Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Biểu tượng linh thiêng giữa lòng tháp cổ

Thái Sơn Ngọc - 20:01, 05/05/2025

Tháp Pô Rômê được giới nghiên cứu văn hóa đánh giá là một trong những công trình có niên đại “trẻ” nhất trong hệ thống tháp Champa. Tuy không đồ sộ như tháp Hòa Lai hay Pôklong Garai, song tháp Pô Rômê lại sở hữu những đường nét kiến trúc và hoa văn độc đáo, mang phong cách riêng. Đặc biệt, giữa lòng ngọn tháp hơn 300 năm tuổi này đang lưu giữ một Bảo vật Quốc gia - bức phù điêu vua Pô Rômê - được đồng bào Chăm đời này qua đời khác gìn giữ như một biểu tượng linh thiêng.

Các vị chức sắc thực hiện nghi thức cúng mở cửa tháp Pô Rômê và ca ngợi công lao các vị thần
Các vị chức sắc thực hiện nghi thức cúng mở cửa tháp Pô Rômê và ca ngợi công lao các vị thần

Giữa tháng 4/2025, chúng tôi có dịp đến thôn Hậu Sanh, xã Phước Hữu, huyện Ninh Phước - cách trung tâm TP. Phan Rang - Tháp Chàm, tỉnh Ninh Thuận không xa, để chiêm ngưỡng bức phù điêu quý hiếm đang được lưu giữ tại tháp Pô Rômê. Tháp tọa lạc trên đồi Bôn A Cho. Nhìn từ xa, công trình hiện ra sừng sững giữa vùng đồi cát đặc trưng của Ninh Thuận, như một dấu ấn bền bỉ của nền văn hóa Chăm rực rỡ một thời.

Đây là ngôi tháp cuối cùng bằng gạch của người Chăm và cũng là công trình lớn cuối cùng của Vương quốc Champa, được xây dựng vào thế kỷ XVII để thờ vua Pô Rômê - vị vua có nhiều đóng góp cho sự phát triển kinh tế, văn hóa và đời sống tín ngưỡng của dân tộc Chăm. Theo sử liệu, bia ký và ký ức dân gian, vua Pô Rômê trị vì từ năm 1627 đến 1651. Ông được xem là người có công lớn trong việc phát triển chữ viết Chăm, hòa hợp dân tộc, gắn kết tôn giáo và đưa kỹ thuật dẫn thủy nhập điền vào sản xuất nông nghiệp.

Phù điêu vua Pô Rômê - Bảo vật Quốc gia được dân làng phụng thờ tại tháp Pô Rômê
Phù điêu vua Pô Rômê - Bảo vật Quốc gia được dân làng phụng thờ tại tháp Pô Rômê

Sau khi vua Pô Rômê qua đời, người dân xây dựng tháp để tưởng nhớ và phụng thờ như một vị thần. Quần thể tháp Pô Rômê vốn gồm nhiều hạng mục, nhưng đến nay chỉ còn tháp chính, bia đá và một ngôi miếu nhỏ. Tháp chính cao khoảng 16,5m, gồm bốn tầng, tầng nền mỗi cạnh dài 7,3m. Các đỉnh cột của tháp gắn phiến đá trang trí hình ngọn lửa. Tháp chỉ có một cửa ra vào hướng Đông, phía trước là sân hành lễ dài 5m, rộng 3m, nơi diễn ra các nghi thức theo tín ngưỡng Bàlamôn giáo.

Với những giá trị lịch sử, văn hóa và nghệ thuật đặc sắc, ngày 31/8/1992, Bộ Văn hóa - Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) đã công nhận tháp Pô Rômê là Di tích kiến trúc - nghệ thuật cấp Quốc gia. Ngày 31/12/2020, Thủ tướng Chính phủ đã có Quyết định số 2283/QĐ-TTg công nhận phù điêu vua Pô Rômê là Bảo vật Quốc gia.

