Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Tìm hồn cốt của Lễ hội Gầu Tào

Châm Võ - 06:58, 05/04/2025

Lễ hội Gầu Tào là lễ hội lớn nhất của đồng bào dân tộc Mông. Tuy nhiên, ở mỗi vùng miền khác nhau thì nét đặc trưng văn hóa của dân tộc lại được thể hiện trong đời sống một cách khác nhau, dù vẫn có điểm tương đồng. Đối với người Mông ở Sìn Hồ, tỉnh Lai Châu, Lễ hội Gầu Tào là “món ăn tinh thần” vừa quen thuộc, vừa mới lạ.

Phần lễ trong Lễ hội Gầu Tào được tổ chức tại khu đất rộng có dựng cây nêu, đây cũng là vị trí thầy cúng thực hiện các nghi lễ. Ảnh Hà Minh Hưng
Phần lễ trong Lễ hội Gầu Tào được tổ chức tại khu đất rộng có dựng cây nêu, đây cũng là vị trí thầy cúng thực hiện các nghi lễ. Ảnh Hà Minh Hưng

Năm 2021, tôi và Thào Hoàng Hải, học sinh Trường THPT Sìn Hồ quyết định tham gia Hội thi Nghiên cứu khoa học kỹ thuật cấp tỉnh với dự án “Bảo tồn và phát huy Lễ hội Gẩu Tò (Gầu Tào) của đồng bào dân tộc Mông ở Sìn Hồ”. Chúng tôi mong muốn góp một phần nhỏ để bảo tồn và phát huy những giá trị tốt đẹp của Lễ hội Gầu Tào, để lễ hội ấy mang những đặc điểm riêng của người Mông ở Sìn Hồ chứ không phải ở một nơi nào khác.

Hành trình đi tìm hồn cốt của Lễ hội Gầu Tào ở Sìn Hồ may mắn khi tôi gặp anh Sùng A Dờ (lúc ấy là Chủ tịch xã Sà Dề Phìn). Anh là người luôn tâm huyết, trăn trở bảo tồn văn hóa của dân tộc Mông. Anh đã đi khắp nẻo Hà Giang, Lào Cai, Yên Bái… để nghiên cứu về Lễ hội Gầu Tào của người Mông tại các địa phương. Sau nhiều năm, cùng với những ghi chép về “Văn hóa dân tộc Mông” của bác Mùa A Tủa, cố Chủ tịch UBND huyện Sìn Hồ, anh Sùng A Dờ đã phục dựng, tổ chức thành công Lễ hội Gầu Tào ở Sà Dề Phìn. Anh Sùng A Dờ tâm sự: “May mà trước lúc về với tổ tiên, bác Tủa còn ghi lại được chứ bây giờ Lễ hội nó khác xưa nhiều lắm”.

Đúng là khác thật. Tôi hỏi nhiều bạn trẻ về Lễ hội, về những đặc trưng nhất của văn hóa dân tộc Mông nhưng nhiều bạn vẫn mơ hồ. Vì thế, khi tôi đề xuất mong muốn được tìm hiểu sâu về Lễ hội Gầu Tào thì anh Dờ đề nghị: Cô gặp ông Gió đi, sau bác Tủa thì ông Gió là người biết nhiều nhất ở vùng này.

Thi giã bánh giầy trong Lễ hội Gầu Tào. Ảnh Hà Minh Hưng
Thi giã bánh giầy trong Lễ hội Gầu Tào. Ảnh Hà Minh Hưng

Anh Dờ cho biết thêm, mấy năm tổ chức Lễ hội Gầu Tào ở Sìn Hồ, già Gió chính là chủ tế. Thiếu người chủ tế thì linh hồn của Lễ hội sẽ chẳng có nữa. Người chủ tế trong Lễ hội Gầu Tào nhất thiết phải là người am hiểu văn hóa, có uy tín và mang ý nghĩa tâm linh và là người có thể “kết nối” được với thần linh, trời đất và tổ tiên của người Mông.

