Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Nghệ nhân Lương Chí Bằng và các tác phẩm tranh kính độc đáo

Lương Định - 15:24, 07/02/2023

Từ thập niên 1960 ở vùng Sài Gòn - Chợ Lớn (thuộc Quận 5 và Quận 6, TP. Hồ Chí Minh ngày nay), nghệ nhân Lương Chí Bằng đã nổi tiếng với nghề vẽ tranh kính (kiếng), đặc biệt là vẽ tranh kính theo những tuồng tích xưa, để trang trí cho những xe mì, hủ tiếu một nét văn hóa ẩm thực đặc trưng của người Hoa.

Nghệ nhân Lương Chí Bằng bên tác phẩm tranh kính của mình
Nghệ nhân Lương Chí Bằng bên tác phẩm tranh kính của mình

Nghề cha truyền, con nối

Tại vùng Chợ Lớn, hầu như ai cũng biết nghệ nhân Lương Chí Bằng (SN 1945) chủ tiệm vẽ tranh kính Tân Huê nổi tiếng. Ông sinh ra trong một gia đình có nghề vẽ tranh kính gia truyền. Từ năm 12 tuổi, Lương Chí Bằng đã được cha là nghệ nhân Lương Kiến Dân truyền cho nghề vẽ tranh kính. Lúc mới học nghề, mỗi lần thực hiện tô, vẽ các bức tranh khổ lớn, cậu bé Lương Chí Bằng thường phải bắc ghế đứng lên. Tranh của cha ông chủ yếu dùng bút lông để vẽ nét, chứ không can theo mẫu rập khuôn trên giấy nên nét vẽ rất uyển chuyển, tinh tế, sinh động và đẹp hơn tranh của những tiệm khác.

Theo nghệ nhân Lương Chí Bằng, dòng tranh kính của các nghệ nhân người Hoa ở Chợ Lớn có đặc trưng rất riêng, mang đậm dấu ấn hội họa Trung Hoa. Đó là thường dùng gam màu đỏ làm chủ đạo, dán giấy quỳ vàng, quỳ bạc, đồng thời áp dụng kỹ thuật tráng thuỷ để làm cho bức tranh ánh lên sắc sáng bạc, tăng thêm phần lung linh huyền ảo của bức tranh. Để hoàn thành một bức tranh với đường nét màu sắc đẹp, hài hòa, đòi hỏi nghệ nhân phải có tay nghề và trải qua rất nhiều công đoạn cầu kỳ, tỷ mỷ, công phu.

Một trong những đặc điểm của tranh kính so với các dòng tranh dân gian khác là quá trình thực hiện đều vẽ từ phía sau mặt kính. Nghĩa là mọi chi tiết dù nhỏ nhất trong bức tranh đều phải vẽ ngược so với quy trình vẽ tranh thông thường. Những chi tiết nào được thực hiện sau thì bắt buộc người nghệ nhân phải vẽ trước.

Tranh Tào Tháo hành thích Đổng Trác bại lộ giả hiến đao
Tranh Tào Tháo hành thích Đổng Trác bại lộ giả hiến đao

Mỗi tác phẩm là một sự sáng tạo

Là người có năng khiếu, đam mê vẽ, lại được người cha truyền dạy một cách rất bài bản, nghiêm khắc nên nghệ nhân Lương Chí Bằng nhanh chóng trưởng thành và nối nghiệp cha, tiếp tục phát triển tiệm tranh kính Tân Huê ngày càng thêm vang danh.

Trong quá trình phát triển nghề vẽ tranh kính, nghệ nhân Lương Chí Bằng luôn tiếp nhận những kỹ thuật mới nên có nhiều cải tiến giúp cho nghệ thuật tạo hình được đa dạng hơn từ hình thức tới nội dung đề tài. Ngoài loại tranh thờ như Phật Thích Ca Mâu Ni theo kiểu thức pháp phục của Phật giáo tiểu thừa, hoặc Đức Phật ngồi thiền trên đài sen, với hậu cảnh là cây bồ đề. Nghệ nhân Lương Chí Bằng cũng vẽ nhiều loại tranh thờ đặc trưng cho cộng đồng người Hoa như tranh Nhị phủ Bổn Đầu Công, Huê Quang Đại Đế, Thiên Hậu Thánh Mẫu, Quan Thánh Đế Quân, Ngọc Hoàng Thượng Đế…

Tranh kính chủ đề Hứa Chử lõa y chiến Mã Siêu
Tranh kính chủ đề Hứa Chử lõa y chiến Mã Siêu

Một đề tài nữa cũng được tiệm tranh kính Tân Huê thực hiện nhiều do nhu cầu thờ cúng của khách hàng người Hoa ở Chợ Lớn, đó là dòng tranh phong thủy, tử vi trấn mạch treo trước cửa nhà để trừ diệt ma quỷ, bảo vệ sư an yên cho gia chủ. Đây là loại tranh mang yếu tố tâm linh huyền thoại, vẽ Tử Vi là một đồng tử cưỡi trên một con sư tử oai linh, một tay cầm đao, một tay cầm, bát quái. Ngoài ra tranh Táo Quân cũng là đề tài được nhiều người Hoa và cả người Việt ưa chuộng.

