Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Bảo tồn bản sắc văn hóa các dân tộc rất ít người: Chạy đua cùng thời gian

PV - 11:01, 16/05/2018

Trong 53 DTTS của nước ta, có những dân tộc rất ít người, như: Cờ Lao, Ơ Đu, Brâu, Rơ Măm, Pu Péo… Cùng với nỗ lực phát triển kinh tế-xã hội nói chung thì nhiều chính sách hỗ trợ đồng bào dân tộc rất ít người gìn giữ, phát huy bản sắc văn hóa truyền thống cũng được triển khai. Tuy nhiên, không ít giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào đang đứng trước nguy cơ biến mất.

Bài 1: Hãy bắt đầu từ bảo tồn tiếng mẹ đẻ

Ngôn ngữ là một trong những tiêu chí quan trọng và là thành tố cơ bản để xác định thành phần tộc người. Mất đi thành tố này, trong quá trình giao thoa, hội nhập, bản sắc văn hóa của không ít cộng đồng dân tộc đứng trước nguy cơ bị hòa tan.

Tiếng mẹ đẻ chỉ còn dùng trong nghi lễ

Nằm dưới chân đỉnh núi Tây Côn Lĩnh, Túng Sán (Hoàng Su Phì, Hà Giang) được xem là “thủ phủ” của dân tộc Cờ Lao, một trong những cộng đồng có dân số rất ít người của nước ta. Túng Sán cũng là xã thuộc diện nghèo nhất nhì của huyện Hoàng Su Phì.

Người Cờ Lao vẫn giữ được trang phục truyền thống nhưng ngôn ngữ đang dần mất đi. (Ảnh tư liệu) Người Cờ Lao vẫn giữ được trang phục truyền thống nhưng ngôn ngữ đang dần mất đi. (Ảnh tư liệu)

Kết quả khảo sát mới đây của Ban Dân tộc thuộc Hội đồng nhân dân tỉnh Hà Giang (tháng 4/2018) cho thấy, toàn xã Túng Sán có 615 hộ/3.100 nhân khẩu (gồm 6 dân tộc); trong đó có 195 hộ/982 nhân khẩu là đồng bào Cờ Lao, chiếm 31% dân số của toàn xã. Số hộ nghèo dân tộc Cờ Lao là 117/352 hộ, chiếm 33% tổng số hộ nghèo của xã;…

Ngoài những khó khăn về kinh tế thì đồng bào Cờ Lao ở Túng Sán đang đứng trước nguy cơ bị hòa tan về bản sắc văn hóa. Đáng chú ý, dù chiếm tỷ lệ lớn trong tổng dân số toàn xã nhưng cả cộng đồng dân tộc Cờ Lao chỉ còn dăm ba người biết tiếng mẹ đẻ; hầu hết người Cờ Lao ở Túng Sán đều sử dụng ngôn ngữ của các dân tộc khác trong giao tiếp.

Ông Min Phà Khái, sống tại thôn Tà Chải, người thạo tiếng Cờ Lao nhất ở Túng Sán cho biết, tiếng Cờ Lao giờ chỉ sử dụng trong các nghi lễ. Cả xã hiện chỉ có 5-6 người biết tiếng Cờ Lao gốc, phần lớn là người hành nghề thầy cúng.

“Người Cờ Lao giờ nói được tiếng Kinh, một số nói tiếng Mông, Tày, Nùng, nhưng không ai nói tiếng mẹ đẻ nữa cả”, ông Khái cho biết.

Nhưng không phải người hành nghề thầy cúng nào cũng đọc và hiểu hết tiếng Cờ Lao gốc trong các văn tự cổ được lưu truyền từ hàng chục thế hệ. Chính thầy cúng Min Phà Thìn, ở thôn Khu Trù Sáng đã chia sẻ: “Tiếng Cờ Lao cúng, làm ma thì được, chứ nói chuyện thì không được đâu”.

Cũng như người Cờ Lao ở Túng Sán, nhiều cộng đồng dân tộc ít người khác đã và đang không sử dụng tiếng mẹ đẻ trong giao tiếp hằng ngày. Như dân tộc Bố Y, hiện còn khoảng 2.300 nhân khẩu, được chia làm 2 nhóm địa phương là Tu Dí-Lào Cai và Bố Y-Hà Giang. Hiện người Tu Dí ở Lào Cai nói tiếng Quan Hỏa (tiếng Hán phương Nam); còn người Bố Y ở Hà Giang lại dùng tiếng Giáy và tiếng Tày làm ngôn ngữ giao tiếp.

Các dân tộc ở khu vực Tây Bắc như: Kháng, La Ha, Xinh Mun… chủ yếu sử dụng ngôn ngữ Thái. Đáng chú ý, việc không còn dùng tiếng mẹ đẻ không chỉ xảy ra trong giao tiếp mà ngay trong các bài hát dân ca của người Kháng, người Xinh Mun, tiếng Thái cũng chiếm 70-80%.

