Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Phóng sự

Những vụ “sái” nhớ đời dọc đường hành quân

PV - 07:14, 29/07/2021

Đang ăn, chợt có cuộc điện thoại công việc. Tôi đứng dậy nghe điện, vui chân đi dọc chiều dài ngôi nhà sàn, băng qua bếp lửa thứ 2 vốn là không gian riêng của đàn bà, con gái trong nhà người Thái. Chợt thấy chị chủ nhà đang ngồi khóc rấm rứt.

Công an xuống bản
Công an xuống bản

Linh cảm có chuyện, tôi quay lại mâm rượu. Tại đấy mấy anh chàng trong tổ công tác của tôi vẫn đang chúi mũi vào đĩa cổ cánh, chân gà khoái khẩu mà chẳng ai để ý đến anh chủ nhà đang trĩu buồn với nụ cười gượng gạo…

1. Lần ấy, chúng tôi đang xuống một bản người Thái ở vùng thượng huyện Văn Chấn, tỉnh Yên Bái trong cuộc điều tra vụ án giết người chưa rõ thủ phạm. Dẫn đường cho tổ công tác là một anh Công an viên trạc 45 tuổi. Xế trưa đói meo mà đương sự đi nương trưa về. Giữa đồng đất mênh mông kiếm đâu ra cái ăn, người dẫn đường liền ngỏ ý mời cả bọn về nhà "bắt con vịt làm canh". Mừng húm, câu xưa "buồn ngủ gặp chiếu manh" là thế, những anh chàng háu đói rối rít cảm ơn rồi cùng anh phóng vài cây số đường quanh co, để về nhà làm bữa.

Ban đầu cả bọn tính ù xuống ao lùa vịt nhưng như thế sợ lâu, mà bụng nghe đã réo rắt, cồn cào như sắp lả. Thấy vậy chủ nhà bèn bắt lấy con gà sống chuồng dễ có đến 3 cân để luộc cho nhanh. Khi chặt gà xếp mâm, chúng tôi đứng vây quanh vì mùi thịt thơm nức bốc lên ngào ngạt, như hành hạ những cái bụng đang sôi ùng ục. Người vùng cao rất hiếu khách, nhất là được đón các anh Công an trên tỉnh về xã điều tra vụ án nghiêm trọng. Bởi thế mà cả nhà họ cứ tíu tít, rộn ràng, người thì xăng xái đi hái lá chanh, người trải chiếu, rót rượu.

Loáng cái, mâm cơm đã được bưng lên, với ngồn ngộn 3 đĩa thịt gà tú ụ, nhưng cặp mắt của khách lại cứ dồn cả vào đĩa cổ cánh, chân gà xếp riêng, đặt trước cái bát, 2 chén rượu kê ở giáp cửa sổ gian giữa ngôi nhà sàn. Tôi thấy lạ vì có 6 người, nhưng trên mâm có 7 cái bát, 8 cái chén, liền hỏi chủ nhà. "Có thêm khách hả anh?". Anh cười nhưng không nói gì. Chúng tôi cũng chẳng bận tâm, vì mọi giác quan đang hướng vào mâm rượu.

Vào cuộc, sau chén rượu nâng lên, đám trai trẻ chúi mũi vào đĩa cổ cánh nên chỉ phút chốc đã hết veo. Đúng lúc ấy chị chủ nhà lên tiếp thêm bát canh. Tôi ngước lên, thấy chị nhìn chằm chằm vào cái đĩa không rồi mắt bỗng đỏ hoe. Chị không cười, lặng lẽ đặt bát canh xuống mâm rồi trở lại cái bếp lửa thứ 2 phía trong, là không gian riêng của phụ nữ trong gia đình người Thái.

Rượu được vài tuần, anh chủ nhà không còn vẻ tươi tỉnh như lúc mới vào mâm. Rồi tôi có điện thoại nên đứng dậy, tiện chân đi vào bên trong, qua cái bếp lửa thứ 2 và thấy chị vợ đang khóc. Tưởng có chuyện gì, tính an ủi bà chị nên tôi ngồi xuống hỏi han. Chị không nói gì, chỉ khóc.