Nằm chính giữa lòng tháp là tượng vua Pô Rômê, chạm khắc bằng đá thành hình phù điêu tinh xảo. Tượng gồm phần thân cao 117cm, rộng 90cm, dày 55cm; phần đế cao 30cm, rộng 125cm, dài 170cm. Đầu tượng đội mũ trụ tròn, trang trí dải hoa bốn cánh, phía trên có hình chiếc đinh ba - biểu tượng quyền lực của vua. Đôi mắt tượng hơi xếch về thái dương, ria mép vểnh, râu cằm nhọn, môi dưới có chấm râu nhỏ. Trên mình tượng không có trang phục ngoài chiếc thắt lưng có hoa văn hoa bốn cánh. Tượng đeo hoa tai bên trái, vòng cổ hoa bốn cánh xen lẫn hai hàng hạt ngọc, cổ tay đeo vòng.

Tượng có tám tay: Hai tay chắp lên bụng, sáu tay còn lại gắn vào vai, mỗi tay cầm một vật tượng trưng. Ba tay bên phải lần lượt cầm dao găm, bông sen và lược; ba tay bên trái cầm đinh ba, lưỡi gươm chạm trổ và một chiếc chén. Phía sau mũ trụ, phía trên hai tay trên cùng có hình xoắn như ngọn lửa nâng đỡ. Đặc biệt, trên đầu tượng còn có năm đầu khác đặt chồng lên nhau, cùng đội mũ trụ xòe ra năm tia hình lông công, tai đeo khuyên và cổ đeo vòng. Hai bên hông tượng là hình hai con bò nằm nghiêng, đuôi vắt lên lưng, cổ đeo vòng - biểu tượng linh thiêng trong văn hóa Bàlamôn.

Ngoài phù điêu vua, bên phải nội thất tháp còn có tượng phụ nữ - được cho là Hoàng hậu Bia Thanh Chan, cao 75cm, rộng 30cm, ngồi trên bệ đá dài 52cm, rộng 41cm. Phía Tây Nam tháp còn có một ngôi miếu nhỏ thờ Hoàng hậu Bia Thanh Chik - người cùng vua Pô Rômê gắn liền trong truyền thuyết dân gian Chăm.

Đồng bào Chăm và du khách đến với tháp Pô Rômê trong mùa lễ hội Katê
Đồng bào Chăm và du khách đến với tháp Pô Rômê trong mùa lễ hội Katê

Không chỉ là di tích kiến trúc - nghệ thuật quý giá, tháp Pô Rômê còn là không gian sinh hoạt văn hóa tâm linh của cộng đồng người Chăm theo đạo Bàlamôn. Hằng năm, tại tháp diễn ra bốn lễ chính: Lễ mở cửa tháp vào đầu năm Chăm lịch; Lễ cầu đảo vào thượng tuần tháng 4 Chăm lịch; Lễ hội Katê vào tháng 7 Chăm lịch và Lễ Chabul - cúng tế các vị nữ thần vào tháng 9 Chăm lịch.

Cả sư Hán Đô, Chủ tịch Hội đồng chức sắc Chăm Bàlamôn tỉnh Ninh Thuận, trụ trì tháp Pô Rômê chia sẻ: Tháp Pô Rômê là một di sản văn hóa quý giá của người Chăm nói riêng và dân tộc Việt Nam nói chung. Chúng tôi rất tự hào khi Bảo vật Quốc gia - tượng vua Pô Rômê vẫn được gìn giữ nguyên vẹn trong lòng tháp cổ.

Những năm qua, Nhà nước đã đầu tư hàng chục tỷ đồng để trùng tu, tôn tạo và xây dựng hệ thống trưng bày hiện vật phục vụ khách tham quan, nghiên cứu. Tuy nhiên, hiện nay di tích vẫn chưa được khai thác hiệu quả để phát huy giá trị trong phát triển du lịch. Cả sư Hán Đô bày tỏ mong muốn trong thời gian tới, ngành Văn hóa và chính quyền địa phương sẽ đẩy mạnh công tác quảng bá, kết nối tour tuyến, đưa du khách đến tham quan, trải nghiệm di sản. Qua đó, biến di sản thành tài sản - một nguồn lực kinh tế gắn với sinh kế của người dân địa phương.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Đền tháp Po Klong Garai: Biểu tượng vững bền của văn hóa Chăm

