Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Bảo tồn bản sắc văn hóa các dân tộc rất ít người: Chạy đua cùng thời gian

PV - 11:01, 16/05/2018

Trong 53 DTTS của nước ta, có những dân tộc rất ít người, như: Cờ Lao, Ơ Đu, Brâu, Rơ Măm, Pu Péo… Cùng với nỗ lực phát triển kinh tế-xã hội nói chung thì nhiều chính sách hỗ trợ đồng bào dân tộc rất ít người gìn giữ, phát huy bản sắc văn hóa truyền thống cũng được triển khai. Tuy nhiên, không ít giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào đang đứng trước nguy cơ biến mất.

Bài 1: Hãy bắt đầu từ bảo tồn tiếng mẹ đẻ

Ngôn ngữ là một trong những tiêu chí quan trọng và là thành tố cơ bản để xác định thành phần tộc người. Mất đi thành tố này, trong quá trình giao thoa, hội nhập, bản sắc văn hóa của không ít cộng đồng dân tộc đứng trước nguy cơ bị hòa tan.

Tiếng mẹ đẻ chỉ còn dùng trong nghi lễ

Nằm dưới chân đỉnh núi Tây Côn Lĩnh, Túng Sán (Hoàng Su Phì, Hà Giang) được xem là “thủ phủ” của dân tộc Cờ Lao, một trong những cộng đồng có dân số rất ít người của nước ta. Túng Sán cũng là xã thuộc diện nghèo nhất nhì của huyện Hoàng Su Phì.

Người Cờ Lao vẫn giữ được trang phục truyền thống nhưng ngôn ngữ đang dần mất đi. (Ảnh tư liệu) Người Cờ Lao vẫn giữ được trang phục truyền thống nhưng ngôn ngữ đang dần mất đi. (Ảnh tư liệu)

Kết quả khảo sát mới đây của Ban Dân tộc thuộc Hội đồng nhân dân tỉnh Hà Giang (tháng 4/2018) cho thấy, toàn xã Túng Sán có 615 hộ/3.100 nhân khẩu (gồm 6 dân tộc); trong đó có 195 hộ/982 nhân khẩu là đồng bào Cờ Lao, chiếm 31% dân số của toàn xã. Số hộ nghèo dân tộc Cờ Lao là 117/352 hộ, chiếm 33% tổng số hộ nghèo của xã;…

Ngoài những khó khăn về kinh tế thì đồng bào Cờ Lao ở Túng Sán đang đứng trước nguy cơ bị hòa tan về bản sắc văn hóa. Đáng chú ý, dù chiếm tỷ lệ lớn trong tổng dân số toàn xã nhưng cả cộng đồng dân tộc Cờ Lao chỉ còn dăm ba người biết tiếng mẹ đẻ; hầu hết người Cờ Lao ở Túng Sán đều sử dụng ngôn ngữ của các dân tộc khác trong giao tiếp.

Ông Min Phà Khái, sống tại thôn Tà Chải, người thạo tiếng Cờ Lao nhất ở Túng Sán cho biết, tiếng Cờ Lao giờ chỉ sử dụng trong các nghi lễ. Cả xã hiện chỉ có 5-6 người biết tiếng Cờ Lao gốc, phần lớn là người hành nghề thầy cúng.

“Người Cờ Lao giờ nói được tiếng Kinh, một số nói tiếng Mông, Tày, Nùng, nhưng không ai nói tiếng mẹ đẻ nữa cả”, ông Khái cho biết.

Nhưng không phải người hành nghề thầy cúng nào cũng đọc và hiểu hết tiếng Cờ Lao gốc trong các văn tự cổ được lưu truyền từ hàng chục thế hệ. Chính thầy cúng Min Phà Thìn, ở thôn Khu Trù Sáng đã chia sẻ: “Tiếng Cờ Lao cúng, làm ma thì được, chứ nói chuyện thì không được đâu”.

Cũng như người Cờ Lao ở Túng Sán, nhiều cộng đồng dân tộc ít người khác đã và đang không sử dụng tiếng mẹ đẻ trong giao tiếp hằng ngày. Như dân tộc Bố Y, hiện còn khoảng 2.300 nhân khẩu, được chia làm 2 nhóm địa phương là Tu Dí-Lào Cai và Bố Y-Hà Giang. Hiện người Tu Dí ở Lào Cai nói tiếng Quan Hỏa (tiếng Hán phương Nam); còn người Bố Y ở Hà Giang lại dùng tiếng Giáy và tiếng Tày làm ngôn ngữ giao tiếp.

