Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Phóng sự

“Quyền lực mềm” giữa miền đại thụ

Tiêu Dao - 08:31, 05/05/2023

Nơi đại ngàn Tây Nguyên, mỗi già làng như những cây đại thụ lừng lững giữa buôn làng, nơi mà cả cộng đồng tôn sùng họ bằng những đức hạnh và cả sự đóng góp cho cộng đồng suốt một đời người. Giữa những luật tục và sự trọng vọng, họ có một "quyền lực mềm" để hướng cả cộng đồng tin theo.

Già làng U Uế (huyện Kông Chro, tỉnh Gia Lai) tạc tượng gỗ.
Già làng U Uế (huyện Kông Chro, tỉnh Gia Lai) tạc tượng gỗ

Ảnh hưởng từ uy tín và trí tuệ

Người ta biết đến Tây Nguyên qua những áng văn thơ, những kiêu hùng chinh chiêng tấu lên mỗi mùa lễ hội… và cả những vị già làng được cộng đồng suy tôn, trọng vọng. Nhiều người có lẽ khi đọc “Đất nước đứng lên” hay “Rừng xà nu” của Nguyên Ngọc chắc hẳn đều thấy lừng lững trong đó hình ảnh của những vị già làng. Trên miền cao nguyên đầy nắng gió, những vị già làng đã trở thành những cây đại thụ của nhiều bon, buôn để hướng mọi người tin theo. Những vị già làng giống như chiêng cái “cầm” nhịp cho cả dàn, giữ cho giai điệu luôn giàu sinh lực.

Trong căn nhà rông làng Kon Sơ Lăl (xã Hà Tây, chuyện Chư Păh, Gia Lai), già Xôn với vai trò, ảnh hưởng của mình chính là “tổng công trình sư” cho cộng đồng làng. Với già Xôn, từng góc cột góc kèo, từng nan mây, từng hoa văn của nhà rông hay những câu khan, những luật tục hay thời khắc xuống giống cho vụ mùa đã hằn in trong trí nhớ rất siêu phàm. Như thể, từ trong ấy cuồn cuộn tuôn ra tri thức, ra chất xám, ra văn hóa, ra kinh nghiệm, ra từng trải... để dẫn dắt buôn làng tồn tại và phát triển.

Cũng như già Xôn, già A Banh (73 tuổi, già làng Ba Na ở làng Kon K’tu, Kon Tum) cũng là trung tâm đoàn kết, là kho báu kinh nghiệm sản xuất và kinh nghiệm ứng xử. Và già A Banh chính là pho tư liệu luật tục ngàn đời truyền lại. Là cuốn từ điển bách khoa, giúp cho con cháu, đồng bào các dân tộc xã nhà biết điều hay lẽ phải, biết cái đúng, cái sai, biết pháp luật Nhà nước bảo vệ động vật quý hiếm để ứng xử trong các mối quan hệ giữa người với người, giữa người với vật nuôi và thiên nhiên...

Cứ như vậy, qua thời gian, các già làng luôn luôn là chỗ dựa tinh thần vững chắc của mỗi cộng đồng người Gia Rai hay Ba Na, Ê Đê hay Mnông nơi đại ngàn hùng vĩ…

Nữ già làng Ksor H’Lâm gần một phần tư thế kỷ qua đã giúp dân làng vượt qua biết bao khó khăn và ổn định cuộc sống.
Nữ già làng Ksor H’Lâm gần một phần tư thế kỷ qua đã giúp dân làng vượt qua biết bao khó khăn và ổn định cuộc sống

Già làng không chỉ là nam giới

Có một điều, nhiều người vẫn đinh ninh rằng trên miền cao nguyên trung phần này rằng, hàng ngàn đời nay vẫn có một điều như mặc định, đó là già làng luôn luôn là nam giới. Những luật tục quy định nhà rông của làng chỉ đàn ông được lên để xử lý việc làng, nhiều việc khác nữa như dời làng, xử phạt vạ, như làm nhà rông, cúng tế thần linh… đều là việc của đàn ông.

