Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Phóng sự

“Quyền lực mềm” giữa miền đại thụ

Tiêu Dao - 08:31, 05/05/2023

Nơi đại ngàn Tây Nguyên, mỗi già làng như những cây đại thụ lừng lững giữa buôn làng, nơi mà cả cộng đồng tôn sùng họ bằng những đức hạnh và cả sự đóng góp cho cộng đồng suốt một đời người. Giữa những luật tục và sự trọng vọng, họ có một "quyền lực mềm" để hướng cả cộng đồng tin theo.

Già làng U Uế (huyện Kông Chro, tỉnh Gia Lai) tạc tượng gỗ.
Già làng U Uế (huyện Kông Chro, tỉnh Gia Lai) tạc tượng gỗ

Ảnh hưởng từ uy tín và trí tuệ

Người ta biết đến Tây Nguyên qua những áng văn thơ, những kiêu hùng chinh chiêng tấu lên mỗi mùa lễ hội… và cả những vị già làng được cộng đồng suy tôn, trọng vọng. Nhiều người có lẽ khi đọc “Đất nước đứng lên” hay “Rừng xà nu” của Nguyên Ngọc chắc hẳn đều thấy lừng lững trong đó hình ảnh của những vị già làng. Trên miền cao nguyên đầy nắng gió, những vị già làng đã trở thành những cây đại thụ của nhiều bon, buôn để hướng mọi người tin theo. Những vị già làng giống như chiêng cái “cầm” nhịp cho cả dàn, giữ cho giai điệu luôn giàu sinh lực.

Trong căn nhà rông làng Kon Sơ Lăl (xã Hà Tây, chuyện Chư Păh, Gia Lai), già Xôn với vai trò, ảnh hưởng của mình chính là “tổng công trình sư” cho cộng đồng làng. Với già Xôn, từng góc cột góc kèo, từng nan mây, từng hoa văn của nhà rông hay những câu khan, những luật tục hay thời khắc xuống giống cho vụ mùa đã hằn in trong trí nhớ rất siêu phàm. Như thể, từ trong ấy cuồn cuộn tuôn ra tri thức, ra chất xám, ra văn hóa, ra kinh nghiệm, ra từng trải... để dẫn dắt buôn làng tồn tại và phát triển.

Cũng như già Xôn, già A Banh (73 tuổi, già làng Ba Na ở làng Kon K’tu, Kon Tum) cũng là trung tâm đoàn kết, là kho báu kinh nghiệm sản xuất và kinh nghiệm ứng xử. Và già A Banh chính là pho tư liệu luật tục ngàn đời truyền lại. Là cuốn từ điển bách khoa, giúp cho con cháu, đồng bào các dân tộc xã nhà biết điều hay lẽ phải, biết cái đúng, cái sai, biết pháp luật Nhà nước bảo vệ động vật quý hiếm để ứng xử trong các mối quan hệ giữa người với người, giữa người với vật nuôi và thiên nhiên...

Cứ như vậy, qua thời gian, các già làng luôn luôn là chỗ dựa tinh thần vững chắc của mỗi cộng đồng người Gia Rai hay Ba Na, Ê Đê hay Mnông nơi đại ngàn hùng vĩ…

Nữ già làng Ksor H’Lâm gần một phần tư thế kỷ qua đã giúp dân làng vượt qua biết bao khó khăn và ổn định cuộc sống.
Nữ già làng Ksor H’Lâm gần một phần tư thế kỷ qua đã giúp dân làng vượt qua biết bao khó khăn và ổn định cuộc sống

Già làng không chỉ là nam giới

Có một điều, nhiều người vẫn đinh ninh rằng trên miền cao nguyên trung phần này rằng, hàng ngàn đời nay vẫn có một điều như mặc định, đó là già làng luôn luôn là nam giới. Những luật tục quy định nhà rông của làng chỉ đàn ông được lên để xử lý việc làng, nhiều việc khác nữa như dời làng, xử phạt vạ, như làm nhà rông, cúng tế thần linh… đều là việc của đàn ông.

