Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

“Thánh khèn” trên đỉnh non

PV - 09:27, 25/01/2019

Mỗi độ Xuân về, tiếng khèn của “giảo” Quân lại rộn ràng nối nhịp, từng âm như nhả, như nuốt ngọt môi, từng động tác quay cuồng nghiêng ngả, người ta bảo thầy đang say, chẳng phải cái say của rượu ngô men lá mà là say khèn; khách đường xa cũng vậy, cũng ngả nghiêng mà say theo từng nhịp bước chân…

Lâu lắm, cũng chẳng biết từ bao giờ, cứ mỗi dịp Tết đến, Xuân về, nơi vùng hồ Ba Bể, hay ở các xã, huyện lân cận, người ta lại đợi tiếng khèn của anh, lại ngóng những bước chân chắc nịch mà uyển chuyển đến lạ lùng của người con trai Mông, thôn Bản Nghè, xã Cổ Linh, Pác Nặm của tỉnh Bắc Kạn.

Dân bản xứ trìu mến gọi anh là “giảo” Quân. “Giảo” là cách gọi thầy giáo của những người dân bản địa, bởi anh vốn theo nghề gieo chữ; rồi nghe khèn, ngưỡng mộ mà người ta cấp phong thêm cho anh những: Quân “khèn”, “cao thủ khèn Mông” hay “thánh khèn”… Song dường như anh chẳng quan tâm đến những chuyện đó, với anh, chỉ cần được khèn, được tung tẩy trong những điệu múa, được thỏa thuê đắm chìm trong những làn điệu dân ca Mông, được ngẫu hứng mà tấu lên những âm thanh của núi… thế đã là đủ.

Thầy Quân mỗi khi rảnh rỗi lại tranh thủ chỉnh khèn. Thầy Quân mỗi khi rảnh rỗi lại tranh thủ chỉnh khèn.

Năm nào cũng vậy, khi những nụ đào còn chim chím trong cái lạnh giá của non cao, những mận mơ vừa kịp trắng đồi bung sắc, cũng là lúc Lý Hồng Quân mang khèn ra chỉnh, những âm khèn khản trầm nghiêm nghị như lời người già, những thanh cao như gió vọt, những âm bè như tiếng suối đẩy đưa… rồi có lúc anh lại bất chợt trầm ngâm như đá, ôm khèn ngồi bậu cửa nhìn hút lên mãi những đỉnh non.

Đời người Mông ai cũng phải leo, phải vượt lên, bởi đó, trong tâm thức người Mông, những đỉnh trời còn là những đỉnh đời. Và ở đó, có thứ mềm mại, dịu dàng lắm, có thứ làm đắm mê lòng người, ấy là những làn điệu dân ca Mông, ấy là tiếng sáo Mông luồn sương, tiếng khèn Mông trầm hùng chắc chắn, kiên cường như người Mông nơi sống núi gồ sương, những thanh âm dắt bước chân lần lên tận đỉnh.

“Để chinh phục được những đỉnh non không chỉ cần đến sức mạnh, kinh nghiệm, cơ trí mà còn cần hơn cả là những âm thanh núi rừng trong tiếng khèn của những chàng trai Mông, cần những câu hát, tiếng kèn lá của những cô gái Mông bên mom đá đợi bước chân người, “giảo” Quân nói với chúng tôi vậy.

Hôm nay, cũng như bao hôm khác, “giảo” Quân lại ôm khèn tựa cửa, song đôi mắt lung lắm. Khách đến gần, gần lắm, khách ngồi, chủ vẫn mải miết ngẫm ngợi chẳng hay. Đứa gái chừng mười tám, đôi mươi kế bên phải lay đến ba lần, “giảo” Quân mới giật mình ngước mặt.

-Không phải khách bản, là khách đường xa. Anh giục, chuẩn bị cơm nước đón khách nhé!

Đứa gái da trắng như bông lê, má hây hây như cánh đào Xuân bẽn lẽn cắp nồi đi vào. Đã được Phòng, một người bạn của chúng tôi trước đây dạy cùng trường “giảo” Quân dặn trước, nhưng chúng tôi vẫn khá bất ngờ và phân vân chưa biết chào sao cho phải… nên chỉ biết gật đầu qua qua vậy.

baodantoc_mua_o

Trai tài, gái sắc, khèn thì đã ngấm, tiếng khèn cũng đã luồn theo vách liếp mà đi vào từng cơn ngủ, đi vào trong mỗi cái nhìn đắm đuối thì việc có người vợ trẻ hơn gần ba mươi tuổi như “giảo” Quân cũng đâu lấy gì làm lạ. Đã biết trước vậy nhưng sao vẫn ngơ ngác quá chừng.

