Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Phát triển lâm nghiệp gắn với giảm nghèo bền vững: Chưa giàu được từ rừng (Bài 1)

Sỹ Hào - 10:20, 25/05/2023

Những năm qua, Đảng, Nhà nước đã có nhiều chủ trương, chính sách nhằm thúc đẩy phát triển lâm nghiệp gắn với ổn định và nâng cao đời sống của người dân vùng đồng bào DTTS và miền núi. Mặc dù đã đạt được những thành tựu nhất định, nhưng giữa công tác phát triển lâm nghiệp và mục tiêu giảm nghèo ở địa bàn này vẫn còn “độ vênh” nhất định, đòi hỏi phải có những điều chỉnh về cơ chế, chính sách.

Diện tích rừng trồng gỗ lớn, có chứng chỉ của cả nước còn rất hạn chế (Trong ảnh: Rừng sản xuất của đồng bào dân tộc M’Nông ở xã Nam Nung, huyện Krông Nô, tỉnh Đắk Nông)
Diện tích rừng trồng gỗ lớn, có chứng chỉ của cả nước còn rất hạn chế. (Trong ảnh: Rừng sản xuất của đồng bào dân tộc Mnông ở xã Nam Nung, huyện Krông Nô, tỉnh Đắk Nông)

Ở những nơi có đông đồng bào DTTS sinh sống thường là những địa bàn có tỷ lệ che phủ rừng cao hơn bình quân chung của cả nước. Tuy nhiên, đây cũng lại là những địa bàn có tỷ lệ hộ nghèo cao nhất. Trên bình diện chung, ngành Lâm nghiệp cũng chưa đóng góp nhiều cho tăng trưởng của toàn nền kinh tế.

Đóng góp còn hạn chế

Số liệu từ Cục Lâm nghiệp - Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) cho thấy, cả nước hiện có trên 15,4 triệu ha đất lâm nghiệp, chiếm khoảng 46,4% tổng diện tích toàn quốc; trong đó tổng diện tích rừng cả nước là trên 14,7 triệu ha, tỷ lệ che phủ rừng của cả nước đạt khoảng 42%. Trong 4 tháng đầu năm 2023, diện tích rừng trồng mới tập trung trên cả nước ước đạt 69,8 nghìn ha, tăng 3,4% so với cùng kỳ năm 2022.

Theo PGs.Ts. Vũ Huy Đại - Trưởng phòng Khoa học và Công nghệ (Đại học Lâm nghiệp), với diện tích rừng, đất rừng hiện có, Việt Nam có tiềm năng để phát triển ngành Lâm nghiệp bền vững, từ đó thúc đẩy đóng góp của ngành vào tăng trưởng kinh tế. Tuy nhiên, do nhiều yếu tố, đóng góp của ngành Lâm nghiệp vào tổng sản phẩm trong nước (GDP) không cao, chỉ dao động trong khoảng 1% tổng GDP quốc gia. Vì vậy, dù là 1 trong 3 trụ cột của “bệ đỡ” nền kinh tế, nhưng tỷ lệ đóng góp của ngành này vào tăng trưởng chung là không nhiều.

Đơn cử như năm 2022, khu vực nông, lâm nghiệp và thủy sản tiếp tục thể hiện vai trò bệ đỡ của nền kinh tế. Với riêng ngành Lâm nghiệp, số liệu của Tổng cục Thống kê (Bộ Kế hoạch và Đầu tư) cho thấy, năm 2022, trị giá xuất khẩu lâm sản ước đạt 16,5 tỷ USD, tăng 4% so với năm 2021, xuất siêu khoảng 14,1 tỷ USD. Tuy nhiên, ngành Lâm nghiệp chỉ đóng góp 0,03 điểm phần trăm vào tốc độ tăng tổng giá trị tăng thêm của toàn nền kinh tế; ngành Nông nghiệp là 0,27 điểm phần trăm, thủy sản đóng góp 0,12 điểm phần trăm.

