Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Mùa vàng Dào San

Thuỳ Giang - 21:01, 07/09/2023

Sau cả một mùa mưa dài đằng đẵng, tôi trở về Dào San. Bây giờ là mùa thu, vùng non cao này đón tôi bằng những ruộng bậc thang đang thơm mùi lúa chín...

Mùa vàng ở Dào San - Ảnh Đỗ Duy
Mùa vàng ở Dào San - Ảnh Đỗ Duy

Sáng sớm hôm ấy, khi mặt trời còn say ngủ, trong bản đã rậm rịch những bước chân, những tiếng nói cười. Mọi người đi gặt từ sáng sớm. Ở quê tôi, một nhà gặt thì cả bản cùng đi giúp. Mỗi cô, bác, mỗi ông, bà trong bộ váy, áo thổ cẩm dày dặn chống nắng, đội chiếc mũ, đi đôi ủng cao, tay cầm cái liềm sắc lẹm, chuẩn bị mang một mùa vàng về bản.

Tôi nhớ ngày xưa, ngày còn nhỏ, tôi hay đứng trên cao gọi mẹ, tìm mẹ ở ruộng bậc thang bên kia. Trong bao cái bóng nhấp nhô, cúi gù người để cắt lúa, tôi vẫn nhận ra mẹ. Dù mẹ vẫn mặc một cái áo xanh quen thuộc của phụ nữ Mông quê tôi nhưng mẹ lại đội một cái mũ nửa xanh nửa trắng vành rộng mà mẹ tiết kiệm may từ đống vải cũ thừa. Tôi thấy mẹ và mọi người ở một tư thế cúi cắt rồi chỉ ngẩng lên xếp lúa thành bó, rồi cứ như vậy, đi hết từng ô ruộng đã chín vàng. Hết buổi cũng là khi những ôm lúa vàng óng được xếp gọn gàng, chạy dọc theo bờ uốn lượn của những thửa ruộng bậc thang. Nhìn từ trên cao, hình ảnh đó in sâu vào trong tâm trí tôi, đẹp đẽ đến lạ kì. Mẹ như cái chấm nhỏ giữa ruộng nương rộng lớn, đầy sắc màu của hi vọng về sự no đủ.

Dào San đẹp như một bức tranh hữu tình - Ảnh: Thắng Nguyễn
Dào San đẹp như một bức tranh - Ảnh: Thắng Nguyễn

Nhà tôi cùng bao nhà thường xem thời tiết trước khi gặt, để khi gặt xong thì kịp phơi tại ruộng một hai ngày, rồi đập lúa và phơi thóc ở ngay một khoảnh ruộng bằng phẳng gần đó. Chỉ có những bó lúa để giống cho mùa sau thì tôi thấy mẹ nâng niu, cho riêng vào gùi mang về phơi ở cái noong trước sân nhà. Những bó lúa căng tròn, chắc mẩy, vàng óng, đến sợi rơm cũng to đều, bóng đẹp. Mẹ thường dặn chúng tôi là bó lúa giống này quan trọng lắm, nếu để hỏng là cả nhà không có gì ăn vào mùa sau. Cho nên chúng tôi ở nhà, làm gì thì làm cũng phải coi những bó lúa giống cho cẩn thận, canh gà, canh chim và đặc biệt là canh trời mưa. 

Có lúc dù mải chơi tù lu hay leo cây trước bờ rào đá thì cứ thấy trời mất nắng hay có mây đen là đứa nào đứa nấy theo phản xạ tự nhiên khác đứng lên, túi bụi bảo nhau khênh hết thóc vào mái hiên. Có lẽ chính vì thế mà trẻ con người Mông chúng tôi, đứa nào tay chân cũng cứng cỏi, khoẻ mạnh từ bé. Đứa nào cũng biết giúp đỡ bố mẹ, tự lập lớn lên và có ý thức từ những việc rất nhỏ. Chỉ cần một lần làm ướt thóc thì thấy tội lỗi lắm. Mẹ sẽ không mắng mà mẹ sẽ khóc. Chúng tôi đứa nào cũng sợ nhà không còn gì ăn mà phải tự có trách nhiệm với nhiệm vụ cao cả của mình.