Đền tháp Po Klong Garai: Biểu tượng vững bền của văn hóa Chăm

Đền tháp Po Klong Garai là một trong những công trình kiến trúc và điêu khắc tiêu biểu và nổi bật của người Chăm được bảo tồn khá nguyên vẹn. Tháp tọa lạc trên đồi Lá trầu (Mbuen Hala), thuộc phường Đô Vinh, thành phố Phan Rang - Tháp Chàm, tỉnh Ninh Thuận. Văn khắc bằng chữ Chăm cổ trên đá sa thạch cung cấp những thông tin về văn hóa, lịch sử quý giá như công lao và thần tích của vua Po Klong Garai, các hoạt động tế lễ, cúng bái và tổ chức xã hội của người Chăm.
Tin nổi bật trang chủ
Khẩn trương hoàn thiện xây dựng nghị định về phân cấp, phân quyền lĩnh vực dân tộc, tôn giáo

Khẩn trương hoàn thiện xây dựng nghị định về phân cấp, phân quyền lĩnh vực dân tộc, tôn giáo

Thời sự - PV - 30 phút trước
Sáng 21/5, Phó Thủ tướng Mai Văn Chính đã chủ trì cuộc họp với Bộ Dân tộc và Tôn giáo về phân cấp, phân quyền, phân định thẩm quyền trong lĩnh vực công tác dân tộc, tín ngưỡng, tôn giáo khi tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp.
Bảo vệ và phát huy giá trị Di sản thế giới dựa vào cộng đồng vì sự phát triển bền vững

Bảo vệ và phát huy giá trị Di sản thế giới dựa vào cộng đồng vì sự phát triển bền vững

Tin tức - Minh Nhật - 3 giờ trước
Việc để cộng đồng, người dân địa phương tham gia vào quá trình ra quyết định, tổ chức các hoạt động văn hóa và hưởng lợi về mặt kinh tế và xã hội từ các sáng kiến ​​liên quan đến di sản bảo đảm tính bền vững lâu dài của di sản.
Lào Cai đẩy mạnh phát triển khoa học, công nghệ và chuyển đổi số đến các vùng lõm, vùng đồng bào DTTS

Lào Cai đẩy mạnh phát triển khoa học, công nghệ và chuyển đổi số đến các vùng lõm, vùng đồng bào DTTS

Tin tức - Trọng Bảo - 3 giờ trước
Sáng ngày 21/5, Tỉnh ủy Lào Cai đã tổ chức Hội nghị trực tuyến triển khai Kế hoạch hành động thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; Triển khai Phong trào “Bình dân học vụ số”.
Các tổ chức chính trị - xã hội được tổ chức và hoạt động thống nhất trong Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam

Các tổ chức chính trị - xã hội được tổ chức và hoạt động thống nhất trong Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam

Thời sự - Hoàng Quý - 3 giờ trước
Ngày 21/5, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 9, Quốc hội đã nghe Tờ trình và Báo cáo Thẩm tra dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Luật Công đoàn, Luật Thanh niên và Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở.
Bộ trưởng Lao động Israel: Israel rất mong muốn tiếp nhận nhiều lao động Việt Nam

Bộ trưởng Lao động Israel: Israel rất mong muốn tiếp nhận nhiều lao động Việt Nam

Thời sự - PV - 4 giờ trước
Trưa 21/5, Thủ tướng Phạm Minh Chính tiếp ông Rabbi Yoav Ben Tzur, Bộ trưởng Lao động Israel đang thăm và làm việc tại Việt Nam.
Hà Nội là điểm đến văn hóa, nghệ thuật hàng đầu châu Á

Hà Nội là điểm đến văn hóa, nghệ thuật hàng đầu châu Á

Bản tin tổng hợp của Báo Dân tộc và Phát triển. Bản tin chiều nay ngày 20/5, có những thông tin đáng chú ý sau: Hà Nội là điểm đến văn hóa, nghệ thuật hàng đầu châu Á. Công nhận 108 “hóa thạch sống” ở Lâm Đồng là Cây di sản Việt Nam. Bảo tồn di sản ở Bản Cuôn. Cùng các tin tức thời sự khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Độc đáo nhà thờ được làm bằng đá hàng trăm năm tuổi ở Nghệ An