Đặc biệt, tiệm tranh kính Tân Huê của nghệ nhân Lương Chí Cường vẫn chủ yếu chuyên vẽ tranh kính trang trí cho các xe mì, hủ tiếu. Ngoài các mẫu tranh kính xe mì, hủ tiếu do thân phụ là nghệ nhân Lương Kiến Dân sáng tác như tranh vẽ tích truyện trong những tập truyện lịch sử do Trung Quốc, Hồng Kông xuất bản, ông Lương Chí Cường đã công phu sáng tạo nên nhiều mẫu tranh mới, hấp dẫn hơn, thẩm mỹ hơn.

Tranh kính chủ đề Trương Phi nổi giận đả Đốc Bưu
Tranh kính chủ đề Trương Phi nổi giận đả Đốc Bưu

Nghệ nhân Lương Chí Bằng cho biết, tùy theo khách hàng đặt vẽ tranh kính xe lớn hay xe nhỏ, cũng như ý thích vẽ bộ tranh 2 tầng hay 3 tầng mà ông thực hiện khác nhau. Bộ tranh kính xe mì, hủ tiếu thông thường gồm: Biển hiệu tiệm mì, hủ tiếu đặt ở mặt trước, chính giữa xe; hai bên tấm tranh kiếng biển hiệu thường là hai câu đối với nội dung ca ngợi danh tiếng và khẩu vị của tiệm mì, hủ tiếu của gia chủ, cũng như chúc tụng buôn may bán đắt, danh tiếng vang xa. Tiếp theo bên hai bên câu đối là tranh vẽ tích truyện, cũng tùy theo sở thích của gia chủ mà xe mì, hủ tiếu có hai hoặc ba tầng vẽ tích truyện.

Những bức tranh kính vẽ cho các xe mì, hủ tiếu của nghệ nhân Lương Chí Bằng nổi tiếng nhất, phổ biến nhất, được nhiều khách đặt hàng nhất chính là vẽ các nhân vật, hoặc các trận thư hùng quyết liệt trong Tam quốc diễn nghĩa (La Quán Trung) như: “Trang tam hào kiệt kết nghĩa huynh đệ”, “Chu Du hỏa thiêu Xích Bích”, “Trương Phi nổi giận đả Đốc Bưu”, “Tào Tháo hành thích Đổng Trác bại lộ giả hiến đao”, “Hứa Chử lõa y chiến Mã Siêu”…

Thường trên cùng một xe mì, hủ tiếu, nghệ nhân chỉ vẽ thuần một tích truyện, trừ khi tranh bị hỏng, vỡ, có thể được thay thế bằng những tích truyện khác. Nhưng một chiếc xe mì, hủ tiếu muốn đẹp, hấp dẫn và hoàn hảo thì rất cần sự hợp tác chặt chẽ giữa người đóng xe và người vẽ tranh trang trí, nên họ trở thành đồng tác giả của xe mì, hủ tiếu. Chính vì thế ngày nay, các xe mì, hủ tiếu ở khu Chợ Lớn thường có các câu chữ đề danh như: "Tăng Phú tạo xa, Tân Huê chế phiến" (nghĩa là tiệm Tăng Phú đóng xe, tiệm Tân Huê vẽ tranh kính).

Tranh kính chủ đề Trang tam hào kiệt kết nghĩa huynh đệ.
Tranh kính chủ đề Trang tam hào kiệt kết nghĩa huynh đệ.

Hiện, có rất nhiều xe mì, hủ tiếu của người Hoa lâu năm ở Sài Gòn – Chợ Lớn còn lưu dấu những tuồng tích cùng nét vẽ nổi tiếng một thời của hai cha con nghệ nhân Lương Kiến Dân và Lương Chí Bằng.

Tranh kính xuất hiện ở Chợ Lớn vào đầu thế kỷ 20, do những người Hoa di cư từ Trung Quốc sang hành nghề và truyền nghề. Đây là loại hình mỹ thuật được các nghệ nhân thực hiện trên kính rất độc đáo.

