Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Bảo tồn văn hóa truyền thống qua góc nhìn về chính sách đối với nghệ nhân: Trăn trở về những nghệ nhân "không danh phận" (Bài 3)

Lê Hường - Ngọc Thu - 16:57, 14/07/2023

Hiện nay, ngoài số nghệ nhân được Nhà nước tặng danh hiệu Nghệ nhân Nhân dân, Nghệ nhân Ưu tú trong các buôn, bản, phum, sóc vẫn còn hàng ngàn nghệ nhân tâm huyết đang cố gắng bảo tồn, lưu giữ, phục dựng, truyền dạy và phát huy giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc mình. Mặc dù chưa được Nhà nước công nhận là nghệ nhân, nhưng họ vẫn miệt mài cống hiến.

H’Lâm Hmok (bìa phải) truyền dạy đánh chiêng cho các trẻ gái người Ê Đê Bih
Chị H’Lâm Hmok (bìa phải) truyền dạy đánh chiêng cho các trẻ gái người Ê Đê Bih

Cống hiến thầm lặng

Kế tục đánh chiêng từ mẹ là cố Nghệ nhân Ưu tú H’Ríu Hmok, nhiều năm qua, chị H’Lâm Hmok, thành viên đội chiêng nữ Jho ở Buôn Trấp, thị trấn Buôn Trấp, huyện Krông Ana, tỉnh Đắk Lắk miệt mài truyền dạy cồng chiêng cho trẻ em gái trong buôn.

Chị H’Lâm kể: Từ khi còn học mẫu giáo, H’Lâm đã theo mẹ đến các lễ hội và xem mọi người đánh chiêng. Đến năm lên 7 tuổi, H’Lâm được mẹ dạy cách đánh chiêng, kể về phong tục, tập quán và truyền thống văn hóa của người Ê Đê Bih. Yêu tiếng chiêng, chị không chỉ hiểu mà thuộc nhiều bài chiêng truyền thống của dân tộc mình. 

Dạy chiêng cho thế hệ trẻ là rất cần thiết, vì nhiều nghệ nhân giỏi của đội chiêng đã già và về với tổ tiên, như mẹ của mình là Nghệ nhân H’Ríu Hmok. Bà là Đội trưởng đội chiêng nữ của buôn Trấp, cả đời tâm huyết với chiêng nữ cũng vừa qua đời cách đây mấy tháng. Bây giờ mình nối nghiệp mẹ, truyền dạy đánh chiêng cho trẻ em trong buôn, để chúng hiểu mà giữ gìn giá trị văn hóa vô giá này”, chị H’Lâm bộc bạch.

Buôn Trấp có 565 hộ dân, người Ê Đê Bih chiếm 70%. Đồng bào Ê Đê trước đây chỉ có nhánh Ê Đê Bih có chiêng nữ, còn các nhánh khác việc đánh chiêng dành cho nam giới. Văn hóa, phong tục truyền thống của người Ê Đê Bih cũng có nhiều khác biệt. Đặc biệt là đội chiêng nữ với bộ chiêng Jho. Từng có thời gian chiêng Jho đứng trước nguy cơ mai một, bởi đội nghệ nhân tuổi cao mà lớp trẻ chưa thực sự mặn mà. Nhờ chính sách bảo tồn cồng chiêng được triển khai đồng bộ với những việc làm cụ thể, thiết thực và tâm huyết của các nghệ nhân, mà nay buôn Trấp đã có đội cồng chiêng trẻ và đội cồng chiêng nhí. Tiếng chiêng Jho của người Ê Đê Bih ngân vang cả buôn làng.

Nhiều năm qua, mỗi khi Hè về, các thành viên đội chiêng lại tập hợp các bé gái trong độ tuổi tiểu học, hướng dẫn các em làm quen và tập đánh những bài chiêng truyền thống, khơi dậy sự quan tâm, yêu thích văn hóa cồng chiêng cho các em.

“Khó khăn lớn nhất khi truyền dạy là các cháu tiếp thu còn chậm, bởi tuổi nhỏ chưa hiết hết ý nghĩa của từng âm chiêng, nên rất khó bắt nhịp. Mình đầu tư nhiều thời gian, động viên, an ủi để các em cố gắng và tận tụy hướng dẫn thì các cháu mới hoàn thành được bài tập”, chị H’Lâm chia sẻ.

Ông Nay Tek truyền dạy cồng chiêng cho con trai Siu Thanh
Ông Nay Tek truyền dạy cồng chiêng cho con trai Siu Thanh

Không những truyền dạy cồng chiêng, chỉnh chiêng, hơn 10 năm qua, Nghệ nhân Nay Tek (SN 1969), làng Djriêk, thị trấn Nhơn Hòa, huyện Chư Pưh, tỉnh Gia Lai còn vận động người già, người trẻ trong làng tham gia đội cồng chiêng của làng, tập luyện đánh chiêng. Ngoài đội chiêng người lớn, bây giờ làng Djriêk còn có đội chiêng trẻ khoảng 35 cháu, tuổi từ 20 trở xuống và là 1 trong 3 đội chiêng thanh thiếu niên tiêu biểu của tỉnh.

