Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Nghệ nhân Lương Chí Bằng và các tác phẩm tranh kính độc đáo

Lương Định - 15:24, 07/02/2023

Từ thập niên 1960 ở vùng Sài Gòn - Chợ Lớn (thuộc Quận 5 và Quận 6, TP. Hồ Chí Minh ngày nay), nghệ nhân Lương Chí Bằng đã nổi tiếng với nghề vẽ tranh kính (kiếng), đặc biệt là vẽ tranh kính theo những tuồng tích xưa, để trang trí cho những xe mì, hủ tiếu một nét văn hóa ẩm thực đặc trưng của người Hoa.

Nghệ nhân Lương Chí Bằng bên tác phẩm tranh kính của mình
Nghệ nhân Lương Chí Bằng bên tác phẩm tranh kính của mình

Nghề cha truyền, con nối

Tại vùng Chợ Lớn, hầu như ai cũng biết nghệ nhân Lương Chí Bằng (SN 1945) chủ tiệm vẽ tranh kính Tân Huê nổi tiếng. Ông sinh ra trong một gia đình có nghề vẽ tranh kính gia truyền. Từ năm 12 tuổi, Lương Chí Bằng đã được cha là nghệ nhân Lương Kiến Dân truyền cho nghề vẽ tranh kính. Lúc mới học nghề, mỗi lần thực hiện tô, vẽ các bức tranh khổ lớn, cậu bé Lương Chí Bằng thường phải bắc ghế đứng lên. Tranh của cha ông chủ yếu dùng bút lông để vẽ nét, chứ không can theo mẫu rập khuôn trên giấy nên nét vẽ rất uyển chuyển, tinh tế, sinh động và đẹp hơn tranh của những tiệm khác.

Theo nghệ nhân Lương Chí Bằng, dòng tranh kính của các nghệ nhân người Hoa ở Chợ Lớn có đặc trưng rất riêng, mang đậm dấu ấn hội họa Trung Hoa. Đó là thường dùng gam màu đỏ làm chủ đạo, dán giấy quỳ vàng, quỳ bạc, đồng thời áp dụng kỹ thuật tráng thuỷ để làm cho bức tranh ánh lên sắc sáng bạc, tăng thêm phần lung linh huyền ảo của bức tranh. Để hoàn thành một bức tranh với đường nét màu sắc đẹp, hài hòa, đòi hỏi nghệ nhân phải có tay nghề và trải qua rất nhiều công đoạn cầu kỳ, tỷ mỷ, công phu.

Một trong những đặc điểm của tranh kính so với các dòng tranh dân gian khác là quá trình thực hiện đều vẽ từ phía sau mặt kính. Nghĩa là mọi chi tiết dù nhỏ nhất trong bức tranh đều phải vẽ ngược so với quy trình vẽ tranh thông thường. Những chi tiết nào được thực hiện sau thì bắt buộc người nghệ nhân phải vẽ trước.

Tranh Tào Tháo hành thích Đổng Trác bại lộ giả hiến đao
Tranh Tào Tháo hành thích Đổng Trác bại lộ giả hiến đao

Mỗi tác phẩm là một sự sáng tạo

Là người có năng khiếu, đam mê vẽ, lại được người cha truyền dạy một cách rất bài bản, nghiêm khắc nên nghệ nhân Lương Chí Bằng nhanh chóng trưởng thành và nối nghiệp cha, tiếp tục phát triển tiệm tranh kính Tân Huê ngày càng thêm vang danh.

Trong quá trình phát triển nghề vẽ tranh kính, nghệ nhân Lương Chí Bằng luôn tiếp nhận những kỹ thuật mới nên có nhiều cải tiến giúp cho nghệ thuật tạo hình được đa dạng hơn từ hình thức tới nội dung đề tài. Ngoài loại tranh thờ như Phật Thích Ca Mâu Ni theo kiểu thức pháp phục của Phật giáo tiểu thừa, hoặc Đức Phật ngồi thiền trên đài sen, với hậu cảnh là cây bồ đề. Nghệ nhân Lương Chí Bằng cũng vẽ nhiều loại tranh thờ đặc trưng cho cộng đồng người Hoa như tranh Nhị phủ Bổn Đầu Công, Huê Quang Đại Đế, Thiên Hậu Thánh Mẫu, Quan Thánh Đế Quân, Ngọc Hoàng Thượng Đế…

Tranh kính chủ đề Hứa Chử lõa y chiến Mã Siêu
Tranh kính chủ đề Hứa Chử lõa y chiến Mã Siêu

Một đề tài nữa cũng được tiệm tranh kính Tân Huê thực hiện nhiều do nhu cầu thờ cúng của khách hàng người Hoa ở Chợ Lớn, đó là dòng tranh phong thủy, tử vi trấn mạch treo trước cửa nhà để trừ diệt ma quỷ, bảo vệ sư an yên cho gia chủ. Đây là loại tranh mang yếu tố tâm linh huyền thoại, vẽ Tử Vi là một đồng tử cưỡi trên một con sư tử oai linh, một tay cầm đao, một tay cầm, bát quái. Ngoài ra tranh Táo Quân cũng là đề tài được nhiều người Hoa và cả người Việt ưa chuộng.

