Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Độc đáo cách dựng nhà ở của đồng bào La Chí

PV - 15:09, 27/05/2019

Người La Chí là một trong những dân tộc đầu tiên ở Hoàng Su Phì (Hà Giang) biết canh tác lúa nước trên các thửa ruộng bậc thang. Đặc biệt, người La Chí thường sống quần cư trên những sườn núi, gần chân ruộng của gia đình nên họ có tư duy khá độc đáo trong việc xây dựng nhà ở để thích nghi với địa bàn sinh sống có độ dốc lớn.

Ngôi nhà truyền thống của người La Chí. Ngôi nhà truyền thống của đồng bào La Chí.

Người La Chí là một trong những dân tộc đầu tiên ở Hoàng Su Phì (Hà Giang) biết canh tác lúa nước trên các thửa ruộng bậc thang. Đặc biệt, người La Chí thường sống quần cư trên những sườn núi, gần chân ruộng của gia đình nên họ có tư duy khá độc đáo trong việc xây dựng nhà ở để thích nghi với địa bàn sinh sống có độ dốc lớn.

Từ xa xưa, tại Hà Giang, người La Chí đã lập làng, lập xóm ở 2 xã Bản Phùng và Bản Díu của huyện Hoàng Su Phì. Để thuận tiện cho việc canh tác, đồng bào dựng nhà ở gần mảnh ruộng của gia đình.

Với địa thế, địa hình đó, nhằm thuận lợi cho sản xuất, sinh hoạt, bà con chọn lối kiến trúc nhà ở cũng rất đặc trưng, kết hợp giữa nhà sàn và nhà đất trình tường. Phần nhà sàn là nơi để ở. Phần nhà đất được bố trí ở đầu hồi nhà sàn, là nơi nấu nướng, để đồ đạc. Nhà sàn và nhà đất có thể chung một mái hoặc mái nhà đất thấp hơn mái nhà sàn một chút. Theo anh Vương Xuân Khiên, kiểu kiến trúc này còn xuất phát từ điều kiện khí hậu ở Hoàng Su Phì.

Nhà của đồng bào chỉ có 1 cầu thang đặt trong nhà đất dẫn lên đầu hồi nhà sàn. Cửa phía trước nhà sàn là cửa chính của ngôi nhà, còn cửa ở đầu hồi là cửa phụ. Anh Vương Xuân Khiên cho biết: “Do dựng nhà ở giữa ruộng, 4 bề là nước, độ ẩm cao nên các ngôi nhà đều có cửa chính quay về hướng Tây, hướng có thể đón được nhiều ánh sáng nhất”.

Người La Chí rất chú ý đến việc gia cố nền nhà. Dù sườn núi có độ dốc thế nào, người dân cũng san đất thật bằng phẳng để làm nền nhà. Hệ thống thoát nước được bố trí xung quanh nhà để nước mưa tràn xuống không thấm vào nền nhà. Vì thế, những ngôi nhà nửa nhà sàn, nửa nhà đất mới tồn tại và bền vững ở Hoàng Su Phì hàng chục năm.

Quan trọng nhất khi dựng nhà, là chọn gỗ làm cột. Đồng bào La Chí chọn những cây gỗ tốt, ngâm nước khoảng 2 năm trước khi dựng nhà để cột nhà được bền chắc. Sau khi chuẩn bị đầy đủ nguyên vật liệu, người La Chí mới chọn đất làm nhà. Đó thường là mảnh đất ở gần ruộng, gần nguồn nước. Người La Chí chôn 4 cái cọc ở 4 góc của nền nhà tương lai. Cạnh 4 cái cọc, chủ nhà đào 4 cái lỗ nhỏ, trong lỗ đặt 2 hay 4 hạt thóc rồi úp bát lên, khấn thổ công phù hộ.

Họ quan niệm, nếu sáng hôm sau, các hạt thóc còn nguyên tức là mảnh đất lành, còn nếu bị con gì ăn mất hoặc thay đổi vị trí tức là thổ công không phù hộ. Ông Trần Chí Nhân, dân tộc La Chí ở Hoàng Su Phì giải thích: “Làm như thế để xác định hướng nhà, bởi Hoàng Su Phì là khu vực tương đối dễ sạt lở nên yếu tố an toàn trong quá trình chọn hướng, chọn đất làm nhà rất quan trọng”.

Bà con thường làm nhà vào mùa hè khi tiết trời nắng ráo. Tuy nhiên, họ tránh làm nhà vào tháng 7 âm lịch. Bởi tháng 7 là Tết Ku cù tê-Tết lớn nhất của người La Chí. Thời gian này người ta nghỉ ngơi để cúng tổ tiên.

Sau khi san nền, cột kèo được đục đẽo xong, chủ nhà sẽ chọn ngày tốt để dựng cột. Trong ngày dựng nhà mà chưa kịp lợp mái, thì đêm hôm đó phải có người già ra ngủ ở nhà mới. Người La Chí sẽ đốt lửa và trải chiếu ngủ ngay dưới nền nhà. Đống lửa phải cháy cả đêm, không được tắt, để tránh tà ma làm vấy bẩn ngôi nhà. Người La Chí nghĩ khi nhà mới dựng lên, tổ tiên chưa vào ở nhà đó nên họ muốn giữ gìn sự thiêng liêng cho ngôi nhà.

