Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Múa hề trong lễ hội ở Tây Nguyên

PV - 16:05, 17/07/2018

Từ thời xa xưa, các dân tộc ở Tây Nguyên đã biết đến nghệ thuật hóa trang, đeo mặt nạ và tô vẽ trên các bộ phận của cơ thể nhằm làm thay đổi diện mạo của mình. Lối hóa trang này được người xưa dùng để đi săn, ngụy trang trong chiến đấu và trình diễn trong các dịp lễ hội của cộng đồng.

Tây Nguyên Những người múa hề đi trước đội hình múa xoang và cồng chiêng.

Từ thời tiền sử, nhiều bộ tộc, bộ lạc đã lấy chất liệu tự nhiên, chế biến một cách đơn giản rồi tự bôi hoặc nhờ người khác bôi lên mặt mình. Mục đích ban đầu có lẽ là để “ngụy trang” nhằm đánh lừa muông thú trong các cuộc săn bắn và để hù dọa kẻ thù. Từ chỗ vẽ trực tiếp trên mặt, người ta đã làm ra những chiếc mặt nạ gỗ. Họ đeo mặt nạ mèo, mặt nạ khỉ, mặt nạ ma quỷ… và thường đi trước đội chiêng và đội múa xoang.

Mặt nạ của các dân tộc Tây Nguyên được làm bằng một loại gỗ mềm và nhẹ, thể hiện những bộ mặt kỳ dị, quái đản, thường đi đôi với những bộ y phục ngộ nghĩnh. Cách ăn mặc của người đeo mặt nạ cũng rất kỳ quặc, dễ gây cười. Trong các nhóm biểu diễn nghệ thuật dân gian như múa rối, múa trống, múa chiêng... thường có vai hề mặt nạ tham gia, làm cho trò diễn sôi nổi hẳn lên, cuốn hút người xem bằng những cử chỉ bất ngờ, vui nhộn.

Trong mỗi dịp lễ hội của người Ba Na, Jrai thường xuất hiện nhân vật đặc biệt gọi là Pơtual (người làm trò hề). Người này có năng khiếu đặc biệt về diễn xướng. Ngoài đời họ vui tính, linh hoạt, có khả năng gây cười cho mọi người. Đi vào lễ hội, họ biết cách làm cho người dự hội cảm nhận được những nỗi vui buồn của cuộc sống. Ngay từ lúc xuất hiện, họ đã làm cho người đi dự hội phấn khích, thích thú bởi cử chỉ, ánh mắt, diện mạo khác thường, ngộ nghĩnh.

Ngoài dáng hình và điệu bộ, những người làm trò hề còn có tài “ứng khẩu”, đồng thanh tạo nên tiếng hú, tiếng hét bắt chước tiếng vọng hoang dã của núi rừng. Tiếng hú, hô vui nhộn của họ hòa điệu với nhịp trống, nhịp chiêng nói lên niềm vui sướng của cuộc sống tự do, phóng khoáng và bình yên giữa núi rừng bao la.

Nhìn vào cách hóa trang, ta có thể nhận ra vai trò của họ. Những Pơtual múa hề (xoang bram) thường bôi một lớp đất sét, miệng ngậm vật tròn để làm biến dạng, làm tăng sự biểu cảm trên gương mặt, sau lưng gắn một chiếc đuôi trông giống như chú khỉ. Những Pơtual múa rối (xoang brim) thường hóa trang cầu kỳ hơn bằng rễ cây si, lá chuối khô, bao tải rách, tua rua vót từ nan tre nứa… Bram xuất hiện với nhiều hình tượng khác nhau, lúc mang dáng điệu của một con khỉ, lúc giống một con vật, khi biến thành người thọt chân, một thằng gù…

Trong lễ mừng lúa mới, những Pơual diễn xuất những trò vui nhộn, thể hiện không khí hân hoan, phấn chấn của vụ mùa bội thu, cuộc sống ấm no. Trong Lễ bỏ mả, Pơtual có thể làm người ta cười và cũng có thể làm người ta khóc khi thể hiện trạng thái đau buồn, chạm vào những sâu kín, u uẩn trong lòng người.