Thế nhưng, vẫn có những điều bất ngờ. Như việc một ngôi làng người Gia Rai ở làng Krông (xã biên giới Ia Mơ, Chư Prông, Gia Lai) có một già làng là nữ. Đó là nữ già làng Ksor H’Lâm - nữ già làng đầu tiên ở Tây nguyên (được cộng đồng suy tôn từ năm 1995) và vẫn còn là già làng cho đến tận bây giờ. Già làng Ksor H’Lâm rất uy tín, dân có gì đều hỏi già, các đơn vị quân đội, Biên phòng đóng trên địa bàn đều dựa vào già để thực hiện công tác dân vận…

Dưới thời mưa bom, bão đạn của chiến tranh chống Mỹ, già làng Ksor H’Lâm là một chiến sĩ gan dạ. Thời bình, với vai trò già làng, già đã giúp đồng bào mình phát triển kinh tế, xóa bỏ những hủ tục. Đã gần 80 tuổi, già làng Ksor H’Lâm đã làm già làng gần một phần tư thế kỷ. Già cũng nhiều lần là điển hình tiên tiến được gặp mặt Tổng Bí thư, Chủ tịch nước. Như những cây đại thụ giữa đại ngàn Tây Nguyên, già làng Ksor H’Lâm lấy việc giúp dân là niềm hạnh phúc. Già trở thành tấm gương sáng để đồng bào Gia Rai noi theo, bảo vệ vững chắc mảnh đất biên cương của Tổ quốc.

Cùng với già làng Ksor H’Lâm, cho đến hiện tại vẫn có những nữ già làng được cộng đồng suy tôn làm “thủ lĩnh tinh thần”, phá vỡ mọi truyền thống từ trước đến nay của buôn làng. Như việc dân làng King Pênh (xã Chư A Thai, huyện Phú Thiện, tỉnh Gia Lai) đã suy tôn nữ già làng Rmah H’Yơm vậy.

Thế hệ trẻ người Gia Rai ở huyện Krông Pa, tỉnh Gia Lai được tiếp cận văn hóa truyền thống từ khi còn nhỏ.
Thế hệ trẻ người Gia Rai ở huyện Krông Pa, tỉnh Gia Lai được tiếp cận văn hóa truyền thống từ khi còn nhỏ

Với uy tín và trách nhiệm của mình, nhiều năm qua, già làng Rmah H’Yơm đã tận tình tuyên truyền vận động người dân từ chuyện định canh, định cư, bảo vệ an ninh trật tự trên địa bàn, đến bày cho bà con cách làm ăn, đưa mô hình nuôi bò sinh sản cao về để tăng thêm thu nhập cho dân. Nhờ đó, đời sống của người dân khá lên trông thấy, hủ tục đã được xóa bỏ. Già Rmah H’Yơm còn dẫn dắt cả cộng đồng người Gia Rai, Ba Na bước qua “lời nguyền”, bỏ đi luật tục chôn chung, một hủ tục từng tồn tại, đeo bám truyền đời với nhiều đau thương, tang tóc…

Chẳng ai biết những khó khăn mà những nữ già làng đã phải trải qua, bởi họ cũng ít bộc bạch về khốn khó của mình. Từng người, từng người cứ âm thầm và cần mẫn để giúp đồng bào mình. Trong xanh thẳm những vạt rừng trên miền Bazan này, men theo lớp khói lam bốc lên từ những ngôi nhà truyền thống đang ngày một no ấm hơn là ánh mắt của những vị già làng.

Nói như già Xôn ở làng cổ Kon Sơ Lăl, thì nếu người già không giữ văn hóa và truyền cho lũ trẻ, để sau này lũ trẻ lớn lên lại truyền cho lớp sau nữa, thì người Gia Rai hay Ê Đê, người Ba Na hay Mnông liệu còn gì nữa cho mai này. Những người như già Xôn, già Rmah H’Yơm, Rơ Châm Phyah hay già Ksor H’Lâm vẫn miệt mài và thủy chung như thế giúp cho đồng bào mình ngày một tiến lên, như cái cách mà người làng yêu cái cây rừng, yêu cái suối, yêu tiếng ching chiêng hay lửa củi đêm khan vọng về từ xưa cũ bao đời...

