Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Những nếp nhà sàn trên đỉnh Đăng N’Jriêng

PV - 11:48, 08/02/2018

Ngày xưa, một cộng đồng người Châu Mạ (dân tộc Mạ) lập làng, sinh sống phồn thịnh trên đỉnh núi Đăng N’Jriêng ở xã Đăk Nia, thị xã Gia Nghĩa, tỉnh Đăk Nông. Sau này bà con đã xuống núi sinh sống, thành lập bon mới. Nhưng vẫn còn một số hộ bám trụ làng cũ giữ gìn những nếp nhà sàn truyền thống và xem đó như báu vật.

Lễ kết nghĩa của người Mạ ở xã Đăk Nia. Lễ kết nghĩa của người Mạ ở xã Đăk Nia.

 

“Nơi đi-về của tổ tiên”

Đầu tháng 12, hoa dã quỳ nở vàng rực hai bên đường Hồ Chí Minh đoạn qua Tây Nguyên. Từ Buôn Ma Thuột chúng tôi chạy xe gần 150 cây số, vượt hàng chục con đèo gấp khúc, từ sáng sớm đến trưa mới đến trụ sở xã Đăk Nia. Từ xa, đỉnh Đăng N’Jriêng sừng sững cao vút lấp ló trong làn mây trắng giăng ngang trời. Khu nhà sàn kiến trúc cổ truyền thống của đồng bào Mạ trên đỉnh Đăng N’Jiêng tĩnh lặng giữa những rẫy cà phê chín đỏ.

Trong ngôi nhà sàn truyền thống, vợ chồng ông K’Đáh (70 tuổi) và cô con gái út đang quây quần bên bếp lửa chuẩn bị bữa trưa với món canh bột-món ăn truyền thống của đồng bào Mạ được nấu bằng bột gạo và lá bép rừng. Bếp lửa đặt giữa nhà, phía trên là kho chứa nông sản và vật dụng sản xuất, phía trong cùng là sạp lồ ô trải dài từ đầu đến cuối nhà làm nơi nghỉ ngơi.

Mọi vật dụng đều đã cũ kỹ, in hằn dấu vết của thời gian mà bao năm ông K’đá cố gắng nâng niu, gìn giữ. Hàng chục chiếc gùi đủ mọi kích cỡ, nong, xà gạc được treo trên vách nhà. Kho lúa phía trên bếp lửa vẫn dùng để đựng bắp, lúa, đậu sau khi thu hoạch...

Ông K’Đáh cho biết: gia đình ông dựng lại ngôi nhà này từ năm 1994. Khi đó, ở đây là khu rừng rộng lớn, mọi người trong nhà, bà con trong bon cùng nhau lên rừng hái cành lá mây và sợi mây đủ độ tuổi mang về kết lại theo đúng kích thước, chiều dài của ngôi nhà. Nguyên liệu làm nhà đều lấy từ rừng, dây mây, lá mây mang về phơi khô, đan lại rồi lợp mái, chặt lồ ô làm phên, sạp để nằm.

“Trước đây, khu vực này có vài chục ngôi nhà sàn truyền thống nhưng nay chỉ còn khoảng chục nhà. Các con tôi hiện đang sinh sống ở bon N’Jriêng. Cuộc sống ở bon mới đầy đủ và vui hơn, có điện sáng, đường nhựa và nước sạch, nhưng vợ chồng tôi vẫn muốn ở lại làng cũ này, bởi đây là nơi cha mẹ, tổ tiên của tôi đã sống và nơi đây còn in dấu nhiều kỷ niệm”.

Theo già làng K’Măng, ngôi nhà của gia đình ông K’Đáh còn nguyên vẹn kiến trúc truyền thống, được làm nguyên bản mẫu nhà trệt của người Mạ. Phên thân cây lồ ô, mái lá mây nước một loại cây chỉ mọc gần bờ suối trong rừng sâu, mà nay trong rừng rất hiếm. Giờ muốn làm ngôi nhà truyền thống nguyên bản như thế này rất khó.

“Với bà con người Mạ ở bon N’Jiêng, ngôi làng cũ trên đỉnh Đăng N’Jriêng là nơi đi-về của tổ tiên, ông bà. Những ngày lễ quan trọng, bà con trong bon góp gạo, tiền chở con cháu vào làng cũ thăm nom và gìn giữ các vật dụng để nhắc nhở con cháu nhớ về nguồn cội, tổ tiên”, già làng K’Măng nhấn mạnh.