Những ngày thu hoạch, bố mẹ thường đi từ sáng cho đến khi mặt trời xuống núi mới trở về nhà. Bữa trưa, bố mẹ cùng các cô bác ăn tạm cơm nguội mang theo ngay trên ruộng, dưới một bóng râm nhỏ bé trên ruộng.

Ruộng bậc thang như những khuông nhạc - Ảnh Thắng Nguyễn
Ruộng bậc thang như những khuông nhạc - Ảnh Thắng Nguyễn

Sau này, cứ đến mùa thu hoạch, dù đi làm xa nhưng thế nào tôi cũng trở về nhà giúp mẹ để tuổi già của mẹ đỡ vất vả. Đó là lí do tại sao bản tôi vào mùa gặt lại đông hơn những mùa khác. Thu hoạch rất cần khẩn trương, cần cả sự cố gắng và may mắn, không thì thành quả của cả một vụ lúa có thể bị mất đi. Ở vùng đồng bằng, một năm người nông dân có thể cấy hái nhiều lần. Nhưng ở vùng núi cao này, ruộng bậc thang phải phụ thuộc vào nước. Mà một năm chỉ có một mùa mưa, cho nên một năm chỉ có một vụ lúa. Số lúa có được sẽ giúp nuôi cả nhà trong một năm dài. Nếu không may mất mùa, hoặc chỉ cần thu hoạch lúa không đảm bảo, để ướt, để nảy mầm là cả năm cả nhà chỉ ăn ngô, ăn sắn và rau rừng.

Công cuộc phơi lúa ở vùng rẻo cao này cũng đặc biệt lắm. Ở đồng bằng, người nông dân có thể phơi trên đường, ở sân nhà bằng phẳng, sạch sẽ… Còn người dân quê tôi vẫn hay phơi lúa, thóc ngay trên ruộng như thế này. Bây giờ, cuộc sống tiến bộ hơn, mọi người mua những tấm bạt, những cái cót lớn để phơi chứ không phơi trực tiếp trên ruộng như ngày xưa, bị rơi vãi đi rất nhiều. Lúc thu thóc cũng đỡ vất vả hơn. 

Tôi cứ nhớ ngày xưa, phơi lúa trên ruộng khiến lúa bị rơi rụng nhiều. Mẹ cứ tiếc nên lại đi mót lúa. Chúng tôi cũng vì thương mẹ mà đi mót sau chân mẹ. Cả buổi cũng được đầy cái túi thổ cẩm, đeo lệch cả người. Những chú chim sà xuống trên những thửa ruộng, không biết sợ người, chí chách gọi nhau đến nhặt những hạt lúa ngon lành. 

Mùa lúa chín, cảm giác như các loài chim, loài côn trùng đều vui nhộn. Ngoài ruộng đầy chuồn chuồn, cào cào, chúng tôi không bao giờ hết trò chơi nếu được bố mẹ cho theo ra đồng. Có khi còn đuổi bắt được cả con chuột đồng béo tròn vì ăn thóc suốt từ đầu vụ. Dù bố mẹ tôi còn phải lo cái ăn, cái mặc cho chúng tôi qua bốn mùa, nhưng khi ấy, tôi chỉ biết tuổi thơ của mình thật giàu có và vui vẻ.

Ruộng bậc thang Dào San nhìn từ trên cao
Ruộng bậc thang Dào San nhìn từ trên cao

Giữa mỗi ruộng bậc thang ở quê tôi hay có những cái lán nương được dựng đơn sơ bằng gỗ, có mái che bằng gianh. Bên trong có một cái chõng tre, bên trên có thể dải một chiếc chiếu lanh do chính những người phụ nữ Mông tự làm. Lán đơn sơ nhưng rất mát mẻ, ở đây có thể đón gió, có thể thấy hương thơm của lúa, thấy những thanh âm của núi rừng. Những cái lán này không chỉ là nơi dừng chân, nghỉ mát, nghỉ trưa của bà con ngày làm đất, ngày cày cấy, ngày thu hoạch. Mà còn là nơi coi lúa mùa phơi lúa.