Ban đầu tranh kính chủ yếu được các nghệ nhân vẽ để đáp ứng nhu cầu thờ phụng trong đời sống văn hóa tâm linh của cả người Hoa và người Việt. Một thời gian sau, các nghệ nhân người Hoa thể nghiệm viết trên mặt kính những bức đại tự, hoặc thư pháp bằng chữ Hán, được phủ thêm nhũ vàng, phục vụ nhu cầu cho khách hàng mua để tặng nhau vào dịp khai trương cửa tiệm, cơ sở sản xuất, mừng tân gia, đám hỏi, đám cưới, chúc thọ nên bán rất chạy. Đến những năm 1930 của thế kỷ 20, khi các nghệ nhân người Hoa tìm tòi, thực hiện thành công các tác phẩm tranh trên mặt kính, thì từ đó nghề vẽ tranh kính mới thực sự thịnh hành và phát triển mạnh ở Chợ Lớn nói riêng, đất phương Nam nói chung.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Sắc màu thổ cẩm Pà Thẻn trên đất Tân Trịnh

Sắc màu thổ cẩm Pà Thẻn trên đất Tân Trịnh

Từ lâu, đồng bào Pà Thẻn ở xã Tân Trịnh, tỉnh Tuyên Quang đã lưu giữ cho mình một kho tàng văn hóa đa dạng, phong phú, trong đó nổi bật nhất là nghề dệt thổ cẩm. Không chỉ phản ánh đậm nét đời sống tinh thần, nghề dệt còn là niềm tự hào, là dấu ấn văn hóa đặc trưng mà người Pà Thẻn luôn trân trọng gìn giữ trên mảnh đất này.
Tin nổi bật trang chủ
Phát triển các xã biên giới kết hợp với củng cố quốc phòng, an ninh, đối ngoại tỉnh Lạng Sơn

Phát triển các xã biên giới kết hợp với củng cố quốc phòng, an ninh, đối ngoại tỉnh Lạng Sơn

Tin tức - Minh Anh - 4 giờ trước
Tỉnh Lạng Sơn đã ban hành cơ chế, chính sách đặc thù để thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội gắn với tăng cường củng cố an ninh, quốc phòng; huy động hơn 12,8 tỷ đồng và trên 31.000 ngày công xây dựng đường kiểm tra cột mốc bảo vệ biên giới.
Bộ đội Biên phòng Lai Châu kịp thời cứu cháu bé dân tộc Dao bị ngã cầu, chấn thương nặng

Bộ đội Biên phòng Lai Châu kịp thời cứu cháu bé dân tộc Dao bị ngã cầu, chấn thương nặng

Tin tức - Minh Anh - 4 giờ trước
Bộ đội Biên phòng Lai Châu đã cấp cứu kịp thời cháu bé dân tộc Dao bị ngã xuống cầu chấn thương nặng
Lâm Đồng: Bàn giao Nhà tình nghĩa quân - dân cho hộ đồng bào DTTS

Lâm Đồng: Bàn giao Nhà tình nghĩa quân - dân cho hộ đồng bào DTTS

Nhịp cầu nhân ái - Nguyễn Hoàn - 4 giờ trước
Tại tổ dân phố Đạ Nghịch (phường 3 Bảo Lộc, tỉnh Lâm Đồng) Ban Chỉ huy Phòng thủ Khu vực 3 - Bảo Lâm (Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Lâm Đồng) đã phối hợp với cấp ủy Đảng, chính quyền địa phương tổ chức Lễ bàn giao Nhà tình nghĩa Quân - Dân cho gia đình bà Ka Dềm.
Mô hình lúa chuyên canh chất lượng cao ở ĐBSCL đạt lợi nhuận trên 36 triệu/ha

Mô hình lúa chuyên canh chất lượng cao ở ĐBSCL đạt lợi nhuận trên 36 triệu/ha

Kinh tế - Như Tâm - Tào Đạt - 4 giờ trước
Qua thống kê cho thấy, có 10/11 mô hình chuyên canh chất lượng cao ở Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) có lợi nhuận từ 14,5 - 36,3 triệu đồng/ha, tăng 4,6 - 15,8 triệu đồng/ha so với diện tích lúa ngoài mô hình.
Việt Nam sẽ cập nhật chiến lược AI quốc gia và Luật AI vào cuối năm 2025

Việt Nam sẽ cập nhật chiến lược AI quốc gia và Luật AI vào cuối năm 2025

Khoa học - Công nghệ - Minh Nhật - 4 giờ trước
Cuối năm nay, Việt Nam sẽ có bản cập nhật Chiến lược AI quốc gia và Luật AI. Đây không chỉ là khung pháp lý, mà còn là tuyên ngôn về tầm nhìn quốc gia, AI phải trở thành hạ tầng trí tuệ của đất nước, phục vụ Nhân dân, phát triển bền vững và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.
Rực rỡ sắc đỏ cờ Tổ quốc ở xã vùng cao Ngọk Réo

