Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Bảo tồn bản sắc văn hóa các dân tộc rất ít người: Chạy đua cùng thời gian

PV - 11:01, 16/05/2018

Trong 53 DTTS của nước ta, có những dân tộc rất ít người, như: Cờ Lao, Ơ Đu, Brâu, Rơ Măm, Pu Péo… Cùng với nỗ lực phát triển kinh tế-xã hội nói chung thì nhiều chính sách hỗ trợ đồng bào dân tộc rất ít người gìn giữ, phát huy bản sắc văn hóa truyền thống cũng được triển khai. Tuy nhiên, không ít giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào đang đứng trước nguy cơ biến mất.

Bài 1: Hãy bắt đầu từ bảo tồn tiếng mẹ đẻ

Ngôn ngữ là một trong những tiêu chí quan trọng và là thành tố cơ bản để xác định thành phần tộc người. Mất đi thành tố này, trong quá trình giao thoa, hội nhập, bản sắc văn hóa của không ít cộng đồng dân tộc đứng trước nguy cơ bị hòa tan.

Tiếng mẹ đẻ chỉ còn dùng trong nghi lễ

Nằm dưới chân đỉnh núi Tây Côn Lĩnh, Túng Sán (Hoàng Su Phì, Hà Giang) được xem là “thủ phủ” của dân tộc Cờ Lao, một trong những cộng đồng có dân số rất ít người của nước ta. Túng Sán cũng là xã thuộc diện nghèo nhất nhì của huyện Hoàng Su Phì.

Người Cờ Lao vẫn giữ được trang phục truyền thống nhưng ngôn ngữ đang dần mất đi. (Ảnh tư liệu) Người Cờ Lao vẫn giữ được trang phục truyền thống nhưng ngôn ngữ đang dần mất đi. (Ảnh tư liệu)

Kết quả khảo sát mới đây của Ban Dân tộc thuộc Hội đồng nhân dân tỉnh Hà Giang (tháng 4/2018) cho thấy, toàn xã Túng Sán có 615 hộ/3.100 nhân khẩu (gồm 6 dân tộc); trong đó có 195 hộ/982 nhân khẩu là đồng bào Cờ Lao, chiếm 31% dân số của toàn xã. Số hộ nghèo dân tộc Cờ Lao là 117/352 hộ, chiếm 33% tổng số hộ nghèo của xã;…

Ngoài những khó khăn về kinh tế thì đồng bào Cờ Lao ở Túng Sán đang đứng trước nguy cơ bị hòa tan về bản sắc văn hóa. Đáng chú ý, dù chiếm tỷ lệ lớn trong tổng dân số toàn xã nhưng cả cộng đồng dân tộc Cờ Lao chỉ còn dăm ba người biết tiếng mẹ đẻ; hầu hết người Cờ Lao ở Túng Sán đều sử dụng ngôn ngữ của các dân tộc khác trong giao tiếp.

Ông Min Phà Khái, sống tại thôn Tà Chải, người thạo tiếng Cờ Lao nhất ở Túng Sán cho biết, tiếng Cờ Lao giờ chỉ sử dụng trong các nghi lễ. Cả xã hiện chỉ có 5-6 người biết tiếng Cờ Lao gốc, phần lớn là người hành nghề thầy cúng.

“Người Cờ Lao giờ nói được tiếng Kinh, một số nói tiếng Mông, Tày, Nùng, nhưng không ai nói tiếng mẹ đẻ nữa cả”, ông Khái cho biết.

Nhưng không phải người hành nghề thầy cúng nào cũng đọc và hiểu hết tiếng Cờ Lao gốc trong các văn tự cổ được lưu truyền từ hàng chục thế hệ. Chính thầy cúng Min Phà Thìn, ở thôn Khu Trù Sáng đã chia sẻ: “Tiếng Cờ Lao cúng, làm ma thì được, chứ nói chuyện thì không được đâu”.

Cũng như người Cờ Lao ở Túng Sán, nhiều cộng đồng dân tộc ít người khác đã và đang không sử dụng tiếng mẹ đẻ trong giao tiếp hằng ngày. Như dân tộc Bố Y, hiện còn khoảng 2.300 nhân khẩu, được chia làm 2 nhóm địa phương là Tu Dí-Lào Cai và Bố Y-Hà Giang. Hiện người Tu Dí ở Lào Cai nói tiếng Quan Hỏa (tiếng Hán phương Nam); còn người Bố Y ở Hà Giang lại dùng tiếng Giáy và tiếng Tày làm ngôn ngữ giao tiếp.

