Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Bảo tồn di sản văn hóa, phải thực sự yêu!

PV - 08:44, 12/03/2018

Đây là lời khẳng định của Nhạc sĩ, nhà nghiên cứu Đặng Hoành Loan trước tình trạng nhiều di sản văn hóa bị ‘bỏ quên’ hoặc khai thác quá mức sau khi được vinh danh.

Đây là lời khẳng định của Nhạc sĩ, nhà nghiên cứu Đặng Hoành Loan trước tình trạng nhiều di sản văn hóa bị ‘bỏ quên’ hoặc khai thác quá mức sau khi được vinh danh.

Nhạc sĩ, nhà nghiên cứu Đặng Hoành Loan. Ảnh: VGP/Thu Lê Nhạc sĩ, nhà nghiên cứu Đặng Hoành Loan. Ảnh: VGP/Thu Lê
Năm 2017, đánh dấu một mốc son của di sản Việt Nam khi cùng lúc Nghệ thuật Bài chòi Trung Bộ và Hát xoan Phú Thọ trở thành di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Đặc biệt là đối với Hát xoan khi được UNESCO đưa từ danh sách di sản cần bảo vệ khẩn cấp, vậy theo ông thành công này là do đâu?Nhạc sĩ Đặng Hoành Loan: Thành công của Hát Xoan khi chuyển từ tình trạng “cần được bảo vệ khẩn cấp” trở thành Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại là do có sự vào cuộc tích cực của UBND tỉnh Phú Thọ, Sở VH&TT tỉnh Phú Thọ và sự đồng thuận của nhân dân. Trong đó phải kể đến 4 phường Xoan: An Thái, Phù Đức, Kim Đới và Thét.
Hát xoan Phú Thọ Hát xoan Phú Thọ

Tôi đánh giá cao những hành động quyết liệt, kịp thời của UBND tỉnh Phú Thọ đối với sự tồn tại, phát triển và đi vào đời sống như hiện nay của Hát Xoan. Có được hành động đó, phải nói rằng họ thực sự yêu mến, tôn trọng di sản hay nói cách khác họ có nhận thức văn hóa rất tốt, rất sâu sắc về giá trị văn hóa cổ truyền trong đời sống hiện đại, chuyện này không phải nơi nào, cán bộ lãnh đạo nào cũng có. Hiếm hoi lắm!

Về phía người dân, phải khẳng định rằng họ luôn ủng hộ việc bảo tồn di sản. Nên khi được các cơ quan công quyền vận động, họ tham gia rất sôi nổi và hiệu quả.

Đối với Nghệ thuật Bài Chòi, khi mới nghe tin là sẽ được vinh danh thôi, nhân dân Trung Bộ vui mừng vô cùng, một ngày tôi nhận được 5-7 cuộc điện thoại từ các tỉnh Bình Định, Đà Nẵng, Khánh Hòa, Ninh Thuận, Bình Thuận để chia sẻ niềm vui đó, đủ thấy họ yêu quý và sốt sắng với di sản như thế nào.

Việc được thế giới công nhận cũng mang nhiều ý nghĩa tích cực với các địa phương này, làm cho họ thêm yêu di sản. Hiện nay, tại 2 tỉnh Ninh Thuận, Bình Thuận hằng tháng đều tổ chức sinh hoạt văn hóa Bài Chòi với sự tham gia của đông đảo quần chúng nhân dân.

Tỉnh Khánh Hòa cũng tổ chức từ 1-2 đêm mỗi tuần chơi Bài Chòi gắn với phát triển du lịch. Nghệ thuật Bài Chòi Khánh Hòa đã dựng được những vở Bài Chòi, trình diễn trong không gian riêng có và đậm bản sắc. Đồng thời nhanh chóng triển khai nhiều công việc để bảo tồn và phát huy loại hình nghệ thuật này. Có thể thấy các đồng chí lãnh đạo các tỉnh, các đồng chí quản lý văn hóa của những địa phương này rất sốt sắng với di sản, khác với một số cái nhìn, quan niệm của một bộ phận cán bộ lãnh đạo văn hóa hiện nay.

