Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

“Thánh khèn” trên đỉnh non

PV - 09:27, 25/01/2019

Mỗi độ Xuân về, tiếng khèn của “giảo” Quân lại rộn ràng nối nhịp, từng âm như nhả, như nuốt ngọt môi, từng động tác quay cuồng nghiêng ngả, người ta bảo thầy đang say, chẳng phải cái say của rượu ngô men lá mà là say khèn; khách đường xa cũng vậy, cũng ngả nghiêng mà say theo từng nhịp bước chân…

Lâu lắm, cũng chẳng biết từ bao giờ, cứ mỗi dịp Tết đến, Xuân về, nơi vùng hồ Ba Bể, hay ở các xã, huyện lân cận, người ta lại đợi tiếng khèn của anh, lại ngóng những bước chân chắc nịch mà uyển chuyển đến lạ lùng của người con trai Mông, thôn Bản Nghè, xã Cổ Linh, Pác Nặm của tỉnh Bắc Kạn.

Dân bản xứ trìu mến gọi anh là “giảo” Quân. “Giảo” là cách gọi thầy giáo của những người dân bản địa, bởi anh vốn theo nghề gieo chữ; rồi nghe khèn, ngưỡng mộ mà người ta cấp phong thêm cho anh những: Quân “khèn”, “cao thủ khèn Mông” hay “thánh khèn”… Song dường như anh chẳng quan tâm đến những chuyện đó, với anh, chỉ cần được khèn, được tung tẩy trong những điệu múa, được thỏa thuê đắm chìm trong những làn điệu dân ca Mông, được ngẫu hứng mà tấu lên những âm thanh của núi… thế đã là đủ.

Thầy Quân mỗi khi rảnh rỗi lại tranh thủ chỉnh khèn. Thầy Quân mỗi khi rảnh rỗi lại tranh thủ chỉnh khèn.

Năm nào cũng vậy, khi những nụ đào còn chim chím trong cái lạnh giá của non cao, những mận mơ vừa kịp trắng đồi bung sắc, cũng là lúc Lý Hồng Quân mang khèn ra chỉnh, những âm khèn khản trầm nghiêm nghị như lời người già, những thanh cao như gió vọt, những âm bè như tiếng suối đẩy đưa… rồi có lúc anh lại bất chợt trầm ngâm như đá, ôm khèn ngồi bậu cửa nhìn hút lên mãi những đỉnh non.

Đời người Mông ai cũng phải leo, phải vượt lên, bởi đó, trong tâm thức người Mông, những đỉnh trời còn là những đỉnh đời. Và ở đó, có thứ mềm mại, dịu dàng lắm, có thứ làm đắm mê lòng người, ấy là những làn điệu dân ca Mông, ấy là tiếng sáo Mông luồn sương, tiếng khèn Mông trầm hùng chắc chắn, kiên cường như người Mông nơi sống núi gồ sương, những thanh âm dắt bước chân lần lên tận đỉnh.

“Để chinh phục được những đỉnh non không chỉ cần đến sức mạnh, kinh nghiệm, cơ trí mà còn cần hơn cả là những âm thanh núi rừng trong tiếng khèn của những chàng trai Mông, cần những câu hát, tiếng kèn lá của những cô gái Mông bên mom đá đợi bước chân người, “giảo” Quân nói với chúng tôi vậy.

Hôm nay, cũng như bao hôm khác, “giảo” Quân lại ôm khèn tựa cửa, song đôi mắt lung lắm. Khách đến gần, gần lắm, khách ngồi, chủ vẫn mải miết ngẫm ngợi chẳng hay. Đứa gái chừng mười tám, đôi mươi kế bên phải lay đến ba lần, “giảo” Quân mới giật mình ngước mặt.

-Không phải khách bản, là khách đường xa. Anh giục, chuẩn bị cơm nước đón khách nhé!

Đứa gái da trắng như bông lê, má hây hây như cánh đào Xuân bẽn lẽn cắp nồi đi vào. Đã được Phòng, một người bạn của chúng tôi trước đây dạy cùng trường “giảo” Quân dặn trước, nhưng chúng tôi vẫn khá bất ngờ và phân vân chưa biết chào sao cho phải… nên chỉ biết gật đầu qua qua vậy.

baodantoc_mua_o

Trai tài, gái sắc, khèn thì đã ngấm, tiếng khèn cũng đã luồn theo vách liếp mà đi vào từng cơn ngủ, đi vào trong mỗi cái nhìn đắm đuối thì việc có người vợ trẻ hơn gần ba mươi tuổi như “giảo” Quân cũng đâu lấy gì làm lạ. Đã biết trước vậy nhưng sao vẫn ngơ ngác quá chừng.