Tôi trở về mâm rồi hỏi anh chủ nhà về sự việc lạ thường này. Gặng mãi, rồi anh nói: "Các chú trên tỉnh lần đầu xuống bản này, chưa rõ phong tục nên chúng tôi không trách. Người Thái chúng tôi ở đây có tục lệ, trong nhà có người mất chưa tròn 100 ngày, thì coi như họ vẫn đang ở cùng, sinh hoạt cùng với người thân. Bố vợ tôi cũng mới mất chưa đầy tháng, nên bữa cơm nào cũng phải sắp đồ cho ông như hồi còn sống. Đĩa cổ cánh, đầu, chân gà ấy là của ông, các chú ăn cả rồi!…".

Nghe anh nói đến đây, tất cả chúng tôi cùng nhìn nhau, ai cũng đỏ bừng mặt vì xấu hổ. Cảm giác "sái" - (ngượng ngập) cho đến giờ vẫn ám ảnh tôi mỗi khi nhớ lại chuyện ấy. Là tổ trưởng tổ công tác, tôi chân thành xin lỗi anh, rồi cả bọn buông đũa, ra bếp lửa xin lỗi chị. Chủ nhà nói xuê xoa cho chúng tôi đỡ ngại rồi mời trở lại mâm, nhưng miếng thịt, xêu cơm từ lúc ấy sao mà khó nuốt, đắng ngắt trong cổ. Mặc cảm thất thố, có lỗi với chủ nhà cứ trĩu nặng.

Người dân tộc thiểu số vốn thật thà, anh chủ nhà nói để chúng tôi rút kinh nghiệm, rằng vào nhà đồng bào phải để ý rất nhiều thứ. Chúng tôi há hốc mồm nghe, bởi những chuyện thế này có ai nói cho đâu mà biết? Cũng chẳng sách nào dạy. Anh nói đại ý người thiểu số vùng cao có nhiều phong tục, tập quán, điều cần kiêng kỵ… khác với người Kinh. Đến bản, đến nhà mà không biết văn hoá của họ sẽ dễ gây ra những điều thất thố, làm phiền lòng gia chủ.

2. Mang câu chuyện xưa kể lại với Thứ trưởng Hoàng Thị Hạnh - Phó chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc Chính phủ, bà cười vui vẻ rồi cho biết kiến thức về văn hoá dân tộc, kỹ năng giao tiếp với đồng bào thiểu số là rất cần thiết, vì nước ta là ngôi nhà chung của 54 dân tộc anh em cùng sinh sống. Với cán bộ chiến sĩ Công an, trong hành trình công tác đến vùng đồng bào dân tộc, thì văn hoá vùng miền là điều phải chủ động tìm hiểu trước thông qua sách báo, hoặc từ kinh nghiệm của đàn anh trong nghề. Có hiểu văn hoá của họ, cư xử mới vuông tròn. Đồng bào vốn bộc trực, khái tính, có quý mới giúp, không quý không giúp. Còn nếu bị ghét bỏ, hằn thù… thì việc sẽ không "trôi". Do đó cần phải biết trước điều gì nên làm, điều gì nên tránh khi xuống bản.

Là Phó ban chỉ đạo Tây Bắc trong nhiều năm, giờ làm công tác dân tộc miền núi, Thứ trưởng Hạnh đầy ắp tri thức văn hoá, phong tục, tập quán của đồng bào thiểu số. Bà chia sẻ những kinh nghiệm cần thiết khi đến vùng dân tộc. Chẳng hạn, đến cổng nhà mà thấy treo cành lá cây còn xanh ở trên cột cao, hoặc có mảnh phên nứa đan mắt cáo, thì đó là tín hiệu báo dừng bước vì trong nhà đang có việc cúng bái, người ốm, bà đẻ… không muốn người lạ xuất hiện. Nhất là xuất hiện các mẩu xương hàm lợn, trâu bò treo trên tấm đan thì chắc chắn đang cúng ma bên trong, người lạ không nên quấy rầy.