Những vị già làng ấy, dù là nam hay nữ cũng đều tựa như những bóng kơ nia cổ thụ trên mảnh đất núi rừng Tây Nguyên hùng vĩ này, để chắn nắng che mưa cho bà con buôn làng. Những già làng không chỉ cùng các cấp chính quyền, các lực lượng bảo vệ dân làng mình trước những dịch bệnh, thiên tai, từ bỏ những tập tục lạc hậu, mà còn hướng mọi người đến cuộc sống hiện tại tốt đẹp.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Cuộc sống hồi sinh sau lũ dữ

Cuộc sống hồi sinh sau lũ dữ

Những bản làng quăng quật vì mưa lũ đang trở mình. Sự hồi sinh được đo đếm bằng những nếp nhà đã dựng lại, những con đường đã thông xe, những công trình dân sinh đã đi vào hoạt động…
Tin nổi bật trang chủ
Nâng cao đời sống, giảm nghèo bền vững cho đồng bào DTTS là nhiệm vụ trọng tâm

Nâng cao đời sống, giảm nghèo bền vững cho đồng bào DTTS là nhiệm vụ trọng tâm

Tiếp tục chuyến công tác thăm, nắm tình hình về thực hiện công tác dân tộc, tôn giáo sau khi thực hiện chính quyền mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, chiều 11/9, Thứ trưởng Thường trực Bộ Dân tộc và Tôn giáo Hồ Văn Niên cùng Đoàn công tác của Bộ Dân tộc và Tôn giáo làm việc tại xã Ea Wer, tỉnh Đắk Lắk.
Phó Thủ tướng Thường trực Nguyễn Hòa Bình:

Phó Thủ tướng Thường trực Nguyễn Hòa Bình: "Lãnh đạo phải nghĩ sâu, làm lớn, vì dân…"

Thời sự - T.Nhân - H.Trường - 22:23, 11/09/2025
Sáng 11/9, Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh Quảng Ngãi lần thứ I, nhiệm kỳ 2025 - 2030 đã chính thức khai mạc. Sự kiện có sự tham dự của Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Nguyễn Hòa Bình, các đại biểu Trung ương, cùng 450 đại biểu chính thức, đại diện cho hơn 91.700 đảng viên trong toàn Đảng bộ tỉnh.
Quảng Ninh: Cử tri miền núi kỳ vọng hạ tầng, dịch vụ công khởi sắc

Quảng Ninh: Cử tri miền núi kỳ vọng hạ tầng, dịch vụ công khởi sắc

Trang địa phương - Mỹ Dung - 17:19, 11/09/2025
Tiếng nói từ miền núi đã vang tới nghị trường Quảng Ninh chiều 11/9, khi Kỳ họp thứ 30, HĐND tỉnh khóa XIV khai mạc với 21 nội dung quan trọng. Hạ tầng giao thông, trường lớp, dịch vụ công… là những mong mỏi được cử tri vùng sâu, vùng xa gửi gắm, kỳ vọng sẽ sớm trở thành hành động cụ thể.
Công nhận Cổng Tò Vò ở đặc khu Lý Sơn là Di tích Quốc gia

Công nhận Cổng Tò Vò ở đặc khu Lý Sơn là Di tích Quốc gia

Tìm trong di sản - T.Nhân - H.Trường - 17:15, 11/09/2025
Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Nguyễn Văn Hùng vừa ký Quyết định xếp hạng danh lam thắng cảnh Cổng Tò Vò ở đặc khu Lý Sơn (Quảng Ngãi) là Di tích Quốc gia.
Bà Bùi Thị Quỳnh Vân giữ chức Bí thư Tỉnh ủy Quảng Ngãi nhiệm kỳ 2025 - 2030

Bà Bùi Thị Quỳnh Vân giữ chức Bí thư Tỉnh ủy Quảng Ngãi nhiệm kỳ 2025 - 2030

Trang địa phương - T.Nhân - H.Trường - 17:14, 11/09/2025
Bà Bùi Thị Quỳnh Vân, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy Quảng Ngãi nhiệm kỳ 2020 - 2025, được Bộ Chính trị chỉ định giữ chức Bí thư Tỉnh ủy Quảng Ngãi nhiệm kỳ 2025 - 2030.
Cần tự trang bị kiến thức bảo vệ trước thông tin xấu, độc trên không gian mạng

Cần tự trang bị kiến thức bảo vệ trước thông tin xấu, độc trên không gian mạng

Pháp luật - Minh Thu - 16:43, 11/09/2025
Với sự bùng nổ của khoa học công nghệ trong thời đại số, gần đây, không gian mạng thường bị lợi dụng thành “mặt trận” chống phá. Tin giả, luận điệu xuyên tạc và cả sự tiếp tay vô tình từ những gương mặt có ảnh hưởng đang khiến trận địa này nóng bỏng hơn bao giờ hết. Điều này đòi hỏi mỗi cá nhân cần tự trang bị kiến thức bảo vệ mình và cộng đồng trước những thông tin xấu, độc, chưa được kiểm chứng.
Rực rỡ sắc đỏ cờ Tổ quốc ở xã vùng cao Ngọk Réo