Già Gió được coi là người nắm giữ linh hồn tín ngưỡng của đồng bào dân tộc Mông ở Sà Dề Phìn. Khi biết tôi vào gặp già để khai thác tư liệu làm dự án, ánh mắt của già trở nên vui vẻ khác thường. Trong cái rét căm căm của Sìn Hồ cuối Xuân, bếp lửa bập bùng, già Gió nói: “Gần 100 năm nay mới có ngày vui như thế”!

“Ngày vui” ấy chính là ngày Lễ hội Gầu Tào ở Sìn Hồ được tổ chức lại sau rất nhiều năm bị quên lãng. Lễ hội Gầu Tào diễn ra từ ngày mùng 6 đến hết ngày 12 tháng 01 âm lịch. “Ngày xưa, người Mông tổ chức Lễ hội Gầu Tào cùng với dịp Lễ cơm mới. Người Mông mình cũng ăn cái Tết chung với Tết dân tộc nên chính quyền xã, trưởng các dòng họ Mông họp bàn và chọn vào dịp đầu Xuân mới tổ chức để bà con các dân tộc khác cũng chơi Xuân được”, già Gió kể.

Già Gió giơ bàn tay gầy guộc về phía mặt trời đang lùi sau đỉnh núi, nơi con suối Vái Dê như dải lụa bạch trên cái nền xanh thẳm của rừng núi và nói: “Đó là nơi hạ cây nêu khi Lễ hội Gầu Tào tàn cuộc. Còn sáng sớm ngày mùng 6, khi mặt trời chưa ngủ dậy thì thanh niên, trai tráng trong bản đã đi rừng chọn cây nêu để dựng ở phía mặt trời mọc kia kìa”.

Khi bình minh rạng rỡ phía ấy, cây nêu đã dựng lên để đón ánh mặt trời. Khi ấy đất trời hội tụ thì giữa bãi đất rộng thênh thang, già Gió thắp hương hành lễ. Phần lễ linh thiêng được già Gió thực hiện rất chu đáo. Lễ vật nhất thiết phải có gà trống, tiền bạc giấy, rượu và nông sản người Mông làm ra để tạ ơn trời đất, thần linh và tổ tiên người Mông đã phù độ cho mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, anh em các dòng họ người Mông đoàn kết cùng phát triển.

Các thiếu nữ Mông trổ tài thêu thùa trong không gian văn hóa tại Lễ hội Gầu Tào. Ảnh Hà Minh Hưng
Các thiếu nữ Mông trổ tài thêu thùa trong không gian văn hóa tại Lễ hội Gầu Tào. Ảnh Hà Minh Hưng

Sau phần lễ mới đến phần hội kéo dài suốt cả ngày đêm với rất nhiều trò chơi dân gian như: Nhảy bao, đẩy gậy, đánh tù lu, ném còn… Tôi đặc biệt ấn tượng với màn hát qua ống bơ sợi chỉ. Nó gần giống như cách hát giao duyên của liền anh, liền chị ở hội Lim nhưng có nhiều điểm hấp dẫn riêng. Mỗi một cặp đôi tham gia hát cùng nhau đều có một mối quan hệ nào đó. Nếu không phải là đang yêu nhau, thích nhau thì họ cũng đã từng yêu. Nhờ có hội Xuân mới có cơ hội gặp lại. Vì thế, lời hát bằng ngôn ngữ riêng nhưng người nghe vẫn cảm nhận được nỗi nhớ da diết họ gửi đến nhau. Người trẻ hát dân ca với giọng khấp khởi, vui mừng; người già hát dân ca trầm bổng vọng núi rừng chiều Xuân. Có người kéo dây chỉ nối ống bơ hát lời hò hẹn. Có cặp hát lại nhìn nhau ngấn lệ, lời hát run run mà khó tả. Chỉ nhìn cách họ cầm ống đặt lên môi để đáp lời đối phương cũng thấy lòng lâng lâng những nỗi niềm…

