Mâm cỗ cúng ngày Tết Hàn thực chi tiết, đầy đủ nhất

Theo văn hóa dân gian, Tết Hàn thực có ý nghĩa là mọi nhà ăn đồ lạnh nên vào ngày này, những đĩa bánh trôi, bánh chay mang hương vị thanh trong của đất trời luôn được các gia đình chuẩn bị dâng cúng lên tổ tiên. Đây là những món ăn quan trọng nhất làm nên nét riêng cho Tết Hàn thực ở Việt Nam. Vì thế, người dân một số vùng Bắc Bộ nước ta còn gọi Tết Hàn thực là ngày bánh trôi, bánh chay.

Năm 2023, Tết Hàn thực rơi vào thứ Bảy ngày 22/4 dương lịch.

Mâm cỗ cúng Tết Hàn thực cơ bản gồm có:

Bánh trôi, bánh chay: Mâm cỗ cúng Tết Hàn thực không thể thiếu bánh trôi, bánh chay. Theo quan niệm của dân gian số đĩa, bát bánh trôi, bánh chay để dâng cúng luôn là 5 hoặc 3.

Xưa kia, bánh trôi, bánh chay truyền thống được làm từ bột gạo nếp, đường phên, vừng, đậu xanh. Bánh trôi nặn viên nhỏ, ngoài trắng, trong nhân đường đỏ, thả luộc trong nồi nước sôi, khi bánh nổi lên mặt nước vớt ra. Còn bánh chay thì nặn tròn dẹt, nhân đậu xanh, cho vào bát nhỏ, đổ nước đường lên trên. Bày lên đĩa, để nguội, thắp hương.

Ngày nay, ngoài bánh trôi truyền thống màu trắng, nhiều gia đình còn sáng tạo thêm bánh trôi ngũ sắc, dựa theo 5 màu sắc cơ bản của thuyết Ngũ hành (xanh lá - Mộc, đỏ - Hỏa, vàng - Thổ, trắng - Kim, xanh dương - Thủy).

Không chỉ dừng lại ở bánh trôi, bánh chay dáng tròn trịa truyền thống, nhiều người cũng dâng cúng cả bánh trôi tạo hình hoa sen, hoa mẫu đơn và các biểu tượng may mắn. Dù bánh trôi nước được biến tấu nhiều hình dáng và màu sắc khá đa dạng song trong mâm cúng lễ Tết Hàn thực vẫn không thể thiếu được đĩa bánh trôi, bánh chay màu trắng truyền thống.

Hoa quả: Tùy từng mùa, gia chủ chọn 5 quả có màu sắc khác nhau như màu xanh, đỏ, vàng, tím... để đại diện cho ngũ hành, dâng cúng tổ tiên thể hiện lòng hiếu thảo và ước mong những điều tốt lành.

Gia chủ nên chọn hoa thật tươi, thông thường nên chọn hoa cúc, bởi loại hoa này thể hiện được sự trang nghiêm và mang ý nghĩa cầu mong tài lộc, may mắn. Tùy thuộc vào điều kiện gia đình, gia chủ có thể chọn thêm các loại hoa khác như hoa huệ trắng, hoa đồng tiền... Bên cạnh đó nên chuẩn bị trầu cau theo số lẻ để dâng lên ban thờ ông bà, tổ tiên.

Nước sạch: Vào dịp này trên bàn thờ các gia chủ phải chuẩn bị 1 ly nước sạch thanh tịnh. Theo quan niệm dân gian, ly nước sạch đại diện cho sự tinh khiết, cho chân tâm thành kính của gia chủ. Kể cả không phải ngày lễ thì ly nước sạch trên bàn thờ vẫn nên được thay thường xuyên.

Ngoài những lễ vật trên, mâm cúng có thể chuẩn bị thêm một ít tiền vàng (tùy thuộc vào kinh tế và quan niệm của từng gia đình).

Sau khi chuẩn bị mâm cỗ cúng, gia chủ sẽ thực hiện việc thắp hương, đọc văn khấn để mời ông bà, tổ tiên hưởng thụ lễ vật.

Dưới đây là bài cúng Tết Hàn thực theo Văn khấn cổ truyền Việt Nam (NXB Văn hoá Thông tin):

Nam mô A Di Đà Phật (3 lần).

Con lạy chín phương trời, mười phương Phật, chư Phật mười phương. Con kính lạy Hoàng thiên hậu thổ, chư vị tôn thần.

Con kính lạy ngài bản cảnh thành hoàng, ngài bản xứ thổ địa, ngài bản gia táo quân cùng chư vị tôn thần.

Con kính lạy cao tằng tổ khảo, cao tằng tổ tỷ, thúc bá, đệ huynh, cô di, tỷ muội họ nội họ ngoại.

Tín chủ chúng con là…………….. , ngụ tại……………………………..

Hôm nay là ngày……………. gặp tiết Hàn thực, tín chủ chúng con cảm nghĩ thâm ân trời đất, chư vị tôn thần, nhớ đức cù lao tiên tổ, thành tâm sắm lễ, quả cau lá trầu, hương hoa trà quả, đốt nén tâm hương, dâng lên trước án.

Chúng con kính mời ngài bản cảnh thành hoàng chư vị đại vương, ngài bản xứ thần linh thổ địa, ngài bản gia táo quân, ngũ phương, long mạch, tài thần giáng lâm trước án chứng giám lòng thành thụ hưởng lễ vật.

Chúng con kính mời các cụ tổ khảo, tổ tỷ, chư vị hương linh gia tiên nội ngoại họ… (họ của gia chủ) cúi xin thương xót cho con cháu giáng về chứng giám tâm thành thụ hưởng lễ vật.

Tín chủ con lại kính mời các vị vong linh các vị tiền chủ, hậu chủ ngụ trong nhà này, đất này đồng lâm án tiền, đồng lai âm hưởng, phù hộ cho toàn gia chúng con luôn luôn mạnh khỏe, mọi sự bình an, vạn sự tốt lành, gia đình hòa thuận, trên bảo dưới nghe.

Nam mô A Di Đà Phật (3 lần).