Đặc biệt, tiệm tranh kính Tân Huê của nghệ nhân Lương Chí Cường vẫn chủ yếu chuyên vẽ tranh kính trang trí cho các xe mì, hủ tiếu. Ngoài các mẫu tranh kính xe mì, hủ tiếu do thân phụ là nghệ nhân Lương Kiến Dân sáng tác như tranh vẽ tích truyện trong những tập truyện lịch sử do Trung Quốc, Hồng Kông xuất bản, ông Lương Chí Cường đã công phu sáng tạo nên nhiều mẫu tranh mới, hấp dẫn hơn, thẩm mỹ hơn.

Tranh kính chủ đề Trương Phi nổi giận đả Đốc Bưu
Tranh kính chủ đề Trương Phi nổi giận đả Đốc Bưu

Nghệ nhân Lương Chí Bằng cho biết, tùy theo khách hàng đặt vẽ tranh kính xe lớn hay xe nhỏ, cũng như ý thích vẽ bộ tranh 2 tầng hay 3 tầng mà ông thực hiện khác nhau. Bộ tranh kính xe mì, hủ tiếu thông thường gồm: Biển hiệu tiệm mì, hủ tiếu đặt ở mặt trước, chính giữa xe; hai bên tấm tranh kiếng biển hiệu thường là hai câu đối với nội dung ca ngợi danh tiếng và khẩu vị của tiệm mì, hủ tiếu của gia chủ, cũng như chúc tụng buôn may bán đắt, danh tiếng vang xa. Tiếp theo bên hai bên câu đối là tranh vẽ tích truyện, cũng tùy theo sở thích của gia chủ mà xe mì, hủ tiếu có hai hoặc ba tầng vẽ tích truyện.

Những bức tranh kính vẽ cho các xe mì, hủ tiếu của nghệ nhân Lương Chí Bằng nổi tiếng nhất, phổ biến nhất, được nhiều khách đặt hàng nhất chính là vẽ các nhân vật, hoặc các trận thư hùng quyết liệt trong Tam quốc diễn nghĩa (La Quán Trung) như: “Trang tam hào kiệt kết nghĩa huynh đệ”, “Chu Du hỏa thiêu Xích Bích”, “Trương Phi nổi giận đả Đốc Bưu”, “Tào Tháo hành thích Đổng Trác bại lộ giả hiến đao”, “Hứa Chử lõa y chiến Mã Siêu”…

Thường trên cùng một xe mì, hủ tiếu, nghệ nhân chỉ vẽ thuần một tích truyện, trừ khi tranh bị hỏng, vỡ, có thể được thay thế bằng những tích truyện khác. Nhưng một chiếc xe mì, hủ tiếu muốn đẹp, hấp dẫn và hoàn hảo thì rất cần sự hợp tác chặt chẽ giữa người đóng xe và người vẽ tranh trang trí, nên họ trở thành đồng tác giả của xe mì, hủ tiếu. Chính vì thế ngày nay, các xe mì, hủ tiếu ở khu Chợ Lớn thường có các câu chữ đề danh như: "Tăng Phú tạo xa, Tân Huê chế phiến" (nghĩa là tiệm Tăng Phú đóng xe, tiệm Tân Huê vẽ tranh kính).

Tranh kính chủ đề Trang tam hào kiệt kết nghĩa huynh đệ.
Tranh kính chủ đề Trang tam hào kiệt kết nghĩa huynh đệ.

Hiện, có rất nhiều xe mì, hủ tiếu của người Hoa lâu năm ở Sài Gòn – Chợ Lớn còn lưu dấu những tuồng tích cùng nét vẽ nổi tiếng một thời của hai cha con nghệ nhân Lương Kiến Dân và Lương Chí Bằng.

Tranh kính xuất hiện ở Chợ Lớn vào đầu thế kỷ 20, do những người Hoa di cư từ Trung Quốc sang hành nghề và truyền nghề. Đây là loại hình mỹ thuật được các nghệ nhân thực hiện trên kính rất độc đáo.

