mạnh hơn cho cấp nào sát thực tế, gần dân, sát dân, làm tốt hơn, hiệu quả hơn

Thủ tướng: Phân cấp, phân quyền mạnh hơn cho cấp nào sát thực tế, gần dân, sát dân, làm tốt hơn, hiệu quả hơn

Chiều 17/5, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính chủ trì cuộc họp triển khai kế hoạch rà soát các nhiệm vụ phân cấp, phân quyền thuộc phạm vi lĩnh vực của các bộ, cơ quan ngang bộ khi thực hiện mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp.
Sóc Trăng: Nhiều hoạt động ý nghĩa của Bộ đội Biên phòng nhân Kỷ niệm 135 năm ngày sinh nhật Bác

Sóc Trăng: Nhiều hoạt động ý nghĩa của Bộ đội Biên phòng nhân Kỷ niệm 135 năm ngày sinh nhật Bác

Nhịp cầu nhân ái - Văn Long - Tào Đạt - 21:00, 17/05/2025
Nhân dịp Kỷ niệm 135 năm ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/5/1890 - 19/5/2025), Đồn Biên phòng Lai Hòa, Bộ đội Biên phòng (BĐBP) tỉnh Sóc Trăng, đã tổ chức nhiều hoạt động thiết thực, ý nghĩa, chăm lo cho người nghèo trên địa bàn khu vực biên giới biển do đơn vị quản lý.
Tìm thấy thi thể 02 nạn nhân cuối cùng vụ sạt lở đất trên địa bàn huyện Phong Thổ

Tìm thấy thi thể 02 nạn nhân cuối cùng vụ sạt lở đất trên địa bàn huyện Phong Thổ

Tin tức - Trọng Bảo - 17:23, 17/05/2025
Chiều ngày 17/5, các lực lượng chức năng đã tìm thấy 02 thi thể cuối cùng trong vụ sạt lở khi đang thi công tại công trường thủy điện Tả Páo Hồ 1A, xã Sì Lở Lầu, huyện Phong Thổ, tỉnh Lai Châu.
Bình Định: Tổ chức Giải xe đạp các câu lạc bộ tỉnh mở rộng

Bình Định: Tổ chức Giải xe đạp các câu lạc bộ tỉnh mở rộng

Thể thao - T.Nhân - H.Trường - 16:40, 17/05/2025
Hướng tới Kỷ niệm 135 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/5/1890 - 19/5/2025) và tiếp tục thực hiện Cuộc vận động “Toàn dân rèn luyện thân thể theo gương Bác Hồ vĩ đại”, ngày 17/5, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Bình Định tổ chức Giải xe đạp các câu lạc bộ tỉnh Bình Định mở rộng năm 2025, với sự tham gia của 150 vận động viên.
Tạo điều kiện thuận lợi khi thực hiện thủ tục nhập, trở lại quốc tịch Việt Nam

Tạo điều kiện thuận lợi khi thực hiện thủ tục nhập, trở lại quốc tịch Việt Nam

Thời sự - Hoàng Quý - 16:16, 17/05/2025
Ngày 17/5, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan, Quốc hội họp phiên toàn thể tại hội trường để nghe Tờ trình và Báo cáo thẩm tra dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quốc tịch Việt Nam.
Bình Định: Phấn đấu giảm 3 - 4% tỷ lệ hộ nghèo đồng bào DTTS trong năm 2025

Bình Định: Phấn đấu giảm 3 - 4% tỷ lệ hộ nghèo đồng bào DTTS trong năm 2025

Công tác Dân tộc - T.Nhân - H.Trường - 16:04, 17/05/2025
Theo kế hoạch thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi, tỉnh Bình Định đặt ra mục tiêu phấn đấu giảm từ 3 - 4% tỷ lệ hộ nghèo đồng bào DTTS trong năm 2025.
Đánh thức tiềm năng du lịch từ sản vật quê Bác