Các dân tộc ở khu vực Tây Bắc như: Kháng, La Ha, Xinh Mun… chủ yếu sử dụng ngôn ngữ Thái. Đáng chú ý, việc không còn dùng tiếng mẹ đẻ không chỉ xảy ra trong giao tiếp mà ngay trong các bài hát dân ca của người Kháng, người Xinh Mun, tiếng Thái cũng chiếm 70-80%.

Sự “lệch pha” của nguồn lực đầu tư

Để phát triển các cộng đồng DTTS có dân số rất ít người, nhiều năm qua, Trung ương đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách đầu tư, hỗ trợ; những địa phương liên quan cũng có những chương trình, dự án hỗ trợ thêm. Tuy nhiên, đa số các chính sách đều chú trọng về đầu tư, hỗ trợ phát triển kinh tế, nâng cao đời sống.

Có thể thấy rõ điều này ở “Đề án phát triển kinh tế-xã hội các dân tộc Mảng, Cống, Cờ Lao, La Hủ” theo Quyết định 1672/QĐ-TTg (gọi tắt là Đề án 1672), được triển khai từ năm 2011 đến năm 2020. Với tổng kinh phí thực hiện gần 1.043 tỷ đồng, mục tiêu của Đề án là phát triển toàn diện vùng 4 dân tộc rất ít người. Tuy nhiên, khi triển khai, các địa phương được thụ hưởng (Điện Biên, Lai Châu, Hà Giang) xây dựng các dự án thành phần chỉ chú trọng đầu tư, hỗ trợ phát triển kinh tế, nội dung bảo tồn bản sắc văn hóa truyền thống bị xem nhẹ.

Lấy việc thực hiện Đề án này ở xã Túng Sán làm minh chứng. Theo kết quả khảo sát của Ban Dân tộc thuộc Hội đồng nhân dân tỉnh Hà Giang (tháng 4/2018), thực hiện Đề án 1672 ở xã Túng Sán, huyện Hoàng Su Phì và tỉnh Hà Giang đã hỗ trợ cho 77 hộ đồng bào Cờ Lao làm nhà ở (8,4 triệu đồng/hộ); hỗ trợ kinh phí cho các hộ làm nhà vệ sinh;…

Ngoài ra, 124 hộ đồng bào dân tộc Cờ Lao ở Túng Sán còn được hỗ trợ 252 con dê để phát triển sản xuất; được hỗ trợ tập huấn khuyến nông, khuyến lâm;… Tại 6 thôn ở Túng Sán có người Cờ Lao sinh sống còn được xây dựng nhà văn hóa cộng đồng, lắp đặt hệ thống loa không dây,…

Chỉ tính sơ sơ, số tiền chi cho các nội dung hỗ trợ này cũng hàng chục tỷ đồng. Trong khi đó, các nội dung hỗ trợ đồng bào Cờ Lao ở Túng Sán theo Đề án 1672 cũng có trong nhiều chương trình, dự án khác, nhất là Chương trình 135, Chương trình 30a,… Hoàng Su Phì là huyện nghèo 30a, xã Túng Sán là xã khu vực III, được thụ hưởng Chương trình 135 nên đồng bào Cờ Lao ở Túng Sán đều được thụ hưởng nguồn lực đầu tư, hỗ trợ từ hai Chương trình này.

Đề án phát triển kinh tế-xã hội các dân tộc Mảng, Cống, Cờ Lao, La Hủ theo Quyết định 1672/QĐ-TTg trên thực tế là bộ khung; 3 địa phương được thụ hưởng có trách nhiệm xây dựng các dự án thành phần để triển khai, tùy vào tình hình thực tế của địa phương, làm thế nào để bảo đảm phát triển toàn diện vùng 4 dân tộc rất ít người. Vậy, để tránh trùng lắp, chồng chéo chính sách, tại sao khi xây dựng dự án thành phần, các địa phương không chú trọng xây dựng nội dung bảo tồn, phát triển văn hóa truyền thống, nhất là gìn giữ tiếng mẹ đẻ đang có nguy cơ biến mất của các dân tộc này?

Thực tế, việc gìn giữ, bảo tồn ngôn ngữ của các dân tộc rất ít người hiện vẫn chưa muộn. Ở những cộng đồng dân tộc rất ít người có ngôn ngữ riêng, hiện dù không giao tiếp bằng tiếng mẹ đẻ nhưng vẫn còn một số người gìn giữ được. Nhưng trong trường hợp những người này mất đi, nếu không có giải pháp bảo tồn ngôn ngữ của dân tộc đó thì sẽ như thế nào?

Cùng với nguy cơ “thất truyền” tiếng mẹ đẻ, nhiều bản sắc văn hóa truyền thống của các dân tộc ít người đang bị mai một. Trong khi đó, công tác bảo tồn chưa thực sự trúng trọng tâm. Báo Dân tộc và Phát triển sẽ phản ánh vấn đề này trong số báo tiếp theo.