Bố mẹ thường coi những cái bạt lớn phơi thóc ở ngoài ruộng. Có khi giữa trưa mọi người đang ăn vội bữa cơm mà ai đó hô “có mưa” là ngay lập tức mọi người bỏ bát, bỏ đũa, chạy ra. Mỗi người một chân, một tay, thu cho thật nhanh, cho bằng kịp khỏi cơn mưa giông sắp kéo đến. 

Tiết trời ở xứ này từ thuở hồng hoang chắc vẫn vậy, nên người già đều đã ghi nhớ, truyền lại kinh nghiệm cho cháu con sau này. Đến độ mẹ tôi chỉ cần thoáng một cơn gió, ngửi thấy một làn hương, nhìn một áng mây là đã biết sắp có mưa. Trong cơn chạy thóc, chẳng ai kịp đội khăn, đội mũ, cứ vậy mà chạy ra, mặt ai nấy nhễ nhại mồ hôi. Nhưng chỉ cần cứu kịp thóc là ai nấy cũng vui mừng. Lại ngồi thảnh thơi trong cơn mưa ăn nốt bữa cơm còn dang dở. 

Dẫu bữa cơm tạm ở lán chẳng có gì, nhưng những câu chuyện về mùa vụ đã xua đi tất cả. Chỉ có khi nào chạy thóc không kịp là nhìn mẹ buồn lắm. Trong đôi mắt của mẹ có sự hụt hẫng, có bao lo toan. Mẹ chỉ lo không có tiền nuôi chúng tôi ăn học, không có tiền chữa bệnh cho bố. Thóc vàng đẹp thế thôi mà dính một cơn mưa là xỉn màu, xấu mã, bán đi cũng mất giá. Có những năm mưa mùa thu kéo dài, không phơi lại được nắng nào, cả mấy bao thóc mọc mầm phải đổ cho gia súc ăn…

 Tuổi thơ tôi lớn lên như thế. Tiếc thương từng hạt gạo, từng giọt mồ hôi. Thương từng ước vọng của mẹ, trân quý từng hạt gạo bé nhỏ, mà trong tôi, đó chính là những hạt vàng.

Mây bay đỉnh núi - Ảnh Thắng Nguyễn
Mây bay đỉnh núi - Ảnh Thắng Nguyễn

Có lẽ cảm giác vui sướng nhất là khi thóc được phơi khô, đóng thành từng bao rồi gùi về bản. Những bao thóc khô được cẩn thận xếp gọn nơi góc nhà hoặc đổ vào bồ đựng thóc. Cả ngôi nhà thơm mùi lúa mới. Những bữa cơm mới dẻo thơm là công sức của bao người, bao ngày, mà vất vả nhất là bố mẹ tôi. Trước khi ăn những bữa cơm gạo mới, bố tôi thường làm lễ cúng cơm mới trước đó để tỏ lòng biết ơn thành kính đối với tổ tiên, trời đất và lại cầu mong một mùa mới mưa thuận gió hoà.

Hình ảnh gùi lúa, gùi thóc về bản, về nhà trong ráng chiều, nó là cái gì đó thật thiêng liêng, hùng vĩ. Những bước chân in dấu trên biên giới, đánh dấu chủ quyền lãnh thổ. Qua bao đời, người nông dân khơi nguồn mạch sống, chinh phục thiên nhiên, dung dưỡng con người cùng với những giá trị văn hoá ẩn chứa trong từng hạt gạo. 

Ở đây, có một nền văn hoá lúa nương, nhịp sống ấy tạo nên tính cách con người, tâm hồn con người xứ núi. Tạo nên cả vị đậm đà của những hạt gạo, chứa trong đó cả tinh hoa của của đất núi, cả sự trong lành, bao la của bầu trời đại ngàn, cả những nhọc nhằn lo toan của mẹ và đôi khi là những lần ướt mưa. Nhưng sự sống vẫn sinh sôi, cuộc sống ở xứ núi này vẫn muôn màu. Và tôi đi xa vẫn luôn muốn quay trở lại. Để mỗi lần đứng trước những khuôn ruộng bậc thang lại thấy sự kì vĩ, thấy sự khâm phục, thấy cả sự biết ơn về những giọt mồ hôi, những hạt gạo đã nuôi mình lớn.