Nhiều địa phương miền núi có tỷ lệ cao nhưng tỷ lệ hộ nghèo cũng rất cao. (Trong ảnh: TP. Bắc Kạn tổ chức cấp phát gần 5 tấn gạo hỗ trợ cứu đói và thời kỳ giáp hạt đầu năm 2023 cho người dân - Ảnh: backancity.gov.vn)
Nhiều địa phương miền núi có tỷ lệ che phủ rừng cao, nhưng tỷ lệ hộ nghèo cũng rất cao. (Trong ảnh: Tp. Bắc Kạn tổ chức cấp phát gần 5 tấn gạo hỗ trợ cứu đói và thời kỳ giáp hạt đầu năm 2023 cho người dân - Ảnh: backancity.gov.vn)

Vì sao ngành Lâm nghiệp vẫn cứ “lẹt đẹt”, dù có tiềm năng rất lớn? Nhận định của các chuyên gia trong lĩnh vực này đã chỉ rõ, hiện sản phẩm lâm nghiệp của nước ta chủ yếu là sản phẩm thô; số doanh nghiệp chế biến còn hạn chế; chi phí chế biến cao làm “đội” giá thành sản phẩm. Một thống kê của Bộ NN&PTNT cho thấy, cả nước hiện có 6.234 doanh nghiệp (DN) chế biến, thương mại gỗ thì khoảng 42% DN tập trung ở khu vực Đông Nam Bộ; trong khi vùng nguyên liệu chủ yếu tập trung ở miền núi phía Bắc và Duyên hải miền Trung. Điều này làm tăng chi phí vận chuyển, dẫn tới tăng giá thành sản phẩm và giảm sức cạnh tranh.

Một nguyên nhân chính nữa là, hiện diện tích rừng trồng gỗ lớn, có chứng chỉ của cả nước còn rất hạn chế. Số liệu của Cục Lâm nghiệp cho thấy, cả nước hiện có trên 489 nghìn ha rừng trồng sản xuất gỗ lớn; tổng diện tích rừng có chứng chỉ tại Việt Nam mới đạt hơn 307.000 ha, trong đó bao gồm 40.000 ha rừng tự nhiên, còn lại là rừng trồng. Vì vậy, đối với các sản phẩm xuất khẩu, ngành lâm nghiệp vẫn phải sử dụng nguyên liệu nhập khẩu, với lượng nhập khẩu tăng theo năm. Trong đó, năm 2018, nước ta nhập khẩu 8,4 triệu tấn gỗ, năm 2019 là 8,5 triệu tấn, năm 2022 là 10,1 triệu tấn.

Sinh kê của đại bộ phận người dân miền núi dựa vào rừng. (Trong ảnh: Đồng bào dân tộc Dao ở thôn Sải Duần, xã Phìn Ngan, huyện Bát Xát, tỉnh Lào Cai có thu nhập ổn định từ nghề thuốc Nam- Ảnh: TL)
Sinh kế của đại bộ phận người dân miền núi dựa vào rừng. (Trong ảnh: Đồng bào dân tộc Dao ở thôn Sải Duần, xã Phìn Ngan, huyện Bát Xát, tỉnh Lào Cai có thu nhập ổn định từ nghề thuốc Nam - Ảnh: TL)

Tỷ lệ nghèo cao ở những nơi nhiều rừng

Một trong những vai trò quan trọng của ngành Lâm nghiệp là giải quyết việc làm, góp phần giảm nghèo cho các địa phương có rừng. Theo báo cáo của Bộ NN&PTNT, trong năm 2022, ngành Lâm nghiệp đã tạo việc làm cho trên 500.000 công nhân lao động và trên 1 triệu hộ nông dân tham gia trồng rừng ở vùng sâu, vùng xa, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội ở các địa bàn này.