Những ngày hội Gầu Tào ở Sà Dề Phìn, người Mông ở các xã lân cận cùng đổ về chật kín con đường nhỏ vốn dĩ bình yên mỗi khi chiều về. Hội chưa tàn, thấp thoáng trên nương chè, nương ngô sau vụ thu hoạch là những cặp đôi cảm mến nhau, gặp gỡ, hò hẹn. Phía đầu núi, tiếng sáo, tiếng khèn lá cứ ngân vang trong gió khiến tôi cứ ngây ngất như chính mình là chủ nhân của cuộc hẹn.

Mùa Xuân năm nay, người Mông ở Sìn Hồ đã có một Lễ hội Gầu Tào mang dấu ấn trên hành trình di trú từ thuở xa xưa. Trong khí Xuân phảng phất, tôi thấy ấm lòng, bởi sau rất nhiều năm Lễ hội Gầu Tào đã được hồi sinh.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Đền thờ Po Nit: Nơi hồi sinh ký ức Hoàng tộc Chăm giữa đời thường

Đền thờ Po Nit: Nơi hồi sinh ký ức Hoàng tộc Chăm giữa đời thường

Đền thờ Po Nit, Di tích lịch sử cấp quốc gia được xếp hạng từ năm 2000, nằm tại thôn Bình Hiếu, xã Bắc Bình, tỉnh Lâm Đồng. Đây là nơi người Chăm địa phương hương khói phụng thờ, hiện do Chủ tịch UBND xã Phan Hiệp (cũ) Hắc Văn Quang Huy làm Trưởng Ban quản lý.
Bão số 3 gây thiệt hại nặng nề, Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh Nghệ An phát Lời kêu gọi ủng hộ đồng bào

Bão số 3 gây thiệt hại nặng nề, Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh Nghệ An phát Lời kêu gọi ủng hộ đồng bào

Tin tức - Phạm Tiến - 1 giờ trước
Trước sự mất mát, đau thương của đồng bào vùng lũ đang phải gánh chịu, Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh đã phát đi lời kêu gọi ủng hộ đồng bào bị thiệt hại do bão số 3 gây ra.
Thảm họa Mỹ Lý

Thảm họa Mỹ Lý

Xã hội - Thanh Hải - 1 giờ trước
Dường như tất cả những cuồng nộ của thiên nhiên đã trút xuống mảnh đất giáp biên Mỹ Lý (Nghệ An). Để rồi khi dòng nước giận dữ kia rút đi, bản làng như vừa trải qua thảm họa khó nói hết bằng lời.
Bắt nghi phạm sát hại người đàn ông lái xe ôm để cướp xe và điện thoại

Bắt nghi phạm sát hại người đàn ông lái xe ôm để cướp xe và điện thoại

Pháp luật - Thúy Hồng - 1 giờ trước
Chiều 23/7, lực lượng Cảnh sát hình sự Công an tỉnh Lạng Sơn đã phối hợp bắt giữ được nghi phạm sát hại người đàn ông lái xe ôm, khi đối tượng đang lẩn trốn ở tỉnh Bắc Ninh.
Bảo đảm tính mạng của Nhân dân là mục tiêu cao nhất

Bảo đảm tính mạng của Nhân dân là mục tiêu cao nhất

Xã hội - Phạm Tiến - 2 giờ trước
Sau 3 ngày mưa lớn, hàng chục bản làng ở các xã Tương Dương, Lượng Minh, Mường Xén, Con Cuông... (Nghệ An) bị ngập chìm trong nước. Hiện chính quyền các địa phương đang đặt ra mục tiêu cao nhất, là “Bảo đảm tính mạng của người dân”.
Hội quán Tuệ Thành mong muốn có pháp nhân để thuận tiện hoạt động