Nghệ nhân Nay Tek chia sẻ: Dù cuộc sống của gia đình còn khó khăn, nhưng không phải vì thế mà mình đánh mất đam mê. Ngoài thời gian đi rẫy chăm sóc 2 sào mì, mình và người con trai út Siu Thanh cùng nhau đi dạy lớp cồng chiêng trong các trường nội trú, cũng như trong làng. Khi con mình thấu hiểu và nối tiếp đam mê từ cha, thì đó là niềm vui, hạnh phúc của mình.

Với những cống hiến không mệt mỏi, Nghệ nhân Nay Tek vừa được địa phương lập hồ sơ đề nghị xét duyệt Nghệ nhân Ưu tú trong lĩnh vực văn hóa phi vật thể.

Đợi chờ được công nhận

Thực hiện Quyết định 62/2014/NĐ-CP quy định về xét tặng danh hiệu “Nghệ nhân Nhân dân”, “Nghệ nhân ưu tú” trong lĩnh vực di sản phi vật thể, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã tổ chức 3 đợt xét tặng danh hiệu Nghệ nhân Nhân dân, Nghệ nhân Ưu tú trong lĩnh vực di sản phi vật thể. Kết quả là đã phong tặng 131 Nghệ nhân Nhân dân, 1.750 Nghệ nhân Ưu tú.

Việc xét tặng danh hiệu Nghệ nhân Nhân dân, Nghệ nhân Ưu tú trong lĩnh vực di sản phi vật thể, đã góp phần động viên các nghệ nhân tiếp tục nghiên cứu, sưu tầm, gìn giữ và trao truyền cho thế hệ trẻ những giá trị di sản văn hóa phi vật thể quý giá mà họ đang nắm giữ. Đồng thời, góp phần quan trọng vào sự nghiệp bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống, bản sắc văn hóa các dân tộc, nâng cao nhận thức toàn xã hội đối với công tác bảo vệ di sản phi vật thể nói riêng, di sản văn hóa nói chung.

Tuy nhiên, hiện nay vẫn còn hàng ngàn người dù chưa được Nhà nước công nhận là nghệ nhân, nhưng họ vẫn thầm lặng cống hiến cho sự nghiệp gìn giữ, trao truyền giá trị, bản sắc văn hóa.

 Các nghệ nhân tỉnh Gia Lai trình diễn cồng chiêng
Các nghệ nhân tỉnh Gia Lai trình diễn cồng chiêng

Riêng tỉnh Đắk Lắk, theo số liệu thống kê gần nhất, toàn tỉnh hiện có hơn 10.000 nghệ nhân trong lĩnh vực văn hóa dân gian. Trong đó, 3.855 nghệ nhân diễn tấu cồng chiêng; 186 nghệ nhân hát kể sử thi; 253 nghệ nhân kể truyện cổ; 393 nghệ nhân chỉnh chiêng; 863 nghệ nhân biết lời nói vần, dân ca, tục ngữ; 635 nghệ nhân truyền dạy cồng chiêng; 1.270 nghệ nhân diễn tấu nhạc cụ tre, nứa; 568 nghệ nhân chế tác nhạc cụ dân tộc; 734 thầy cúng; 1.032 nghệ nhân xử luật tục; 370 nghệ nhân tạc tượng.

Tuy nhiên, qua 3 đợt xét tặng danh hiệu Nghệ nhân Nhân dân, Nghệ nhân Ưu tú trong lĩnh vực di sản phi vật thể, tỉnh Đắk Lắk mới được công nhận 49 Nghệ nhân Ưu tú, trong đó, 11 Nghệ nhân Ưu tú đã qua đời, hiện nay còn 38 Nghệ nhân Ưu tú vẫn đang miệt mài gìn giữ, trao truyền các di sản.

Tỉnh Gia Lai hiện cũng có hàng nghìn nghệ nhân trong các thôn, làng nắm giữ kho tàng văn hóa, thầm lặng cống hiến trong công tác bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa các dân tộc, nhưng mới chỉ có 32 nghệ nhân người Gia Rai, Ba Na được Nhà nước phong tặng danh Nghệ nhân Nhân dân, Nghệ nhân Ưu tú.

Ông Lại Đức Đại - Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Đắk Lắk chia sẻ: Hiện nay, việc xét tặng danh hiệu Nghệ nhân Nhân dân, Nghệ nhân Ưu tú, Sở thực hiện theo quy định tại Điều 5, Điều 6 Nghị định số 62/2014/NĐ-CP ngày 25/6/2014 của Chính phủ. 

Tuy nhiên, việc xây dựng hồ sơ xét tặng gặp nhiều khó khăn, vì các nghệ nhân không có hoặc có nhưng rất ít các băng, đĩa, hình ảnh mô tả tri thức, kỹ năng đang nắm giữ, hay giấy tờ liên quan tới giải thưởng… Bên cạnh đó, việc xác nhận mốc thời gian hoạt động trong nghề, số lượng học trò đào tạo được cũng rất khó.