Rót chén nước, chủ bảo, nay làm khách đường xa nhà mình thì rượu phải uống, cơm phải ăn đấy nhé! Câu chuyện giữa chúng tôi và “thánh khèn” trở nên rôm rả khi “giảo” Quân trải lòng về những món khèn; về cậu trò Hoàng Văn Quang đang theo anh ngày đêm tập luyện những bài khèn khó. Giờ, hai thầy trò đã thuần thục những bài khèn đứng trên vai nhau, hay múa khèn trên cọc cao, song anh còn đang tập trung cho một bài khèn rất khó và khá nguy hiểm khác, ấy là khèn trên dây. Mấy ngày nay “giảo” Quân nghiên cứu, nghiền ngẫm mãi, anh bảo, thằng trai Mông núi cao thế còn trèo được, ở được thì chắc cũng sẽ làm được thôi! Cái quyết tâm ấy được “thánh khèn” nói ra đầy chắc chắn song cũng rất khiêm nhường.

Nhớ lại thời trai trẻ, trước những năm 1990, khi còn chưa đi học trường sư phạm, “giảo” Quân cho biết, anh cũng đã rất đam mê, nhiều lần thử khèn song chưa có điều kiện để theo học. May mắn đến với “thánh khèn” Quân, khi ra trường anh được phân công về dạy tại Lủng Phặc, nơi mà 100% là đồng bào Mông sinh sống, ở đó ngoài công việc, anh còn có rất nhiều bạn khèn; rồi lại được ông cậu trong nhà, là thầy Đức khèn truyền dạy thêm cũng như được bổ túc từ ông Hoàng Minh Tân (Chủ nhiệm Câu lạc bộ khèn Mông thôn Bản Nghè, Cổ Linh, Pác Nặm) mà tiếng khèn của “giảo” Quân dần có thêm hồn, thêm vía.

Ấy mà có dạo, khèn đang tới độ, Xuân đang vui thì đùng cái đồng bào Mông ở Lủng Phặc ùn ùn theo đạo, bỏ khèn, bỏ sáo, bỏ ban thờ, bỏ cả những câu dân ca ngọt như mật mía mà hát thánh ca, mà chơi đàn Oóc.

“Giảo” Quân ngác ngơ với diễn biến bất thường này, và cũng quặn lòng mỗi khi khèn chẳng ai buồn đáp. Anh bảo, lúc ấy buồn lắm, cảm giác như tụt xuống hố sâu, một mình một vực. Mùa Xuân khi ấy chừng chỉ ngang qua Lủng Phặc, chứ không dừng lại khi đồng bào Mông nơi này quay lưng lại với truyền thống, với bản sắc cha ông.

Mỗi dịp hội Xuân, “giảo” Quân lại lấy khèn ra thổi, những âm thanh cứa lòng quặn xót. Rồi cứ vậy, anh kiên trì lần đến các hội Xuân, và rồi đồng bảo Mông đã cởi lòng, đón nhận những thanh âm của núi rừng, của cha ông khiến “giảo” Quân lảo đảo như người say, mà đúng anh say, say trong điệu khèn, say trong sự hoan vui, say trong tình Xuân nồng ấm.

Những người trước là thầy anh, giờ trầm trồ thán phục, giờ xuýt xoa ngợi khen. Động tác khèn “giảo” Quân độc, lạ và hết sức phức tạp. Nhớ lần đầu tiên tiếng khèn anh xuất hiện ở hội Xuân hồ Ba Bể năm 2014, khi đó, cả một góc hồ như trũng xuống bởi “thánh khèn” đã kéo rầm rập bước chân của du khách đến với những âm hưởng dân ca Mông. Những cô Tây ngẩn người mê mải, rồi họ chụp, rồi họ học khèn, rồi họ múa khèn cùng anh… rồi họ mang câu chuyện về anh đem kể cho những người xứ lạ tận mãi trời Âu… mà biết đến Hội hồ Ba Bể có một một “giảo” Quân “thánh khèn”.

Giờ đây, hội Xuân vùng hồ Ba Bể hay Hội Mù Là của huyện Pác Nặm đều có sự tham góp của anh, tiếng khèn “giảo” Quân đã trở thành một phần không thể thiếu. Xã biết đến “giảo” Quân, huyện, tỉnh đều biết “giảo” Quân, các thiếu nữ Mông thì đắm đuối mải mê với tiếng khèn “giảo” Quân đến chẳng cả biết đường về bản.