SỸ HÀO

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Tin nổi bật trang chủ
Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Không chỉ chuyển tải chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, Báo Dân tộc và Phát triển còn cập nhật những thông tin về các vấn đề liên quan đến phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, bảo vệ môi trường…. Với nội dung đa dạng, phong phú, Báo Dân tộc và Phát triển đã trở thành người bạn đồng hành của đội ngũ già làng, trưởng bản, Người có uy tín, chức sắc, chức việc nắm bắt thông tin kịp thời, hiệu quả và chính xác để phát huy tốt vai trò là “cánh tay nối dài” ở cơ sở trong tuyên truyền chính sách dân tộc, tôn giáo.
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Sắc màu 54 - An Yên - 18:01, 20/06/2025
Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Gương sáng - Nguyễn Văn Chiến - 18:00, 20/06/2025
Ông Ksor Ní (tên thường gọi là Ama H’Nhan) là một trong những trí thức đầu tiên người Gia Rai đi theo cách mạng. Ông từng đảm nhiệm nhiều trọng trách, trong đó có cương vị Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên của tỉnh Gia Lai sau ngày đất nước thống nhất. Ông cũng là thân sinh của ông Ksor Phước, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc; Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội.
Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Tin tức - Thuỳ Như - 17:58, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại Trung tâm Hội nghị tỉnh Cao Bằng, Tỉnh uỷ Cao Bằng đã tổ chức Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025); trao Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp báo chí Việt Nam” của Hội Nhà báo Việt Nam; tặng Bằng khen cho các tập thể, cá nhân có nhiều thành tích trong công tác thông tin, tuyên truyền trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Tin tức - Thiên An - 17:35, 20/06/2025
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình có địa chỉ tại Lô Đ7, KCN Khánh Phú, xã Khánh Phú, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình - SĐT: 02293 762 825
Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Tin tức - Tào Đạt - 16:49, 20/06/2025
Ngày 20/6, Thành ủy, HĐND, UBND TP. Cần Thơ tổ chức họp mặt Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025); tổng kết Giải Báo chí Phan Ngọc Hiển TP. Cần Thơ lần thứ 19 (2024 - 2025) và Tôn vinh các nhà báo tiêu biểu.
Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Trong danh mục 23 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận, tỉnh Điện Biên có 1 di sản thuộc loại hình Tập quán xã hội và tín ngưỡng là Lễ hội Pang Phoóng (Tạ ơn) của cộng đồng dân tộc Kháng, xã Rạng Đông, huyện Tuần Giáo.
Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Chính sách Dân tộc - Duy Chí - 16:26, 20/06/2025
Các gia đình là những điển hình về sự năng động trong lao động sản xuất, xây dựng gia đình hạnh phúc, kinh tế ổn định, lại tích cực tham gia các phòng trào văn hóa xã hội, bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, bảo đảm an ninh chính trị địa phương; cũng như nhiều gia đình có con em là học sinh, sinh viên xuất sắc; tham gia bộ máy chính quyền địa phương, có người trở thành lãnh đạo tổ chức chính trị…
Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Xã hội - Mỹ Dung - 16:11, 20/06/2025
Giữa núi rừng trùng điệp của Ba Chẽ, Bình Liêu,Tiên Yên... nơi những con dốc nối tiếp nhau như chẳng có điểm dừng vẫn có những bước chân đều đặn, bền bỉ của những “phóng viên vùng cao”. Không chỉ đưa tin, họ là những người kể chuyện bản làng bằng cả trái tim nhiệt huyết.
Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Phóng sự - Quỳnh Trâm - 16:01, 20/06/2025
Chúng tôi đã có những tháng năm rong ruổi tác nghiệp nơi bản làng heo hút giữa đại ngàn miền Tây xứ Thanh. Ở những nơi xa ngái ấy, chúng tôi tìm thấy bản chất thật nhất của nghề báo: Ghi lại những nhịp sống bằng tất cả sự chân thành và rung cảm của một người chứng kiến.
Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Trang địa phương - Ngọc Chí - 15:38, 20/06/2025
Tỉnh ủy Kon Tum vừa ban hành Nghị quyết số 30-NQ/TU về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, cán bộ nữ và cán bộ là người DTTS ở tỉnh Kon Tum giai đoạn 2025 - 2030 và tầm nhìn đến 2045.
Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Thời sự - Hoàng Quý - 15:27, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại buổi họp báo do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức, Thứ trưởng Võ Văn Hưng đã công bố những kết quả quan trọng trong quá trình triển khai hai Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) giai đoạn 2021–2025: Chương trình xây dựng nông thôn mới và Chương trình giảm nghèo bền vững.