Bảo tồn những nếp nhà sàn

Già Làng K’Măng, bon N’Jiêng kể: Ngày xưa, khu vực này rừng núi bao phủ, núi Đăng N’Jiêng là rừng thiêng, cộng đồng người Châu Mạ lập làng, sinh sống phồn thịnh trên đỉnh núi.

Đồng bào dân tộc Mạ bon NJieng, xã Đăk Nia đánh cồng chiêng trong sân nhà văn hóa cộng đồng. Đồng bào dân tộc Mạ bon NJieng, xã Đăk Nia đánh cồng chiêng trong sân nhà văn hóa cộng đồng.

 

Một ngày nọ nước biển dâng cao, các quả đồi khu vực cao nguyên Đăk Nia đều bị ngập nước, riêng đồi Đăng N’Jiêng còn đứng sừng sững chạm tầng mây với cánh rừng xanh ngát thâm u, hoa trái có vị ngon đặc biệt. Nước biển tràn ngập khắp nơi, cây chuối rừng cũng ngấm vị mặn chát, mọi người kéo nhau lên rừng hái trái, lấy lá, đào củ mang về nấu ăn, chặt cây chuối nấu cùng ăn thay muối.

Một hôm, có người khổng lồ từ đâu xuất hiện bước lên đỉnh đồi đẩy tầng trời lên, chân người khổng lồ đạp đến chỗ nào thì chỗ đó thành ao hồ, đồng bào lấy nước ngọt trong ao để ăn uống. Khi nước biển vừa hạ thì ngọn lửa lớn từ miệng núi lửa Nâm kle ở xã Thuận An, huyện Đăk Mil phun đến thiêu rụi hết cả khu vực rộng lớn nhưng một lần nữa, đỉnh Đăng N’jiêng lại không bị ngọn lửa xâm hại.

Bà con người Mạ trên đỉnh Đăng N’Jiêng chung sống quây quần, đoàn kết cùng nhau khai hoang làm nương rẫy. Mãi cho đến khi thực dân Pháp xâm lược và thực hiện dồn dân lập ấp, toàn bộ người Mạ buộc phải xuống núi đến nơi ở khác. Nhớ ngôi làng cũ, bà con đã thống nhất lấy tên N’Jriêng đặt tên cho bon mới bây giờ.

Đất nước thống nhất hàng chục hộ đồng bào Mạ lại lên đỉnh Đăng N’Jiêng khai hoang sản xuất, dựng nhà lá theo kiến trúc nhà sàn, gìn giữ nét đẹp văn hóa độc đáo trong ngôi nhà truyền thống. “Ở bon mới người Mạ xây dựng nhà ở hiện đại, chỉ có đỉnh núi Đăng N’Jriêng còn nhà sàn truyền thống”, già làng K’Măng cho biết.

Xã Đăk Nia có 12 thôn, bon, trong đó có 5 bon đồng bào dân tộc Mạ. Mỗi bon đều đã thành lập câu lạc bộ cồng chiêng và đội văn nghệ dân gian, thường xuyên tổ chức hoạt động văn hóa. Những ngày lễ, Tết, đồng bào Mạ lại cùng nhau tổ chức liên hoan, giao lưu để chia sẻ những kinh nghiệm hay trong cuộc sống.

Ông Nguyễn Thái Ban, Phó Chủ tịch UBND xã Đăk Nia chia sẻ: Bon N’Jriêng hiện có khoảng 360 hộ sinh sống, nhưng trong bon không có nhà sàn truyền thống nên đồng bào Mạ cố gắng giữ gìn những nếp nhà sàn còn lại trên đỉnh Đăng N’Jriêng. Hiện nay, những căn nhà sàn này đang có nguy cơ mai một. Địa phương cũng đã đề xuất lên các cấp xem xét, có phương án hỗ trợ đồng bào tu bổ, tôn tạo lưu giữ những nếp nhà sàn ở bon cổ; đồng thời kết hợp với mô hình phát triển du lịch cộng đồng.