Từ dạo có cô gái trẻ theo xách khèn, nâng khăn, mỗi độ Xuân về nơi non cao Pác Nặm hay vùng hồ Ba Bể, người ta lại thấy “thánh khèn” dắt theo một cô gái chừng mười tám, đôi mươi cùng cậu trò lủng lẳng đồ nghề trên lưng vượt đèo góp mặt; rồi tiếp đó là được thưởng những điệu khèn cuồng say trong trùng trùng chân bước, trong lớp lớp thanh âm của những bài dân ca Mông đắm mê lòng người, và hẳn nhiên khi đó, “thánh khèn” cùng cậu học trò của mình lại say, say trong từng âm gió, say trong từng động tác hình thể để những âm hưởng núi rừng được cất lên rộn rã trên những đỉnh núi mùa Xuân.

CHIẾN THẮNG

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Sắc màu thổ cẩm Pà Thẻn trên đất Tân Trịnh

Sắc màu thổ cẩm Pà Thẻn trên đất Tân Trịnh

Từ lâu, đồng bào Pà Thẻn ở xã Tân Trịnh, tỉnh Tuyên Quang đã lưu giữ cho mình một kho tàng văn hóa đa dạng, phong phú, trong đó nổi bật nhất là nghề dệt thổ cẩm. Không chỉ phản ánh đậm nét đời sống tinh thần, nghề dệt còn là niềm tự hào, là dấu ấn văn hóa đặc trưng mà người Pà Thẻn luôn trân trọng gìn giữ trên mảnh đất này.
Tin nổi bật trang chủ
Chủ động tham mưu chính sách giúp vùng dân tộc thiểu số phát triển bền vững

Chủ động tham mưu chính sách giúp vùng dân tộc thiểu số phát triển bền vững

Công tác Dân tộc - Bảo Khánh - 22:20, 15/09/2025
Thứ trưởng Bộ Dân tộc và Tôn giáo Nông Thị Hà đề nghị tỉnh Bắc Ninh chủ động tham mưu chính sách phù hợp, thúc đẩy phát triển vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi.
Lãnh đạo TP. Hồ Chí Minh thăm, tặng quà đồng bào dân tộc Khmer nhân dịp Lễ Sene Dolta

Lãnh đạo TP. Hồ Chí Minh thăm, tặng quà đồng bào dân tộc Khmer nhân dịp Lễ Sene Dolta

Dân tộc - Tôn giáo - Tào Đạt - 21:59, 15/09/2025
Ông Phạm Minh Tuấn - Phó Chủ tịch Ủy ban MTTQ Việt Nam TP. Hồ Chí Minh đã thăm hỏi, động viên chức sắc Phật giáo Nam tông Khmer và đồng bào dân tộc Khmer trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh đón Lễ Sene Dolta năm 2025 an lành, hạnh phúc.
Phát triển các xã biên giới kết hợp với củng cố quốc phòng, an ninh, đối ngoại tỉnh Lạng Sơn

Phát triển các xã biên giới kết hợp với củng cố quốc phòng, an ninh, đối ngoại tỉnh Lạng Sơn

Tin tức - Minh Anh - 17:53, 15/09/2025
Tỉnh Lạng Sơn đã ban hành cơ chế, chính sách đặc thù để thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội gắn với tăng cường củng cố an ninh, quốc phòng; huy động hơn 12,8 tỷ đồng và trên 31.000 ngày công xây dựng đường kiểm tra cột mốc bảo vệ biên giới.
Bộ đội Biên phòng Lai Châu kịp thời cứu cháu bé dân tộc Dao bị ngã cầu, chấn thương nặng

Bộ đội Biên phòng Lai Châu kịp thời cứu cháu bé dân tộc Dao bị ngã cầu, chấn thương nặng

Tin tức - Minh Anh - 17:49, 15/09/2025
Bộ đội Biên phòng Lai Châu đã cấp cứu kịp thời cháu bé dân tộc Dao bị ngã xuống cầu chấn thương nặng
Lâm Đồng: Bàn giao Nhà tình nghĩa quân - dân cho hộ đồng bào DTTS

Lâm Đồng: Bàn giao Nhà tình nghĩa quân - dân cho hộ đồng bào DTTS

Nhịp cầu nhân ái - Nguyễn Hoàn - 17:21, 15/09/2025
Tại tổ dân phố Đạ Nghịch (phường 3 Bảo Lộc, tỉnh Lâm Đồng) Ban Chỉ huy Phòng thủ Khu vực 3 - Bảo Lâm (Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Lâm Đồng) đã phối hợp với cấp ủy Đảng, chính quyền địa phương tổ chức Lễ bàn giao Nhà tình nghĩa Quân - Dân cho gia đình bà Ka Dềm.
Rực rỡ sắc đỏ cờ Tổ quốc ở xã vùng cao Ngọk Réo