Nhưng ngành Lâm nghiệp đã tạo được “cú hích” thực sự cho công tác giảm nghèo ở các địa phương vùng đồng bào DTTS và miền núi - nơi mà sinh kế của đại bộ phận người dân chủ yếu phụ thuộc vào rừng? Trong tham luận của Ủy ban Dân tộc tại Hội thảo “Phát triển kinh tế nông, lâm nghiệp xanh, bền vững vùng Tây Nguyên gắn với quản lý, bảo vệ và phát triển rừng” được tổ chức tại Tp. Buôn Ma Thuột (Đắk Lắk) ngày 4/4/2023 đã đưa ra một cảnh báo đáng suy ngẫm.

Theo đó, Ủy ban Dân tộc nhận định, đồng bào DTTS chưa ổn định đời sống được từ rừng. Nhiều địa bàn vùng đồng bào DTTS và miền núi có tỷ lệ che phủ rừng cao nhưng tỷ lệ hộ nghèo càng ở mức rất cao. Đơn cử như tỉnh Bắc Kạn, năm 2022, tỷ lệ che phủ rừng đạt 73,4% (cao nhất cả nước), nhưng tỷ lệ hộ nghèo lại chiếm 24,82%; tỉnh Cao Bằng có tỷ lệ che phủ rừng là 55,29% thì tỷ lệ hộ nghèo là 29%…

Ở phạm vi hẹp hơn, tỷ lệ che phủ rừng cũng tỷ lệ thuận với tình trạng nghèo. Đơn cử như xã Nậm Khăn (huyện Nậm Pồ, Điện Biên), tỷ lệ che phủ rừng của xã hiện đạt 77,1%, nhưng theo chuẩn nghèo đa chiều giai đoạn 2022 - 2025, tỷ lệ hộ nghèo của Nậm Khăn chiếm trên 40%. Tính chung cả tỉnh Điện Biên, với tỷ lệ che phủ rừng đạt trên 43,5% (cao hơn mức bình quân chung cả nước) nhưng tỷ lệ hộ nghèo đa chiều chiếm 39,98% tổng số hộ, đứng thứ 3 cả nước về số hộ nghèo theo chuẩn nghèo giai đoạn 2022 - 2025.

Rừng có vai trò đặc biệt quan trọng trong mọi lĩnh vực đời sống xã hội của đồng bào các DTTS. (Ảnh minh họa)
Rừng có vai trò đặc biệt quan trọng trong mọi lĩnh vực đời sống xã hội của đồng bào các DTTS. (Ảnh minh họa)

Theo Ts. Hoàng Xuân Lương - Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu quyền con người vùng dân tộc, miền núi - nguyên Thứ trưởng, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc, thực tế, tình trạng nghèo của một bộ phận người dân vùng đồng bào DTTS xuất phát từ nhiều nguyên nhân, được đo lường đa chiều; nhưng chỉ số thu nhập vẫn là công cụ quan trọng nhất. Theo Ts. Hoàng Xuân Lương, thu nhập của đồng bào DTTS chỉ thực sự ổn định khi sinh kế của họ được bảo đảm. 

Thời gian qua, mặc dù Đảng, Nhà nước hết sức quan tâm đến quyền sinh kế của đồng bào dân DTTS; bạn bè quốc tế đều ghi nhận chính sách dân tộc của Việt Nam là ưu việt, nhưng do nhiều khó khăn khách quan và chủ quan trong triển khai thực hiện, nên đời sống của đồng bào DTTS vẫn còn nổi lên một số vấn đề rất đáng quan ngại.

