Đời sống vật chất, tinh thần của đồng bào Hà Nhì ngày càng được cải thiệnMùa xuân năm nay, ông Chu Thó San mới có điều kiện tổ chức tổ chức lễ “zà mì gù lá”. Nói là “cưới lại” nhưng cũng đủ các thủ tục như: Trang trí lại nhà cửa, dán giấy hồng điều trước cửa nhà, mổ lợn, giã bánh nếp, mời anh em họ hàng, làng bản đến cùng chung vui…
“Năm nay tôi cũng gần 50 tuổi rồi, trước đây khi lấy vợ điều kiện cũng chẳng khá giả gì nên cũng cố gắng sắm sửa các lễ vật để đón vợ về. Năm nay, khi cón cái cũng trưởng thành, cuộc sống sung túc hơn nên tôi quyết định tổ chức cưới lại lần hai”, ông San chia sẻ.
Nhiều hoạt động văn hóa, thể thao mang đậm bản sắc dân tộc được bà con ở Y Tý tổ chức mỗi dịp tết đến xuân vềTheo những bậc cao niên ở đây thì thanh niên Hà Nhì được tự do kết hôn, khi người con gái đồng ý thì chàng trai sẽ dẫn về nhà thưa chuyện với cha mẹ xin cưới làm vợ. Khi được gia đình đồng ý thì sẽ tổ chức làm lễ trước bàn thờ kính báo với tổ tiên gia đình có con dâu mới và gia đình nhà trai làm cỗ mời cả họ hàng và dân bản tới chung vui.
Trong đám cưới lần đầu, gia đình nhà trai có điều kiện thì mang sang nhà gái một ít tiền (trước đây là mấy đồng bạc trắng, nhiều năm gần đây là tiền mặt), một con lợn khoảng 50kg, 50 lít rượu trắng, một đôi gà sống, cùng xôi nếp và trứng gà chia đều làm hai gói…
Bà con hàng xóm tới dự cưới sẽ bỏ tiền mừng tới 3 lần vào một cái chén không để trên bàn tiệc; điều này thể hiện sự hào phóng và trách nhiệm của người dân Hà Nhì với cô dâu, chú rể. Từ đó, người vợ mang họ nhà chồng. Khi đẻ con xong hoặc khi kinh tế gia đình khá giả thì người chồng sẽ tổ chức đám cưới lần thứ hai… với chính người vợ của mình theo phong tục của người Hà Nhì, như thế mới trọn nghĩa vẹn tình.
Phát triển du lịch cộng đồng đã và đang góp phần bảo tồn, quảng bá các giá trị văn hóa đặc sắc của đồng bào Hà Nhì ở Y TýĐám cưới lần hai sẽ được tổ chức với những lễ nghi như lần đầu tiên; điều này như một lần "làm mới" lại tình yêu của đôi vợ chồng, cũng như mốc kỷ niệm cho việc họ đã bên nhau được khoảng thời gian dài.
Những năm gần đây, với sự đầu tư của Nhà nước, cơ sở hạ tầng điện, đường, trường, trạm…ở Y Tý được xây dựng kiên cố; từ đó, đời sống của đồng bào các dân tộc nói chung, đồng bào Hà Nhì nói riêng cũng dần được cải thiện. Mỗi khi tết đến xuân về, nhà nào cũng mổ lợn to, làm bánh dày để đón Tết; các cặp vợ chồng trẻ có, già có cùng háo hức, hồi hộp tổ chức làm lễ "zà mì gù lá"… cũng vì thế mà tết lại càng vui hơn, trọn vẹn hơn.
Tỉnh Lào Cai hiện có 25 nhóm ngành dân tộc, mỗi dân tộc lại có những nét văn hóa, phong tục truyền thống vô cùng phong phú và đa dạng. Trong đó, tục “zà mì gù lá” của đồng bào Hà Nhì ở Y Tý mang nét đẹp riêng có đã và đang được người dân nơi đây bảo tồn, gìn giữ. Điều này cũng thể hiện truyền thống thủy chung, nghĩa tình của đồng bào Hà Nhì bao đời nay.