Rực rỡ sắc đỏ cờ Tổ quốc ở xã vùng cao Ngọk Réo

Cùng với cả nước kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9, Đảng bộ xã Ngọk Réo, tỉnh Quảng Ngãi đã phát động nhiều phong trào thi đua yêu nước. Trong đó, công trình “Đường cờ Tổ quốc” do Đoàn Thanh niên xã thực hiện đã tạo nên sức lan tỏa mạnh mẽ trong cán bộ, đảng viên và đồng bào DTTS nơi đây. Hơn 100 lá cờ Tổ quốc rực rỡ trên trục đường chính dẫn vào trung tâm xã không chỉ tạo điểm nhấn cho cảnh quan khu dân cư Nông thôn mới vùng đồng bào DTTS, mà còn thể hiện niềm tự hào, khát vọng vươn lên của vùng đất còn nhiều khó khăn.
Mô hình lúa chuyên canh chất lượng cao ở ĐBSCL đạt lợi nhuận trên 36 triệu/ha

Mô hình lúa chuyên canh chất lượng cao ở ĐBSCL đạt lợi nhuận trên 36 triệu/ha

Kinh tế - Như Tâm - Tào Đạt - 17:20, 15/09/2025
Qua thống kê cho thấy, có 10/11 mô hình chuyên canh chất lượng cao ở Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) có lợi nhuận từ 14,5 - 36,3 triệu đồng/ha, tăng 4,6 - 15,8 triệu đồng/ha so với diện tích lúa ngoài mô hình.
Việt Nam sẽ cập nhật chiến lược AI quốc gia và Luật AI vào cuối năm 2025

Việt Nam sẽ cập nhật chiến lược AI quốc gia và Luật AI vào cuối năm 2025

Khoa học - Công nghệ - Minh Nhật - 17:06, 15/09/2025
Cuối năm nay, Việt Nam sẽ có bản cập nhật Chiến lược AI quốc gia và Luật AI. Đây không chỉ là khung pháp lý, mà còn là tuyên ngôn về tầm nhìn quốc gia, AI phải trở thành hạ tầng trí tuệ của đất nước, phục vụ Nhân dân, phát triển bền vững và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.
An cư cho đồng bào DTTS vùng sạt lở Mường Lý vẫn chưa trọn vẹn

An cư cho đồng bào DTTS vùng sạt lở Mường Lý vẫn chưa trọn vẹn

Dân tộc - Tôn giáo - Quỳnh Trâm - 17:05, 15/09/2025
Trước nguy cơ sạt lở rất cao ở xã Mường Lý (Thanh Hóa), những năm qua, chính quyền địa phương đã nhanh chóng có giải pháp đầu tư để xây dựng các khu tái định cư đảm bảo cuộc sống của các hộ đồng bào DTTS nơi đây được an toàn, nhất là trong những ngày mưa lũ. Tuy nhiên, vẫn còn rất nhiều hộ dân dù được bố trí nơi ở mới nhưng đến nay vẫn chưa thể dựng nhà...
Người Xơ Đăng bảo tồn giống sâm quý trên đỉnh Ngọc Linh

Người Xơ Đăng bảo tồn giống sâm quý trên đỉnh Ngọc Linh

Photo - Nguyễn Quang Vinh - 16:59, 15/09/2025
Mùa mưa lại đến trên những khoảnh rừng phòng hộ xã Đăk Sao, phía Tây tỉnh Quảng Ngãi, bà con người Xơ Đăng hàng ngày cần mẫn bảo vệ chăm sóc rừng đã giao khoán, đồng thời phát triển mô hình kinh tế vườn rừng vun trồng giống sâm Ngọc Linh quý hiếm - Bảo vật Quốc gia.
Phá đường dây chế tạo, mua bán, tàng trữ trái phép vũ khí quân dụng với quy mô lớn

Phá đường dây chế tạo, mua bán, tàng trữ trái phép vũ khí quân dụng với quy mô lớn

Pháp luật - Minh Nhật - 16:55, 15/09/2025
Cục Cảnh sát Hình sự (Bộ Công an), Phòng Cảnh sát Hình sự Công an các tỉnh Lai Châu, Hà Tĩnh, Bắc Ninh và Hải Phòng, huy động gần 200 cán bộ, chiến sĩ để triệt phá đường dây này.