Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Những nếp nhà sàn trên đỉnh Đăng N’Jriêng

PV - 11:48, 08/02/2018

Ngày xưa, một cộng đồng người Châu Mạ (dân tộc Mạ) lập làng, sinh sống phồn thịnh trên đỉnh núi Đăng N’Jriêng ở xã Đăk Nia, thị xã Gia Nghĩa, tỉnh Đăk Nông. Sau này bà con đã xuống núi sinh sống, thành lập bon mới. Nhưng vẫn còn một số hộ bám trụ làng cũ giữ gìn những nếp nhà sàn truyền thống và xem đó như báu vật.

Lễ kết nghĩa của người Mạ ở xã Đăk Nia. Lễ kết nghĩa của người Mạ ở xã Đăk Nia.

 

“Nơi đi-về của tổ tiên”

Đầu tháng 12, hoa dã quỳ nở vàng rực hai bên đường Hồ Chí Minh đoạn qua Tây Nguyên. Từ Buôn Ma Thuột chúng tôi chạy xe gần 150 cây số, vượt hàng chục con đèo gấp khúc, từ sáng sớm đến trưa mới đến trụ sở xã Đăk Nia. Từ xa, đỉnh Đăng N’Jriêng sừng sững cao vút lấp ló trong làn mây trắng giăng ngang trời. Khu nhà sàn kiến trúc cổ truyền thống của đồng bào Mạ trên đỉnh Đăng N’Jiêng tĩnh lặng giữa những rẫy cà phê chín đỏ.

Trong ngôi nhà sàn truyền thống, vợ chồng ông K’Đáh (70 tuổi) và cô con gái út đang quây quần bên bếp lửa chuẩn bị bữa trưa với món canh bột-món ăn truyền thống của đồng bào Mạ được nấu bằng bột gạo và lá bép rừng. Bếp lửa đặt giữa nhà, phía trên là kho chứa nông sản và vật dụng sản xuất, phía trong cùng là sạp lồ ô trải dài từ đầu đến cuối nhà làm nơi nghỉ ngơi.

Mọi vật dụng đều đã cũ kỹ, in hằn dấu vết của thời gian mà bao năm ông K’đá cố gắng nâng niu, gìn giữ. Hàng chục chiếc gùi đủ mọi kích cỡ, nong, xà gạc được treo trên vách nhà. Kho lúa phía trên bếp lửa vẫn dùng để đựng bắp, lúa, đậu sau khi thu hoạch...

Ông K’Đáh cho biết: gia đình ông dựng lại ngôi nhà này từ năm 1994. Khi đó, ở đây là khu rừng rộng lớn, mọi người trong nhà, bà con trong bon cùng nhau lên rừng hái cành lá mây và sợi mây đủ độ tuổi mang về kết lại theo đúng kích thước, chiều dài của ngôi nhà. Nguyên liệu làm nhà đều lấy từ rừng, dây mây, lá mây mang về phơi khô, đan lại rồi lợp mái, chặt lồ ô làm phên, sạp để nằm.

“Trước đây, khu vực này có vài chục ngôi nhà sàn truyền thống nhưng nay chỉ còn khoảng chục nhà. Các con tôi hiện đang sinh sống ở bon N’Jriêng. Cuộc sống ở bon mới đầy đủ và vui hơn, có điện sáng, đường nhựa và nước sạch, nhưng vợ chồng tôi vẫn muốn ở lại làng cũ này, bởi đây là nơi cha mẹ, tổ tiên của tôi đã sống và nơi đây còn in dấu nhiều kỷ niệm”.

Theo già làng K’Măng, ngôi nhà của gia đình ông K’Đáh còn nguyên vẹn kiến trúc truyền thống, được làm nguyên bản mẫu nhà trệt của người Mạ. Phên thân cây lồ ô, mái lá mây nước một loại cây chỉ mọc gần bờ suối trong rừng sâu, mà nay trong rừng rất hiếm. Giờ muốn làm ngôi nhà truyền thống nguyên bản như thế này rất khó.