Đánh thức tiềm năng du lịch từ sản vật quê Bác

Bản tin tổng hợp của Báo Dân tộc và Phát triển. Bản tin sáng ngày 17/5, có những thông tin đáng chú ý sau: Đặc sắc Lễ hội Điện Trường Bà. Chùa Tây Thiên Tam Đảo. Đánh thức tiềm năng du lịch từ sản vật quê Bác. Cùng các tin tức thời sự khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Phú Yên: Tập huấn, nâng cao năng lực giám sát Chương trình MTQG 1719

Phú Yên: Tập huấn, nâng cao năng lực giám sát Chương trình MTQG 1719

Công tác Dân tộc - T.Nhân-H.Trường - 15:33, 17/05/2025
Nhằm nâng cao năng lực giám sát cho đội ngũ cán bộ, Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Phú Yên vừa tổ chức Hội nghị tập huấn nâng cao năng lực tham gia giám sát, đánh giá thực hiện các dự án, tiểu dự án, nội dung thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021-2025 (Chương trình MTQG 1719).
Dấu ấn 100 năm báo chí cách mạng hội tụ tại Quảng Ninh

Dấu ấn 100 năm báo chí cách mạng hội tụ tại Quảng Ninh

Trang địa phương - Mỹ Dung - 15:31, 17/05/2025
Sáng 17/5, tại Bảo tàng tỉnh Quảng Ninh, Hội Nhà báo tỉnh, Trung tâm Truyền thông tỉnh, Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch, Bảo tàng Báo chí Việt Nam đã tổ chức khai mạc Triển lãm “100 năm Báo chí Cách mạng Việt Nam” nhằm tái hiện chặng đường vẻ vang của báo chí cách mạng, tôn vinh những đóng góp của người làm báo trong sự nghiệp phát triển quê hương, đất nước.
Kon Tum: Chủ trương tháo dỡ nhà rông để xây dựng phòng học của huyện Đăk Hà là đi ngược lại sự chỉ đạo của tỉnh

Kon Tum: Chủ trương tháo dỡ nhà rông để xây dựng phòng học của huyện Đăk Hà là đi ngược lại sự chỉ đạo của tỉnh

Pháp luật - Ngọc Chí - 13:34, 17/05/2025
Sáng ngày 17/5, trao đổi với phóng viên Báo Dân tộc và Phát triển, ông Phan Văn Hoàng – Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Kon Tum cho biết, việc huyện Đăk Hà yêu cầu dân làng dỡ bỏ nhà rông để xây dựng phòng học, trong khi người dân không đồng tình như báo nêu là đi ngược lại sự chỉ đạo của tỉnh.
JICA tổ chức hội thảo hỗ trợ kỹ thuật trồng tỏi cho đồng bào DTTS tại Nghệ An

JICA tổ chức hội thảo hỗ trợ kỹ thuật trồng tỏi cho đồng bào DTTS tại Nghệ An

Kinh tế - An Yên - 13:30, 17/05/2025
Sở Nông nghiệp và Môi trường Nghệ An vừa phối hợp với Cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JICA) tổ chức hội thảo phổ biến kỹ thuật trồng tỏi Sanuki cho đồng bào DTTS vùng núi cao Nghệ An. Hội thảo còn hướng đến mục tiêu quan trọng hơn là xây dựng chuỗi giá trị từ sản xuất đến bán hàng, góp phần thay đổi từ tư duy sản xuất ứng dụng KHCN đến quá trình tiêu thụ sản phẩm.
Đã tìm thấy thi thể 3 nạn nhân vụ sạt lở tại công trình thi công thủy điện trên địa bàn huyện Phong Thổ

Đã tìm thấy thi thể 3 nạn nhân vụ sạt lở tại công trình thi công thủy điện trên địa bàn huyện Phong Thổ

Tin tức - Trọng Bảo - 13:27, 17/05/2025
Thông tin từ lực lượng cứu nạn, cứu hộ cho biết, đến cuối giờ trưa nay (17/5) lực lượng chức năng đã tìm thấy thi thể 03 nạn nhân trong vụ sạt lở tại công trình thi công thủy điện Tả Páo Hồ 1A, xã Sì Lở Lầu, huyện Phong Thổ, tỉnh Lai Châu.