Hội quán Tuệ Thành mong muốn có pháp nhân để thuận tiện hoạt động

Tôn giáo - Tín ngưỡng - Duy Chí - 5 giờ trước
Là 1 trong 6 hội quán người Hoa có bề dày lịch sử gần 300 năm, đang hoạt động tại phường Chợ Lớn, TP. Hồ Chí Minh. Hội quán Tuệ Thành với công trình nghệ thuật kiến trúc được Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch công nhận Di tích lịch sử cấp Quốc gia năm 1993, mỗi ngày tiếp đón gần 1.000 lượt khách trong nước và quốc tế đến tham quan, chiêm bái.
Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Trong danh mục 23 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận, tỉnh Điện Biên có 1 di sản thuộc loại hình Tập quán xã hội và tín ngưỡng là Lễ hội Pang Phoóng (Tạ ơn) của cộng đồng dân tộc Kháng, xã Rạng Đông, huyện Tuần Giáo.
Tổng Bí thư Tô Lâm làm việc với Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam

Tổng Bí thư Tô Lâm làm việc với Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam

Thời sự - PV - 6 giờ trước
Sáng 23/7, tại Hà Nội, Tổng Bí thư Tô Lâm - Bí thư Quân ủy Trung ương, cùng Đoàn công tác của Trung ương đến thăm và làm việc với Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam.
Quảng Ngãi: 22 căn nhà của đồng bào DTTS ở xã Măng Ri bị tốc mái

Quảng Ngãi: 22 căn nhà của đồng bào DTTS ở xã Măng Ri bị tốc mái

Trang địa phương - Ngọc Chí - 6 giờ trước
Ngày 23/7, UBND xã Măng Ri, tỉnh Quảng Ngãi cho biết, cơn bão số 3 đã gây ra những thiệt hại nghiêm trọng về nhà cửa, hạ tầng giao thông. Chính quyền địa phương đang khẩn trương khắc phục hậu quả và hỗ trợ người dân sớm ổn định cuộc sống.

"Dạt dào vùng đất Cà Mau – 80 năm Quốc khánh, tự hào quê ta"

Xã hội - Như Tâm - 7 giờ trước
"Dạt dào vùng đất Cà Mau – 80 năm Quốc khánh, tự hào quê ta", là chủ đề tỉnh Cà Mau dự kiến tham gia Triển lãm thành tựu kinh tế - xã hội toàn quốc nhân dịp kỷ niệm 80 năm Quốc khánh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (02/9/1945 – 02/9/2025), diễn ra từ ngày 28/8 đến 05/9/2025, tại Trung tâm Triển lãm Quốc gia (Cổ Loa, Hà Nội).
Sơn La: Mỗi người một tay, xã nghèo đổi thay

Sơn La: Mỗi người một tay, xã nghèo đổi thay

Dân tộc - Tôn giáo - Khánh Thư - 7 giờ trước
Được sự đỡ đầu của cơ quan, đơn vị, các xã nghèo trên địa bàn tỉnh Sơn La đã có những chuyển biến tích cực. Cùng với vốn đầu tư của Chương trình MTQG 1719, nhiều xã không chỉ thoát khỏi tình trạng đặc biệt khó khăn mà đã “về đích” nông thôn mới.
Lạng Sơn: Nhiều mục tiêu, chỉ tiêu Dự án 8 vượt kế hoạch

Lạng Sơn: Nhiều mục tiêu, chỉ tiêu Dự án 8 vượt kế hoạch

Tin tức - Minh Anh - 8 giờ trước
Sau 4 năm triển khai thực hiện Dự án 8 “Thực hiện bình đẳng giới và giải quyết những vấn đề cấp thiết đối với phụ nữ và trẻ em” thuộc Chương trình MTQG phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi trên địa bàn Lạng Sơn đã đạt nhiều chỉ tiêu, mục tiêu cốt lõi.