Nhà dựng xong xuôi, chủ nhà sẽ mời thầy cúng làm lễ cầu thổ công phù hộ, di dời bàn thờ từ nhà bố mẹ đẻ về nhà mới. Trong ngôi nhà của đồng bào La Chí, cả phần nhà sàn và nhà đất đều có bếp lửa, nhưng mỗi bếp lại có công dụng riêng. Bởi đồng bào quan niệm rằng, nhà sàn không chỉ là nơi sinh hoạt, ăn ở của gia đình, mà đó còn là không gian thiêng, gắn với bếp chính. Bếp lửa trên nhà sàn phải đỏ hồng trong suốt 12 ngày liên tục, có như vậy mới may mắn. Lửa thắp trên nhà mới phải được lấy từ nhà bố mẹ đẻ như một sự chia sẻ, kế thừa.

Phong tục làm nhà ở được người La Chí gìn giữ từ thế hệ này sang thế hệ khác với một sắc màu đặc sắc trên tấm thảm văn hóa của dân tộc.

HỒNG PHÚC

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Tin nổi bật trang chủ
Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Không chỉ chuyển tải chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, Báo Dân tộc và Phát triển còn cập nhật những thông tin về các vấn đề liên quan đến phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, bảo vệ môi trường…. Với nội dung đa dạng, phong phú, Báo Dân tộc và Phát triển đã trở thành người bạn đồng hành của đội ngũ già làng, trưởng bản, Người có uy tín, chức sắc, chức việc nắm bắt thông tin kịp thời, hiệu quả và chính xác để phát huy tốt vai trò là “cánh tay nối dài” ở cơ sở trong tuyên truyền chính sách dân tộc, tôn giáo.
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Sắc màu 54 - An Yên - 18:01, 20/06/2025
Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Gương sáng - Nguyễn Văn Chiến - 18:00, 20/06/2025
Ông Ksor Ní (tên thường gọi là Ama H’Nhan) là một trong những trí thức đầu tiên người Gia Rai đi theo cách mạng. Ông từng đảm nhiệm nhiều trọng trách, trong đó có cương vị Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên của tỉnh Gia Lai sau ngày đất nước thống nhất. Ông cũng là thân sinh của ông Ksor Phước, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc; Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội.
Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Tin tức - Thuỳ Như - 17:58, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại Trung tâm Hội nghị tỉnh Cao Bằng, Tỉnh uỷ Cao Bằng đã tổ chức Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025); trao Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp báo chí Việt Nam” của Hội Nhà báo Việt Nam; tặng Bằng khen cho các tập thể, cá nhân có nhiều thành tích trong công tác thông tin, tuyên truyền trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Tin tức - Thiên An - 17:35, 20/06/2025
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình có địa chỉ tại Lô Đ7, KCN Khánh Phú, xã Khánh Phú, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình - SĐT: 02293 762 825
Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Tin tức - Tào Đạt - 16:49, 20/06/2025
Ngày 20/6, Thành ủy, HĐND, UBND TP. Cần Thơ tổ chức họp mặt Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025); tổng kết Giải Báo chí Phan Ngọc Hiển TP. Cần Thơ lần thứ 19 (2024 - 2025) và Tôn vinh các nhà báo tiêu biểu.
Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Trong danh mục 23 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận, tỉnh Điện Biên có 1 di sản thuộc loại hình Tập quán xã hội và tín ngưỡng là Lễ hội Pang Phoóng (Tạ ơn) của cộng đồng dân tộc Kháng, xã Rạng Đông, huyện Tuần Giáo.
Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Chính sách Dân tộc - Duy Chí - 16:26, 20/06/2025
Các gia đình là những điển hình về sự năng động trong lao động sản xuất, xây dựng gia đình hạnh phúc, kinh tế ổn định, lại tích cực tham gia các phòng trào văn hóa xã hội, bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, bảo đảm an ninh chính trị địa phương; cũng như nhiều gia đình có con em là học sinh, sinh viên xuất sắc; tham gia bộ máy chính quyền địa phương, có người trở thành lãnh đạo tổ chức chính trị…
Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Xã hội - Mỹ Dung - 16:11, 20/06/2025
Giữa núi rừng trùng điệp của Ba Chẽ, Bình Liêu,Tiên Yên... nơi những con dốc nối tiếp nhau như chẳng có điểm dừng vẫn có những bước chân đều đặn, bền bỉ của những “phóng viên vùng cao”. Không chỉ đưa tin, họ là những người kể chuyện bản làng bằng cả trái tim nhiệt huyết.
Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Phóng sự - Quỳnh Trâm - 16:01, 20/06/2025
Chúng tôi đã có những tháng năm rong ruổi tác nghiệp nơi bản làng heo hút giữa đại ngàn miền Tây xứ Thanh. Ở những nơi xa ngái ấy, chúng tôi tìm thấy bản chất thật nhất của nghề báo: Ghi lại những nhịp sống bằng tất cả sự chân thành và rung cảm của một người chứng kiến.
Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Trang địa phương - Ngọc Chí - 15:38, 20/06/2025
Tỉnh ủy Kon Tum vừa ban hành Nghị quyết số 30-NQ/TU về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, cán bộ nữ và cán bộ là người DTTS ở tỉnh Kon Tum giai đoạn 2025 - 2030 và tầm nhìn đến 2045.
Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Thời sự - Hoàng Quý - 15:27, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại buổi họp báo do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức, Thứ trưởng Võ Văn Hưng đã công bố những kết quả quan trọng trong quá trình triển khai hai Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) giai đoạn 2021–2025: Chương trình xây dựng nông thôn mới và Chương trình giảm nghèo bền vững.