Bếp lửa vùng cao.
Bếp lửa vùng cao

Ở nhiều nơi, chủ nhà không thích khách đến trong bộ áo quần bằng vải lanh trắng chưa nhuộm, vì nó mang màu tang lễ, chết chóc, sẽ không may mắn. Với người Thái, Tày, Mường, nơi giáp cửa sổ là vị trí ngồi trang trọng nhất trong nhà, chỉ dành cho chủ nhà, người cao tuổi nhất, hoặc để trống bởi là chỗ ngồi của tổ tiên, ông bà đã khuất. Nếu ăn cơm ở khu vực bên cửa sổ, thì khách không nên ngồi ở vị trí đó.

Vào mâm nếu chủ nhà không mời thì không được ngồi ngang hàng với người già nhất trong mâm, đồng thời phải tôn trọng sự sắp đặt vị trí ngồi của chủ nhà; không được gắp đầu gà, chân gà, gan gà (những thứ này là để dâng người đã khuất, như câu chuyện chúng tôi đã gặp). Khi ăn khách không được rót rượu trước, không gắp thức ăn trước.

Khi muốn từ chối rượu, đặt chéo đôi đũa trên miệng bát là được "tha". Trong khi ăn uống không nên vừa ăn, vừa nói quá to. Ăn xong tuyệt đối không được úp chén, úp bát xuống mâm, trừ thầy mo mới được làm điều ấy. Đến vùng nào mà có dư luận về tục bùa ngải, nên thủ sẵn trong túi mấy quả ớt tươi. Khi vào mâm đặt ớt trước mặt, đảm bảo bình an vô sự(!)

Nếu ngủ lại ở nhà đồng bào, không được nằm ngủ dọc theo đòn nóc nhà (chỉ người chết mới nằm như vậy), không ngủ dậy quá muộn, không đắp ngược chăn. Khi nói chuyện với dân bản, không nên nói quá to hay có cử chỉ gay gắt, đặc biệt không dùng ngón tay trỏ của mình chỉ vào mặt người đang đối thoại. Không tranh cãi với người già, phụ nữ và trẻ em, không nên biểu lộ tình cảm thái quá đối với phụ nữ đã có chồng, con gái đã có người yêu, phụ nữ góa chồng.

Đặc biệt, đừng tự tiện xoa đầu trẻ em, nhất là trẻ người Mông, Dao, vì bà con cho rằng hồn người trú ngụ ở đầu, bị người lạ sờ vào hồn hoảng sợ bỏ trốn, làm cho trẻ hay bị ốm đau...

Một số người rẻo cao dường như chứa đựng một tâm lý mặc cảm cố hữu trong giao tiếp với người Kinh. Nên khi tiếp xúc, tuyệt đối không được dùng những từ dễ khiến họ hiểu là khinh rẻ, miệt thị dân tộc. Cần phải dùng đúng chữ gọi tên dân tộc họ tại các văn bản chính thức của Nhà nước...

Khi gặp gỡ dân bản, kể cả không biết tiếng thì nụ cười thật thà, chân thành là cách giao tiếp tốt nhất. Vì thế hãy luôn nở nụ cười, chủ động chìa tay ra bắt. Nếu ở lại dài ngày trong bản, cần lắng nghe, quan sát, không nên vội vàng phê phán, chê bai cuộc sống, nếp sinh hoạt của dân bản địa, như chê mất vệ sinh, lạc hậu, mê tín, dị đoan…

"Dân tộc nào cũng có văn hoá, phong tục tập quán hay những điều cấm kị riêng của mình, chúng ta cần tôn trọng điều đó, đồng thời nên tự trang bị những tri thức cần thiết để hiểu và chung sống. Có như vậy thì sự khác biệt về ngôn ngữ và văn hoá mới không trở thành chướng ngại trong quá trình giao tiếp, làm việc với đồng bào" - Thứ trưởng Hạnh góp ý.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Tìm lại vẻ đẹp Trung thu xưa tại miền Tây sông nước

Tìm lại vẻ đẹp Trung thu xưa tại miền Tây sông nước

Trong khi có nhiều cách đón Trung thu hiện đại, một số gia đình trẻ miền Tây Nam Bộ lại chọn dành nhiều ngày để tái hiện mùa trăng xưa, để gợi nhớ những ký ức đẹp.
Tin nổi bật trang chủ
Tạo "sức hút" cho những phiên chợ truyền thống ở vùng núi xứ Thanh