Rót chén nước, chủ bảo, nay làm khách đường xa nhà mình thì rượu phải uống, cơm phải ăn đấy nhé! Câu chuyện giữa chúng tôi và “thánh khèn” trở nên rôm rả khi “giảo” Quân trải lòng về những món khèn; về cậu trò Hoàng Văn Quang đang theo anh ngày đêm tập luyện những bài khèn khó. Giờ, hai thầy trò đã thuần thục những bài khèn đứng trên vai nhau, hay múa khèn trên cọc cao, song anh còn đang tập trung cho một bài khèn rất khó và khá nguy hiểm khác, ấy là khèn trên dây. Mấy ngày nay “giảo” Quân nghiên cứu, nghiền ngẫm mãi, anh bảo, thằng trai Mông núi cao thế còn trèo được, ở được thì chắc cũng sẽ làm được thôi! Cái quyết tâm ấy được “thánh khèn” nói ra đầy chắc chắn song cũng rất khiêm nhường.

Nhớ lại thời trai trẻ, trước những năm 1990, khi còn chưa đi học trường sư phạm, “giảo” Quân cho biết, anh cũng đã rất đam mê, nhiều lần thử khèn song chưa có điều kiện để theo học. May mắn đến với “thánh khèn” Quân, khi ra trường anh được phân công về dạy tại Lủng Phặc, nơi mà 100% là đồng bào Mông sinh sống, ở đó ngoài công việc, anh còn có rất nhiều bạn khèn; rồi lại được ông cậu trong nhà, là thầy Đức khèn truyền dạy thêm cũng như được bổ túc từ ông Hoàng Minh Tân (Chủ nhiệm Câu lạc bộ khèn Mông thôn Bản Nghè, Cổ Linh, Pác Nặm) mà tiếng khèn của “giảo” Quân dần có thêm hồn, thêm vía.

Ấy mà có dạo, khèn đang tới độ, Xuân đang vui thì đùng cái đồng bào Mông ở Lủng Phặc ùn ùn theo đạo, bỏ khèn, bỏ sáo, bỏ ban thờ, bỏ cả những câu dân ca ngọt như mật mía mà hát thánh ca, mà chơi đàn Oóc.

“Giảo” Quân ngác ngơ với diễn biến bất thường này, và cũng quặn lòng mỗi khi khèn chẳng ai buồn đáp. Anh bảo, lúc ấy buồn lắm, cảm giác như tụt xuống hố sâu, một mình một vực. Mùa Xuân khi ấy chừng chỉ ngang qua Lủng Phặc, chứ không dừng lại khi đồng bào Mông nơi này quay lưng lại với truyền thống, với bản sắc cha ông.

Mỗi dịp hội Xuân, “giảo” Quân lại lấy khèn ra thổi, những âm thanh cứa lòng quặn xót. Rồi cứ vậy, anh kiên trì lần đến các hội Xuân, và rồi đồng bảo Mông đã cởi lòng, đón nhận những thanh âm của núi rừng, của cha ông khiến “giảo” Quân lảo đảo như người say, mà đúng anh say, say trong điệu khèn, say trong sự hoan vui, say trong tình Xuân nồng ấm.

Những người trước là thầy anh, giờ trầm trồ thán phục, giờ xuýt xoa ngợi khen. Động tác khèn “giảo” Quân độc, lạ và hết sức phức tạp. Nhớ lần đầu tiên tiếng khèn anh xuất hiện ở hội Xuân hồ Ba Bể năm 2014, khi đó, cả một góc hồ như trũng xuống bởi “thánh khèn” đã kéo rầm rập bước chân của du khách đến với những âm hưởng dân ca Mông. Những cô Tây ngẩn người mê mải, rồi họ chụp, rồi họ học khèn, rồi họ múa khèn cùng anh… rồi họ mang câu chuyện về anh đem kể cho những người xứ lạ tận mãi trời Âu… mà biết đến Hội hồ Ba Bể có một một “giảo” Quân “thánh khèn”.

Giờ đây, hội Xuân vùng hồ Ba Bể hay Hội Mù Là của huyện Pác Nặm đều có sự tham góp của anh, tiếng khèn “giảo” Quân đã trở thành một phần không thể thiếu. Xã biết đến “giảo” Quân, huyện, tỉnh đều biết “giảo” Quân, các thiếu nữ Mông thì đắm đuối mải mê với tiếng khèn “giảo” Quân đến chẳng cả biết đường về bản.

Từ dạo có cô gái trẻ theo xách khèn, nâng khăn, mỗi độ Xuân về nơi non cao Pác Nặm hay vùng hồ Ba Bể, người ta lại thấy “thánh khèn” dắt theo một cô gái chừng mười tám, đôi mươi cùng cậu trò lủng lẳng đồ nghề trên lưng vượt đèo góp mặt; rồi tiếp đó là được thưởng những điệu khèn cuồng say trong trùng trùng chân bước, trong lớp lớp thanh âm của những bài dân ca Mông đắm mê lòng người, và hẳn nhiên khi đó, “thánh khèn” cùng cậu học trò của mình lại say, say trong từng âm gió, say trong từng động tác hình thể để những âm hưởng núi rừng được cất lên rộn rã trên những đỉnh núi mùa Xuân.

