Quang cảnh buổi Hội thảoTại Hội thảo thông tin về hoạt động phòng, chống tác hại của thuốc lá vừa tổ chức sáng 8/5, ThS. Phan Thị Hải, Phó Giám đốc Quỹ Phòng chống tác hại thuốc lá cho biết giá thuốc lá tại Việt Nam hiện ở mức rất thấp, khiến sản phẩm này dễ dàng tiếp cận với mọi đối tượng, đặc biệt là người có thu nhập thấp và thanh thiếu niên.
Với hơn 15 triệu người hút thuốc hiện nay, Việt Nam đang phải gánh chịu hậu quả nặng nề về y tế và kinh tế. Mỗi năm, thuốc lá gây ra khoảng 104.300 ca tử vong do hút trực tiếp hoặc hít phải khói thuốc thụ động. Nguồn thu từ thuế thuốc lá hiện chưa đủ bù đắp cho chi phí y tế và tổn thất năng suất lao động mà thuốc lá gây ra.
Mức thuế 75% thực chất chỉ áp dụng trên giá xuất xưởng, ví dụ bao thuốc bán lẻ 10.000 đồng thì giá xuất xưởng chỉ khoảng 3.900 đồng. Việc tăng thuế thêm 5% chỉ làm giá bán tăng khoảng 300 đồng (3%) thấp hơn tốc độ lạm phát (4%) và mức tăng thu nhập (5%). Vì vậy, tác động đến hành vi hút thuốc gần như không đáng kể.
ThS. Phan Thị Hải chỉ ra rằng, tỷ lệ thuế thuốc lá tại Việt Nam tính theo giá bán lẻ chỉ đạt 36%, thấp hơn nhiều so với khuyến cáo 70 - 75% của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), và cũng thấp hơn nhiều nước trong khu vực như Thái Lan (78,6%), Philippines (71,3%) hay Singapore (67,5%).
Dù đã có những nỗ lực về chính sách, thuế và truyền thông, tỷ lệ hút thuốc ở nam giới trưởng thành tại Việt Nam vẫn ở mức cao. Theo số liệu của Bộ Y tế, tỷ lệ này đã giảm từ 47,4% năm 2010 xuống 41,1% năm 2021 mức giảm khiêm tốn và chưa đạt mục tiêu đặt ra trong Chiến lược Quốc gia phòng, chống tác hại của thuốc lá đến năm 2020.
ThS. Phan Thị Hải, Phó Giám đốc Quỹ Phòng chống tác hại thuốc lá phát biểu trong Hội thảoThS. Phan Thị Hải, nhận định: “Để tăng hiệu quả kiểm soát tiêu dùng thuốc lá, Việt Nam cần nhanh chóng điều chỉnh chính sách thuế theo hướng đánh thuế tuyệt đối, xây dựng giá sàn và tăng mức thuế tối thiểu. Đây là công cụ quan trọng để bảo vệ thế hệ trẻ khỏi tác hại của thuốc lá và giảm gánh nặng y tế trong tương lai”.
Để đạt được hiệu quả giảm tiêu dùng thuốc lá, ThS. Phan Thị Hải cho rằng cần cải cách chính sách thuế thuốc lá theo hướng: Bổ sung thuế tuyệt đối (để chuyển sang hệ thống thuế hỗn hợp) với mức đủ lớn; Tăng thuế theo một lộ trình đều đặn để giá thuốc lá theo kịp mức tăng thu nhập và dần hướng tới mức thuế tối ưu là chiếm 75% giá bán lẻ để góp phần đạt mục tiêu giảm tỷ lệ sử dụng thuốc lá.
Cụ thể về mức thuế, cần bổ sung mức thuế tuyệt đối với sản phẩm thuốc lá ở mức ít nhất 5.000 đồng/bao vào năm 2026 và tăng dần đạt 15.000 đồng/bao vào năm 2030, bên cạnh thuế tỷ lệ hiện tại.
ThS. Phan Thị Hải tin tưởng rằng khi áp dụng theo lộ trình này sẽ giúp giảm tỷ lệ hút thuốc ở người trưởng thành. Cụ thể theo mục tiêu trong Chiến lược Quốc gia phòng chống tác hại thuốc lá đến năm 2030, tỷ lệ hút thuốc lá ở nam giới có thể giảm xuống dưới 36%, còn ở nữ giới sẽ dưới mức 1,0%.