LÊ HƯỜNG

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Múa sênh tiền - Nhịp điệu Cao nguyên trắng gọi mời du khách

Múa sênh tiền - Nhịp điệu Cao nguyên trắng gọi mời du khách

Múa sênh tiền là một nét văn hóa độc đáo của người Mông ở Bắc Hà, tỉnh Lào Cai, mang âm sắc riêng biệt và giàu giá trị biểu cảm. Từ không gian lễ hội truyền thống, điệu múa đang được bảo tồn, phát huy trong hoạt động du lịch. Những nhịp gậy rộn ràng đã trở thành điểm nhấn văn hóa thu hút du khách đến với Cao nguyên trắng.
Tin nổi bật trang chủ
Thủ tướng chỉ đạo các giải pháp thúc đẩy tăng trưởng, nâng cao đời sống Nhân dân

Thủ tướng chỉ đạo các giải pháp thúc đẩy tăng trưởng, nâng cao đời sống Nhân dân

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính vừa ký Công điện số 165/CĐ-TTg về việc tiếp tục giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, thúc đẩy tăng trưởng, bảo đảm các cân đối lớn, nâng cao đời sống Nhân dân.
Khai mạc Phiên chợ nông sản, đặc sản vùng miền năm 2025 tại Hà Nội

Khai mạc Phiên chợ nông sản, đặc sản vùng miền năm 2025 tại Hà Nội

Khoa học - Công nghệ - Hoàng Minh - 9 phút trước
Trung tâm Xúc tiến Thương mại Nông nghiệp (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) vừa tổ chức khai mạc Phiên chợ nông sản, đặc sản vùng miền năm 2025. Sự kiện diễn ra từ ngày 18 đến 21/9, với khoảng 60 gian hàng, thu hút sự tham gia của nhiều hợp tác xã, doanh nghiệp, hội nông dân đến từ khắp các tỉnh, thành trên cả nước.
Suối Khe Chậm liên tục sạt lở, người dân nơm nớp lo

Suối Khe Chậm liên tục sạt lở, người dân nơm nớp lo

Xã hội - Quỳnh Trâm - 1 giờ trước
Hơn 480 người dân thôn Tân Giao, xã Thăng Bình (Thanh Hóa) đang phải sống trong cảnh nơm nớp lo sợ, khi bờ tả suối Khe Chậm liên tục sạt lở, cuốn trôi đất đai, đường bê tông và đe dọa trực tiếp nhà cửa.
Lào Cai phát triển nông, lâm nghiệp bền vững theo chuỗi giá trị từ Dự án 3

Lào Cai phát triển nông, lâm nghiệp bền vững theo chuỗi giá trị từ Dự án 3

Chính sách Dân tộc - Trọng Bảo - 1 giờ trước
Việc triển khai hiệu quả Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021 - 2025 (Chương trình MTQG 1719) đã và đang góp phần thúc đẩy phát triển toàn diện vùng cao Lào Cai. Trong đó, nguồn lực từ Dự án 3 góp phần đưa nông, lâm nghiệp của Lào Cai phát triển theo hướng bền vững.
Gia Lai: Tăng cường bảo đảm an toàn thực phẩm dịp Tết Trung thu

Gia Lai: Tăng cường bảo đảm an toàn thực phẩm dịp Tết Trung thu

Sức khỏe - Ngọc Thu - 1 giờ trước
Từ ngày 16/9 đến 15/10, tỉnh Gia Lai tăng cường triển khai công tác kiểm tra, bảo đảm an toàn thực phẩm trong dịp Tết Trung thu 2025 trên địa bàn.
Cẩm Thanh lọt Top 50 ngôi làng đẹp nhất thế giới năm 2025

Cẩm Thanh lọt Top 50 ngôi làng đẹp nhất thế giới năm 2025

Du lịch - Anh Trúc - 6 giờ trước
Việc Cẩm Thanh lọt Top 50 ngôi làng đẹp nhất thế giới không chỉ là niềm tự hào của địa phương, mà còn khẳng định sức hấp dẫn của du lịch Việt Nam trên bản đồ thế giới.
Rực rỡ sắc đỏ cờ Tổ quốc ở xã vùng cao Ngọk Réo