Bên cạnh những di sản được vinh danh ở cấp thế giới, hằng năm chúng ta có thêm nhiều di sản ghi danh vào danh sách di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia. Tuy nhiên thực tế cho thấy vẫn còn tình trạng các di sản bị “bỏ rơi” hoặc "khai thác" bừa bãi sau khi được vinh danh, quan điểm của ông về vấn đề này như thế nào?Nhạc sĩ Đặng Hoành Loan: Hiện nay đang “loạn” về tín ngưỡng và chúng ta chưa có được cách thức để kiềm chế cái hỗn loạn này. Đó cũng là hậu quả của việc đóng cửa quá chặt, đến khi mở ra thì không kịp che chắn, không có cơ chế kịp thời để quản lý tín ngưỡng, làm cho nhiều di tích bị khai thác sai, hiểu sai, đặt nặng mục đích thu lời trên di sản.

Thuở xưa, các hình thức nghệ thuật tồn tại được là do quản lý của Nhà nước và các địa phương. Nhà nước giao hẳn Bộ Lễ để quản lý tục nhạc và nhã nhạc, trong đó, tục nhạc là những hoạt động âm nhạc ngoài dân gian, nhã nhạc là những sinh hoạt âm nhạc cung đình. Tất cả những hoạt động sinh hoạt văn hóa làng xã, triều đình đều biết hết, họ quy định những đình nào, đền thờ nào thì thờ ai, được bao nhiên tiền để thờ, bao nhiều người được quét tước… rất chi tiết chứ không mập mờ như bây giờ.

Lễ hội xưa cũng được phân chia rõ, có lễ hội xã, lễ hội hàng tổng và hàng tỉnh. Thường lễ hội hàng tổng 30 năm mới có một lần, chứ không phải năm nào cũng làm như hiện nay.

Nếu muốn “dẹp loạn” văn hóa thì phải trang bị kiến thức, tập huấn cho cả những người quản lý văn hóa và quần chúng nhân dân, trả tín ngưỡng về đúng giá trị văn hóa của nó. Hiện, không thiếu các giáo sư, những nhà nghiên cứu giỏi để làm những việc đó, nhưng cần có cơ chế tập hợp nhân tài từ phía các cơ quan chức năng.

Với Ca trù, ngay từ năm 2009, di sản này cũng được UNESCO xếp vào danh sách "cần bảo vệ khẩn cấp" như trường hợp Hát Xoan.  Nhưng cho đến thời điểm này, tại sao chúng ta vẫn chưa có một Đề án bảo tồn cấp quốc gia cho Ca trù?Nhạc sĩ Đặng Hoành Loan: Như đã nói, cái được hay không được không phải do người dân mà xuất phát từ những người làm quản lý văn hóa chưa quý trọng, chưa yêu, nên ca trù mới khốn khó như vậy.

Khác với Hát Xoan hay Nghệ thuật Bài Chòi, Ca trù nằm rải ở 15 tỉnh, thành phố, thì ông nọ nhìn ông kia, dẫn đến tình trạng “cha chung không ai khóc”. Thế giới công nhận cho 15 tỉnh, thành phố có di sản, vì vậy từng địa phương sẽ không đủ thẩm quyền để làm Đề án cấp quốc gia mà trách nhiệm thuộc về Bộ VHTT&DL. Để làm đề án này, Bộ có thể giao cho một đơn vị nào đó làm đầu mối. Nhưng theo tôi nhận thấy, việc này hiện vẫn còn bỏ ngỏ.

Rất may, trong 8 năm từ năm 2009, khi chỉ còn 22 nghệ nhân biết đàn hát ca trù, bây giờ chúng ta đã có 500 người chơi thành thạo, chứng tỏ dù cơ quan quản lý chưa quyết liệt nhưng những người yêu văn hóa truyền thống vẫn hành động sốt sắng.