Việc hóa trang bằng mặt nạ và bôi màu trên các bộ phận cơ thể của các dân tộc Tây Nguyên là hình thức trang điểm, tái hiện sinh động hình ảnh “người viễn cổ”, mang đậm dấu ấn nguyên thủy. Vào dịp lễ hội, khi được chứng kiến, chiêm ngưỡng tài diễn xuất của những người múa hề, những điệu múa xoang lãng mạn, nhịp trống chiêng rộn ràng, ta cảm nhận được nét hoang sơ, mộc mạc của văn hóa Tây Nguyên.

TẤN VỊNH

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Dấu ấn trong bảo tồn giá trị văn hóa của đồng bào DTTS tại Cần Thơ

Dấu ấn trong bảo tồn giá trị văn hóa của đồng bào DTTS tại Cần Thơ

Những năm qua, việc triển khai Dự án 6, Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021 - 2030, giai đoạn I: từ 2021 - 2025 (Chương trình MTQG 1719), công tác bảo tồn, phát huy hiệu quả các nét đẹp văn hóa của đồng bào DTTS ở Cần Thơ đã tạo ra động lực quan trọng, ngày càng lan tỏa và đi vào thực chất.
Tin nổi bật trang chủ
Hai nữ du khách đuối nước tử vong khi chèo thuyền sup tắm biển tại xã đảo Tiên Hải

Hai nữ du khách đuối nước tử vong khi chèo thuyền sup tắm biển tại xã đảo Tiên Hải

Trang địa phương - Tào Đạt - 20:13, 17/08/2025
Ngày 17/8, Ban Chỉ huy phòng chống thiên tai, tìm kiếm cứu nạn và phòng thủ dân sự tỉnh An Giang cho biết, 2 du khách đi tham quan, chèo sup tại bãi tắm thuộc xã Tiên Hải bị sóng đánh lật phương tiện và tử vong.
Niềm vui đầu năm học ở Ha Cá

Niềm vui đầu năm học ở Ha Cá

Nhịp cầu nhân ái - Vũ Mừng - 17:13, 17/08/2025
Ngày 16/8, Đảng uỷ, UBND xã Khâu Vai, tỉnh Tuyên Quang đã phối hợp với Nhóm Cộng đồng từ thiện Sân Đình tổ chức Lễ cắt băng khánh thành công trình nhà lớp học Điểm trường Mầm non và Tiểu học thôn Ha Cá, xã Khâu Vai.
Lãnh đạo Đảng, Nhà nước dự Lễ kỷ niệm 80 năm Ngày truyền thống Công an nhân dân và đón nhận Huân chương Sao Vàng lần thứ 5

Lãnh đạo Đảng, Nhà nước dự Lễ kỷ niệm 80 năm Ngày truyền thống Công an nhân dân và đón nhận Huân chương Sao Vàng lần thứ 5

Thời sự - PV - 15:15, 17/08/2025
Sáng 17/8, tại Hà Nội, Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam, Quốc hội, Chủ tịch nước, Chính phủ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và Đảng ủy Công an Trung ương - Bộ Công an tổ chức trọng thể lễ kỷ niệm 80 năm Ngày truyền thống Công an nhân dân (19/8/1945 - 19/8/2025), 20 năm Ngày hội Toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc (19/8/2005-19/8/2025) và trao tặng Huân chương Sao Vàng lần thứ 5 cho lực lượng Công an nhân dân. Tổng Bí thư Tô Lâm dự và đọc diễn văn kỷ niệm.
Thanh Hóa tiêu hủy hơn 1 tấn thực phẩm không rõ nguồn gốc

Thanh Hóa tiêu hủy hơn 1 tấn thực phẩm không rõ nguồn gốc

Pháp luật - Quỳnh Trâm - 13:29, 17/08/2025
Lực lượng chức năng tỉnh Thanh Hóa vừa phát hiện và xử lý một cơ sở kinh doanh tàng trữ gần 1,2 tấn thực phẩm đã bốc mùi hôi, không rõ nguồn gốc.
Công an tỉnh Phú Thọ phá đường dây kinh doanh đa cấp đang lôi kéo 200 người dự