Đặc biệt, với một bộ phận người dân chủ yếu có sinh kế từ rừng, thời gian qua, Đảng, Nhà nước đã có nhiều chủ trương, chính sách nhằm thúc đẩy phát triển lâm nghiệp gắn với ổn định và nâng cao đời sống của người dân. Có thể kể đến Chương trình phủ xanh đất trống, đồi núi trọc (Quyết định số 327-CT ngày 15/9/1992); Chương trình trồng 5 triệu ha rừng (Quyết định số 661/QĐ-TTg ngày 29/7/1998); Chính sách phát triển rừng sản xuất (Quyết định số 147/2007/QĐ-TTg ngày 10/9/2007); Chính sách bảo vệ và phát triển rừng, gắn với chính sách giảm nghèo nhanh, bền vững và hỗ trợ đồng bào DTTS giai đoạn 2015 - 2020 (Nghị định 75/2015/NĐ-CP ngày 9/9/2015)…

Theo đánh giá của Ủy ban Dân tộc, các cơ chế, chính sách phát triển lâm nghiệp đã mang lại những kết quả nhất định, góp phần quan trọng nâng cao độ che phủ rừng, giảm thiên tai, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, cải thiện đời sống người dân vùng đồng bào DTTS và miền núi. Tuy nhiên, hiện công tác giảm nghèo gắn với phát triển lâm nghiệp ở vùng đồng bào DTTS và miền núi vẫn còn nhiều tồn tại, đòi hỏi phải có những điều chỉnh cho phù hợp trong giai đoạn tới; đặc biệt là cần có cơ chế, chính sách tạo đột phá để phát triển lâm nghiệp gắn với giảm nghèo bền vững.

Báo Dân tộc và Phát triển sẽ phản ánh nội dung này trong số báo tiếp theo.

Chiến lược phát triển lâm nghiệp Việt Nam giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 theo Quyết định số 523/QĐ-TTg ngày 1/4/2021 đặt mục tiêu đến năm 2025 có 50% và đến năm 2030 có 80% số hộ miền núi, người DTTS sống ở vùng có rừng tham gia sản xuất lâm nghiệp hàng hóa; đến năm 2025, mức thu nhập bình quân của người DTTS làm lâm nghiệp tăng trên 2 lần so với năm 2020; góp phần giảm tỷ lệ hộ nghèo ở vùng đồng bào DTTS mỗi năm giảm trên 3,0%; đến năm 2030 thu nhập bình quân của người DTTS bằng 1/2 bình quân chung cả nước.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Đồng vốn chính sách nuôi dưỡng khát vọng vươn lên của đồng bào vùng sâu Đắk Nông

Đồng vốn chính sách nuôi dưỡng khát vọng vươn lên của đồng bào vùng sâu Đắk Nông

Trong hành trình giảm nghèo bền vững, xây dựng nông thôn mới và nâng cao đời sống cho đồng bào DTTS, nguồn vốn tín dụng chính sách xã hội do Ngân hàng Chính sách xã hội (NHCSXH) tỉnh Đắk Nông triển khai đã trở thành công cụ quan trọng, mang lại hiệu quả thiết thực. Với sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị từ tỉnh đến cơ sở, đồng vốn ưu đãi đã tiếp cận đúng đối tượng, kịp thời hỗ trợ người dân vượt qua khó khăn, từng bước vươn lên ổn định cuộc sống.
Tin nổi bật trang chủ
Thủ tướng yêu cầu 100% TTHC liên quan đến doanh nghiệp được thực hiện trực tuyến

Thủ tướng yêu cầu 100% TTHC liên quan đến doanh nghiệp được thực hiện trực tuyến

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính yêu cầu các bộ, ngành, địa phương tập trung rà soát, cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính (TTHC), bảo đảm 100% TTHC liên quan đến doanh nghiệp được thực hiện trực tuyến, thông suốt, liền mạch, hiệu quả, minh bạch, giảm tối đa giấy tờ; tổ chức triển khai thực hiện TTHC không phụ thuộc vào địa giới hành chính trong phạm vi cấp tỉnh, hoàn thành trong năm 2025.
Thủ tướng: Xây dựng trung tâm tài chính quốc tế

