Hợp tác xã điện tử: Giải pháp đột phá thúc đẩy kinh tế tập thể trong kỷ nguyên số

Nghị quyết 57 và thực trạng chuyển đổi số của HTX

Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị được đánh giá là mang tính chiến lược, tạo ra động lực và xung lực mới cho sự phát triển của hệ thống Hợp tác xã (HTX). Bản thân các HTX cũng xác định chuyển đổi số là yêu cầu khách quan để nâng cao năng lực cạnh tranh.

Thực tế, khu vực kinh tế tập thể đã có những bước chuyển mình. Tính đến ngày 30/6, cả nước có gần 35.000 HTX đang hoạt động, thu hút 1,65 triệu lao động. Tỷ lệ ứng dụng công nghệ cao trong các HTX đạt 60 - 65%, giúp giảm chi phí sản xuất 15 - 20% và tăng lợi nhuận 15 - 28%.

Tuy nhiên, con đường chuyển đổi số của các HTX vẫn còn đầy rào cản. Một khảo sát cuối năm 2024 của Liên minh HTX Việt Nam đã chỉ ra 5 nhóm thách thức lớn:

• Tài chính: 68,2% HTX gặp khó khăn do chi phí đầu tư cao và khó tiếp cận vốn.
• Hạ tầng công nghệ: 63,6% HTX chưa có hạ tầng cần thiết.
• Chiến lược: Khoảng 50% thiếu một chiến lược chuyển đổi số bài bản.
• Tiếp cận chính sách: Chỉ khoảng 47,5% có khả năng tiếp cận các chính sách hỗ trợ.
• Nhân lực và công cụ: Mức độ sẵn sàng về nhân lực ở mức trung bình thấp do độ tuổi lao động cao. Đáng chú ý, 86,5% HTX đang sử dụng phần mềm không phù hợp.

Kết quả là, có tới 79,5% HTX mong muốn được hỗ trợ kinh phí đầu tư hạ tầng và 75% cần đào tạo kỹ năng công nghệ.

HTX điện tử: Mô hình trung gian cho tương lai

Để giải quyết các "điểm nghẽn" trên, Đề án "Thí điểm mô hình HTX điện tử chuyển đổi số" đã được Viện Khoa học Giáo dục và Môi trường nghiên cứu và xây dựng trong 3 năm qua.

HTX điện tử được định nghĩa không chỉ là việc ứng dụng công cụ trực tuyến, mà là một sự chuyển đổi toàn diện sang mô hình quản trị số. Đây được xem là mô hình trung gian, nơi các HTX có thể dùng chung một nền tảng công nghệ. Mô hình này sẽ hỗ trợ các HTX nhỏ lẻ, thiếu nền tảng công nghệ và nhân lực, đồng thời tập hợp lực lượng hộ kinh doanh cá thể.

Cụ thể, HTX điện tử sẽ đứng tên pháp lý, đại diện và hỗ trợ cho các hộ kinh doanh cá thể. Các thành viên sẽ tương tác qua một siêu ứng dụng (Super App), qua đó kết nối với các tổ chức tài chính, ngân hàng để được cấp và chấm điểm tín dụng. Mô hình đã nhận được sự cam kết đồng hành từ các công ty công nghệ và ngân hàng.

Các chuyên gia tại Tọa đàm thống nhất rằng, việc sớm triển khai đề án sẽ mang lại lợi ích chiến lược quốc gia, giúp: Minh bạch hóa dòng tiền, tăng thu ngân sách và mở rộng GDP chính thức; chuyển đổi "mềm" hàng triệu hộ kinh doanh thành doanh nghiệp, hình thành đội ngũ doanh nhân mới; nâng cao năng lực cạnh tranh của HTX và thành viên thông qua kết nối thị trường, tiếp cận tài chính và đào tạo.

Kiến nghị và lộ trình triển khai

Dù được đánh giá cao, các chuyên gia cho rằng cần có những bước đi thận trọng để bảo đảm tính khả thi.

Ông Tạ Đình Thi - Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường, đề xuất áp dụng cơ chế "Sandbox" (thử nghiệm có kiểm soát) được quy định trong Luật Khoa học và Công nghệ. Theo đó, đề án nên được thí điểm tại một địa phương hoặc một mô hình cụ thể để vừa làm vừa đánh giá hiệu quả trước khi nhân rộng.

Chia sẻ dưới góc độ chuyên gia kinh tế, Ts. Nguyễn Minh Phong cho rằng, để thành lập HTX điện tử mới, cần phải có quy định để hợp thức hóa. Theo đó, cần hỗ trợ 3 vấn đề: Hỗ trợ đào tạo thành viên số, gồm gia tăng “Bình dân học vụ số” lên, hướng tới HTX tiềm năng thành HTX điện tử, bao gồm thiết bị, bảo mật thông tin, thanh toán điện tử; thiết kế phần mềm phù hợp; tăng kỹ năng về quản trị dữ liệu cho thành viên tương lai, cả tư duy quản trị…

Một lộ trình cụ thể cho đề án đã được vạch ra: Quý III - IV/2025: Hoàn thiện thiết kế mô hình mẫu. Năm 2026: Vận hành thí điểm tại Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh và 9 tỉnh thành khác. Năm 2027: Tổng kết và đề xuất mở rộng trên toàn quốc nếu mô hình chứng minh được hiệu quả.

Thông điệp của Tọa đàm nhấn mạnh, HTX điện tử không chỉ là giải pháp công nghệ, mà là một bước đi chiến lược để tái tổ chức lực lượng sản xuất, tạo nền tảng cho sự phát triển bền vững của kinh tế tập thể trong kỷ nguyên số.