Ban đầu tranh kính chủ yếu được các nghệ nhân vẽ để đáp ứng nhu cầu thờ phụng trong đời sống văn hóa tâm linh của cả người Hoa và người Việt. Một thời gian sau, các nghệ nhân người Hoa thể nghiệm viết trên mặt kính những bức đại tự, hoặc thư pháp bằng chữ Hán, được phủ thêm nhũ vàng, phục vụ nhu cầu cho khách hàng mua để tặng nhau vào dịp khai trương cửa tiệm, cơ sở sản xuất, mừng tân gia, đám hỏi, đám cưới, chúc thọ nên bán rất chạy. Đến những năm 1930 của thế kỷ 20, khi các nghệ nhân người Hoa tìm tòi, thực hiện thành công các tác phẩm tranh trên mặt kính, thì từ đó nghề vẽ tranh kính mới thực sự thịnh hành và phát triển mạnh ở Chợ Lớn nói riêng, đất phương Nam nói chung.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Tin nổi bật trang chủ
Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Không chỉ chuyển tải chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, Báo Dân tộc và Phát triển còn cập nhật những thông tin về các vấn đề liên quan đến phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, bảo vệ môi trường…. Với nội dung đa dạng, phong phú, Báo Dân tộc và Phát triển đã trở thành người bạn đồng hành của đội ngũ già làng, trưởng bản, Người có uy tín, chức sắc, chức việc nắm bắt thông tin kịp thời, hiệu quả và chính xác để phát huy tốt vai trò là “cánh tay nối dài” ở cơ sở trong tuyên truyền chính sách dân tộc, tôn giáo.
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Sắc màu 54 - An Yên - 18:01, 20/06/2025
Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Gương sáng - Nguyễn Văn Chiến - 18:00, 20/06/2025
Ông Ksor Ní (tên thường gọi là Ama H’Nhan) là một trong những trí thức đầu tiên người Gia Rai đi theo cách mạng. Ông từng đảm nhiệm nhiều trọng trách, trong đó có cương vị Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên của tỉnh Gia Lai sau ngày đất nước thống nhất. Ông cũng là thân sinh của ông Ksor Phước, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc; Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội.
Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Tin tức - Thuỳ Như - 17:58, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại Trung tâm Hội nghị tỉnh Cao Bằng, Tỉnh uỷ Cao Bằng đã tổ chức Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025); trao Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp báo chí Việt Nam” của Hội Nhà báo Việt Nam; tặng Bằng khen cho các tập thể, cá nhân có nhiều thành tích trong công tác thông tin, tuyên truyền trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Tin tức - Thiên An - 17:35, 20/06/2025
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình có địa chỉ tại Lô Đ7, KCN Khánh Phú, xã Khánh Phú, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình - SĐT: 02293 762 825
Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Tin tức - Tào Đạt - 16:49, 20/06/2025
Ngày 20/6, Thành ủy, HĐND, UBND TP. Cần Thơ tổ chức họp mặt Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025); tổng kết Giải Báo chí Phan Ngọc Hiển TP. Cần Thơ lần thứ 19 (2024 - 2025) và Tôn vinh các nhà báo tiêu biểu.
Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Trong danh mục 23 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận, tỉnh Điện Biên có 1 di sản thuộc loại hình Tập quán xã hội và tín ngưỡng là Lễ hội Pang Phoóng (Tạ ơn) của cộng đồng dân tộc Kháng, xã Rạng Đông, huyện Tuần Giáo.
Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Chính sách Dân tộc - Duy Chí - 16:26, 20/06/2025
Các gia đình là những điển hình về sự năng động trong lao động sản xuất, xây dựng gia đình hạnh phúc, kinh tế ổn định, lại tích cực tham gia các phòng trào văn hóa xã hội, bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, bảo đảm an ninh chính trị địa phương; cũng như nhiều gia đình có con em là học sinh, sinh viên xuất sắc; tham gia bộ máy chính quyền địa phương, có người trở thành lãnh đạo tổ chức chính trị…
Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Xã hội - Mỹ Dung - 16:11, 20/06/2025
Giữa núi rừng trùng điệp của Ba Chẽ, Bình Liêu,Tiên Yên... nơi những con dốc nối tiếp nhau như chẳng có điểm dừng vẫn có những bước chân đều đặn, bền bỉ của những “phóng viên vùng cao”. Không chỉ đưa tin, họ là những người kể chuyện bản làng bằng cả trái tim nhiệt huyết.
Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Phóng sự - Quỳnh Trâm - 16:01, 20/06/2025
Chúng tôi đã có những tháng năm rong ruổi tác nghiệp nơi bản làng heo hút giữa đại ngàn miền Tây xứ Thanh. Ở những nơi xa ngái ấy, chúng tôi tìm thấy bản chất thật nhất của nghề báo: Ghi lại những nhịp sống bằng tất cả sự chân thành và rung cảm của một người chứng kiến.
Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Trang địa phương - Ngọc Chí - 15:38, 20/06/2025
Tỉnh ủy Kon Tum vừa ban hành Nghị quyết số 30-NQ/TU về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, cán bộ nữ và cán bộ là người DTTS ở tỉnh Kon Tum giai đoạn 2025 - 2030 và tầm nhìn đến 2045.
Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Thời sự - Hoàng Quý - 15:27, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại buổi họp báo do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức, Thứ trưởng Võ Văn Hưng đã công bố những kết quả quan trọng trong quá trình triển khai hai Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) giai đoạn 2021–2025: Chương trình xây dựng nông thôn mới và Chương trình giảm nghèo bền vững.