Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Gương sáng

Nghệ nhân Lương Long Vân và “túi khôn” người Tày

Giang Lam - 11:09, 02/06/2020

Qua thời gian tích lũy, người Tày ở Tuyên Quang đã ghi lại kiến thức kinh nghiệm vào những trang giấy bằng tiếng Nôm Tày. Đó là những bài thuốc dân gian, bài cúng, lời giáo huấn và sự tích xa xưa… mà người Tày gọi chung là “thoong khon” (nghĩa là túi khôn). Năm nay, Nghệ nhân Dân gian Lương Long Vân (dân tộc Tày) tròn 93 tuổi nhưng ông vẫn luôn miệt mài biên dịch cuốn sách cổ để thế hệ mai sau hiểu rõ ý nghĩa của câu chữ cha ông gửi gắm.

Nghệ nhân Lương Long Vân (bên trái) luôn say mê nghiên cứu biên dịch chữ Nôm Tày
Nghệ nhân Lương Long Vân (bên trái) luôn say mê nghiên cứu biên dịch chữ Nôm Tày

Chữ viết của “thánh hiền”

Chúng tôi tìm đến nhà ông Lương Long Vân, thôn Yên Phú, phường An Tường (TP. Tuyên Quang, tỉnh Tuyên Quang). Trong căn nhà sàn rộng rãi, ông Vân say mê kể về chữ Nôm Tày và kho sách cổ.

Sinh ra và lớn lên ở xã Trùng Khánh (Na Hang), từ nhỏ, ông được cha mẹ rèn dũa việc học hành với quan niệm “Nhất slư tha, nhì gia giuốc” (Nhất chữ nghĩa, nhì thuốc thang). Do đó, để vừa có kiến thức phổ thông, lại không quên nguồn cội, ban ngày ông Vân đến lớp học chữ quốc ngữ, đêm về theo học chữ Nôm Tày. 

Đối với ông, việc học chữ Nôm Tày luôn mang đến một nguồn cảm hứng đặc biệt. Những con chữ như những bức tranh tượng hình thú vị để ông say mê khám phá. Ông chia sẻ, chữ Nôm Tày được viết trên giấy bản do người dân địa phương tự làm. Đây là chữ khối vuông, thuộc thể loại chữ tượng hình. Trong cách viết, Nôm Tày phải tuân thủ trình tự là viết từ trái sang phải, từ trên xuống dưới theo hàng dọc.

Muốn viết đẹp, phải khổ luyện sao cho tay vừa mềm mại, vừa rắn rỏi tạo thành nét thanh, nét đậm. Thế nên nhìn nét chữ người đọc có thể biết được phần nào tính cách của người viết. Đó chính là cái hay của chữ Nôm Tày.

Người Tày quan niệm, đây là chữ của “thánh hiền” nên khi viết phải cung kính, tư thế ngay ngắn. Sách vở bảo quản phải để trong rương, trong hòm như báu vật gia đình, dòng họ.

Giải mã “thoong khon”

Nghệ nhân Lương Long Vân đã từng trải qua các cương vị công tác như: Văn thư, Văn phòng, Thư ký Ủy ban, Trạm trưởng Trạm y tế, Phó Chủ tịch UBND xã Trùng Khánh.

Gia đình có truyền thống say mê học chữ Nôm Tày nên ông Lương Long Vân hiện sở hữu nhiều cuốn sách cổ có tuổi đời hơn 100 năm. Bộ sách cổ được ông Vân giữ như một báu vật. Tất cả như một kho tàng văn học và tri thức dân gian mà tiền nhân đã đúc kết, tinh gọn truyền cho thế hệ mai sau. Thế nên người Tày gọi đây là “thoong khon”, nghĩa là túi khôn người Tày.