Rực rỡ sắc đỏ cờ Tổ quốc ở xã vùng cao Ngọk Réo

Cùng với cả nước kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9, Đảng bộ xã Ngọk Réo, tỉnh Quảng Ngãi đã phát động nhiều phong trào thi đua yêu nước. Trong đó, công trình “Đường cờ Tổ quốc” do Đoàn Thanh niên xã thực hiện đã tạo nên sức lan tỏa mạnh mẽ trong cán bộ, đảng viên và đồng bào DTTS nơi đây. Hơn 100 lá cờ Tổ quốc rực rỡ trên trục đường chính dẫn vào trung tâm xã không chỉ tạo điểm nhấn cho cảnh quan khu dân cư Nông thôn mới vùng đồng bào DTTS, mà còn thể hiện niềm tự hào, khát vọng vươn lên của vùng đất còn nhiều khó khăn.
Champions League: Van Dijk tỏa sáng phút bù giờ, Liverpool hạ gục Atlético Madrid 3-2 tại Anfield

Champions League: Van Dijk tỏa sáng phút bù giờ, Liverpool hạ gục Atlético Madrid 3-2 tại Anfield

Thể thao - Hoàng Minh - 6 giờ trước
Liverpool có màn ra quân kịch tính tại vòng bảng Champions League 2025/26, khi đánh bại Atlético Madrid với tỷ số 3-2 trên sân Anfield. Trung vệ đội trưởng Virgil van Dijk trở thành người hùng, với bàn thắng quyết định ở phút bù giờ, giúp “Lữ đoàn đỏ” khởi đầu hoàn hảo tại đấu trường châu Âu.
Bộ Giáo dục và Đào tạo bỏ các hình thức kỷ luật đình chỉ học tập, cảnh cáo đối với học sinh vi phạm kỷ luật

Bộ Giáo dục và Đào tạo bỏ các hình thức kỷ luật đình chỉ học tập, cảnh cáo đối với học sinh vi phạm kỷ luật

Giáo dục - Anh Trúc - 6 giờ trước
Từ thời điểm ngày 31/10 trở đi, học sinh vi phạm kỷ luật sẽ bị nhắc nhở, phê bình hoặc viết bản tự kiểm điểm, thay vì các hình thức kỷ luật được áp dụng từ nhiều năm qua, như: Đình chỉ học tập, cảnh cáo trước lớp, cảnh cáo trước toàn trường…
Champions League: Allianz Arena rực lửa trong ngày Bayern quật ngã Chelsea 3-1

Champions League: Allianz Arena rực lửa trong ngày Bayern quật ngã Chelsea 3-1

Thể thao - Hoàng Minh - 6 giờ trước
Trên sân Allianz Arena, Bayern Munich đã có màn khởi đầu ấn tượng tại vòng bảng Champions League 2025/26 khi giành chiến thắng 3-1 trước Chelsea. Tiền đạo người Anh Harry Kane trở thành tâm điểm với một cú đúp bàn thắng, giúp đại diện nước Đức khẳng định sức mạnh.
Cảnh báo về cây ngoại lai “Kỳ Hải Nam” bảo vệ đa dạng sinh học và quyền lợi của người dân

Cảnh báo về cây ngoại lai “Kỳ Hải Nam” bảo vệ đa dạng sinh học và quyền lợi của người dân

Khoa học - Công nghệ - Minh Nhật - 6 giờ trước
Thời gian gần đây, một số địa phương xuất hiện giống cây “Kỳ Hải Nam” không rõ nguồn gốc, được quảng bá là cây “làm giàu”, khiến nhiều người dân chặt bỏ cây trồng khác để thay thế, Cục Lâm nghiệp và Kiểm lâm đã ban hành văn bản yêu cầu các địa phương tăng cường kiểm tra, rà soát và siết chặt công tác quản lý giống cây trồng lâm nghiệp.
Champions League: PSG khởi đầu hoàn hảo, thắng đậm Atalanta 4-0

Champions League: PSG khởi đầu hoàn hảo, thắng đậm Atalanta 4-0

Thể thao - Giải trí - Hoàng Minh - 6 giờ trước
Trên sân Parc des Princes, Paris Saint-Germain đã có màn ra quân như mơ tại vòng bảng Champions League 2025/26, khi đánh bại Atalanta với tỷ số 4-0. Chiến thắng đậm đà này giúp thầy trò HLV Luis Enrique khẳng định sức mạnh và tham vọng bảo vệ ngôi vương châu Âu.