Công an tỉnh Phú Thọ phá đường dây kinh doanh đa cấp đang lôi kéo 200 người dự "hội thảo"

Pháp luật - Minh Nhật - 12:04, 17/08/2025
Một đường dây kinh doanh đa cấp qua website https://tcis.ai và đồng tiền kỹ thuật số TCIS vừa bị công an triệt phá.
Người dân nô nức check-in tại Lăng Bác trước thềm Đại lễ

Người dân nô nức check-in tại Lăng Bác trước thềm Đại lễ

Những ngày gần đây, khu vực Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh và Quảng trường Ba Đình đã trở nên sôi động, khi người dân và du khách nô nức đổ về chụp ảnh, lưu giữ những khoảnh khắc ý nghĩa chào đón Đại lễ Kỷ niệm 80 năm Quốc khánh 2/9.
Ngân hàng Nhà nước cảnh báo trang website giả mạo có thể chiếm đoạt tài khoản ngân hàng

Ngân hàng Nhà nước cảnh báo trang website giả mạo có thể chiếm đoạt tài khoản ngân hàng

Tin tức - Minh Nhật - 12:01, 17/08/2025
Cục Công nghệ thông tin thuộc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam(SBV) vừa phát đi cảnh báo về việc xuất hiện ít nhất hai trang web giả mạo cổng thông tin điện tử của cơ quan này, phát tán mã độc dưới dạng tệp tin APK, có nguy cơ chiếm đoạt tài khoản ngân hàng của người dùng.
Đội tuyển nữ Việt Nam dừng bước tại bán kết AFF Cup nữ 2025 sau trận thua U23 Australia

Đội tuyển nữ Việt Nam dừng bước tại bán kết AFF Cup nữ 2025 sau trận thua U23 Australia

Thể thao - Giải trí - Hoàng Quý - 08:36, 17/08/2025
Đội tuyển nữ Việt Nam vừa để thua U23 Australia với tỉ số 1-2 tại bán kết Giải vô địch bóng đá nữ Đông Nam Á 2025 (AFF Cup nữ 2025), qua đó lỡ hẹn với trận chung kết và sẽ bước vào trận tranh hạng Ba cùng tuyển nữ Thái Lan.
Hạ gục Thái Lan, Myanmar góp mặt ở chung kết AFF Cup nữ sau 10 năm chờ đợi

Hạ gục Thái Lan, Myanmar góp mặt ở chung kết AFF Cup nữ sau 10 năm chờ đợi

Thể thao - Giải trí - Hoàng Quý - 08:33, 17/08/2025
Tại bán kết 1 giải bóng đá nữ Đông Nam Á 2025 (AFF Cup nữ 2025), đội tuyển nữ Myanmar đã tạo nên bất ngờ lớn khi đánh bại Thái Lan với tỷ số 2-1. Chiến thắng này không chỉ đưa Myanmar vào chung kết sau 10 năm chờ đợi, mà còn đánh dấu bước tiến mới của bóng đá nữ quốc gia này trên đấu trường khu vực.
Chuyển đổi số chợ truyền thống và phát triển thương mại điện tử

Chuyển đổi số chợ truyền thống và phát triển thương mại điện tử

Tin tức - Thuý Hồng - 21:16, 16/08/2025
Sáng 16/8, Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, Bộ Công Thương phối hợp với Sở Công Thương Lạng Sơn tổ chức Chương trình Chuyển đổi số chợ truyền thống và phát triển thương mại điện tử tỉnh Lạng Sơn năm 2025.
Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác dân số trong tình hình mới

Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác dân số trong tình hình mới

Văn bản chính sách mới - Minh Anh - 20:40, 16/08/2025
Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Thành Long vừa ký Quyết định số 1745/QĐ-TTg ngày 15/8/2025 ban hành Kế hoạch thực hiện Kết luận số 149-KL/TW ngày 10/4/2025 của Bộ Chính trị về đẩy mạnh thực hiện Nghị quyết số 21-NQ/TW ngày 25/10/2017 của Hội nghị lần thứ sáu Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII về công tác dân số trong tình hình mới.