Thực tế, theo đánh giá của tôi, Ca trù hiện đã thoát khỏi tình trạng “cần bảo vệ khẩn cấp”, điều cần làm hiện tại là hoàn thiện bản báo cáo gửi tới UNESCO, tường trình với cơ quan này rằng Việt Nam đã thành công trong việc cứu Ca trù thoát khỏi bờ vực biến mất và có quyền tuyên bố với thế giới rằng Ca trù hiện đã trở thành hiện tượng văn hóa có giá trị và đang hoạt động trong đời sống hiện tại, như vậy họ công nhận ngay.

Ông đánh giá như thế nào về vai trò, năng lực của thế hệ nghệ nhân trẻ tuổi và hiệu quả của những cách thức mới để bảo tồn âm nhạc truyền thống?Nhạc sĩ Đặng Hoành Loan: Lớp nghệ nhân trẻ có vai trò rất quan trọng, bởi lẽ tre già mà măng không mọc thì không thể duy trì nghệ thuật truyền thống được. Như với Hát Xoan, tỉnh Phú Thọ chia ra lớp nghệ nhân kế cận ở độ tuổi 40-50 đã nắm chắc nghề nghiệp, làm thầy đào tạo cho thế hệ trẻ hơn. Hà Nội cũng đã bắt đầu có những hướng đi để động viên các nghệ nhân trẻ tham gia sinh hoạt tại các câu lạc bộ.

Lớp nghệ sĩ trẻ bây giờ rất tài năng, hát hay, đàn giỏi và tổ chức giỏi. Ngày xưa các đào nương chỉ biết đến quán hát để biểu diễn, những việc khác chủ quán hát lo. Còn ngày nay, lớp trẻ rất giỏi và năng động, tôi có niềm tin các bạn ấy không những kế thừa mà còn phát huy tốt văn hóa truyền thống.

Bên cạnh đó, hiện nay có nhiều phương pháp tốt để bảo tồn văn hóa nói chung và âm nhạc truyền thống nói riêng. Việc kết hợp Ca trù với nhiều loại hình âm nhạc hiện đại là một ví dụ.

Tôi rất đồng ý với ý kiến cho rằng, âm nhạc hiện đại rất gần gũi với âm nhạc dân gian, nên xếp 2 loại hình này lại với nhau là rất tốt. Vấn đề là làm thế nào để sắp xếp hợp lý;  lựa chọn loại hình âm nhạc truyền thống nào, làn điệu, bài hát nào, đặt vào vị trí, thời điểm nào thì phù hợp.

Như trong dự án âm nhạc “Đường xa vạn dặm” của Quốc Trung, sự kết hợp giữa nhạc hiện đại và những bài hát dân ca nguyên vẹn đã đem lại nhiều trải nghiệm mới mẻ cho khán giả. Cũng như vở Piano-Tuồng “Lửa” của Phó An My và Đặng Tuệ Nguyên kết hợp giữa piano và tuồng, sắp xếp một cách khôn khéo khiến cho âm nhạc dân gian đến gần với đông đảo khán giả hơn.

Việc tỉnh Phú Thọ số hóa Hát Xoan, đưa âm nhạc dân gian vào cơ sở dữ liệu cũng là hành động rất tốt, bởi di sản văn hóa phi vật thể tồn tại qua trí nhớ, truyền khẩu… nên không bảo tồn sẽ dần mất mát, mai một. Đây là một trong những phương pháp thiết thực để bảo tồn, phát huy giá trị di sản trong thời đại công nghệ, cần được nhân rộng.

Xin cảm ơn nhạc sĩ!

THEO CHÍNH PHỦ

 

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Kết nối hoạt động văn hóa vùng biên giới Việt - Lào

Kết nối hoạt động văn hóa vùng biên giới Việt - Lào

Trong những năm qua, hoạt động giao lưu văn hóa giữa Việt Nam - Lào trở nên sâu sắc vì truyền thống hữu nghị, quan hệ lâu đời giữa hai nước, 2 dân tộc. Nhiều địa phương đã làm tốt công tác kết nghĩa, giao lưu văn hóa. Đơn cử như các tỉnh miền Trung Việt Nam và Nam Lào được xem như mô hình nổi trội trong hoạt động giao lưu văn hóa đối ngoại, kết nghĩa giữa các tỉnh trong cả nước.
Tin nổi bật trang chủ
Các huyện miền núi Nghệ An thiệt hại nặng nề do mưa lũ

