Phượng tím Đà Lạt

Phượng tím có nguồn gốc từ Nam Mỹ, du nhập vào Đà Lạt năm 1962. Kỹ sư Lương Văn Sáu (tốt nghiệp Trường Canh nông Versailles - Pháp) là người đầu tiên mang hạt về ươm, rồi trồng nhiều cây con hai bên đường vào chợ Đà Lạt. Tuy nhiên, chỉ một cây sống sót (trước khách sạn TTC hiện nay). Cây phượng tím này hàng năm ra hoa nhưng không đậu quả, vì ở Việt Nam không có loài chim mỏ cong đưa phấn vào đài hoa để thụ phấn. Kỹ sư Lương Văn Sáu lại kỳ công chiết cành từ cây phượng tím độc nhất ấy để trồng ở vườn hoa Bích Câu và nhà hàng Thủy Tạ. Tuy nhiên, chỉ còn một cây ở Bích Câu sống sót, còi cọc và nở hoa lác đác.

Năm 1995, Tiến sĩ Hà Ngọc Mai (cựu cán bộ Viện Nghiên cứu Hạt nhân Đà Lạt) mang hạt phượng tím từ Úc về ươm, được hơn 5.000 cây "phủ sóng" khắp phố phường Đà Lạt.

Tiến sĩ Hà Ngọc Mai tâm sự: "Tôi rất yêu Đà Lạt và có duyên nợ với xứ này. Tôi trăn trở mãi. Hai cây phượng tổ của kỹ sư Lương Văn Sáu trồng tuy nở hoa đẹp nhưng không đậu quả do khoảng cách quá xa, không tự thụ phấn được.

Năm 1995, sau khi nghỉ hưu, tôi sang Úc thăm con gái, thấy nhiều đường phố, công viên ngập sắc tím phượng tím, đẹp đến nao lòng. Tôi xin cán bộ sở tại một số quả phượng tím, tách lấy hạt, bỏ vào phong bì gửi về Đà Lạt, vừa gọn nhẹ vừa nhanh chóng.

Trong hai tháng, tôi gửi bốn lần cho cháu Ngọc Lan ươm vào bịch nilon, giống như cách ươm hạt hướng dương tôi từng hướng dẫn. Mấy tháng sau, tôi mang thêm hạt phượng tím về Đà Lạt, đề phòng sự cố. Thật mừng khi hơn 90% số hạt đã mọc thành cây con, thật dễ thương. Tôi lại tiếp tục ươm toàn bộ số hạt mới mang về.

Lứa đầu tiên, tôi bán gần hết cho Công viên Hoa Đà Lạt, còn một ít tặng người thân, bạn bè. Bốn lứa tiếp theo được bán rộng rãi cho những ai yêu phượng tím. Không ngờ, chỉ năm năm sau, phượng tím đã nở rộ khắp các con đường dẫn vào chợ Đà Lạt, công viên, khu du lịch, trường học, công sở, nhà dân...

Điều đặc biệt là, do số lượng nhiều, trồng sát nhau nên đã có sự lai chéo, giúp phượng tím Đà Lạt (thế hệ 9X và cả 6X) đậu quả. Khi quả chín, vỏ khô, người ta thu hoạch, tách lấy hạt để ươm trong bịch nilon. Cây con cao khoảng 50 cm sẽ được đem trồng ra đất, lớn nhanh và khỏe mạnh, khoảng năm tuổi thì nở hoa đồng loạt, thật quyến rũ."

Phượng tím - tên khoa học Jacaranda Mimosifolia, là loài cây thân gỗ, lá kép giống phượng vĩ, hoa hình ống phủ lông tơ dài 4 - 5 cm, nở thành từng chùm màu tím thật dễ thương. Tên Việt hóa gọi là phượng tím. Khi hoa rụng, trên mặt đất tạo thành thảm hoa tím rất bắt mắt. Phượng tím ươm trồng bằng hạt, đến 10 tuổi cao khoảng 10 m, tán lá rộng 5 m, thường nở hoa vào mùa xuân (từ tháng 1 đến tháng 5), sau đó đậu quả như phượng vĩ. Khi quả khô, nhiều nhà vườn hái về, ươm cây con trong bịch nilon (cao 50 cm đem bán) và vòng đời phượng tím lại tiếp diễn.

Cách đây hơn chục năm, người Hà Nội đã mang phượng tím Đà Lạt về trồng, và nay hoa đã nở giữa Thủ đô ngàn năm văn hiến. Nhiều đoàn văn nghệ sĩ trong nước khi dự trại sáng tác tại Đà Lạt thường mê mẩn chụp ảnh, vẽ tranh, viết bút ký, làm thơ… về phượng tím. Tôi cũng từng tặng Hội Văn nghệ ở Điện Biên, Bắc Ninh, Nam Định, Huế, Nha Trang, TP. Hồ Chí Minh, Cần Thơ, Cà Mau… cây phượng tím con từ Đà Lạt để lan tỏa sắc tím khắp nước. Chủ nhật vừa rồi, một người bạn thân từ Hải Phòng điện thoại bảo: “Gửi cho 100 hạt phượng tím để ươm trồng, khoe sắc cùng Phượng đỏ.” Thế mới biết, Phượng tím Đà Lạt đã “hút hồn” biết bao lữ khách.

Phượng tím gợi sự hoài niệm, luôn làm ngất ngây người dân và du khách thập phương. Cùng với muôn loài hoa khác, Phượng tím đã góp phần làm nên thương hiệu “Đà Lạt - Thành phố Festival Hoa Việt Nam”!