Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Phóng sự

“Nón đẹp Ba Đồn...”

Khánh Ngân - 14:18, 06/07/2023

Thương hiệu nón Ba Đồn một thời nức tiếng khắp trong Nam, ngoài Bắc. Trong đó, người dân vùng Bắc Trung bộ ít ai không biết tới câu thành ngữ “Nón đẹp Ba Đồn, gái xinh Đức Thọ”. Dù thăng trầm với thời gian, nghề làm nón lá ở làng Thổ Ngọa, thị xã Ba Đồn (Quảng Bình) không còn phát triển như xưa, số hộ làm nón cũng ít đi, nhưng Thổ Ngọa vẫn giữ được không khí của làng có nghề. Điều đáng mừng, nghề làm nón lá còn xuất hiện ở các xã lân cận...

Thăng trầm thương hiệu “Nón Ba Đồn”
Nghề nón lá giúp người dân có cuộc sống sung túc, góp phần rất lớn đưa làng Thổ Ngọa trở thành Bát danh hương của tỉnh Quảng Bình

Thời hưng thịnh

Người dân vùng Bắc Trung bộ ít ai không biết tới câu thành ngữ “Nón đẹp Ba Đồn, gái xinh Đức Thọ”. Một phần vì câu thành ngữ này thường được nói “chệch” sang hướng tinh nghịch nên dễ đi vào đời sống dân gian. Nhưng cốt lõi chính là ca tụng và so sánh người con gái ở vùng đất hạ lưu Sông La (Đức Thọ, Hà Tĩnh) và nét mảnh mai mà bền bỉ của nón lá ở hạ nguồn Sông Gianh, Ba Đồn.

Buổi đầu những chiếc nón nổi tiếng mang thương hiệu “nón Ba Đồn” được làm ra từ những bàn tay khéo léo của người dân ở làng Thổ Ngọa (nay là phường Quảng Thuận, thị xã Ba Đồn). Theo các bậc cao niên trong làng kể lại, nghề nón của làng ra đời vào khoảng cuối thế kỷ XIX. Ông tổ của làng nghề là một người họ Trần, vì làng không có nghề nghiệp, đời sống phụ thuộc vào mảnh ruộng chật hẹp nên ông đã rời làng vào Huế quyết tâm học nghề làm nón lá. 

Thành thạo với nghề, ông về lại làng truyền lại cho dân làng cùng làm nón mưu sinh. Với lợi thế nguồn nguyên liệu làm nón đều dễ tìm ở địa phương, nên nghề nón thu hút hầu hết người dân trong làng tham gia. Từ ngày có nghề, không ít người có “của ăn của để” nhờ nhiều người chuộng mua nón Ba Đồn về dùng.

Thời hoàng kim, thương hiệu nón Ba Đồn nổi tiếng từ trong Nam ra ngoài Bắc. Ở làng Thổ Ngọa, hầu hết các gia đình đều có người làm nón. Nhiều hộ huy động 100% nhân khẩu tham gia làm nghề. Đàn ông đảm nhận việc chẻ tre, tạo nên 16 vành tròn theo thứ tự của khuôn nón; phụ nữ, trẻ em xây nón, may nón. 

Từ những đôi bàn tay lành nghề của người dân làng Thổ Ngọa, nón Ba Đồn theo chân thương lái làm nức tiếng muôn nơi. Ở Thủ đô Hà Nội cũng đã có thơ rằng: “Nón Thổ Ngọa đưa ra Hà Nội/Nón bài thơ tốt lắm anh ơi/Anh về mua một vài đôi/Chiếc tặng bạn gái, chiếc thời mẹ cha...”.

Thăng trầm thương hiệu “Nón Ba Đồn” 1
Nón Ba Đồn đã trở thành thương hiệu được nhiều thế hệ phụ nữ Việt Nam lựa chọn

Được khách thập phương ưa chuộng, người làm nón ở làng Thổ Ngọa cũng trau nghề, truyền nghề từ đời này qua đời khác. Nón lá không những là nghề giúp cho người dân trở nên khá giả mà nghề nón lá còn góp phần rất lớn giúp Thổ Ngọa lọt vào danh sách Bát danh hương ở tỉnh Quảng Bình.