"Từng bậc thang lên xuống như cung đàn" - Ảnh Thắng Nguyễn
"Từng bậc thang lên xuống như cung đàn" - Ảnh Thắng Nguyễn


Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin nổi bật trang chủ
Cần bố trí cán bộ công tác dân tộc, tôn giáo riêng biệt, không lồng ghép

Cần bố trí cán bộ công tác dân tộc, tôn giáo riêng biệt, không lồng ghép

Dân tộc - Tôn giáo - Tào Đạt - 22:06, 09/09/2025
Đây là đề nghị của Thứ trưởng Bộ Dân tộc và Tôn giáo Y Vinh Tơr khi đến kiểm tra công tác vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp trong lĩnh vực dân tộc, tín ngưỡng, tôn giáo tại xã An Cư và Tri Tôn, tỉnh An Giang.
Thầy cô nghẹn ngào nhớ lại khoảnh khắc cơn lũ ập xuống trong đêm

Thầy cô nghẹn ngào nhớ lại khoảnh khắc cơn lũ ập xuống trong đêm

Xã hội - Vũ Mừng - 19:25, 09/09/2025
Cơn lũ ống bất ngờ đổ về trường trong đêm, trong tình huống khẩn cấp, các thầy cô giáo cùng lực lượng Công an xã, cán bộ, chiến sĩ Bộ đội Biên phòng, dân quân đã kịp thời sơ tán toàn bộ 301 học sinh ra khỏi khu vực nguy hiểm. Thế nhưng khoảnh khắc đầy ám ảnh đó vẫn khiến các thầy cô, các em học sinh cùng mọi người bàng hoàng.
Bộ Chính trị cho ý kiến về công tác chuẩn bị Đại hội Đảng bộ các cơ quan Đảng Trung ương

Bộ Chính trị cho ý kiến về công tác chuẩn bị Đại hội Đảng bộ các cơ quan Đảng Trung ương

Thời sự - PV - 18:50, 09/09/2025
Sáng 9/9, tại Trụ sở Trung ương Đảng, dưới sự chủ trì của Tổng Bí thư Tô Lâm, Bộ Chính trị đã làm việc với Ban Thường vụ Đảng ủy các cơ quan Đảng Trung ương để cho ý kiến vào dự thảo các văn kiện, phương án nhân sự và công tác chuẩn bị Đại hội đại biểu Đảng bộ các cơ quan Đảng Trung ương lần thứ I, nhiệm kỳ 2025-2030.
Quốc hội Việt Nam - 80 năm khẳng định vai trò xuyên suốt trong sự phát triển của đất nước

Quốc hội Việt Nam - 80 năm khẳng định vai trò xuyên suốt trong sự phát triển của đất nước

Thời sự - Hoàng Quý - 18:33, 09/09/2025
Chiều 9/9, tại Nhà Quốc hội, Đảng ủy Quốc hội phối hợp với Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh tổ chức Hội thảo khoa học cấp quốc gia với chủ đề “Quốc hội Việt Nam - 80 năm hình thành và phát triển”. Đây là sự kiện quan trọng hướng tới kỷ niệm 80 năm Ngày Tổng tuyển cử đầu tiên bầu Quốc hội Việt Nam (6/1/1946 - 6/1/2026).
Lễ hội đền Bảo Hà tôn vinh tri ân công lao các bậc tiền nhân

Lễ hội đền Bảo Hà tôn vinh tri ân công lao các bậc tiền nhân

Tôn giáo - Tín ngưỡng - Minh Nhật - 18:32, 09/09/2025
Sáng 8/9, xã Bảo Hà (tỉnh Lào Cai) tưng bừng tổ chức Lễ hội đền Bảo Hà năm 2025 để tri ân và tưởng nhớ tới Thần vệ quốc Hoàng Bảy, vị tướng đã có công dẹp giặc phương Bắc giữ yên non sông bờ cõi, mang lại cuộc sống ấm no hạnh phúc cho Nhân dân.
Rực rỡ sắc đỏ cờ Tổ quốc ở xã vùng cao Ngọk Réo