Tạo "sức hút" cho những phiên chợ truyền thống ở vùng núi xứ Thanh

Thời gian qua, từ nguồn ngân sách Nhà nước, các địa phương vùng đồng bào DTTS và miền núi đã đầu tư phát triển mạng lưới chợ truyền thống. Việc phát triển chợ ở miền núi và vùng đồng bào DTTS, không chỉ giúp đẩy mạnh giao thương mà còn lan tỏa nét văn hóa vùng miền, góp phần gìn giữ bản sắc và gắn kết cộng đồng.
Phụ nữ Điện Biên thay đổi

Phụ nữ Điện Biên thay đổi "nếp nghĩ, cách làm" từ Dự án 8

Dân tộc - Tôn giáo - Minh Anh - 1 giờ trước
Từ các mô hình thiết thực của Dự án 8, nhiều hủ tục lạc hậu ở vùng cao Điện Biên dần được thay thế bằng lối sống văn minh, tiến bộ. Nhiều phụ nữ DTTS từng chịu thiệt thòi vì định kiến giới, sống trong cảnh nghèo khó nay đã thay đổi tư duy, chủ động học hỏi, vươn lên phát triển kinh tế, xây dựng cuộc sống mới
Triển lãm thành tựu đất nước- 80 năm đất nước trọn niềm vui

Triển lãm thành tựu đất nước- 80 năm đất nước trọn niềm vui

Thời sự - Minh Thu - 1 giờ trước
Sau 19 ngày mở cửa (từ ngày 28/8 - 15/9), Triển lãm Thành tựu đất nước “80 năm hành trình Độc lập -Tự do -Hạnh phúc” tại Trung tâm Hội chợ Triển lãm quốc gia (Đông Anh, Hà Nội), chính thức dừng đón khách tham quan vào 16 giờ ngày 15/9, khép lại triển lãm quy mô lớn nhất, hoành tráng nhất và thành công nhất từ trước đến nay.
Thủ tướng chỉ đạo các giải pháp thúc đẩy tăng trưởng, nâng cao đời sống Nhân dân

Thủ tướng chỉ đạo các giải pháp thúc đẩy tăng trưởng, nâng cao đời sống Nhân dân

Thời sự - PV - 1 giờ trước
Ngày 16/9, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã ký Công điện số 165/CĐ-TTg về việc tiếp tục giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, thúc đẩy tăng trưởng, bảo đảm các cân đối lớn, nâng cao đời sống Nhân dân.
Thanh Hóa có hai tân Phó Bí thư Tỉnh ủy

Thanh Hóa có hai tân Phó Bí thư Tỉnh ủy

Trang địa phương - Quỳnh Trâm - 1 giờ trước
Sáng 17/9, tại Thanh Hóa, Tỉnh ủy Thanh Hóa phối hợp với Ban Tổ chức Trung ương tổ chức Hội nghị công bố các quyết định của Bộ Chính trị, Ban Bí thư Trung ương Đảng về công tác cán bộ. Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng ban Tổ chức Trung ương Lê Minh Hưng dự và chỉ đạo Hội nghị.
Bộ Giáo dục và Đào tạo cảnh báo thông tin giả về học bổng, tài trợ du học

Bộ Giáo dục và Đào tạo cảnh báo thông tin giả về học bổng, tài trợ du học

Giáo dục - Minh Nhật - 3 giờ trước
Cục Hợp tác quốc tế, Bộ Giáo dục và Đào tạo khuyến nghị cán bộ, người dân và các tổ chức cần thận trọng trước những văn bản làm giả chữ ký, con dấu, đưa thông tin giả về học bổng, tài trợ du học nhằm lừa đảo người học.
Rực rỡ sắc đỏ cờ Tổ quốc ở xã vùng cao Ngọk Réo

Rực rỡ sắc đỏ cờ Tổ quốc ở xã vùng cao Ngọk Réo

Cùng với cả nước kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9, Đảng bộ xã Ngọk Réo, tỉnh Quảng Ngãi đã phát động nhiều phong trào thi đua yêu nước. Trong đó, công trình “Đường cờ Tổ quốc” do Đoàn Thanh niên xã thực hiện đã tạo nên sức lan tỏa mạnh mẽ trong cán bộ, đảng viên và đồng bào DTTS nơi đây. Hơn 100 lá cờ Tổ quốc rực rỡ trên trục đường chính dẫn vào trung tâm xã không chỉ tạo điểm nhấn cho cảnh quan khu dân cư Nông thôn mới vùng đồng bào DTTS, mà còn thể hiện niềm tự hào, khát vọng vươn lên của vùng đất còn nhiều khó khăn.
Ngày hội văn hóa thế giới lần đầu tiên sẽ diễn ra tại Hà Nội

Ngày hội văn hóa thế giới lần đầu tiên sẽ diễn ra tại Hà Nội

Bản sắc và hội nhập - Minh Nhật - 3 giờ trước
Chương trình “Ngày Văn hóa Thế giới tại Hà Nội" là chuỗi sự kiện văn hóa - nghệ thuật dưới hình thức các “ngày hội,” với loạt sự kiện, hoạt động diễn ra đồng thời, liên tục trong 2 ngày 4 - 5/10.
Quảng Ngãi: Cử cán bộ về tại trụ sở các xã cũ, giải quyết kịp thời thủ tục hành chính cho đồng bào DTTS

Quảng Ngãi: Cử cán bộ về tại trụ sở các xã cũ, giải quyết kịp thời thủ tục hành chính cho đồng bào DTTS

Dân tộc - Tôn giáo - Ngọc Chí - 3 giờ trước
Sau sáp nhập, các xã vùng sâu, vùng xa, biên giới của tỉnh Quảng Ngãi có địa bàn rộng, đường sá đi lại khó khăn và chủ yếu là đồng bào DTTS sinh sống. Chính vì vậy, để thuận tiện cho đồng bào DTTS trong việc giải quyết các thủ tục hành chính, nhiều xã đã cử cán bộ về tại trụ sở các xã cũ, tiếp nhận hồ sơ và giải quyết kịp thời cho người dân.
Trưởng thôn trẻ tạo uy tín bằng hành động

Trưởng thôn trẻ tạo uy tín bằng hành động

Người có uy tín - Phạm Thuỳ Trang - 3 giờ trước
Ở thôn Cả, xã Thái Bình (Tuyên Quang), bà con ai cũng quý mến Trưởng thôn Vũ Văn Linh. Anh không chỉ là đảng viên trẻ gương mẫu mà còn là trưởng thôn năng động, nhiệt tình, đi đầu trong công tác vận động, tuyên truyền đồng bào dân tộc thiểu số thực hiện tốt chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước, góp phần giữ gìn an ninh trật tự và phát triển kinh tế địa phương.
Hà Nội: Đồ chơi truyền thống

Hà Nội: Đồ chơi truyền thống "hồi sinh" trên phố Hàng Mã

Photo - Tuấn Ninh - 3 giờ trước
Dù còn gần 1 tháng nữa mới đến Rằm tháng Tám, nhưng không khí Trung Thu đã rộn ràng khắp các con phố Hàng Mã, Hàng Lược và Lương Văn Can ở Hà Nội. Giữa muôn vàn đồ chơi hiện đại, những món đồ chơi truyền thống như đèn ông sao, trống ếch, mặt nạ giấy và đầu lân... vẫn nổi bật và thu hút khách hàng.
Ninh Bình: Phạt hơn 170 triệu đồng đối tượng khai thác cát trái phép

Ninh Bình: Phạt hơn 170 triệu đồng đối tượng khai thác cát trái phép

Pháp luật - Quỳnh Trâm - 3 giờ trước
Công an tỉnh Ninh Bình vừa ra quyết định xử phạt hành chính Trần Đình Thắng (SN 1987, trú tại phường Nam Định) 175 triệu đồng vì hành vi khai thác cát lòng sông không có giấy phép.