Thế nhưng, vẫn có những điều bất ngờ. Như việc một ngôi làng người Gia Rai ở làng Krông (xã biên giới Ia Mơ, Chư Prông, Gia Lai) có một già làng là nữ. Đó là nữ già làng Ksor H’Lâm - nữ già làng đầu tiên ở Tây nguyên (được cộng đồng suy tôn từ năm 1995) và vẫn còn là già làng cho đến tận bây giờ. Già làng Ksor H’Lâm rất uy tín, dân có gì đều hỏi già, các đơn vị quân đội, Biên phòng đóng trên địa bàn đều dựa vào già để thực hiện công tác dân vận…

Dưới thời mưa bom, bão đạn của chiến tranh chống Mỹ, già làng Ksor H’Lâm là một chiến sĩ gan dạ. Thời bình, với vai trò già làng, già đã giúp đồng bào mình phát triển kinh tế, xóa bỏ những hủ tục. Đã gần 80 tuổi, già làng Ksor H’Lâm đã làm già làng gần một phần tư thế kỷ. Già cũng nhiều lần là điển hình tiên tiến được gặp mặt Tổng Bí thư, Chủ tịch nước. Như những cây đại thụ giữa đại ngàn Tây Nguyên, già làng Ksor H’Lâm lấy việc giúp dân là niềm hạnh phúc. Già trở thành tấm gương sáng để đồng bào Gia Rai noi theo, bảo vệ vững chắc mảnh đất biên cương của Tổ quốc.

Cùng với già làng Ksor H’Lâm, cho đến hiện tại vẫn có những nữ già làng được cộng đồng suy tôn làm “thủ lĩnh tinh thần”, phá vỡ mọi truyền thống từ trước đến nay của buôn làng. Như việc dân làng King Pênh (xã Chư A Thai, huyện Phú Thiện, tỉnh Gia Lai) đã suy tôn nữ già làng Rmah H’Yơm vậy.

Thế hệ trẻ người Gia Rai ở huyện Krông Pa, tỉnh Gia Lai được tiếp cận văn hóa truyền thống từ khi còn nhỏ.
Thế hệ trẻ người Gia Rai ở huyện Krông Pa, tỉnh Gia Lai được tiếp cận văn hóa truyền thống từ khi còn nhỏ

Với uy tín và trách nhiệm của mình, nhiều năm qua, già làng Rmah H’Yơm đã tận tình tuyên truyền vận động người dân từ chuyện định canh, định cư, bảo vệ an ninh trật tự trên địa bàn, đến bày cho bà con cách làm ăn, đưa mô hình nuôi bò sinh sản cao về để tăng thêm thu nhập cho dân. Nhờ đó, đời sống của người dân khá lên trông thấy, hủ tục đã được xóa bỏ. Già Rmah H’Yơm còn dẫn dắt cả cộng đồng người Gia Rai, Ba Na bước qua “lời nguyền”, bỏ đi luật tục chôn chung, một hủ tục từng tồn tại, đeo bám truyền đời với nhiều đau thương, tang tóc…

Chẳng ai biết những khó khăn mà những nữ già làng đã phải trải qua, bởi họ cũng ít bộc bạch về khốn khó của mình. Từng người, từng người cứ âm thầm và cần mẫn để giúp đồng bào mình. Trong xanh thẳm những vạt rừng trên miền Bazan này, men theo lớp khói lam bốc lên từ những ngôi nhà truyền thống đang ngày một no ấm hơn là ánh mắt của những vị già làng.

Nói như già Xôn ở làng cổ Kon Sơ Lăl, thì nếu người già không giữ văn hóa và truyền cho lũ trẻ, để sau này lũ trẻ lớn lên lại truyền cho lớp sau nữa, thì người Gia Rai hay Ê Đê, người Ba Na hay Mnông liệu còn gì nữa cho mai này. Những người như già Xôn, già Rmah H’Yơm, Rơ Châm Phyah hay già Ksor H’Lâm vẫn miệt mài và thủy chung như thế giúp cho đồng bào mình ngày một tiến lên, như cái cách mà người làng yêu cái cây rừng, yêu cái suối, yêu tiếng ching chiêng hay lửa củi đêm khan vọng về từ xưa cũ bao đời...