Neo giữ nghề làm nón lá

Thời hưng thịnh, chợ Họa, được xem là chợ nón bày bán rất nhiều sản phẩm nón lá và các nguyên liệu phục vụ cho nghề nón. Ngày nay, chợ nón đã vơi đi nhiều, tháng vài  phiên họp. Số hộ làm nón ở làng Thổ Ngọa cũng ít đi, nhưng Thổ Ngọa vẫn giữ được không khí của làng có nghề. Điều đáng mừng, nghề làm nón là đã lan sang nhiều xã phụ cận.

Thăng trầm thương hiệu “Nón Ba Đồn” 2
Dù đã qua thời hưng thịnh, nhưng hiện nay ở làng Thổ Ngọa vẫn còn 30 - 40% số hộ gia đình tham gia nghề làm nón

Đầu tháng 7, cái nắng bỏng rát và gió Lào ở miền Trung đang vào độ cao điểm. Cũng là thời điểm thích hợp, để người làm nón ở Thổ Ngọa phơi phóng vật tư nghề nón. Đến đầu làng, các chị, các cô và cả các em nhỏ đang thoăn thoắt làm nón lá. Người rập nón, người làm vành, người chằm lá….

Không khí làng nghề này là vậy, nhưng thực chất số hộ theo nghề nón là đã giảm mạnh. Theo ông Trần Đình Lập, Trưởng làng Thổ Ngọa, hiện chỉ còn 30 - 40% số hộ theo nghề làm nón. Các hộ này cũng chỉ sản xuất cầm chừng và coi đó là một nghề phụ lúc nông nhàn.

Trong khoảng sân nhỏ của mình, mặc dù tay không thoăn thoắt nhanh nhẹn do tuổi đã cao, nhưng bà Nguyễn Thị Tâm (67 tuổi) vẫn đang chỉ dạy đứa cháu của mình thực hiện các công đoạn của việc làm nón lá. Bà Tâm bộc bạch, tôi sợ sau này người ta sẽ quên dần cái nghề truyền thống của ông bà xưa để lại. Hàng ngày tôi vẫn dặn con cháu, nếu có thời gian rảnh thì học cách làm nón, không chỉ có thêm thu nhập mà còn giữ được cái nghề truyền thống của làng.

Để tạo ra nhiều sản phẩm nón lá đẹp mắt, thu hút được nhiều du khách mua làm quà tặng, những người làm nón lá ở Thổ Ngọa đã học thêm công đoạn thêu ren trên nón. Với những cuộn len đủ màu sắc, các bà, các chị đã tạo nên những mẫu hoa văn ấn tượng được thêu thủ công bằng tay lên mặt nón. 

Nhờ sự đổi mới, sáng tạo đó mà giá mỗi chiếc nón cũng cao hơn, người mua hàng cũng đặt ngày càng nhiều hơn. Đó là cách mà những người tâm huyết với nghề làm nón đang neo giữ nghề của ông cha truyền lại.

Thăng trầm thương hiệu “Nón Ba Đồn” 3
Khai thác làng nghề, kỹ thuật làm nón lá ở Thổ Ngọa gắn với phát triển du lịch, là hướng đi hiệu quả để duy trì và phát huy nghề truyền thống

Nghề làm nón lá giảm không phải do người ở làng Thổ Ngọa không còn trau nghề, mất khách, mà đó như là một xu thế. Ngày nay, trang phục, phương tiện và cả môi trường làm việc cũng đã đổi thay. Chính điều đó, nón lá cũng ít dần người sử dụng nên đầu ra của làng nghề giảm. Để neo giữ nghề, chính quyền địa phương cũng đã có những chính sách hỗ trợ bà con kịp thời

Chia sẻ với phóng viên Báo Dân tộc và Phát triển, ông Đào Minh Thọ - Chủ tịch UBND thị xã Ba Đồn cho biết, thị xã cũng đã triển khai nhiều giải pháp, đẩy mạnh việc quảng bá thương hiệu nón lá của địa phương để mở rộng cơ hội đầu ra ổn định cho sản phẩm. Đồng thời, cũng đang có những chính sách khuyến khích người dân giữ gìn nghề truyền thống, nhất là nghề làm nón lá.