Xét tặng danh hiệu đã khó, chế độ hỗ trợ cho nghệ nhân để họ tập trung phát huy tối đa khả năng của mình để gìn giữ, trao truyền các giá trị di sản cũng đang không dễ thực hiện...

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Tin nổi bật trang chủ
Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Không chỉ chuyển tải chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, Báo Dân tộc và Phát triển còn cập nhật những thông tin về các vấn đề liên quan đến phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, bảo vệ môi trường…. Với nội dung đa dạng, phong phú, Báo Dân tộc và Phát triển đã trở thành người bạn đồng hành của đội ngũ già làng, trưởng bản, Người có uy tín, chức sắc, chức việc nắm bắt thông tin kịp thời, hiệu quả và chính xác để phát huy tốt vai trò là “cánh tay nối dài” ở cơ sở trong tuyên truyền chính sách dân tộc, tôn giáo.
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Sắc màu 54 - An Yên - 18:01, 20/06/2025
Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Gương sáng - Nguyễn Văn Chiến - 18:00, 20/06/2025
Ông Ksor Ní (tên thường gọi là Ama H’Nhan) là một trong những trí thức đầu tiên người Gia Rai đi theo cách mạng. Ông từng đảm nhiệm nhiều trọng trách, trong đó có cương vị Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên của tỉnh Gia Lai sau ngày đất nước thống nhất. Ông cũng là thân sinh của ông Ksor Phước, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc; Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội.
Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Tin tức - Thuỳ Như - 17:58, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại Trung tâm Hội nghị tỉnh Cao Bằng, Tỉnh uỷ Cao Bằng đã tổ chức Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025); trao Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp báo chí Việt Nam” của Hội Nhà báo Việt Nam; tặng Bằng khen cho các tập thể, cá nhân có nhiều thành tích trong công tác thông tin, tuyên truyền trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Tin tức - Thiên An - 17:35, 20/06/2025
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình có địa chỉ tại Lô Đ7, KCN Khánh Phú, xã Khánh Phú, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình - SĐT: 02293 762 825
Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Tin tức - Tào Đạt - 16:49, 20/06/2025
Ngày 20/6, Thành ủy, HĐND, UBND TP. Cần Thơ tổ chức họp mặt Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025); tổng kết Giải Báo chí Phan Ngọc Hiển TP. Cần Thơ lần thứ 19 (2024 - 2025) và Tôn vinh các nhà báo tiêu biểu.
Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Trong danh mục 23 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận, tỉnh Điện Biên có 1 di sản thuộc loại hình Tập quán xã hội và tín ngưỡng là Lễ hội Pang Phoóng (Tạ ơn) của cộng đồng dân tộc Kháng, xã Rạng Đông, huyện Tuần Giáo.
Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Chính sách Dân tộc - Duy Chí - 16:26, 20/06/2025
Các gia đình là những điển hình về sự năng động trong lao động sản xuất, xây dựng gia đình hạnh phúc, kinh tế ổn định, lại tích cực tham gia các phòng trào văn hóa xã hội, bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, bảo đảm an ninh chính trị địa phương; cũng như nhiều gia đình có con em là học sinh, sinh viên xuất sắc; tham gia bộ máy chính quyền địa phương, có người trở thành lãnh đạo tổ chức chính trị…
Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Xã hội - Mỹ Dung - 16:11, 20/06/2025
Giữa núi rừng trùng điệp của Ba Chẽ, Bình Liêu,Tiên Yên... nơi những con dốc nối tiếp nhau như chẳng có điểm dừng vẫn có những bước chân đều đặn, bền bỉ của những “phóng viên vùng cao”. Không chỉ đưa tin, họ là những người kể chuyện bản làng bằng cả trái tim nhiệt huyết.
Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Phóng sự - Quỳnh Trâm - 16:01, 20/06/2025
Chúng tôi đã có những tháng năm rong ruổi tác nghiệp nơi bản làng heo hút giữa đại ngàn miền Tây xứ Thanh. Ở những nơi xa ngái ấy, chúng tôi tìm thấy bản chất thật nhất của nghề báo: Ghi lại những nhịp sống bằng tất cả sự chân thành và rung cảm của một người chứng kiến.
Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Trang địa phương - Ngọc Chí - 15:38, 20/06/2025
Tỉnh ủy Kon Tum vừa ban hành Nghị quyết số 30-NQ/TU về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, cán bộ nữ và cán bộ là người DTTS ở tỉnh Kon Tum giai đoạn 2025 - 2030 và tầm nhìn đến 2045.
Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Thời sự - Hoàng Quý - 15:27, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại buổi họp báo do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức, Thứ trưởng Võ Văn Hưng đã công bố những kết quả quan trọng trong quá trình triển khai hai Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) giai đoạn 2021–2025: Chương trình xây dựng nông thôn mới và Chương trình giảm nghèo bền vững.