Các dân tộc ở khu vực Tây Bắc như: Kháng, La Ha, Xinh Mun… chủ yếu sử dụng ngôn ngữ Thái. Đáng chú ý, việc không còn dùng tiếng mẹ đẻ không chỉ xảy ra trong giao tiếp mà ngay trong các bài hát dân ca của người Kháng, người Xinh Mun, tiếng Thái cũng chiếm 70-80%.

Sự “lệch pha” của nguồn lực đầu tư

Để phát triển các cộng đồng DTTS có dân số rất ít người, nhiều năm qua, Trung ương đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách đầu tư, hỗ trợ; những địa phương liên quan cũng có những chương trình, dự án hỗ trợ thêm. Tuy nhiên, đa số các chính sách đều chú trọng về đầu tư, hỗ trợ phát triển kinh tế, nâng cao đời sống.

Có thể thấy rõ điều này ở “Đề án phát triển kinh tế-xã hội các dân tộc Mảng, Cống, Cờ Lao, La Hủ” theo Quyết định 1672/QĐ-TTg (gọi tắt là Đề án 1672), được triển khai từ năm 2011 đến năm 2020. Với tổng kinh phí thực hiện gần 1.043 tỷ đồng, mục tiêu của Đề án là phát triển toàn diện vùng 4 dân tộc rất ít người. Tuy nhiên, khi triển khai, các địa phương được thụ hưởng (Điện Biên, Lai Châu, Hà Giang) xây dựng các dự án thành phần chỉ chú trọng đầu tư, hỗ trợ phát triển kinh tế, nội dung bảo tồn bản sắc văn hóa truyền thống bị xem nhẹ.

Lấy việc thực hiện Đề án này ở xã Túng Sán làm minh chứng. Theo kết quả khảo sát của Ban Dân tộc thuộc Hội đồng nhân dân tỉnh Hà Giang (tháng 4/2018), thực hiện Đề án 1672 ở xã Túng Sán, huyện Hoàng Su Phì và tỉnh Hà Giang đã hỗ trợ cho 77 hộ đồng bào Cờ Lao làm nhà ở (8,4 triệu đồng/hộ); hỗ trợ kinh phí cho các hộ làm nhà vệ sinh;…

Ngoài ra, 124 hộ đồng bào dân tộc Cờ Lao ở Túng Sán còn được hỗ trợ 252 con dê để phát triển sản xuất; được hỗ trợ tập huấn khuyến nông, khuyến lâm;… Tại 6 thôn ở Túng Sán có người Cờ Lao sinh sống còn được xây dựng nhà văn hóa cộng đồng, lắp đặt hệ thống loa không dây,…

Chỉ tính sơ sơ, số tiền chi cho các nội dung hỗ trợ này cũng hàng chục tỷ đồng. Trong khi đó, các nội dung hỗ trợ đồng bào Cờ Lao ở Túng Sán theo Đề án 1672 cũng có trong nhiều chương trình, dự án khác, nhất là Chương trình 135, Chương trình 30a,… Hoàng Su Phì là huyện nghèo 30a, xã Túng Sán là xã khu vực III, được thụ hưởng Chương trình 135 nên đồng bào Cờ Lao ở Túng Sán đều được thụ hưởng nguồn lực đầu tư, hỗ trợ từ hai Chương trình này.

Đề án phát triển kinh tế-xã hội các dân tộc Mảng, Cống, Cờ Lao, La Hủ theo Quyết định 1672/QĐ-TTg trên thực tế là bộ khung; 3 địa phương được thụ hưởng có trách nhiệm xây dựng các dự án thành phần để triển khai, tùy vào tình hình thực tế của địa phương, làm thế nào để bảo đảm phát triển toàn diện vùng 4 dân tộc rất ít người. Vậy, để tránh trùng lắp, chồng chéo chính sách, tại sao khi xây dựng dự án thành phần, các địa phương không chú trọng xây dựng nội dung bảo tồn, phát triển văn hóa truyền thống, nhất là gìn giữ tiếng mẹ đẻ đang có nguy cơ biến mất của các dân tộc này?

Thực tế, việc gìn giữ, bảo tồn ngôn ngữ của các dân tộc rất ít người hiện vẫn chưa muộn. Ở những cộng đồng dân tộc rất ít người có ngôn ngữ riêng, hiện dù không giao tiếp bằng tiếng mẹ đẻ nhưng vẫn còn một số người gìn giữ được. Nhưng trong trường hợp những người này mất đi, nếu không có giải pháp bảo tồn ngôn ngữ của dân tộc đó thì sẽ như thế nào?