Sự “lệch pha” của nguồn lực đầu tư

Để phát triển các cộng đồng DTTS có dân số rất ít người, nhiều năm qua, Trung ương đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách đầu tư, hỗ trợ; những địa phương liên quan cũng có những chương trình, dự án hỗ trợ thêm. Tuy nhiên, đa số các chính sách đều chú trọng về đầu tư, hỗ trợ phát triển kinh tế, nâng cao đời sống.

Có thể thấy rõ điều này ở “Đề án phát triển kinh tế-xã hội các dân tộc Mảng, Cống, Cờ Lao, La Hủ” theo Quyết định 1672/QĐ-TTg (gọi tắt là Đề án 1672), được triển khai từ năm 2011 đến năm 2020. Với tổng kinh phí thực hiện gần 1.043 tỷ đồng, mục tiêu của Đề án là phát triển toàn diện vùng 4 dân tộc rất ít người. Tuy nhiên, khi triển khai, các địa phương được thụ hưởng (Điện Biên, Lai Châu, Hà Giang) xây dựng các dự án thành phần chỉ chú trọng đầu tư, hỗ trợ phát triển kinh tế, nội dung bảo tồn bản sắc văn hóa truyền thống bị xem nhẹ.

Lấy việc thực hiện Đề án này ở xã Túng Sán làm minh chứng. Theo kết quả khảo sát của Ban Dân tộc thuộc Hội đồng nhân dân tỉnh Hà Giang (tháng 4/2018), thực hiện Đề án 1672 ở xã Túng Sán, huyện Hoàng Su Phì và tỉnh Hà Giang đã hỗ trợ cho 77 hộ đồng bào Cờ Lao làm nhà ở (8,4 triệu đồng/hộ); hỗ trợ kinh phí cho các hộ làm nhà vệ sinh;…

Ngoài ra, 124 hộ đồng bào dân tộc Cờ Lao ở Túng Sán còn được hỗ trợ 252 con dê để phát triển sản xuất; được hỗ trợ tập huấn khuyến nông, khuyến lâm;… Tại 6 thôn ở Túng Sán có người Cờ Lao sinh sống còn được xây dựng nhà văn hóa cộng đồng, lắp đặt hệ thống loa không dây,…

Chỉ tính sơ sơ, số tiền chi cho các nội dung hỗ trợ này cũng hàng chục tỷ đồng. Trong khi đó, các nội dung hỗ trợ đồng bào Cờ Lao ở Túng Sán theo Đề án 1672 cũng có trong nhiều chương trình, dự án khác, nhất là Chương trình 135, Chương trình 30a,… Hoàng Su Phì là huyện nghèo 30a, xã Túng Sán là xã khu vực III, được thụ hưởng Chương trình 135 nên đồng bào Cờ Lao ở Túng Sán đều được thụ hưởng nguồn lực đầu tư, hỗ trợ từ hai Chương trình này.

Đề án phát triển kinh tế-xã hội các dân tộc Mảng, Cống, Cờ Lao, La Hủ theo Quyết định 1672/QĐ-TTg trên thực tế là bộ khung; 3 địa phương được thụ hưởng có trách nhiệm xây dựng các dự án thành phần để triển khai, tùy vào tình hình thực tế của địa phương, làm thế nào để bảo đảm phát triển toàn diện vùng 4 dân tộc rất ít người. Vậy, để tránh trùng lắp, chồng chéo chính sách, tại sao khi xây dựng dự án thành phần, các địa phương không chú trọng xây dựng nội dung bảo tồn, phát triển văn hóa truyền thống, nhất là gìn giữ tiếng mẹ đẻ đang có nguy cơ biến mất của các dân tộc này?

Thực tế, việc gìn giữ, bảo tồn ngôn ngữ của các dân tộc rất ít người hiện vẫn chưa muộn. Ở những cộng đồng dân tộc rất ít người có ngôn ngữ riêng, hiện dù không giao tiếp bằng tiếng mẹ đẻ nhưng vẫn còn một số người gìn giữ được. Nhưng trong trường hợp những người này mất đi, nếu không có giải pháp bảo tồn ngôn ngữ của dân tộc đó thì sẽ như thế nào?

Cùng với nguy cơ “thất truyền” tiếng mẹ đẻ, nhiều bản sắc văn hóa truyền thống của các dân tộc ít người đang bị mai một. Trong khi đó, công tác bảo tồn chưa thực sự trúng trọng tâm. Báo Dân tộc và Phát triển sẽ phản ánh vấn đề này trong số báo tiếp theo.