Rực rỡ sắc đỏ cờ Tổ quốc ở xã vùng cao Ngọk Réo

Cùng với cả nước kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9, Đảng bộ xã Ngọk Réo, tỉnh Quảng Ngãi đã phát động nhiều phong trào thi đua yêu nước. Trong đó, công trình “Đường cờ Tổ quốc” do Đoàn Thanh niên xã thực hiện đã tạo nên sức lan tỏa mạnh mẽ trong cán bộ, đảng viên và đồng bào DTTS nơi đây. Hơn 100 lá cờ Tổ quốc rực rỡ trên trục đường chính dẫn vào trung tâm xã không chỉ tạo điểm nhấn cho cảnh quan khu dân cư Nông thôn mới vùng đồng bào DTTS, mà còn thể hiện niềm tự hào, khát vọng vươn lên của vùng đất còn nhiều khó khăn.
An cư cho đồng bào DTTS vùng sạt lở Mường Lý vẫn chưa trọn vẹn

An cư cho đồng bào DTTS vùng sạt lở Mường Lý vẫn chưa trọn vẹn

Dân tộc - Tôn giáo - Quỳnh Trâm - 4 giờ trước
Trước nguy cơ sạt lở rất cao ở xã Mường Lý (Thanh Hóa), những năm qua, chính quyền địa phương đã nhanh chóng có giải pháp đầu tư để xây dựng các khu tái định cư đảm bảo cuộc sống của các hộ đồng bào DTTS nơi đây được an toàn, nhất là trong những ngày mưa lũ. Tuy nhiên, vẫn còn rất nhiều hộ dân dù được bố trí nơi ở mới nhưng đến nay vẫn chưa thể dựng nhà...
Người Xơ Đăng bảo tồn giống sâm quý trên đỉnh Ngọc Linh

Người Xơ Đăng bảo tồn giống sâm quý trên đỉnh Ngọc Linh

Photo - Nguyễn Quang Vinh - 5 giờ trước
Mùa mưa lại đến trên những khoảnh rừng phòng hộ xã Đăk Sao, phía Tây tỉnh Quảng Ngãi, bà con người Xơ Đăng hàng ngày cần mẫn bảo vệ chăm sóc rừng đã giao khoán, đồng thời phát triển mô hình kinh tế vườn rừng vun trồng giống sâm Ngọc Linh quý hiếm - Bảo vật Quốc gia.
Phá đường dây chế tạo, mua bán, tàng trữ trái phép vũ khí quân dụng với quy mô lớn

Phá đường dây chế tạo, mua bán, tàng trữ trái phép vũ khí quân dụng với quy mô lớn

Pháp luật - Minh Nhật - 5 giờ trước
Cục Cảnh sát Hình sự (Bộ Công an), Phòng Cảnh sát Hình sự Công an các tỉnh Lai Châu, Hà Tĩnh, Bắc Ninh và Hải Phòng, huy động gần 200 cán bộ, chiến sĩ để triệt phá đường dây này.
Vinamilk và bài học biến chi phí xanh thành sức mạnh thương hiệu

Vinamilk và bài học biến chi phí xanh thành sức mạnh thương hiệu

Kinh tế - Pv - 5 giờ trước
Một cải tiến về nắp chai đã giúp Vinamilk loại bỏ hơn 5 triệu ống hút nhựa và góp phần mang về mức tăng trưởng gần 80% tại thị trường New Zealand. Giải pháp nhỏ từ ông lớn ngành sữa cho thấy, cắt giảm phát thải không phải hoàn toàn là bài toán chi phí, mà có thể là tấm “thẻ ưu tiên” giúp sản phẩm mở rộng sự hiện diện tại các thị trường cao cấp và nâng tầm giá trị thương hiệu.
Tịnh xá Ngọc Châu Như, lan tỏa thông lệ nghĩa tình trong mùa hiếu hạnh ở TP. Cần Thơ

Tịnh xá Ngọc Châu Như, lan tỏa thông lệ nghĩa tình trong mùa hiếu hạnh ở TP. Cần Thơ

Dân tộc - Tôn giáo - Như Tâm - 5 giờ trước
Tịnh xá Ngọc Châu Như (tọa lạc tại phường Vĩnh Châu, TP. Cần Thơ), bao năm qua dưới sự hướng dẫn của sư cô Thích Nữ Như Liên đã trở thành một điểm sáng trong cộng đồng Phật giáo hệ phái Khất Sĩ (Giáo đoàn I - Ni giới), nơi lan tỏa mạnh mẽ tinh thần từ bi và phụng sự nhân sinh. Đặc biệt, năm nay, trong không khí trang nghiêm và thanh tịnh của mùa Vu Lan báo hiếu, mùa của tình người, tình đạo và lòng tri ân sâu sắc, Tịnh xá đã vận động gần 4 tỷ đồng hỗ trợ đồng bào phật tử.