Bản sắc Cao Bằng qua từng nếp áo dân tộc

Nét đặc trưng thể hiện qua trang phục của đồng bào DTTS 

Tại Cao Bằng, dân tộc Tày chiếm hơn 40% dân số toàn tỉnh. Trang phục truyền thống của người Tày giản dị, tinh tế, phản ánh tính cách chân thành, trầm lắng. Phụ nữ Tày mặc áo chàm dài xẻ tà, vạt áo trùm đến bắp chân, tay áo và thân áo bó vừa người, đầu vấn khăn ngang, ngoài trùm khăn mỏ quạ, kết hợp vòng cổ, vòng tay, khuyên tai, xà tích bạc. Nam giới mặc áo chàm ngắn, cổ đứng, quần đũng chéo ống rộng dài đến mắt cá chân.

Đối với người Mông gồm có các nhóm Mông trắng, Mông hoa, Mông đen. Trang phục chủ yếu làm từ vải lanh nhuộm chàm, riêng nhóm Mông trắng giữ nguyên màu vải mộc. Phụ nữ Mông mặc áo bốn thân, váy xòe rộng, thêu hoa văn bằng sáp ong, ghép vải tinh xảo, kết hợp xà cạp, khăn đội đầu, vòng bạc. Nam giới mặc áo ngắn, quần ống rộng, thường chít khăn hoặc đội mũ.

Người Dao ở Cao Bằng mặc áo dài chàm có họa tiết thêu cầu kỳ, phối khăn vấn, dây lưng rực rỡ. Đặc biệt, phụ nữ Dao Đỏ diện áo dài quá gối, tay rộng, viền hở ngực, trang trí bông đỏ rực, mặc yếm đỏ gắn họa tiết bạc, kết hợp thắt lưng thêu cầu kỳ và trang sức bạc.

Người Nùng mặc trang phục chủ yếu từ vải đen nhuộm chàm, ít hoa văn. Áo 5 thân của Nùng An dài chấm hông. Phụ nữ Nùng trang trí áo bằng vải màu ở cổ tay, ngực, đội khăn vuông, đeo trang sức bạc. Nam giới đeo "vì cùn" (đệm vai khi mang vác) và tạp dề bảo vệ quần áo.

 Lô Lô là DTTS rất ít người ở Cao Bằng, chiếm 0,54% dân số toàn tỉnh. Người Lô Lô có trang phục thổ cẩm sặc sỡ, hoa văn hình học tinh tế. Phụ nữ Lô Lô đen mặc quần ống rộng, áo ngắn đen chàm hở bụng, tay áo ghép vải màu xanh, đỏ, tím, vàng. Đồng bào đội khăn thêu sặc sỡ, đeo trang sức bạc, nhôm. Trang phục nam giới đơn giản với áo hai túi, khuy vải, quần ống rộng nhưng thanh lịch.

Phụ nữ Sán Chỉ tự làm trang phục từ trồng bông, dệt vải, nhuộm màu. Áo chàm dài quá gối, hai tà, vạt áo lệch phải, viền vải đỏ. Cổ áo, thắt lưng đính đồng xu, hoa bạc. Đầu đội khăn chàm vuông viền đỏ, kết hợp trang sức bạc. Nam giới mặc áo bà ba, quần cạp chun, ống rộng, tiện cho lao động.

Mỗi bộ trang phục truyền thống không chỉ thể hiện dấu ấn lịch sử của mỗi dân tộc, mà còn phản ánh giá trị nghệ thuật, tín ngưỡng, góp phần làm phong phú văn hóa trong cộng đồng các dân tộc thiểu số ở Việt Nam. Giữ gìn, phát huy trang phục truyền thống chính là bảo tồn bản sắc văn hóa.

Giữ gìn, phát huy trang phục truyền thống các DTTS

Nhận thức tầm quan trọng của trang phục DTTS, tỉnh Cao Bằng triển khai nhiều giải pháp bảo tồn và phát huy, như phát triển làng nghề dệt vải, tổ chức hội thi, trình diễn trang phục. Học sinh trường dân tộc nội trú được khuyến khích mặc trang phục dân tộc trong dịp quan trọng.

Hiện nay, nghề dệt thổ cẩm của người Tày phát triển mạnh tại xã Ngọc Đào (huyện Hà Quảng), xã Dân Chủ, Đức Long, thị trấn Nước Hai (huyện Hòa An). Xóm Luống Nọi (xã Ngọc Đào, huyện Hà Quảng) vẫn giữ nguyên bản kỹ thuật, công cụ dệt truyền thống. Nghề dệt của các dân tộc khác cũng được bảo tồn tại một số hộ gia đình, tổ hợp tác.

Những năm qua, tỉnh Cao Bằng kết hợp bảo tồn trang phục với phát triển du lịch, đưa các làng nghề thành điểm tham quan, trải nghiệm dệt vải, thêu thổ cẩm. Sự giao thoa giữa truyền thống và hiện đại giúp giữ gìn văn hóa và mở ra hướng phát triển bền vững cho cộng đồng DTTS. 

Đặc biệt, sự gắn kết giữa bảo tồn nghề thủ công và Công viên địa chất Non nước Cao Bằng – một Di sản UNESCO – không chỉ góp phần quảng bá bản sắc văn hóa địa phương mà còn tạo ra những sản phẩm du lịch độc đáo, thu hút du khách trong và ngoài nước.

Mới đây, UBND tỉnh Cao Bằng ban hành Công văn số 327/UBND-VX (ngày 12/02/2025) nhằm tăng cường bảo tồn, phát huy trang phục truyền thống DTTS, thuộc Đề án bảo tồn trang phục dân tộc của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch.

Tỉnh Cao Bằng xác định, bảo tồn trang phục truyền thống không chỉ là gìn giữ di sản văn hóa mà còn góp phần thúc đẩy du lịch, phát triển kinh tế bền vững. Mỗi bộ trang phục mang theo câu chuyện về lịch sử, tín ngưỡng, phong tục tập quán của dân tộc, là niềm tự hào và bản sắc riêng không thể thay thế. Việc bảo vệ và phát huy giá trị của chúng là trách nhiệm của cả cộng đồng, nhằm duy trì nét đẹp văn hóa cho các thế hệ mai sau.