Chữ Nôm Tày được viết trên giấy bản do người dân địa phương tự làm. Đây là chữ khối vuông, thuộc thể loại chữ tượng hình. Nhìn nét chữ người đọc có thể biết được phần nào tính cách của người viết. Chữ Nôm Tày dùng để ghi chép truyện thơ, hát lượn lại gần gũi với ngôn ngữ thường ngày của dân tộc Tày nên người nghe dễ hiểu”.

Ông Lương Long Vân, thôn Yên Phú, phường An Tường, TP. Tuyên Quang.


Chữ Nôm Tày được dùng để ghi chép nhiều nhất trong sách của các thầy Tào, thầy cúng. Điển hình như sách cúng đầy tháng, sách cúng cầu yên, giải hạn, sách cúng vào nhà mới... Ông giải thích, chữ Nôm Tày dùng trong các sách cúng có âm đọc riêng biệt, nhuốm màu tâm linh nên nếu không phải thầy cúng, thầy tào thì không thể đọc và giải nghĩa được. Ngược lại chữ Nôm Tày dùng để ghi chép truyện thơ, hát lượn, lại gần gũi với ngôn ngữ thường ngày của dân tộc Tày nên người nghe dễ hiểu. 

Ông chú trọng biên dịch những cuốn sách cổ ghi lại những lời khuyên răn dạy bảo, cách đối nhân xử thế, đạo làm con, đạo vợ chồng. Có nhiều cuốn sách ghi lại nhiều bài thuốc dân gian, mẹo vặt hay chữa bệnh… Bên cạnh đó, ông cùng nhà nghiên cứu văn hóa Tống Đại Hồng, Ma Văn Đức biên dịch những tích truyện xa xưa, văn hát quan làng, hát then...Các cuốn sách được xuất bản như “Văn Quan làng Tuyên Quang”, “Một số cung Then cổ chữ Nôm - Tày”… Trong đó, cuốn sách “Văn Quan làng Tuyên Quang” dày 410 trang là một tư liệu chuyên biệt về hát Văn Quan làng đầu tiên của tỉnh Tuyên Quang. Công trình nghiên cứu đoạt Giải thưởng Tân Trào năm 2019. 

Nay tuổi đã cao, Nghệ nhân Lương Long Vân vẫn không nguôi những trăn trở - đó là sự truyền dạy chữ Nôm Tày. Thế nên dù sức khỏe đã giảm sút nhưng Nghệ nhân Lương Long Vân vẫn tiếp tục cùng với các nhà nghiên cứu văn hóa trong tỉnh biên soạn cuốn Từ điển Nôm Tày. Đó như là món quà đặc biệt, tâm huyết nhất ông muốn gửi gắm với mong muốn con cháu hiểu được “túi khôn” của cha ông để lại.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Tin nổi bật trang chủ
Bộ trưởng Bộ Dân tộc và Tôn giáo Đào Ngọc Dung tiếp xã giao Giám đốc Văn phòng Tổ chức Lao động Quốc tế tại Việt Nam

Bộ trưởng Bộ Dân tộc và Tôn giáo Đào Ngọc Dung tiếp xã giao Giám đốc Văn phòng Tổ chức Lao động Quốc tế tại Việt Nam

Ngày 21/5, tại trụ sở Bộ Dân tộc và Tôn giáo, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ Dân tộc và Tôn giáo Đào Ngọc Dung đã tiếp xã giao bà Ingrid Christensen, Giám đốc Văn phòng Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) tại Việt Nam. Tham dự buổi tiếp có lãnh đạo một số vụ, đơn vị thuộc Bộ Dân tộc và Tôn giáo, Văn phòng ILO tại Việt Nam.
Nguyên Chủ tịch nước Trần Đức Lương từ trần

Nguyên Chủ tịch nước Trần Đức Lương từ trần

Thời sự - PV - 3 giờ trước
Đồng chí Trần Đức Lương, sinh ngày 5/5/1937, nguyên Ủy viên Bộ Chính trị, nguyên Chủ tịch nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam đã từ trần hồi 22 giờ 51 phút ngày 20/5/2025, tại Nhà riêng, hưởng thọ 88 tuổi.
Bóng đá Việt Nam thuộc nhóm hạt giống số 1 tại SEA Games 33 - Thái Lan 2025