Các huyện miền núi Nghệ An thiệt hại nặng nề do mưa lũ

Hơn 1.600 nhà bị ngập, 139 người phải sơ tán, 706 người bị cô lập, 830 nhà bị cô lập… chưa kể hàng ngàn ha hoa màu và cây trồng bị đổ rạp, hư hại… là những con số sơ bộ về đợt mưa lũ trên địa bàn tỉnh Nghệ An những ngày vừa qua. Nhưng, có hay không sự xả lũ đồng loạt của nhiều nhà máy thủy điện đã cộng hưởng cùng với lượng mưa lớn để làm nên những thiệt hại nặng nề này?
Nghề gõ sầu riêng ở Tây Nguyên

Nghề gõ sầu riêng ở Tây Nguyên

Phóng sự - Lê Hường - 22:42, 28/09/2023
Người thợ leo trèo vắt vẻo trên những cây sầu riêng sai trĩu quả, một tay đỡ quả, tay kia cầm con dao nhỏ gõ cán dao vào lớp da gai góc. Chỉ bằng những động tác đơn giản như vậy, người thợ gõ sầu có thể đoán được tuổi và chất lượng của quả sầu riêng. Mùa sầu riêng Đắk Lắk năm nay được mùa, được giá, thợ gõ sầu cũng có nguồn thu nhập khá.
“5 phút vàng” hồi sinh bệnh nhân vỡ tim, 2 lần chết lâm sàng

“5 phút vàng” hồi sinh bệnh nhân vỡ tim, 2 lần chết lâm sàng

Sức khỏe - PV - 22:36, 28/09/2023
Nữ bệnh nhân 62 tuổi đột ngột bị vỡ tim và 2 lần ngừng tuần hoàn vừa được các bác sĩ Vinmec cứu sống kỳ diệu. Chìa khóa thành công là quy trình báo động khẩn Code Blue chuẩn Mỹ, cùng sự tham gia của ekip phẫu thuật tim chuyên môn cao.
Ngân hàng TMCP Bắc Á chính thức phát hành hơn 3.000 tỷ đồng trái phiếu ra công chúng

Ngân hàng TMCP Bắc Á chính thức phát hành hơn 3.000 tỷ đồng trái phiếu ra công chúng

Kinh tế - PV - 22:35, 28/09/2023
Thấu hiểu nhu cầu đầu tư của Khách hàng, trên cơ sở củng cố lợi ích song phương, Ngân hàng TMCP Bắc Á (BAC A BANK) chính thức chào bán sản phẩm Trái phiếu phát hành ra công chúng 2022 Đợt 3,từ ngày 25/09/2023 đến 9h sáng ngày 16/10/2023, với tổng giá trị chào bán hơn 3.000 tỷ đồng.
Văn Lãng (Lạng Sơn): Nâng cao kiến thức pháp luật bảo vệ người tiêu dùng yếu thế năm 2023

Văn Lãng (Lạng Sơn): Nâng cao kiến thức pháp luật bảo vệ người tiêu dùng yếu thế năm 2023

Tin tức - Văn Hoa - 22:32, 28/09/2023
Ngày 25/9/2023, UBND huyện Văn Lãng phối hợp với Hội bảo vệ người tiêu dùng tỉnh Lạng Sơn tổ chức Hội nghị tuyên truyền, nâng cao kiến thức pháp luật bảo vệ người tiêu dùng yếu thế năm 2023 cho 40 đại biểu là người khuyết tật tại thị trấn Na Sầm.
Đồn Biên phòng Đảo Trần cứu hộ thành công 3 ngư dân bị đắm tàu

Đồn Biên phòng Đảo Trần cứu hộ thành công 3 ngư dân bị đắm tàu

Trang địa phương - Mỹ Dung - 22:27, 28/09/2023
Đồn biên phòng Đảo Trần (Bộ đội biên phòng tỉnh Quảng Ninh) vừa cứu nạn thành công 3 ngư dân bị đắm tàu trên biển.
Cây cầu thứ 8 bắc qua sông Hồng tại Yên Bái