SỸ HÀO

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Cuộc thi Hoa hậu Du lịch Dân tộc Việt Nam do Công ty cho thuê máy móc, thiết bị và đồ dùng hữu hình tổ chức !?

Cuộc thi Hoa hậu Du lịch Dân tộc Việt Nam do Công ty cho thuê máy móc, thiết bị và đồ dùng hữu hình tổ chức !?

Cuộc thi Hoa hậu Du lịch Dân tộc Việt Nam 2025, sẽ lần đầu tiên được tổ chức mang sứ mệnh tôn vinh vẻ đẹp phụ nữ 54 dân tộc Việt Nam trong sự hòa quyện giữa truyền thống và hiện đại, lan tỏa niềm tự hào văn hóa, tinh thần đoàn kết dân tộc và khát vọng hội nhập của thế hệ trẻ. Tuy nhiên, xung quanh Cuộc thi này, có nhiều điều dư luận băn khoăn.
Tin nổi bật trang chủ
Tây Ninh cần bổ sung đủ nhân sự lĩnh vực dân tộc, tôn giáo trong vận hành chính quyền 2 cấp

Tây Ninh cần bổ sung đủ nhân sự lĩnh vực dân tộc, tôn giáo trong vận hành chính quyền 2 cấp

Chiều ngày 8/9, làm việc với lãnh đạo tỉnh Tây Ninh và các sở, ban, ngành liên quan về công tác vận hành chính quyền địa phương 2 cấp, ủy viên Dự khuyết Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Thứ trưởng Bộ Dân tộc và Tôn giáo Y Vinh Tơr đề xuất, Tây Ninh cần quan tâm bổ sung đủ nhân sự lĩnh vực dân tộc, tôn giáo.
Quản lý hiệu quả nguồn tiền công đức để tái đầu tư, tu bổ các di tích

Quản lý hiệu quả nguồn tiền công đức để tái đầu tư, tu bổ các di tích

Tôn giáo - Tín ngưỡng - Trọng Bảo - 19:01, 08/09/2025
Toàn tỉnh Lào Cai hiện có 22 di tích lịch sử, văn hóa đã được xếp hạng cấp Quốc gia; 40 danh lam, thắng cảnh được xếp hạng cấp tỉnh. Các di tích này đã và đang là địa chỉ thu hút du khách khi đến với Lào Cai. Thời gian qua, công tác quản lý nguồn tiền công đức được các cơ quan chức năng chú trọng và sử dụng đúng mục đích để tái đầu tư, tu bổ các di tích.
Bắt đối tượng giả mạo chữ ký của lãnh đạo để chiếm đoạt tài sản

Bắt đối tượng giả mạo chữ ký của lãnh đạo để chiếm đoạt tài sản

Pháp luật - T.Nhân - H.Trường - 18:49, 08/09/2025
Ngày 8/9, Công an TP. Đà Nẵng cho biết, đã khởi tố bị can, bắt tạm giam 4 tháng đối với ông Ngô Đình Cát (58 tuổi, ngụ thôn Thanh Châu, xã Duy Châu, huyện Duy Xuyên; nay là xã Thu Bồn, TP. Đà Nẵng) về tội giả mạo trong công tác và lừa đảo chiếm đoạt tài sản.
Đà Nẵng: Tạm giam tài xế Taxi gây tai nạn nghi do sử dụng ma túy

Đà Nẵng: Tạm giam tài xế Taxi gây tai nạn nghi do sử dụng ma túy

Pháp luật - T.Nhân - H.Trường - 18:48, 08/09/2025
Ngày 8/9, Cơ quan Cảnh sát Điều tra Công an TP. Đà Nẵng cho biết, đơn vị đã khởi tố, bắt tạm giam 4 tháng đối với Dương Bá Toàn (41 tuổi, ngụ phường Sơn Trà) là tài xế xe Taxi công nghệ, về hành vi vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ.
“Cò đất” lũ lượt về làng, xã ra văn bản gấp chấn chỉnh

“Cò đất” lũ lượt về làng, xã ra văn bản gấp chấn chỉnh

Bạn đọc - Phạm Nguyên - 18:46, 08/09/2025
Trước tình trạng các đối tượng cò đất vào các thôn, làng vùng đồng bào DTTS để môi giới thực hiện việc sang nhượng quyền sử dụng đất trái phép, UBND xã Ngọk Réo, tỉnh Quảng Ngãi đã gấp rút ra văn bản để chấn chỉnh tình trạng này.
“Bốn cùng” với Nhân dân

“Bốn cùng” với Nhân dân

Xã hội - Trần Thái - 18:27, 08/09/2025
“Cùng ăn, cùng ở, cùng làm, cùng nói tiếng dân tộc” đã trở thành phương châm hành động của lực lượng Công an tỉnh Tuyên Quang trong nhiều năm qua. Đây không chỉ là nội dung quan trọng trong công tác nghiệp vụ, mà còn là nhiệm vụ chính trị thường xuyên, góp phần giữ vững an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội trên địa bàn.
Rực rỡ sắc đỏ cờ Tổ quốc ở xã vùng cao Ngọk Réo