Bóng đá Việt Nam thuộc nhóm hạt giống số 1 tại SEA Games 33 - Thái Lan 2025

Thể thao - Hoàng Minh - 5 giờ trước
Ban Thi đấu Liên đoàn Bóng đá Đông Nam Á (AFF) vừa có cuộc họp tại Bangkok (Thái Lan), nhằm thảo luận, thông qua kế hoạch tổ chức các giải bóng đá ở giai đoạn còn lại của năm 2025 và các giải đấu quan trọng của năm 2026, trong đó trọng tâm là môn bóng đá nam và nữ tại SEA Games 33.
Ông Quảng Văn Đại “từ điển sống” của đồng bào Chăm

Ông Quảng Văn Đại “từ điển sống” của đồng bào Chăm

Sắc màu 54 - Thái Sơn Ngọc - 5 giờ trước
Cả sư Đổng Bạ, Phó Chủ tịch Hội đồng Chức sắc Chăm Bàlamôn tỉnh Ninh Thuận, giới thiệu ông Quảng Văn Đại là cố vấn phong tục của Hội đồng. Ông là người tận tâm, tâm huyết với việc nghiên cứu phong tục, tập quán và sưu tầm di sản văn hóa Chăm trên địa bàn tỉnh. Với tri thức uyên thâm và sự cống hiến không ngừng nghỉ, ông được xem là tấm gương trí thức tiêu biểu, “từ điển sống” trong công tác bảo tồn và phát triển văn hóa Chăm.
Kon Tum: Khánh thành nhiều công trình ý nghĩa dành cho đồng bào Xơ Đăng ở xã Ngọc Linh

Kon Tum: Khánh thành nhiều công trình ý nghĩa dành cho đồng bào Xơ Đăng ở xã Ngọc Linh

Trang địa phương - Ngọc Chí - 5 giờ trước
Trong không khí vui mừng, phấn khởi, đồng bào Xơ Đăng ở xã Ngọc Linh, huyện Đăk Glei đã cùng với lãnh đạo tỉnh Kon Tum khánh thành công trình đường giao thông, nhà rông, trường học. Những công trình ý nghĩa, thắm đượm nghĩa tình này được đầu tư từ nguồn vốn Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS giai đoạn 2021 – 2030, giai đoạn I: Từ năm 2021 - 2025 (gọi tắt là Chương trình MTQG 1719) và nguồn xã hội hóa do chính các đồng chí lãnh đạo tỉnh Kon Tum kêu gọi. Giờ đây, đồng bào Xơ Đăng ở vùng khó khăn này có điều kiện phát triển kinh tế - xã hội và con em có trường lớp khang trang để học tập.
Bổ sung 5 địa điểm tôn trí Xá lợi Đức Phật tại Việt Nam từ ngày 22/5 đến ngày 02/6

Bổ sung 5 địa điểm tôn trí Xá lợi Đức Phật tại Việt Nam từ ngày 22/5 đến ngày 02/6

Thời sự - Thanh Huyền - 5 giờ trước
Vừa qua, Giáo hội Phật giáo Việt Nam đã có văn bản gửi Bộ Dân tộc và Tôn giáo về việc xin bổ sung địa điểm tôn trí Xá lợi Đức Phật –bảo vật Quốc gia Ấn Độ từ ngày 22/5 đến ngày 02/6/2025. Theo đó, Giáo hội Phật giáo Việt Nam đề nghị bổ sung địa điểm tôn trí Xá lợi Đức Phật tại 5 tỉnh, thành tại Việt Nam, phục vụ nhân dân chiêm bái, gồm: chùa Bái Đính, Ninh Bình (21 đến 22/5); chùa Phúc Sơn, Bắc Giang (22 đến 24/5); Cung Trúc Lâm Yên Tử, Quảng Ninh (25 đến 28/5); chùa Chuông, Hưng Yên (28 đến 29/5); chùa Ngũ Hành Sơn, TP. Đà Nẵng (30/5 đến 2/6).
Hà Nội là điểm đến văn hóa, nghệ thuật hàng đầu châu Á