Thủ tướng: Xây dựng trung tâm tài chính quốc tế "đã làm phải chắc, phải thắng"

Thời sự - PV - 21:05, 22/05/2025
Chiều 22/5, Thủ tướng Phạm Minh Chính chủ trì cuộc họp tiếp tục thảo luận, cho ý kiến với dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về xây dựng trung tâm tài chính quốc tế tại Việt Nam.
THÔNG CÁO ĐẶC BIỆT VỀ LỄ QUỐC TANG NGUYÊN CHỦ TỊCH NƯỚC TRẦN ĐỨC LƯƠNG

THÔNG CÁO ĐẶC BIỆT VỀ LỄ QUỐC TANG NGUYÊN CHỦ TỊCH NƯỚC TRẦN ĐỨC LƯƠNG

Thời sự - PV - 20:35, 22/05/2025
Để tỏ lòng tiếc thương và tưởng nhớ đồng chí Trần Đức Lương, Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam, Quốc hội nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Chủ tịch nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Chính phủ nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Uỷ ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam quyết định tổ chức Lễ tang Đồng chí với nghi thức Lễ Quốc tang.
Tổng Bí thư Tô Lâm làm việc với Ủy ban Kiểm tra Trung ương

Tổng Bí thư Tô Lâm làm việc với Ủy ban Kiểm tra Trung ương

Thời sự - PV - 20:25, 22/05/2025
Tổng Bí thư đánh giá cao sự thẳng thắn của Ủy ban Kiểm tra Trung ương trong kiểm điểm, đánh giá rất kỹ những tồn tại, hạn chế trên từng mặt công tác.
Tổng Bí thư Tô Lâm: Công tác nội chính phải hướng mục tiêu giữ vững ổn định để phát triển đất nước

Tổng Bí thư Tô Lâm: Công tác nội chính phải hướng mục tiêu giữ vững ổn định để phát triển đất nước

Thời sự - PV - 19:55, 22/05/2025
Chiều 22/5, tại Hà Nội, Tổng Bí thư Tô Lâm chủ trì làm việc với Ban Nội chính Trung ương về kết quả công tác từ đầu nhiệm kỳ Đại hội XIII của Đảng đến nay và phương hướng công tác thời gian tới.
Đồng vốn chính sách nuôi dưỡng khát vọng vươn lên của đồng bào vùng sâu Đắk Nông

Đồng vốn chính sách nuôi dưỡng khát vọng vươn lên của đồng bào vùng sâu Đắk Nông

Công tác Dân tộc - Tiến Mạnh - 16:46, 22/05/2025
Trong hành trình giảm nghèo bền vững, xây dựng nông thôn mới và nâng cao đời sống cho đồng bào DTTS, nguồn vốn tín dụng chính sách xã hội do Ngân hàng Chính sách xã hội (NHCSXH) tỉnh Đắk Nông triển khai đã trở thành công cụ quan trọng, mang lại hiệu quả thiết thực. Với sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị từ tỉnh đến cơ sở, đồng vốn ưu đãi đã tiếp cận đúng đối tượng, kịp thời hỗ trợ người dân vượt qua khó khăn, từng bước vươn lên ổn định cuộc sống.
Mùa sen hồng bên miệng núi lửa Ia Băng

Mùa sen hồng bên miệng núi lửa Ia Băng

Bản tin tổng hợp của Báo Dân tộc và Phát triển. Bản tin sáng ngày 22/5, có những thông tin đáng chú ý sau: Mùa sen hồng bên miệng núi lửa Ia Băng. Chùa Thiên Tượng - Hoan Châu đệ nhị danh thắng. Bảo tồn nghề dệt thổ cẩm truyền thống dân tộc Mông xã Pà Cò. Cùng các tin tức thời sự khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Rào cản thoát nghèo do chồng lấn địa giới hành chính: Đồng bào cần sớm được an cư lạc nghiệp (Bài cuối)

