Bảo tồn văn hóa truyền thống các dân tộc: Ghi nhận từ Điện Biên

Riêng từ đầu năm 2018 đến nay, tỉnh Điện Biên vinh dự được đón nhận liên tiếp 2 chứng nhận di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia đối với Tết Té nước (Bun Huột Nặm) của đồng bào dân tộc Lào tại bản Na Sang 1, xã Núa Ngam, huyện Điện Biên và Nghệ thuật tạo hoa văn trên trang phục truyền thống của người Mông tại xã Sa Lông, huyện Mường Chà.

Vừa qua, cộng đồng dân tộc Lào tại bản Na Sang 1, xã Núa Ngam, huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên rất hân hoan, vui mừng khi được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch trao chứng nhận, công nhận Tết Té nước (Bun Huột Nặm) là di sản văn hoá phi vật thể cấp quốc gia. Đây là niềm vui mà cấp ủy, chính quyền địa phương và đồng bào dân tộc Lào nơi đây chờ đợi trong nhiều năm qua. Khi những nỗ lực, cố gắng trong bảo tồn nét văn hóa riêng của dân tộc trong xu thế hội nhập đã được đền đáp. Có lẽ cũng bởi vậy mà Tết Té nước (Bun Huột Nặm) năm nay được người dân trong bản Na Sang 1 tổ chức trang trọng hơn, đông vui hơn, mọi người vui hội té nước cho nhau nhiều hơn với mong muốn tiếp tục cầu cho một năm mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt, con người khỏe mạnh. Sâu xa hơn là để giáo dục cho con cháu, các thế hệ trẻ dân tộc Lào luôn có ý thức, trách nhiệm với lịch sử, với văn hóa của dân tộc mình.

Nghi thức Lễ trong Tết Té nước dân tộc Lào Điện Biên.

Bà Lường Sao May, chủ tế chính của phần lễ Tết Té nước (Bun Huột Nặm) cho biết: Nhân dân bản Na Sang rất tự hào vì được công nhận di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Ngày hội trọng đại, cả bản rất phấn khởi, hào hứng ra ngoài sân chơi, văn nghệ hết mình. Bây giờ và mai sau, chúng tôi sẽ cố gắng phát huy hơn nữa văn hóa truyền thống của dân tộc, truyền đạt lại cho con cháu thế hệ trẻ mai sau.

Phát huy hơn nữa văn hóa truyền thống của dân tộc, truyền đạt lại cho con cháu, thế hệ trẻ mai sau giờ đây không chỉ còn là riêng tâm nguyện của các bậc cao niên, các nghệ nhân mà còn là trách nhiệm của cả cộng đồng trong việc gìn giữ, bảo tồn và phát huy tinh hoa văn hóa của các dân tộc.

Bà Phạm Minh Châu, Trưởng phòng Văn hóa huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên cho biết: Một trong những vấn đề đặc biệt quan trọng trong thời gian tới đó chính là duy trì các giá trị văn hóa phi vật thể đã được công nhận trước sự phát triển và hội nhập của văn hóa hiện đại. Cùng với đó là gắn liền với việc quảng bá, phát triển du lịch nâng cao đời sống của người dân hòa chung với sự phát triển của đất nước. Để làm được việc này, cần phải có rất nhiều sự cố gắng, nỗ lực của các cấp ủy đảng, chính quyền địa phương và hơn hết là ý thức tự vào cuộc, chung tay của người dân, trong việc khơi dậy tinh thần bảo tồn, đẩy mạnh phong trào toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư.

Ðến nay, tỉnh Điện Biên đã kiểm kê được 18 dân tộc, trong đó các dân tộc có di sản tiêu biểu cần được bảo tồn sớm và tiếp tục đề nghị công nhận di sản văn hóa phi vật thể quốc gia gồm: lễ cúng tổ tiên, Tết hoa (Mền loóng phạt ái) của dân tộc Cống; lễ cúng bản, mừng cơm mới của các dân tộc Hà Nhì, Xinh Mun, Si La; Pang Phoóng-lễ cúng dòng họ của dân tộc Kháng. Đồng thời cũng đã hoàn thành công tác phối hợp với Viện Âm nhạc triển khai xây dựng, lập hồ sơ Nghệ thuật xòe Thái tỉnh Ðiện Biên trình UNESCO đề nghị công nhận là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Những điều này có thể thấy, công tác bảo tồn các loại hình di sản văn hóa phi vật thể dân tộc thiểu số đang được tỉnh Điện Biên đặc biệt chú trọng thực hiện. Tuy nhiên theo chính quyền một số địa phương cho biết công tác bảo tồn di sản văn hóa phi vật thể hiện đang vấp phải không ít khó khăn.

Nghi thức lễ Thành Bản Phủ - Điện Biên.

Ông Chang A Lử, Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân huyện Mường Chà chia sẻ: Khó khăn lớn nhất là hiện nay các nghệ nhân đã cao tuổi, điều kiện sức khỏe không đảm bảo; nguồn kinh phí hỗ trợ đầu tư cho gìn giữ, bảo tồn, phát huy các giá trị đó cũng đang còn hạn hẹp. Để khắc phục được tình trạng này chúng tôi xác định trong thời gian tới sẽ tiếp tục đề nghị tỉnh hỗ trợ triển khai thực hiện một số hoạt động để phát triển cơ sở hạ tầng và có chính sách hỗ trợ để khuyến khích những nghệ nhân tham gia cùng với cấp ủy chính quyền giữ gìn bảo tồn, phát triển các giá trị di sản.

Để giải quyết những khó khăn nêu trên, Ủy ban nhân dân tỉnh Điện Biên cũng đã ban hành Quyết định số 1430 phê duyệt Ðề án tiếp tục bảo tồn và phát triển văn hóa các dân tộc tỉnh Ðiện Biên gắn với phát triển kinh tế-xã hội giai đoạn 2016-2020, định hướng đến năm 2025.

Ông Đào Ngọc Lượng, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Điện Biên, cho biết: Nhiều đồng bào hiện nay không còn giữ được các bản sắc dân tộc. Mỗi một lần nghiên cứu về một di sản văn hóa thì đòi hỏi phải mất rất nhiều thời gian và tìm kiếm nhiều tư liệu để hình thành được cái gốc cũng như phát triển qua từng thời kỳ của từng dân tộc. Hiện nay chúng tôi đang tiếp tục nghiên cứu, cố gắng đến năm 2020 phải điều tra cơ bản và hình thành được toàn bộ bộ lịch sử về nguồn gốc của 19 dân tộc trên địa bàn tỉnh Điện Biên.

So với những tiềm năng đang sở hữu thì số di sản mà Ðiện Biên được công nhận di sản văn hóa phi vật thể quốc gia còn khá khiêm tốn. Song đây có thể coi là những ghi nhận bước đầu cho sự cố gắng, nỗ lực của những người làm văn hóa và cho cả cộng đồng các dân tộc Điện Biên trong việc bảo tồn, giữ gìn và phát huy tinh hoa văn hóa của dân tộc, xây dựng diện mạo phong phú về đời sống văn hóa của một tỉnh đặc thù miền núi Tây Bắc.

VŨ LỢI