Dẫu biết rằng, tốc độ đô thị hóa đang diễn ra nhanh ở các làng quê và người dân có thể “quên nghề truyền thống” để tiếp cận với ngành, nghề mới. Nhưng những người yêu nghề nón lá như bà Tâm, vẫn luôn trăn trở một mai nghề nón lá một thời làm cho làng quê sung túc sẽ thất truyền... 

"Giá như làng nghề nón lá Thổ Ngọa cũng được đầu tư, vận hành theo hướng gắn với phục vụ du lịch như nghề dệt lụa ở Quảng Nam, làng dệt thổ cẩm Văn Giáo (An Giang), làng gốm sứ Bát Tràng (Hà Nội)… thì chắc chắn thương hiệu “Nón Ba Đồn” sẽ không bao giờ mất", bà Tâm mong muốn.

  

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Cuộc sống mới ở thôn Bác Hồ

Cuộc sống mới ở thôn Bác Hồ

Thôn A Xây, xã Khánh Nam, huyện Khánh Vĩnh (Khánh Hòa) còn có tên gọi trang trọng khác là thôn Bác Hồ. Trong kháng chiến, thôn A Xây là căn cứ cách mạng, người dân một lòng đi theo Đảng, theo Bác Hồ. Trong thời bình, người dân đoàn kết vượt qua khó khăn, học hỏi tiếp cận cách làm kinh tế mới để cùng nhau xây dựng quê hương thêm giàu đẹp.
Tin nổi bật trang chủ
Độc đáo nhà thờ được làm bằng đá hàng trăm năm tuổi ở Nghệ An

Độc đáo nhà thờ được làm bằng đá hàng trăm năm tuổi ở Nghệ An

Dân tộc - Tôn giáo - Việt Hòa - 2 giờ trước
Được xây dựng cách đây hàng trăm năm, nhà thờ đá Bảo Nham (huyện Yên Thành, Nghệ An) vẫn giữ được những nét cổ kính và tráng lệ. Công trình này không chỉ là một điểm đến tôn giáo quan trọng mà còn mang giá trị kiến trúc đặc sắc với những bức tường đá rêu phong, mái vòm cao vút và các chi tiết chạm khắc tinh xảo. Trải qua bao thăng trầm lịch sử, nhà thờ vẫn hiên ngang giữa trời xanh, như một chứng nhân của thời gian, thu hút du khách và giáo dân đến chiêm ngưỡng, hành hương.
Thác K50 - “Nàng thơ” của Tây Nguyên!

Thác K50 - “Nàng thơ” của Tây Nguyên!

Du lịch - Ngô Xuân Hiền - 2 giờ trước
Thác K50 còn được gọi là thác Hang Én, nằm sâu trong vùng lõi của Khu bảo tồn thiên nhiên Kon Chư Răng thuộc ấp Bình Định, xã Sơn Lang, huyện Kbang, tỉnh Gia Lai, cách thị trấn Kbang khoảng 70km về phía Bắc. Thác K50 được mệnh danh là “Nàng thơ” của núi rừng Tây Nguyên.
Bảo đảm an toàn lao động tại các nhà máy, khai trường