Độc đáo nhà thờ được làm bằng đá hàng trăm năm tuổi ở Nghệ An

Dân tộc - Tôn giáo - Việt Hòa - 7 giờ trước
Được xây dựng cách đây hàng trăm năm, nhà thờ đá Bảo Nham (huyện Yên Thành, Nghệ An) vẫn giữ được những nét cổ kính và tráng lệ. Công trình này không chỉ là một điểm đến tôn giáo quan trọng mà còn mang giá trị kiến trúc đặc sắc với những bức tường đá rêu phong, mái vòm cao vút và các chi tiết chạm khắc tinh xảo. Trải qua bao thăng trầm lịch sử, nhà thờ vẫn hiên ngang giữa trời xanh, như một chứng nhân của thời gian, thu hút du khách và giáo dân đến chiêm ngưỡng, hành hương.
Thác K50 - “Nàng thơ” của Tây Nguyên!

Thác K50 - “Nàng thơ” của Tây Nguyên!

Du lịch - Ngô Xuân Hiền - 7 giờ trước
Thác K50 còn được gọi là thác Hang Én, nằm sâu trong vùng lõi của Khu bảo tồn thiên nhiên Kon Chư Răng thuộc ấp Bình Định, xã Sơn Lang, huyện Kbang, tỉnh Gia Lai, cách thị trấn Kbang khoảng 70km về phía Bắc. Thác K50 được mệnh danh là “Nàng thơ” của núi rừng Tây Nguyên.
Bảo đảm an toàn lao động tại các nhà máy, khai trường

Bảo đảm an toàn lao động tại các nhà máy, khai trường

Xã hội - Trọng Bảo - 7 giờ trước
Tỉnh Lào Cai hiện có hàng trăm nhà máy, xí nghiệp, cơ sở khai thác chế biến khoáng sản với hàng chục nghìn lao động đang làm việc; trong đó chủ yếu là lao động địa phương, lao động người DTTS. Để bảo đảm an toàn trong quá trình làm việc, thời gian qua, các đơn vị đã tuân thủ nghiêm các quy định về an toàn lao động (ATLĐ); đặc biệt là đối với các khai trường khai thác và chế biến khoáng sản.
Biến thể Omicron XEC là gì? Dấu hiệu khi nhiễm biến thể Covid-19 XEC và biện pháp phòng ngừa

Biến thể Omicron XEC là gì? Dấu hiệu khi nhiễm biến thể Covid-19 XEC và biện pháp phòng ngừa

Sức khỏe - Minh Nhật - 7 giờ trước
Hiện nay, Covid 19 đang có dấu hiệu bùng phát trở lại, khi số ca mắc đang tiếp tục tăng. Theo dữ liệu từ Cục Khoa học Y tế thuộc Bộ Y tế Thái Lan cho thấy sự hiện diện ngày càng tăng của biến thể Omicron XEC tại Thái Lan từ đầu năm đến nay. Số ca Covid-19 tại Thái Lan đã lên đến hơn 71.000 ca.
Khi trường học rộn tiếng cồng chiêng

Khi trường học rộn tiếng cồng chiêng

Giáo dục - Thế Hạnh - 7 giờ trước
Những vũ điệu xoang, tamya Arya, dăm dar… được các em học sinh người DTTS thể hiện bằng những động tác thật khỏe khoắn, dứt khoát, nhưng không kém phần uyển chuyển, duyên dáng, nhịp nhàng, hòa nhịp cùng tiếng trống, tiếng cồng chiêng, tiếng khèn bầu dìu dặt cuốn hút người xem. Bởi các điệu múa và thanh âm ấy như máu thịt, hồn cốt của đồng bào DTTS Tây Nguyên, hiện nay được nhiều trường học phổ thông trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng có ý thức gìn giữ và phát huy.