Rực rỡ sắc đỏ cờ Tổ quốc ở xã vùng cao Ngọk Réo

Cùng với cả nước kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9, Đảng bộ xã Ngọk Réo, tỉnh Quảng Ngãi đã phát động nhiều phong trào thi đua yêu nước. Trong đó, công trình “Đường cờ Tổ quốc” do Đoàn Thanh niên xã thực hiện đã tạo nên sức lan tỏa mạnh mẽ trong cán bộ, đảng viên và đồng bào DTTS nơi đây. Hơn 100 lá cờ Tổ quốc rực rỡ trên trục đường chính dẫn vào trung tâm xã không chỉ tạo điểm nhấn cho cảnh quan khu dân cư Nông thôn mới vùng đồng bào DTTS, mà còn thể hiện niềm tự hào, khát vọng vươn lên của vùng đất còn nhiều khó khăn.
Quảng Ninh phát động thi đua, hướng tới thành phố trực thuộc Trung ương

Quảng Ninh phát động thi đua, hướng tới thành phố trực thuộc Trung ương

Trang địa phương - Mỹ Dung - 18:18, 09/09/2025
Ngày 9/9, Đại hội Thi đua yêu nước lần thứ VI của tỉnh Quảng Ninh (2025 - 2030) khơi dậy tinh thần thi đua mới, hướng tới mục tiêu trở thành thành phố trực thuộc Trung ương trước năm 2030. Đại hội diễn ra với sự tham dự của Phó Chủ tịch nước Võ Thị Ánh Xuân.
Lá thư tay xúc động của người phụ nữ dân tộc Dao viết trong căn nhà mới

Lá thư tay xúc động của người phụ nữ dân tộc Dao viết trong căn nhà mới

Xã hội - Thúy Hồng - 17:54, 09/09/2025
Dù không biết chữ nhưng để bày tỏ tình cảm, lòng biết ơn đối với chính quyền, các nhà hảo tâm và bộ đội biên phòng đã giúp gia đình có ngôi nhà mới khang trang thay thế ngôi nhà tạm dột nát, bà Phùng Tả Mẩy ở Lai Châu đã nhờ con dâu viết một lá thư tay để gửi cho các đơn vị, tổ chức.
Trao 200 suất học bổng cho học sinh khu vực biên giới biển TP. Cần Thơ

Trao 200 suất học bổng cho học sinh khu vực biên giới biển TP. Cần Thơ

Tin tức - Văn Long - Minh Triết - 17:48, 09/09/2025
Trong 2 ngày 8 - 9/9, Ban Chỉ huy Bộ đội Biên phòng TP. Cần Thơ phối hợp với Hội Khuyến học TP. Cần Thơ tổ chức Lễ trao học bổng thực hiện chương trình “Nâng bước em tới trường” năm 2025 cho các em học sinh có hoàn cảnh khó khăn khu vực biên giới biển của thành phố.
Xây trường nội trú liên cấp: Thắp sáng tương lai cho học sinh vùng biên

Xây trường nội trú liên cấp: Thắp sáng tương lai cho học sinh vùng biên

Giáo dục - Minh Anh - 17:42, 09/09/2025
Ngày 18/7/2025, Bộ Chính trị ban hành Thông báo kết luận số 81-TB/TW về chủ trương xây dựng các trường phổ thông nội trú liên cấp tiểu học và trung học cơ sở tại 248 xã biên giới đất liền. Hiện nay, các địa phương đã và đang tiến hành các bước để cụ thể hóa chủ trương này. Khi các trường học được xây dựng không chỉ giải quyết bài toán về thiếu cơ sở vật chất mà còn mở rộng cơ hội học tập cho nhiều học sinh nội trú.
Gia Lai tăng cường công tác chống khai thác thủy sản bất hợp pháp

Gia Lai tăng cường công tác chống khai thác thủy sản bất hợp pháp

Trang địa phương - T.Nhân - H.Trường - 16:51, 09/09/2025
UBND tỉnh Gia Lai đã có văn bản yêu cầu, các địa phương tăng cường công tác chống khai thác thủy sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU) đợt cao điểm, chuẩn bị làm việc với Đoàn Thanh tra Ủy ban châu Âu (lần thứ 5).