Rào cản thoát nghèo do chồng lấn địa giới hành chính: Đồng bào cần sớm được an cư lạc nghiệp (Bài cuối)

Xã hội - Huy Trường - Thanh Huyền - 16:46, 22/05/2025
Sống giữa vùng chồng lấn về địa giới hành chính, hàng trăm hộ dân Xơ Đăng ở thôn 3, xã Trà Vinh (huyện Nam Trà My, tỉnh Quảng Nam) vẫn gồng mình bám đất, bám thôn để phát triển kinh tế, nuôi hy vọng về một ngày được ổn định nơi ăn, chốn ở. Tuy nhiên, để những nỗ lực ấy không mãi dở dang, vấn đề chồng lấn địa giới hành chính giữa hai tỉnh Quảng Nam – Kon Tum cần sớm được giải quyết dứt điểm, minh bạch.
Cà Mau: Huy động, bố trí nguồn lực hoàn thành kế hoạch Chương trình MTQG 1719 năm 2025

Cà Mau: Huy động, bố trí nguồn lực hoàn thành kế hoạch Chương trình MTQG 1719 năm 2025

Tin tức - Như Tâm - 15:58, 22/05/2025
Ngày 22/5, ông Lê Văn Sử, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Cà Mau cho biết, UBND tỉnh vừa ban hành Kế hoạch thực hiện các dự án, tiểu dự án sử dụng vốn sự nghiệp thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021 - 2030; giai đoạn I: Từ năm 2021 - 2025 (Chương trình MTQG 1719), trên địa bàn tỉnh Cà Mau năm 2025.
Thủ tướng: Quyết tâm cơ bản hoàn thành tháo gỡ

Thủ tướng: Quyết tâm cơ bản hoàn thành tháo gỡ "điểm nghẽn" thể chế ngay trong năm 2025

Thời sự - PV - 15:55, 22/05/2025
Thủ tướng Phạm Minh Chính yêu cầu cần tập trung nguồn lực, quyết tâm cơ bản hoàn thành việc tháo gỡ những "điểm nghẽn" do quy định pháp luật ngay trong năm 2025, đồng thời đổi mới căn bản tư duy xây dựng pháp luật, chuyển từ tư duy "quản lý" sang "phục vụ", từ bị động sang chủ động, linh hoạt kiến tạo sự phát triển.
Đề xuất năm học 2025-2026, trẻ em mầm non, học sinh phổ thông cả nước được miễn, hỗ trợ học phí

Đề xuất năm học 2025-2026, trẻ em mầm non, học sinh phổ thông cả nước được miễn, hỗ trợ học phí

Thời sự - Hoàng Quý - 15:18, 22/05/2025
Sáng 22/5, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV, Quốc hội họp phiên toàn thể tại hội trường để nghe Tờ trình và Báo cáo thẩm tra dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về miễn, hỗ trợ học phí đối với trẻ em mầm non, học sinh phổ thông, người học chương trình giáo dục phổ thông tại các cơ sở giáo dục trong hệ thống giáo dục quốc dân.
Xây dựng vùng chăn nuôi an toàn dịch bệnh: Chìa khóa nâng cao năng lực cạnh tranh ngành Chăn nuôi Việt Nam

Xây dựng vùng chăn nuôi an toàn dịch bệnh: Chìa khóa nâng cao năng lực cạnh tranh ngành Chăn nuôi Việt Nam

Trong bối cảnh ngành Chăn nuôi Việt Nam đang đứng trước áp lực tái cơ cấu mạnh mẽ để đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế, việc xây dựng các vùng chăn nuôi an toàn dịch bệnh không còn là một lựa chọn, mà đã trở thành yêu cầu bắt buộc. Đây không chỉ là chìa khóa để mở rộng thị trường xuất khẩu, mà còn là nền tảng để nâng cao chất lượng, hiệu quả và tính bền vững của cả ngành.