Cây cầu thứ 8 bắc qua sông Hồng tại Yên Bái

Cầu Giới Phiên mang ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với tỉnh Yên Bái nói chung, Tp. Yên Bái nói riêng. Công trình hoàn thành, đưa vào sử dụng sẽ góp phần hoàn thiện đồng bộ cơ sở hạ tầng, hệ thống giao thông, bảo đảm kết nối hai bên bờ sông Hồng tạo thành trục kết nối từ đường cao tốc Nội Bài - Lào Cai với Quốc lộ 32C, Quốc lộ 70 với đường Âu Cơ và kết nối với trung tâm Tp. Yên Bái.
Mưa lớn tiếp diễn gây ngập nặng tại nhiều địa phương

Mưa lớn tiếp diễn gây ngập nặng tại nhiều địa phương

Tin tức - Trương Vui - 22:24, 28/09/2023
Do ảnh hưởng của áp thấp nhiệt đới, nhiều địa phương trên cả nước đã có mưa to đến rất to, gây lũ, ngập lụt, sạt lở đất, một số tuyến đường bị sạt lở nghiêm trọng, làm gián đoạn giao thông, ảnh hưởng đến sản xuất và đời sống nhân dân tại nhiều địa phương.
Ủy ban Dân tộc gặp mặt đoàn đại biểu Người có uy tín trong đồng bào DTTS tỉnh Sơn La

Ủy ban Dân tộc gặp mặt đoàn đại biểu Người có uy tín trong đồng bào DTTS tỉnh Sơn La

Tin tức - Hoàng Quý - 22:19, 28/09/2023
Ngày 28/9, tại Hà Nội, thừa ủy quyền của Lãnh đạo Ủy ban Dân tộc (UBDT), bà Phạm Thị Thúy Hà, Phó Vụ trưởng Vụ Dân tộc thiểu số đã chủ trì buổi gặp mặt đoàn đại biểu Người có uy tín trong đồng bào DTTS tỉnh Sơn La. Cùng tiếp đoàn còn có lãnh đạo một số vụ, đơn vị trực thuộc UBDT.
An Giang: Bắt đối tượng làm giả nhiều chứng chỉ ngoại ngữ

An Giang: Bắt đối tượng làm giả nhiều chứng chỉ ngoại ngữ

Pháp luật - Lê Vũ - Tiến Tầm - 20:44, 28/09/2023
Sáng 28/9, Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an Tp. Long Xuyên, tỉnh An Giang cho biết, đơn vị vừa ra Quyết định khởi tố bị can và Lệnh bắt tạm giam Bùi Ngô Minh Khôi (sinh năm 2000, trú huyện Chợ Mới, tỉnh An Giang) về hành vi “Làm giả tài liệu của cơ quan, tổ chức”.
Đắk Lắk: Gần 700 suất quà Trung thu tặng các cháu thiếu nhi khu vực biên giới

Đắk Lắk: Gần 700 suất quà Trung thu tặng các cháu thiếu nhi khu vực biên giới

Xã hội - Lê Hường - Ngọc Lân - 20:33, 28/09/2023
Trong hai ngày 27 và 28/9, các đơn vị trong Bộ đội Biên phòng tỉnh Đắk Lắk đã phối hợp tổ chức nhiều hoạt động Tết Trung thu vui tươi, rộn ràng, ấm áp, với mong muốn dành những gì tốt đẹp nhất cho các cháu thiếu niên, nhi đồng trên địa bàn 4 xã biên giới của tỉnh.
“Chạm vào yêu thương” - Lan tỏa giá trị của hạnh phúc gia đình

“Chạm vào yêu thương” - Lan tỏa giá trị của hạnh phúc gia đình

Xã hội - Văn Hoa - Hải Đăng - 20:21, 28/09/2023
Ngày 28/9, Trung ương Hội Liên hiệp Thanh niên (LHTN) Việt Nam phối hợp với Công ty Cổ phần Vàng Bạc Đá quý Phú Nhuận (PNJ) tổ chức diễn đàn Xây dựng gia đình trẻ hạnh phúc chủ đề “Chạm vào yêu thương”.