Những vị già làng ấy, dù là nam hay nữ cũng đều tựa như những bóng kơ nia cổ thụ trên mảnh đất núi rừng Tây Nguyên hùng vĩ này, để chắn nắng che mưa cho bà con buôn làng. Những già làng không chỉ cùng các cấp chính quyền, các lực lượng bảo vệ dân làng mình trước những dịch bệnh, thiên tai, từ bỏ những tập tục lạc hậu, mà còn hướng mọi người đến cuộc sống hiện tại tốt đẹp.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Chúng tôi đã có những tháng năm rong ruổi tác nghiệp nơi bản làng heo hút giữa đại ngàn miền Tây xứ Thanh. Ở những nơi xa ngái ấy, chúng tôi tìm thấy bản chất thật nhất của nghề báo: Ghi lại những nhịp sống bằng tất cả sự chân thành và rung cảm của một người chứng kiến.
Tin nổi bật trang chủ
Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Không chỉ chuyển tải chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, Báo Dân tộc và Phát triển còn cập nhật những thông tin về các vấn đề liên quan đến phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, bảo vệ môi trường…. Với nội dung đa dạng, phong phú, Báo Dân tộc và Phát triển đã trở thành người bạn đồng hành của đội ngũ già làng, trưởng bản, Người có uy tín, chức sắc, chức việc nắm bắt thông tin kịp thời, hiệu quả và chính xác để phát huy tốt vai trò là “cánh tay nối dài” ở cơ sở trong tuyên truyền chính sách dân tộc, tôn giáo.
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Sắc màu 54 - An Yên - 18:01, 20/06/2025
Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Gương sáng - Nguyễn Văn Chiến - 18:00, 20/06/2025
Ông Ksor Ní (tên thường gọi là Ama H’Nhan) là một trong những trí thức đầu tiên người Gia Rai đi theo cách mạng. Ông từng đảm nhiệm nhiều trọng trách, trong đó có cương vị Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên của tỉnh Gia Lai sau ngày đất nước thống nhất. Ông cũng là thân sinh của ông Ksor Phước, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc; Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội.
Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Tin tức - Thuỳ Như - 17:58, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại Trung tâm Hội nghị tỉnh Cao Bằng, Tỉnh uỷ Cao Bằng đã tổ chức Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025); trao Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp báo chí Việt Nam” của Hội Nhà báo Việt Nam; tặng Bằng khen cho các tập thể, cá nhân có nhiều thành tích trong công tác thông tin, tuyên truyền trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Tin tức - Thiên An - 17:35, 20/06/2025
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình có địa chỉ tại Lô Đ7, KCN Khánh Phú, xã Khánh Phú, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình - SĐT: 02293 762 825
Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Tin tức - Tào Đạt - 16:49, 20/06/2025
Ngày 20/6, Thành ủy, HĐND, UBND TP. Cần Thơ tổ chức họp mặt Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025); tổng kết Giải Báo chí Phan Ngọc Hiển TP. Cần Thơ lần thứ 19 (2024 - 2025) và Tôn vinh các nhà báo tiêu biểu.
Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Trong danh mục 23 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận, tỉnh Điện Biên có 1 di sản thuộc loại hình Tập quán xã hội và tín ngưỡng là Lễ hội Pang Phoóng (Tạ ơn) của cộng đồng dân tộc Kháng, xã Rạng Đông, huyện Tuần Giáo.
Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Chính sách Dân tộc - Duy Chí - 16:26, 20/06/2025
Các gia đình là những điển hình về sự năng động trong lao động sản xuất, xây dựng gia đình hạnh phúc, kinh tế ổn định, lại tích cực tham gia các phòng trào văn hóa xã hội, bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, bảo đảm an ninh chính trị địa phương; cũng như nhiều gia đình có con em là học sinh, sinh viên xuất sắc; tham gia bộ máy chính quyền địa phương, có người trở thành lãnh đạo tổ chức chính trị…
Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Xã hội - Mỹ Dung - 16:11, 20/06/2025
Giữa núi rừng trùng điệp của Ba Chẽ, Bình Liêu,Tiên Yên... nơi những con dốc nối tiếp nhau như chẳng có điểm dừng vẫn có những bước chân đều đặn, bền bỉ của những “phóng viên vùng cao”. Không chỉ đưa tin, họ là những người kể chuyện bản làng bằng cả trái tim nhiệt huyết.
Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Phóng sự - Quỳnh Trâm - 16:01, 20/06/2025
Chúng tôi đã có những tháng năm rong ruổi tác nghiệp nơi bản làng heo hút giữa đại ngàn miền Tây xứ Thanh. Ở những nơi xa ngái ấy, chúng tôi tìm thấy bản chất thật nhất của nghề báo: Ghi lại những nhịp sống bằng tất cả sự chân thành và rung cảm của một người chứng kiến.
Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Trang địa phương - Ngọc Chí - 15:38, 20/06/2025
Tỉnh ủy Kon Tum vừa ban hành Nghị quyết số 30-NQ/TU về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, cán bộ nữ và cán bộ là người DTTS ở tỉnh Kon Tum giai đoạn 2025 - 2030 và tầm nhìn đến 2045.
Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Thời sự - Hoàng Quý - 15:27, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại buổi họp báo do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức, Thứ trưởng Võ Văn Hưng đã công bố những kết quả quan trọng trong quá trình triển khai hai Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) giai đoạn 2021–2025: Chương trình xây dựng nông thôn mới và Chương trình giảm nghèo bền vững.