Hà Nội là điểm đến văn hóa, nghệ thuật hàng đầu châu Á

Bản tin tổng hợp của Báo Dân tộc và Phát triển. Bản tin chiều nay ngày 20/5, có những thông tin đáng chú ý sau: Hà Nội là điểm đến văn hóa, nghệ thuật hàng đầu châu Á. Công nhận 108 “hóa thạch sống” ở Lâm Đồng là Cây di sản Việt Nam. Bảo tồn di sản ở Bản Cuôn. Cùng các tin tức thời sự khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Khẩn trương hoàn thiện xây dựng nghị định về phân cấp, phân quyền lĩnh vực dân tộc, tôn giáo

Khẩn trương hoàn thiện xây dựng nghị định về phân cấp, phân quyền lĩnh vực dân tộc, tôn giáo

Thời sự - PV - 5 giờ trước
Sáng 21/5, Phó Thủ tướng Mai Văn Chính đã chủ trì cuộc họp với Bộ Dân tộc và Tôn giáo về phân cấp, phân quyền, phân định thẩm quyền trong lĩnh vực công tác dân tộc, tín ngưỡng, tôn giáo khi tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp.
Bảo vệ và phát huy giá trị Di sản thế giới dựa vào cộng đồng vì sự phát triển bền vững

Bảo vệ và phát huy giá trị Di sản thế giới dựa vào cộng đồng vì sự phát triển bền vững

Tin tức - Minh Nhật - 8 giờ trước
Việc để cộng đồng, người dân địa phương tham gia vào quá trình ra quyết định, tổ chức các hoạt động văn hóa và hưởng lợi về mặt kinh tế và xã hội từ các sáng kiến ​​liên quan đến di sản bảo đảm tính bền vững lâu dài của di sản.
Quốc hội thông qua Nghị quyết rút ngắn nhiệm kỳ Quốc hội khoá XV - Bầu cử Quốc hội khoá XVI vào ngày 15/3/2026

Quốc hội thông qua Nghị quyết rút ngắn nhiệm kỳ Quốc hội khoá XV - Bầu cử Quốc hội khoá XVI vào ngày 15/3/2026

Thời sự - Hoàng Quý - 8 giờ trước
Ngày 21/5, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 9, Quốc hội đã biểu quyết tán thành thông qua Nghị quyết của Quốc hội về việc rút ngắn nhiệm kỳ Quốc hội khoá XV và Hội đồng nhân dân các cấp nhiệm kỳ 2021 - 2026 và Ngày bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XVI và đại biểu HĐND các cấp nhiệm kỳ 2026 - 2031.
Lào Cai đẩy mạnh phát triển khoa học, công nghệ và chuyển đổi số đến các vùng lõm, vùng đồng bào DTTS

Lào Cai đẩy mạnh phát triển khoa học, công nghệ và chuyển đổi số đến các vùng lõm, vùng đồng bào DTTS

Tin tức - Trọng Bảo - 8 giờ trước
Sáng ngày 21/5, Tỉnh ủy Lào Cai đã tổ chức Hội nghị trực tuyến triển khai Kế hoạch hành động thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; Triển khai Phong trào “Bình dân học vụ số”.
Các tổ chức chính trị - xã hội được tổ chức và hoạt động thống nhất trong Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam

Các tổ chức chính trị - xã hội được tổ chức và hoạt động thống nhất trong Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam

Thời sự - Hoàng Quý - 8 giờ trước
Ngày 21/5, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 9, Quốc hội đã nghe Tờ trình và Báo cáo Thẩm tra dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Luật Công đoàn, Luật Thanh niên và Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở.