Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Nghệ nhân Lương Chí Bằng và các tác phẩm tranh kính độc đáo

Lương Định - 15:24, 07/02/2023

Từ thập niên 1960 ở vùng Sài Gòn - Chợ Lớn (thuộc Quận 5 và Quận 6, TP. Hồ Chí Minh ngày nay), nghệ nhân Lương Chí Bằng đã nổi tiếng với nghề vẽ tranh kính (kiếng), đặc biệt là vẽ tranh kính theo những tuồng tích xưa, để trang trí cho những xe mì, hủ tiếu một nét văn hóa ẩm thực đặc trưng của người Hoa.

Nghệ nhân Lương Chí Bằng bên tác phẩm tranh kính của mình
Nghệ nhân Lương Chí Bằng bên tác phẩm tranh kính của mình

Nghề cha truyền, con nối

Tại vùng Chợ Lớn, hầu như ai cũng biết nghệ nhân Lương Chí Bằng (SN 1945) chủ tiệm vẽ tranh kính Tân Huê nổi tiếng. Ông sinh ra trong một gia đình có nghề vẽ tranh kính gia truyền. Từ năm 12 tuổi, Lương Chí Bằng đã được cha là nghệ nhân Lương Kiến Dân truyền cho nghề vẽ tranh kính. Lúc mới học nghề, mỗi lần thực hiện tô, vẽ các bức tranh khổ lớn, cậu bé Lương Chí Bằng thường phải bắc ghế đứng lên. Tranh của cha ông chủ yếu dùng bút lông để vẽ nét, chứ không can theo mẫu rập khuôn trên giấy nên nét vẽ rất uyển chuyển, tinh tế, sinh động và đẹp hơn tranh của những tiệm khác.

Theo nghệ nhân Lương Chí Bằng, dòng tranh kính của các nghệ nhân người Hoa ở Chợ Lớn có đặc trưng rất riêng, mang đậm dấu ấn hội họa Trung Hoa. Đó là thường dùng gam màu đỏ làm chủ đạo, dán giấy quỳ vàng, quỳ bạc, đồng thời áp dụng kỹ thuật tráng thuỷ để làm cho bức tranh ánh lên sắc sáng bạc, tăng thêm phần lung linh huyền ảo của bức tranh. Để hoàn thành một bức tranh với đường nét màu sắc đẹp, hài hòa, đòi hỏi nghệ nhân phải có tay nghề và trải qua rất nhiều công đoạn cầu kỳ, tỷ mỷ, công phu.

Một trong những đặc điểm của tranh kính so với các dòng tranh dân gian khác là quá trình thực hiện đều vẽ từ phía sau mặt kính. Nghĩa là mọi chi tiết dù nhỏ nhất trong bức tranh đều phải vẽ ngược so với quy trình vẽ tranh thông thường. Những chi tiết nào được thực hiện sau thì bắt buộc người nghệ nhân phải vẽ trước.

Tranh Tào Tháo hành thích Đổng Trác bại lộ giả hiến đao
Tranh Tào Tháo hành thích Đổng Trác bại lộ giả hiến đao

Mỗi tác phẩm là một sự sáng tạo

Là người có năng khiếu, đam mê vẽ, lại được người cha truyền dạy một cách rất bài bản, nghiêm khắc nên nghệ nhân Lương Chí Bằng nhanh chóng trưởng thành và nối nghiệp cha, tiếp tục phát triển tiệm tranh kính Tân Huê ngày càng thêm vang danh.

Trong quá trình phát triển nghề vẽ tranh kính, nghệ nhân Lương Chí Bằng luôn tiếp nhận những kỹ thuật mới nên có nhiều cải tiến giúp cho nghệ thuật tạo hình được đa dạng hơn từ hình thức tới nội dung đề tài. Ngoài loại tranh thờ như Phật Thích Ca Mâu Ni theo kiểu thức pháp phục của Phật giáo tiểu thừa, hoặc Đức Phật ngồi thiền trên đài sen, với hậu cảnh là cây bồ đề. Nghệ nhân Lương Chí Bằng cũng vẽ nhiều loại tranh thờ đặc trưng cho cộng đồng người Hoa như tranh Nhị phủ Bổn Đầu Công, Huê Quang Đại Đế, Thiên Hậu Thánh Mẫu, Quan Thánh Đế Quân, Ngọc Hoàng Thượng Đế…

Tranh kính chủ đề Hứa Chử lõa y chiến Mã Siêu
Tranh kính chủ đề Hứa Chử lõa y chiến Mã Siêu

Một đề tài nữa cũng được tiệm tranh kính Tân Huê thực hiện nhiều do nhu cầu thờ cúng của khách hàng người Hoa ở Chợ Lớn, đó là dòng tranh phong thủy, tử vi trấn mạch treo trước cửa nhà để trừ diệt ma quỷ, bảo vệ sư an yên cho gia chủ. Đây là loại tranh mang yếu tố tâm linh huyền thoại, vẽ Tử Vi là một đồng tử cưỡi trên một con sư tử oai linh, một tay cầm đao, một tay cầm, bát quái. Ngoài ra tranh Táo Quân cũng là đề tài được nhiều người Hoa và cả người Việt ưa chuộng.

Đặc biệt, tiệm tranh kính Tân Huê của nghệ nhân Lương Chí Cường vẫn chủ yếu chuyên vẽ tranh kính trang trí cho các xe mì, hủ tiếu. Ngoài các mẫu tranh kính xe mì, hủ tiếu do thân phụ là nghệ nhân Lương Kiến Dân sáng tác như tranh vẽ tích truyện trong những tập truyện lịch sử do Trung Quốc, Hồng Kông xuất bản, ông Lương Chí Cường đã công phu sáng tạo nên nhiều mẫu tranh mới, hấp dẫn hơn, thẩm mỹ hơn.

Tranh kính chủ đề Trương Phi nổi giận đả Đốc Bưu
Tranh kính chủ đề Trương Phi nổi giận đả Đốc Bưu

Nghệ nhân Lương Chí Bằng cho biết, tùy theo khách hàng đặt vẽ tranh kính xe lớn hay xe nhỏ, cũng như ý thích vẽ bộ tranh 2 tầng hay 3 tầng mà ông thực hiện khác nhau. Bộ tranh kính xe mì, hủ tiếu thông thường gồm: Biển hiệu tiệm mì, hủ tiếu đặt ở mặt trước, chính giữa xe; hai bên tấm tranh kiếng biển hiệu thường là hai câu đối với nội dung ca ngợi danh tiếng và khẩu vị của tiệm mì, hủ tiếu của gia chủ, cũng như chúc tụng buôn may bán đắt, danh tiếng vang xa. Tiếp theo bên hai bên câu đối là tranh vẽ tích truyện, cũng tùy theo sở thích của gia chủ mà xe mì, hủ tiếu có hai hoặc ba tầng vẽ tích truyện.

Những bức tranh kính vẽ cho các xe mì, hủ tiếu của nghệ nhân Lương Chí Bằng nổi tiếng nhất, phổ biến nhất, được nhiều khách đặt hàng nhất chính là vẽ các nhân vật, hoặc các trận thư hùng quyết liệt trong Tam quốc diễn nghĩa (La Quán Trung) như: “Trang tam hào kiệt kết nghĩa huynh đệ”, “Chu Du hỏa thiêu Xích Bích”, “Trương Phi nổi giận đả Đốc Bưu”, “Tào Tháo hành thích Đổng Trác bại lộ giả hiến đao”, “Hứa Chử lõa y chiến Mã Siêu”…

Thường trên cùng một xe mì, hủ tiếu, nghệ nhân chỉ vẽ thuần một tích truyện, trừ khi tranh bị hỏng, vỡ, có thể được thay thế bằng những tích truyện khác. Nhưng một chiếc xe mì, hủ tiếu muốn đẹp, hấp dẫn và hoàn hảo thì rất cần sự hợp tác chặt chẽ giữa người đóng xe và người vẽ tranh trang trí, nên họ trở thành đồng tác giả của xe mì, hủ tiếu. Chính vì thế ngày nay, các xe mì, hủ tiếu ở khu Chợ Lớn thường có các câu chữ đề danh như: "Tăng Phú tạo xa, Tân Huê chế phiến" (nghĩa là tiệm Tăng Phú đóng xe, tiệm Tân Huê vẽ tranh kính).

Tranh kính chủ đề Trang tam hào kiệt kết nghĩa huynh đệ.
Tranh kính chủ đề Trang tam hào kiệt kết nghĩa huynh đệ.

Hiện, có rất nhiều xe mì, hủ tiếu của người Hoa lâu năm ở Sài Gòn – Chợ Lớn còn lưu dấu những tuồng tích cùng nét vẽ nổi tiếng một thời của hai cha con nghệ nhân Lương Kiến Dân và Lương Chí Bằng.

Tranh kính xuất hiện ở Chợ Lớn vào đầu thế kỷ 20, do những người Hoa di cư từ Trung Quốc sang hành nghề và truyền nghề. Đây là loại hình mỹ thuật được các nghệ nhân thực hiện trên kính rất độc đáo.

Ban đầu tranh kính chủ yếu được các nghệ nhân vẽ để đáp ứng nhu cầu thờ phụng trong đời sống văn hóa tâm linh của cả người Hoa và người Việt. Một thời gian sau, các nghệ nhân người Hoa thể nghiệm viết trên mặt kính những bức đại tự, hoặc thư pháp bằng chữ Hán, được phủ thêm nhũ vàng, phục vụ nhu cầu cho khách hàng mua để tặng nhau vào dịp khai trương cửa tiệm, cơ sở sản xuất, mừng tân gia, đám hỏi, đám cưới, chúc thọ nên bán rất chạy. Đến những năm 1930 của thế kỷ 20, khi các nghệ nhân người Hoa tìm tòi, thực hiện thành công các tác phẩm tranh trên mặt kính, thì từ đó nghề vẽ tranh kính mới thực sự thịnh hành và phát triển mạnh ở Chợ Lớn nói riêng, đất phương Nam nói chung.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin nổi bật trang chủ
Chương trình “Hành trình mùa Thu” tặng quà cho các học sinh Đan Lai

Chương trình “Hành trình mùa Thu” tặng quà cho các học sinh Đan Lai

Tin tức - Lê Thạch - 18:57, 12/09/2025
Vừa qua, Đồn biên phòng Môn Sơn, Ban Chỉ huy Bộ đội Biên phòng tỉnh Nghệ An phối hợp với chính quyền xã Môn Sơn cùng các nhà hảo tâm tổ chức Chương trình thiện nguyện “Hành trình mùa Thu” tặng quà cho các học sinh người Đan Lai, tại khu “Ký túc xá vùng biên” xã Môn Sơn, tỉnh Nghệ An.
Khuyến cáo người dùng sau thông tin sự cố lộ dữ liệu cá nhân tại CIC

Khuyến cáo người dùng sau thông tin sự cố lộ dữ liệu cá nhân tại CIC

Khoa học - Công nghệ - Minh Nhật - 17:44, 12/09/2025
Sau thông tin sự cố lộ dữ liệu cá nhân tại Trung tâm Thông tin Tín dụng Quốc gia (CIC), Hiệp hội An ninh mạng quốc gia khẳng định, hệ thống ngân hàng Việt Nam vẫn an toàn, vận hành ổn định.
Liên hoan phim Việt Nam lần thứ 24 sẽ diễn ra vào cuối tháng 11

Liên hoan phim Việt Nam lần thứ 24 sẽ diễn ra vào cuối tháng 11

Giải trí - Anh Trúc - 17:29, 12/09/2025
Với chủ đề dự kiến "Điện ảnh Việt Nam - Phát triển bền vững và hội nhập quốc tế trong kỷ nguyên mới", Liên hoan phim Việt Nam lần thứ 24 sẽ diễn ra từ ngày 21 đến 25/11/2025, tại TP. Hồ Chí Minh.
Vinh danh các danh hiệu văn hóa ẩm thực Việt Nam lần đầu tiên ở quy mô toàn quốc

Vinh danh các danh hiệu văn hóa ẩm thực Việt Nam lần đầu tiên ở quy mô toàn quốc

Ẩm thực - Minh Nhật - 17:23, 12/09/2025
Hiệp hội Văn hóa ẩm thực Việt Nam (VCCA) vừa chính thức công bố khởi động Chương trình xét tặng các Danh hiệu văn hóa ẩm thực Việt Nam - một hoạt động có ý nghĩa đặc biệt, nhằm tôn vinh và ghi nhận những cá nhân tiêu biểu đã có nhiều cống hiến trong việc gìn giữ, phát huy và sáng tạo giá trị ẩm thực truyền thống
Hành trình khởi nghiệp với cây dược liệu của chàng kỹ sư người Tày

Hành trình khởi nghiệp với cây dược liệu của chàng kỹ sư người Tày

Gương sáng - Vân Khánh - 16:54, 12/09/2025
Từ bỏ phố thị, chàng kỹ sư trẻ người Tày Nguyễn Quốc Hoàng đã chọn con đường trở về quê hương Yên Trạch (Thái Nguyên), dựng xây một mô hình nông nghiệp dược liệu hữu cơ. Từ mướp đắng rừng, anh viết nên câu chuyện khởi nghiệp bền vững, vừa làm giàu, vừa gìn giữ tri thức bản địa, mở ra gợi ý cho sự phát triển cây dược liệu Việt.
Rực rỡ sắc đỏ cờ Tổ quốc ở xã vùng cao Ngọk Réo

Rực rỡ sắc đỏ cờ Tổ quốc ở xã vùng cao Ngọk Réo

Cùng với cả nước kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9, Đảng bộ xã Ngọk Réo, tỉnh Quảng Ngãi đã phát động nhiều phong trào thi đua yêu nước. Trong đó, công trình “Đường cờ Tổ quốc” do Đoàn Thanh niên xã thực hiện đã tạo nên sức lan tỏa mạnh mẽ trong cán bộ, đảng viên và đồng bào DTTS nơi đây. Hơn 100 lá cờ Tổ quốc rực rỡ trên trục đường chính dẫn vào trung tâm xã không chỉ tạo điểm nhấn cho cảnh quan khu dân cư Nông thôn mới vùng đồng bào DTTS, mà còn thể hiện niềm tự hào, khát vọng vươn lên của vùng đất còn nhiều khó khăn.
Gia Lai: Trữ hơn 100 tấn thịt lợn không nguồn gốc, một hộ kinh doanh bị phạt 90 triệu đồng

Gia Lai: Trữ hơn 100 tấn thịt lợn không nguồn gốc, một hộ kinh doanh bị phạt 90 triệu đồng

Pháp luật - T.Nhân - H.Trường - 16:33, 12/09/2025
UBND tỉnh Gia Lai vừa ra quyết định xử phạt vi phạm hành chính 90 triệu đồng đối với hộ kinh doanh ông Lê Văn Hướng (khu phố Gia Chiểu 1, xã Hoài Ân) về hành vi tàng trữ số lượng lớn thịt lợn không rõ nguồn gốc trong thời điểm dịch tả lợn châu Phi bùng phát tại địa phương.
Quảng Ngãi: Công an phường Kon Tum dựng lại hiện trường điều tra vụ việc đốt trụ điện

Quảng Ngãi: Công an phường Kon Tum dựng lại hiện trường điều tra vụ việc đốt trụ điện

Pháp luật - Ngọc Chí - 16:30, 12/09/2025
Ngày 12/9, Công an phường Kon Tum phối hợp với Viện Kiểm sát nhân dân khu vực 7 và Đội Quản lý điện Tp. Kon Tum, tỉnh Quảng Ngãi đã tiến hành dựng lại hiện trường, lấy lời khai các bên liên quan để phục vụ công tác điều tra vụ việc đốt trụ điện hạ thế 2B thuộc Trạm biến áp Bà Triệu 2.
Khám sàng lọc bệnh tim miễn phí cho người dân Gia Lai

Khám sàng lọc bệnh tim miễn phí cho người dân Gia Lai

Sức khỏe - T.Nhân - H.Trường - 16:26, 12/09/2025
Ngày 12/9, Bệnh viện Trung ương Huế phối hợp với Hội Bảo trợ bệnh nhân nghèo tỉnh Gia Lai tổ chức chương trình khám sàng lọc miễn phí bệnh tim bẩm sinh ở trẻ em và bệnh tim mắc phải ở người lớn tại khu vực phía Đông tỉnh.
Khánh Hòa đã có 2 trường hợp tử vong do sốt xuất huyết

Khánh Hòa đã có 2 trường hợp tử vong do sốt xuất huyết

Sức khỏe - T.Nhân-H.Trường - 16:23, 12/09/2025
Từ đầu năm đến nay, dịch sốt xuất huyết đã bùng phát tại nhiều địa phương trong tỉnh Khánh Hòa. Theo Trung tâm Kiểm soát bệnh tật (CDC) tỉnh Khánh Hòa, tính đến thời điểm hiện tại, toàn tỉnh ghi nhận 5.901 ca mắc sốt xuất huyết, trong đó có 2 trường hợp tử vong (1 trường hợp tại xã Suối Dầu và 1 trường hợp tại xã Phước Hậu).
Những món quà ý nghĩa đến với cô trò mầm non Sá Tổng, tỉnh Điện Biên

Những món quà ý nghĩa đến với cô trò mầm non Sá Tổng, tỉnh Điện Biên

Nhịp cầu nhân ái - Tuấn Ninh - 16:19, 12/09/2025
Vượt qua cung đường xa xôi, những món quà chứa đựng tình yêu thương của các mạnh thường quân đã đến tay cô và trò Trường mầm non số 1 Sá Tổng, tỉnh Điện Biên, tiếp thêm động lực cho một năm học mới đầy hứng khởi.