Cùng với nguy cơ “thất truyền” tiếng mẹ đẻ, nhiều bản sắc văn hóa truyền thống của các dân tộc ít người đang bị mai một. Trong khi đó, công tác bảo tồn chưa thực sự trúng trọng tâm. Báo Dân tộc và Phát triển sẽ phản ánh vấn đề này trong số báo tiếp theo.

SỸ HÀO

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Sắc Xuân A Lưới: Bản hòa ca văn hóa vùng cao

Sắc Xuân A Lưới: Bản hòa ca văn hóa vùng cao

Hòa trong không khí rộn ràng của mùa Xuân, Ngày hội "Sắc xuân vùng cao A Lưới" năm 2025 tại Làng văn hóa các dân tộc thiếu sổ (ở xã Hồng Thượng, huyện A Lưới, thành phố Huế) diễn ra với sự tham gia đông đảo của đồng bào dân tộc thiểu số, du khách trong và ngoài huyện. Đây là sự kiện văn hóa quan trọng nhằm tôn vinh bản sắc văn hóa truyền thống của đồng bào các dân tộc thiểu số trên địa bàn, đồng thời quảng bá tiềm năng du lịch, sản phẩm đặc trưng của huyện A Lưới.
Tin nổi bật trang chủ
Lan tỏa Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương

Lan tỏa Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương

Văn hóa dân tộc - PV - 1 giờ trước
Phú Thọ là vùng đất cội nguồn dân tộc, nơi khởi nguồn của Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương - Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Tín ngưỡng ấy có vị trí quan trọng trong đời sống tâm linh, mang giá trị tinh thần sâu đậm về tình cảm, lòng tự tôn và tự hào dân tộc thể hiện đạo lý “Uống nước nhớ nguồn”, “Ăn quả nhớ người trồng cây”.
Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn bắt đầu thăm chính thức Cộng hòa Armenia

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn bắt đầu thăm chính thức Cộng hòa Armenia

Thời sự - PV - 1 giờ trước
21 giờ tối 1/4 (theo giờ địa phương), Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn cùng Đoàn đại biểu cấp cao và Phu nhân Nguyễn Thị Thanh Nga đã đến Thủ đô Yerevan, bắt đầu chuyến thăm chính thức Cộng hòa Armenia từ ngày 2-4/4, theo lời mời của Chủ tịch Quốc hội Armenia Alen Simonyan.
Tổng Bí thư Tô Lâm tiếp Nhà vua Bỉ

Tổng Bí thư Tô Lâm tiếp Nhà vua Bỉ

Thời sự - PV - 22:44, 01/04/2025
Chiều 1/4, tại Trụ sở Trung ương Đảng, Tổng Bí thư Tô Lâm đã tiếp Nhà vua Vương quốc Bỉ Philippe đang có chuyến thăm cấp Nhà nước Việt Nam.
Thủ tướng Phạm Minh Chính hội kiến Nhà Vua Bỉ

Thủ tướng Phạm Minh Chính hội kiến Nhà Vua Bỉ

Thời sự - PV - 19:50, 01/04/2025
Chiều 1/4, tại Trụ sở Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã hội kiến Nhà Vua Bỉ Philippe đang có chuyến thăm cấp Nhà nước Việt Nam.
Tự hào hai tiếng “Việt Nam”!

Tự hào hai tiếng “Việt Nam”!

Công tác Dân tộc - Thanh Hải - 19:46, 01/04/2025
Nửa thế kỷ đất nước trọn niềm vui non sông liền một dải. Nửa thế kỷ đất nước hồi sinh, phát triển để thấm hơn sự khốc liệt và mất mát của cuộc chiến ngày ấy. Nửa thế kỷ Việt Nam vươn mình sánh vai cùng bè bạn năm châu, để khẳng định vị thế của mình trên trường quốc tế.
Cụm Tháp Chăm hơn 800 năm tuổi ở Ninh Thuận

Cụm Tháp Chăm hơn 800 năm tuổi ở Ninh Thuận

Bản tin tổng hợp của Báo Dân tộc và Phát triển. Bản tin sáng ngày 1/4, có những thông tin đáng chú ý sau: Múa Lân - Sư - Rồng TP. Hồ Chí Minh vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Cụm Tháp Chăm hơn 800 năm tuổi ở Ninh Thuận. A Thu - Người gìn giữ hồn cốt văn hóa Xơ Đăng. Cùng các tin tức thời sự khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Để diêm dân Bạc Liêu “sống” được với hạt muối: Cần chính sách đủ mạnh (Bài cuối)

Để diêm dân Bạc Liêu “sống” được với hạt muối: Cần chính sách đủ mạnh (Bài cuối)

Kinh tế - Tào Đạt - 19:44, 01/04/2025
Mặc dù đã có những thay đổi tích cực từ các dự án đầu tư và cách làm của bà con diêm dân trong việc duy trì nghề truyền thống ở Bạc Liêu, tuy nhiên, để nghề làm muối Bạc Liêu có thể hòa nhập theo xu hướng "kỷ nguyên vươn mình" của đất nước, với những bước phát triển vượt bậc, xứng đáng là Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia, vẫn cần tiếp tục nghiên cứu để có các cơ chế, chính sách đủ mạnh.
Phát huy giá trị tín ngưỡng thờ Mẫu trong vùng công viên địa chất Lạng Sơn

Phát huy giá trị tín ngưỡng thờ Mẫu trong vùng công viên địa chất Lạng Sơn

Dân tộc - Tôn giáo - Thúy Hồng-Tuyết Mai - 19:41, 01/04/2025
Vùng công viên địa chất Lạng Sơn, là khu vực có nhiều dân tộc cùng sinh sống với hệ thống di sản văn hóa phi vật thể và các hoạt động tôn giáo tín ngưỡng phong phú, trong đó có tín ngưỡng thờ Mẫu. Nhận thức được giá trị đó, cùng với việc tích cực xây dựng công viên địa chất Lạng Sơn, thời gian qua, ngành Văn hóa nói riêng và các cấp, ngành trong tỉnh nói chung đã có nhiều giải pháp thiết thực để bảo tồn, lan tỏa giá trị của tín ngưỡng này.
Dấu ấn từ tinh thần đoàn kết Lương - Giáo ở phường Đại Nài

Dấu ấn từ tinh thần đoàn kết Lương - Giáo ở phường Đại Nài

Dân tộc - Tôn giáo - Khánh Ngân - 19:38, 01/04/2025
Gắn với 10 nội dung “Bảy tốt đời, ba đẹp đạo” do Trung ương Ủy ban Đoàn kết Công giáo Việt Nam phát động, đồng bào công giáo phường Đại Nài, TP. Hà Tĩnh, tỉnh Hà Tĩnh đã đoàn kết lương giáo, tô điểm quê hương ngày càng giàu đẹp. Trong phong trào xây dựng Đô thị văn minh, phường Đại Nài đã trở thành điển hình tiêu biểu của TP.Hà Tĩnh.
Tạo dư địa, động lực mới để phát triển đất nước

Tạo dư địa, động lực mới để phát triển đất nước

Sự kiện - Bình luận - Hà Anh - 19:36, 01/04/2025
Tinh gọn bộ máy của hệ thống chính trị, sáp nhập một số tỉnh, không tổ chức cấp huyện và sáp nhập một số xã là một chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước ta, nhằm tinh gọn bộ máy hành chính, nâng cao hiệu quả hoạt động và tạo dư địa, động lực phát triển kinh tế - xã hội (KT-XH). Chủ trương trên được cụ thể hóa bằng các Kết luận số 126-KL/TW và 127-KL/TW của Bộ Chính trị, Ban Bí thư về việc tiếp tục sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy, thể hiện tư duy đột phá trong cải cách hành chính, được Nhân dân cả nước đồng tình, ủng hộ.
Ninh Bình: Chủ động nắm bắt từ sớm, từ xa những hiện tượng tôn giáo mới

Ninh Bình: Chủ động nắm bắt từ sớm, từ xa những hiện tượng tôn giáo mới

Dân tộc - Tôn giáo - Tùng Nguyên - 19:35, 01/04/2025
UBND tỉnh Ninh Bình giao các sở, ngành, địa phương liên quan theo dõi, nắm bắt các hiện tượng tín ngưỡng, tôn giáo mới; các hoạt động tín ngưỡng, tôn giáo vi phạm, lệch chuẩn... Đây là một trong những nội dung trọng tâm trong Kế hoạch theo dõi tình hình thi hành pháp luật về tín ngưỡng, tôn giáo năm 2025 của UBND tỉnh Ninh Bình.