“Với bà con người Mạ ở bon N’Jiêng, ngôi làng cũ trên đỉnh Đăng N’Jriêng là nơi đi-về của tổ tiên, ông bà. Những ngày lễ quan trọng, bà con trong bon góp gạo, tiền chở con cháu vào làng cũ thăm nom và gìn giữ các vật dụng để nhắc nhở con cháu nhớ về nguồn cội, tổ tiên”, già làng K’Măng nhấn mạnh.

Bảo tồn những nếp nhà sàn

Già Làng K’Măng, bon N’Jiêng kể: Ngày xưa, khu vực này rừng núi bao phủ, núi Đăng N’Jiêng là rừng thiêng, cộng đồng người Châu Mạ lập làng, sinh sống phồn thịnh trên đỉnh núi.

Đồng bào dân tộc Mạ bon NJieng, xã Đăk Nia đánh cồng chiêng trong sân nhà văn hóa cộng đồng. Đồng bào dân tộc Mạ bon NJieng, xã Đăk Nia đánh cồng chiêng trong sân nhà văn hóa cộng đồng.

 

Một ngày nọ nước biển dâng cao, các quả đồi khu vực cao nguyên Đăk Nia đều bị ngập nước, riêng đồi Đăng N’Jiêng còn đứng sừng sững chạm tầng mây với cánh rừng xanh ngát thâm u, hoa trái có vị ngon đặc biệt. Nước biển tràn ngập khắp nơi, cây chuối rừng cũng ngấm vị mặn chát, mọi người kéo nhau lên rừng hái trái, lấy lá, đào củ mang về nấu ăn, chặt cây chuối nấu cùng ăn thay muối.

Một hôm, có người khổng lồ từ đâu xuất hiện bước lên đỉnh đồi đẩy tầng trời lên, chân người khổng lồ đạp đến chỗ nào thì chỗ đó thành ao hồ, đồng bào lấy nước ngọt trong ao để ăn uống. Khi nước biển vừa hạ thì ngọn lửa lớn từ miệng núi lửa Nâm kle ở xã Thuận An, huyện Đăk Mil phun đến thiêu rụi hết cả khu vực rộng lớn nhưng một lần nữa, đỉnh Đăng N’jiêng lại không bị ngọn lửa xâm hại.

Bà con người Mạ trên đỉnh Đăng N’Jiêng chung sống quây quần, đoàn kết cùng nhau khai hoang làm nương rẫy. Mãi cho đến khi thực dân Pháp xâm lược và thực hiện dồn dân lập ấp, toàn bộ người Mạ buộc phải xuống núi đến nơi ở khác. Nhớ ngôi làng cũ, bà con đã thống nhất lấy tên N’Jriêng đặt tên cho bon mới bây giờ.

Đất nước thống nhất hàng chục hộ đồng bào Mạ lại lên đỉnh Đăng N’Jiêng khai hoang sản xuất, dựng nhà lá theo kiến trúc nhà sàn, gìn giữ nét đẹp văn hóa độc đáo trong ngôi nhà truyền thống. “Ở bon mới người Mạ xây dựng nhà ở hiện đại, chỉ có đỉnh núi Đăng N’Jriêng còn nhà sàn truyền thống”, già làng K’Măng cho biết.

Xã Đăk Nia có 12 thôn, bon, trong đó có 5 bon đồng bào dân tộc Mạ. Mỗi bon đều đã thành lập câu lạc bộ cồng chiêng và đội văn nghệ dân gian, thường xuyên tổ chức hoạt động văn hóa. Những ngày lễ, Tết, đồng bào Mạ lại cùng nhau tổ chức liên hoan, giao lưu để chia sẻ những kinh nghiệm hay trong cuộc sống.

Ông Nguyễn Thái Ban, Phó Chủ tịch UBND xã Đăk Nia chia sẻ: Bon N’Jriêng hiện có khoảng 360 hộ sinh sống, nhưng trong bon không có nhà sàn truyền thống nên đồng bào Mạ cố gắng giữ gìn những nếp nhà sàn còn lại trên đỉnh Đăng N’Jriêng. Hiện nay, những căn nhà sàn này đang có nguy cơ mai một. Địa phương cũng đã đề xuất lên các cấp xem xét, có phương án hỗ trợ đồng bào tu bổ, tôn tạo lưu giữ những nếp nhà sàn ở bon cổ; đồng thời kết hợp với mô hình phát triển du lịch cộng đồng.

LÊ HƯỜNG

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin nổi bật trang chủ
Thứ trưởng Hồ Văn Niên kiểm tra công tác dân tộc và tôn giáo tại 2 xã miền núi của tỉnh Khánh Hoà

Thứ trưởng Hồ Văn Niên kiểm tra công tác dân tộc và tôn giáo tại 2 xã miền núi của tỉnh Khánh Hoà

Thời sự - Lê Phương - 3 phút trước
Ngày 9/9, Đoàn công tác của Bộ Dân tộc và Tôn giáo do ông Hồ Văn Niên, Ủy viên Trung ương Đảng, Thứ trưởng Thường trực Bộ Dân tộc và Tôn giáo làm trưởng đoàn đi kiểm tra công tác dân tộc, tôn giáo tại xã Bác Ái Tây và xã Khánh Sơn, tỉnh Khánh Hoà.
Cần bố trí cán bộ công tác dân tộc, tôn giáo riêng biệt, không lồng ghép

Cần bố trí cán bộ công tác dân tộc, tôn giáo riêng biệt, không lồng ghép

Dân tộc - Tôn giáo - Tào Đạt - 12 phút trước
Đây là đề nghị của Thứ trưởng Bộ Dân tộc và Tôn giáo Y Vinh Tơr khi đến kiểm tra công tác vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp trong lĩnh vực dân tộc, tín ngưỡng, tôn giáo tại xã An Cư và Tri Tôn, tỉnh An Giang.
Thầy cô nghẹn ngào nhớ lại khoảnh khắc cơn lũ ập xuống trong đêm

Thầy cô nghẹn ngào nhớ lại khoảnh khắc cơn lũ ập xuống trong đêm

Xã hội - Vũ Mừng - 3 giờ trước
Cơn lũ ống bất ngờ đổ về trường trong đêm, trong tình huống khẩn cấp, các thầy cô giáo cùng lực lượng Công an xã, cán bộ, chiến sĩ Bộ đội Biên phòng, dân quân đã kịp thời sơ tán toàn bộ 301 học sinh ra khỏi khu vực nguy hiểm. Thế nhưng khoảnh khắc đầy ám ảnh đó vẫn khiến các thầy cô, các em học sinh cùng mọi người bàng hoàng.
Bộ Chính trị cho ý kiến về công tác chuẩn bị Đại hội Đảng bộ các cơ quan Đảng Trung ương

Bộ Chính trị cho ý kiến về công tác chuẩn bị Đại hội Đảng bộ các cơ quan Đảng Trung ương

Thời sự - PV - 4 giờ trước
Sáng 9/9, tại Trụ sở Trung ương Đảng, dưới sự chủ trì của Tổng Bí thư Tô Lâm, Bộ Chính trị đã làm việc với Ban Thường vụ Đảng ủy các cơ quan Đảng Trung ương để cho ý kiến vào dự thảo các văn kiện, phương án nhân sự và công tác chuẩn bị Đại hội đại biểu Đảng bộ các cơ quan Đảng Trung ương lần thứ I, nhiệm kỳ 2025-2030.
Quốc hội Việt Nam - 80 năm khẳng định vai trò xuyên suốt trong sự phát triển của đất nước

Quốc hội Việt Nam - 80 năm khẳng định vai trò xuyên suốt trong sự phát triển của đất nước

Thời sự - Hoàng Quý - 4 giờ trước
Chiều 9/9, tại Nhà Quốc hội, Đảng ủy Quốc hội phối hợp với Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh tổ chức Hội thảo khoa học cấp quốc gia với chủ đề “Quốc hội Việt Nam - 80 năm hình thành và phát triển”. Đây là sự kiện quan trọng hướng tới kỷ niệm 80 năm Ngày Tổng tuyển cử đầu tiên bầu Quốc hội Việt Nam (6/1/1946 - 6/1/2026).
Rực rỡ sắc đỏ cờ Tổ quốc ở xã vùng cao Ngọk Réo

Rực rỡ sắc đỏ cờ Tổ quốc ở xã vùng cao Ngọk Réo

Cùng với cả nước kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9, Đảng bộ xã Ngọk Réo, tỉnh Quảng Ngãi đã phát động nhiều phong trào thi đua yêu nước. Trong đó, công trình “Đường cờ Tổ quốc” do Đoàn Thanh niên xã thực hiện đã tạo nên sức lan tỏa mạnh mẽ trong cán bộ, đảng viên và đồng bào DTTS nơi đây. Hơn 100 lá cờ Tổ quốc rực rỡ trên trục đường chính dẫn vào trung tâm xã không chỉ tạo điểm nhấn cho cảnh quan khu dân cư Nông thôn mới vùng đồng bào DTTS, mà còn thể hiện niềm tự hào, khát vọng vươn lên của vùng đất còn nhiều khó khăn.
Lễ hội đền Bảo Hà tôn vinh tri ân công lao các bậc tiền nhân

Lễ hội đền Bảo Hà tôn vinh tri ân công lao các bậc tiền nhân

Tôn giáo - Tín ngưỡng - Minh Nhật - 4 giờ trước
Sáng 8/9, xã Bảo Hà (tỉnh Lào Cai) tưng bừng tổ chức Lễ hội đền Bảo Hà năm 2025 để tri ân và tưởng nhớ tới Thần vệ quốc Hoàng Bảy, vị tướng đã có công dẹp giặc phương Bắc giữ yên non sông bờ cõi, mang lại cuộc sống ấm no hạnh phúc cho Nhân dân.
Quảng Ninh phát động thi đua, hướng tới thành phố trực thuộc Trung ương

Quảng Ninh phát động thi đua, hướng tới thành phố trực thuộc Trung ương

Trang địa phương - Mỹ Dung - 4 giờ trước
Ngày 9/9, Đại hội Thi đua yêu nước lần thứ VI của tỉnh Quảng Ninh (2025 - 2030) khơi dậy tinh thần thi đua mới, hướng tới mục tiêu trở thành thành phố trực thuộc Trung ương trước năm 2030. Đại hội diễn ra với sự tham dự của Phó Chủ tịch nước Võ Thị Ánh Xuân.
Trao 200 suất học bổng cho học sinh khu vực biên giới biển TP. Cần Thơ

Trao 200 suất học bổng cho học sinh khu vực biên giới biển TP. Cần Thơ

Tin tức - Văn Long - Minh Triết - 5 giờ trước
Trong 2 ngày 8 - 9/9, Ban Chỉ huy Bộ đội Biên phòng TP. Cần Thơ phối hợp với Hội Khuyến học TP. Cần Thơ tổ chức Lễ trao học bổng thực hiện chương trình “Nâng bước em tới trường” năm 2025 cho các em học sinh có hoàn cảnh khó khăn khu vực biên giới biển của thành phố.
Xây trường nội trú liên cấp: Thắp sáng tương lai cho học sinh vùng biên

Xây trường nội trú liên cấp: Thắp sáng tương lai cho học sinh vùng biên

Giáo dục - Minh Anh - 5 giờ trước
Ngày 18/7/2025, Bộ Chính trị ban hành Thông báo kết luận số 81-TB/TW về chủ trương xây dựng các trường phổ thông nội trú liên cấp tiểu học và trung học cơ sở tại 248 xã biên giới đất liền. Hiện nay, các địa phương đã và đang tiến hành các bước để cụ thể hóa chủ trương này. Khi các trường học được xây dựng không chỉ giải quyết bài toán về thiếu cơ sở vật chất mà còn mở rộng cơ hội học tập cho nhiều học sinh nội trú.
Gia Lai tăng cường công tác chống khai thác thủy sản bất hợp pháp

Gia Lai tăng cường công tác chống khai thác thủy sản bất hợp pháp

Trang địa phương - T.Nhân - H.Trường - 6 giờ trước
UBND tỉnh Gia Lai đã có văn bản yêu cầu, các địa phương tăng cường công tác chống khai thác thủy sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU) đợt cao điểm, chuẩn bị làm việc với Đoàn Thanh tra Ủy ban châu Âu (lần thứ 5).