Rực rỡ sắc đỏ cờ Tổ quốc ở xã vùng cao Ngọk Réo

Cùng với cả nước kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9, Đảng bộ xã Ngọk Réo, tỉnh Quảng Ngãi đã phát động nhiều phong trào thi đua yêu nước. Trong đó, công trình “Đường cờ Tổ quốc” do Đoàn Thanh niên xã thực hiện đã tạo nên sức lan tỏa mạnh mẽ trong cán bộ, đảng viên và đồng bào DTTS nơi đây. Hơn 100 lá cờ Tổ quốc rực rỡ trên trục đường chính dẫn vào trung tâm xã không chỉ tạo điểm nhấn cho cảnh quan khu dân cư Nông thôn mới vùng đồng bào DTTS, mà còn thể hiện niềm tự hào, khát vọng vươn lên của vùng đất còn nhiều khó khăn.
Thượng úy Công an xã kịp thời hiến máu cứu bệnh nhân nhi

Thượng úy Công an xã kịp thời hiến máu cứu bệnh nhân nhi

Gương sáng - Quỳnh Trâm - 16:40, 11/09/2025
Thượng úy Lê Đức Long, Phó Trưởng Công an xã Trung Lý (Thanh Hóa) đã kịp thời hiến máu cứu sống cháu Lục Phúc Thịnh (sinh năm 2017, bản Táo, xã Trung Lý) đang cấp cứu tại Bệnh viện Nhi Thanh Hóa.
Diễn đàn Việt Nam - Australia: “Xây dựng nền công vụ ưu tú trong kỷ nguyên phát triển mới

Diễn đàn Việt Nam - Australia: “Xây dựng nền công vụ ưu tú trong kỷ nguyên phát triển mới"

Thời sự - Thúy Hồng - 16:33, 11/09/2025
Sáng 11/9, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh và Đại sứ quán Australia tại Việt Nam phối hợp tổ chức Diễn đàn Việt Nam - Australia (VAF) thường niên lần thứ ba, với chủ đề “Xây dựng nền công vụ ưu tú trong kỷ nguyên phát triển mới”. Toàn quyền Australia Sam Mostyn và Gs.Ts. Nguyễn Xuân Thắng - Ủy viên Bộ Chính trị, Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, đồng chủ trì Diễn đàn.
Dự án 8 góp phần thúc đẩy bình đẳng giới ở vùng cao Lào Cai

Dự án 8 góp phần thúc đẩy bình đẳng giới ở vùng cao Lào Cai

Chính sách Dân tộc - Trọng Bảo - 16:31, 11/09/2025
Việc triển khai hiệu quả Dự án 8 thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS (Chương trình MTQG 1719) đã và đang góp phần thúc đẩy bình đẳng giới và giải quyết các vấn đề cấp thiết đối với phụ nữ, trẻ em trên địa bàn tỉnh Lào Cai.
Đầu tư 500 triệu đồng để nâng cấp nhà văn hóa cộng đồng bản Chăm Pu

Đầu tư 500 triệu đồng để nâng cấp nhà văn hóa cộng đồng bản Chăm Pu

Tin tức - Khánh Ngân - 16:30, 11/09/2025
Ban Quản lý Vườn Quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng vừa ban hành quyết định, hỗ trợ 500 triệu đồng để nâng cấp điểm trường không sử dụng, thành nhà văn hóa cộng đồng bản Chăm Pu, xã Thượng Trạch (Quảng Trị).
Đồng bào Công giáo Đồng Nai tiếp tục thi đua “7 tốt đời, 3 đẹp đạo”

Đồng bào Công giáo Đồng Nai tiếp tục thi đua “7 tốt đời, 3 đẹp đạo”

Dân tộc - Tôn giáo - Sỹ Hào - 16:29, 11/09/2025
Trong 5 năm (2020 - 2025), từ cuộc thi đua “7 tốt đời, 3 đẹp đạo”, với lòng yêu nước và tinh thần dấn thân phục vụ, đồng bào Công giáo tỉnh Đồng Nai đã đóng góp cho các hoạt động xã hội hơn 1.000 tỷ đồng.