CHIẾN THẮNG

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Tin nổi bật trang chủ
Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Không chỉ chuyển tải chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, Báo Dân tộc và Phát triển còn cập nhật những thông tin về các vấn đề liên quan đến phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, bảo vệ môi trường…. Với nội dung đa dạng, phong phú, Báo Dân tộc và Phát triển đã trở thành người bạn đồng hành của đội ngũ già làng, trưởng bản, Người có uy tín, chức sắc, chức việc nắm bắt thông tin kịp thời, hiệu quả và chính xác để phát huy tốt vai trò là “cánh tay nối dài” ở cơ sở trong tuyên truyền chính sách dân tộc, tôn giáo.
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Sắc màu 54 - An Yên - 18:01, 20/06/2025
Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Gương sáng - Nguyễn Văn Chiến - 18:00, 20/06/2025
Ông Ksor Ní (tên thường gọi là Ama H’Nhan) là một trong những trí thức đầu tiên người Gia Rai đi theo cách mạng. Ông từng đảm nhiệm nhiều trọng trách, trong đó có cương vị Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên của tỉnh Gia Lai sau ngày đất nước thống nhất. Ông cũng là thân sinh của ông Ksor Phước, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc; Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội.
Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Tin tức - Thuỳ Như - 17:58, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại Trung tâm Hội nghị tỉnh Cao Bằng, Tỉnh uỷ Cao Bằng đã tổ chức Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025); trao Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp báo chí Việt Nam” của Hội Nhà báo Việt Nam; tặng Bằng khen cho các tập thể, cá nhân có nhiều thành tích trong công tác thông tin, tuyên truyền trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Tin tức - Thiên An - 17:35, 20/06/2025
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình có địa chỉ tại Lô Đ7, KCN Khánh Phú, xã Khánh Phú, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình - SĐT: 02293 762 825
Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Tin tức - Tào Đạt - 16:49, 20/06/2025
Ngày 20/6, Thành ủy, HĐND, UBND TP. Cần Thơ tổ chức họp mặt Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025); tổng kết Giải Báo chí Phan Ngọc Hiển TP. Cần Thơ lần thứ 19 (2024 - 2025) và Tôn vinh các nhà báo tiêu biểu.
Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Trong danh mục 23 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận, tỉnh Điện Biên có 1 di sản thuộc loại hình Tập quán xã hội và tín ngưỡng là Lễ hội Pang Phoóng (Tạ ơn) của cộng đồng dân tộc Kháng, xã Rạng Đông, huyện Tuần Giáo.
Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Chính sách Dân tộc - Duy Chí - 16:26, 20/06/2025
Các gia đình là những điển hình về sự năng động trong lao động sản xuất, xây dựng gia đình hạnh phúc, kinh tế ổn định, lại tích cực tham gia các phòng trào văn hóa xã hội, bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, bảo đảm an ninh chính trị địa phương; cũng như nhiều gia đình có con em là học sinh, sinh viên xuất sắc; tham gia bộ máy chính quyền địa phương, có người trở thành lãnh đạo tổ chức chính trị…
Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Xã hội - Mỹ Dung - 16:11, 20/06/2025
Giữa núi rừng trùng điệp của Ba Chẽ, Bình Liêu,Tiên Yên... nơi những con dốc nối tiếp nhau như chẳng có điểm dừng vẫn có những bước chân đều đặn, bền bỉ của những “phóng viên vùng cao”. Không chỉ đưa tin, họ là những người kể chuyện bản làng bằng cả trái tim nhiệt huyết.
Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Phóng sự - Quỳnh Trâm - 16:01, 20/06/2025
Chúng tôi đã có những tháng năm rong ruổi tác nghiệp nơi bản làng heo hút giữa đại ngàn miền Tây xứ Thanh. Ở những nơi xa ngái ấy, chúng tôi tìm thấy bản chất thật nhất của nghề báo: Ghi lại những nhịp sống bằng tất cả sự chân thành và rung cảm của một người chứng kiến.
Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Trang địa phương - Ngọc Chí - 15:38, 20/06/2025
Tỉnh ủy Kon Tum vừa ban hành Nghị quyết số 30-NQ/TU về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, cán bộ nữ và cán bộ là người DTTS ở tỉnh Kon Tum giai đoạn 2025 - 2030 và tầm nhìn đến 2045.
Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Thời sự - Hoàng Quý - 15:27, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại buổi họp báo do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức, Thứ trưởng Võ Văn Hưng đã công bố những kết quả quan trọng trong quá trình triển khai hai Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) giai đoạn 2021–2025: Chương trình xây dựng nông thôn mới và Chương trình giảm nghèo bền vững.