Rực rỡ sắc đỏ cờ Tổ quốc ở xã vùng cao Ngọk Réo

Cùng với cả nước kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9, Đảng bộ xã Ngọk Réo, tỉnh Quảng Ngãi đã phát động nhiều phong trào thi đua yêu nước. Trong đó, công trình “Đường cờ Tổ quốc” do Đoàn Thanh niên xã thực hiện đã tạo nên sức lan tỏa mạnh mẽ trong cán bộ, đảng viên và đồng bào DTTS nơi đây. Hơn 100 lá cờ Tổ quốc rực rỡ trên trục đường chính dẫn vào trung tâm xã không chỉ tạo điểm nhấn cho cảnh quan khu dân cư Nông thôn mới vùng đồng bào DTTS, mà còn thể hiện niềm tự hào, khát vọng vươn lên của vùng đất còn nhiều khó khăn.
Dịch tả toàn cầu đang trở nên phức tạp ở nhiều quốc gia

Dịch tả toàn cầu đang trở nên phức tạp ở nhiều quốc gia

Sức khỏe - Minh Nhật - 17:11, 08/09/2025
Cục Phòng bệnh (Bộ Y tế) khuyến cáo, người về từ các quốc gia, khu vực đang có sự gia tăng dịch bệnh tả nếu có bất kỳ dấu hiệu bất thường về sức khỏe (như nôn, tiêu chảy với số lượng lớn dẫn đến mất nước và điện giải trầm trọng, gây sốc nặng …) cần đến ngay cơ sở y tế để khám, tư vấn, điều trị kịp thời...
Lai Châu phê duyệt chủ trương đầu tư dự án đường dây 220 kV Phong Thổ - Than Uyên

Lai Châu phê duyệt chủ trương đầu tư dự án đường dây 220 kV Phong Thổ - Than Uyên

Tin tức - Tuấn Ninh - 17:08, 08/09/2025
UBND tỉnh Lai Châu đã ban hành Quyết định chấp thuận chủ trương đầu tư cho Dự án đường dây 220 kV Phong Thổ - Than Uyên. Đồng thời, Tổng Công ty Truyền tải điện Quốc gia (EVNNPT) được chấp thuận là nhà đầu tư thực hiện dự án quan trọng này.
Giai điệu “Inh lả ơi” dân tộc Thái vang lên nơi đất khách Hà Lan

Giai điệu “Inh lả ơi” dân tộc Thái vang lên nơi đất khách Hà Lan

Tin tức - Minh Nhật - 17:07, 08/09/2025
Gian hàng của Thương vụ Việt Nam những ngày vừa qua tại Hà Lan rực rỡ sắc màu văn hóa dân tộc, ngập tràn những sản vật mang hương vị quê hương. Đặc biệt với phần tham gia các tiết mục văn nghệ, giai điệu dân ca “Inh lả ơi” dân tộc Thái đã vang lên da diết nơi đất khách, đưa người xem phiêu lãng về miền sơn cước Tây Bắc, nơi tình yêu thiên nhiên, tình người và sự đoàn kết của 54 dân tộc anh em hòa quyện
Công tác phổ cập giáo dục, xóa mù chữ là nhiệm vụ quan trọng không thể lơ là

Công tác phổ cập giáo dục, xóa mù chữ là nhiệm vụ quan trọng không thể lơ là

Giáo dục - T.Nhân - H.Trường - 16:42, 08/09/2025
UBND tỉnh Gia Lai vừa ban hành Kế hoạch về thực hiện công tác phổ cập giáo dục, xóa mù chữ năm 2025 trên địa bàn tỉnh. Kế hoạch nhấn mạnh, đó là nhiệm vụ quan trọng cần thực hiện thường xuyên, liên tục, không thể lơ là.
Ông Phạm Đức Ấn giữ chức Chủ tịch UBND Thành phố Đà Nẵng

Ông Phạm Đức Ấn giữ chức Chủ tịch UBND Thành phố Đà Nẵng

Tin tức - T.Nhân - H.Trường - 16:39, 08/09/2025
Ngày 8/9, HĐND TP. Đà Nẵng tổ chức kỳ họp thứ 3 (kỳ họp chuyên đề) khóa 10 nhiệm kỳ 2021 - 2026 để thực hiện công tác nhân sự theo thẩm quyền. Tại kỳ họp, ông Phạm Đức Ấn được bầu giữ chức vụ Chủ tịch UBND TP. Đà Nẵng khóa 10, nhiệm kỳ 2021 - 2026.