Bảo đảm an toàn lao động tại các nhà máy, khai trường

Xã hội - Trọng Bảo - 2 giờ trước
Tỉnh Lào Cai hiện có hàng trăm nhà máy, xí nghiệp, cơ sở khai thác chế biến khoáng sản với hàng chục nghìn lao động đang làm việc; trong đó chủ yếu là lao động địa phương, lao động người DTTS. Để bảo đảm an toàn trong quá trình làm việc, thời gian qua, các đơn vị đã tuân thủ nghiêm các quy định về an toàn lao động (ATLĐ); đặc biệt là đối với các khai trường khai thác và chế biến khoáng sản.
Biến thể Omicron XEC là gì? Dấu hiệu khi nhiễm biến thể Covid-19 XEC và biện pháp phòng ngừa

Biến thể Omicron XEC là gì? Dấu hiệu khi nhiễm biến thể Covid-19 XEC và biện pháp phòng ngừa

Sức khỏe - Minh Nhật - 2 giờ trước
Hiện nay, Covid 19 đang có dấu hiệu bùng phát trở lại, khi số ca mắc đang tiếp tục tăng. Theo dữ liệu từ Cục Khoa học Y tế thuộc Bộ Y tế Thái Lan cho thấy sự hiện diện ngày càng tăng của biến thể Omicron XEC tại Thái Lan từ đầu năm đến nay. Số ca Covid-19 tại Thái Lan đã lên đến hơn 71.000 ca.
Khi trường học rộn tiếng cồng chiêng

Khi trường học rộn tiếng cồng chiêng

Giáo dục - Thế Hạnh - 2 giờ trước
Những vũ điệu xoang, tamya Arya, dăm dar… được các em học sinh người DTTS thể hiện bằng những động tác thật khỏe khoắn, dứt khoát, nhưng không kém phần uyển chuyển, duyên dáng, nhịp nhàng, hòa nhịp cùng tiếng trống, tiếng cồng chiêng, tiếng khèn bầu dìu dặt cuốn hút người xem. Bởi các điệu múa và thanh âm ấy như máu thịt, hồn cốt của đồng bào DTTS Tây Nguyên, hiện nay được nhiều trường học phổ thông trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng có ý thức gìn giữ và phát huy.
Hà Nội là điểm đến văn hóa, nghệ thuật hàng đầu châu Á

Hà Nội là điểm đến văn hóa, nghệ thuật hàng đầu châu Á

Bản tin tổng hợp của Báo Dân tộc và Phát triển. Bản tin chiều nay ngày 20/5, có những thông tin đáng chú ý sau: Hà Nội là điểm đến văn hóa, nghệ thuật hàng đầu châu Á. Công nhận 108 “hóa thạch sống” ở Lâm Đồng là Cây di sản Việt Nam. Bảo tồn di sản ở Bản Cuôn. Cùng các tin tức thời sự khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Phim trường số – Bước đột phá của Thái Nguyên trong phát triển công nghiệp nội dung số

Phim trường số – Bước đột phá của Thái Nguyên trong phát triển công nghiệp nội dung số

Khoa học - Công nghệ - Vân Khánh - 2 giờ trước
Việc phát triển nghệ thuật số không chỉ là xu hướng tất yếu mà còn là cơ hội để Thái Nguyên vươn mình, tạo dấu ấn riêng trong lĩnh vực kinh tế sáng tạo.
Góc khuất từ những căn “nhà tình thương” ở Đăk Tô: Nhiều vấn đề cần làm rõ từ báo cáo của UBND huyện Đăk Tô (Bài 6)

Góc khuất từ những căn “nhà tình thương” ở Đăk Tô: Nhiều vấn đề cần làm rõ từ báo cáo của UBND huyện Đăk Tô (Bài 6)

Pháp luật - Ngọc Chí - 3 giờ trước
Sau khi báo Dân tộc và Phát triển có loạt bài phản ánh: Góc khuất từ những căn “nhà tình thương” ở Đăk Tô, UBND huyện Đăk Tô đã có báo cáo số 153, ngày 13/5/2025 gửi UBND tỉnh Kon Tum báo cáo “kết quả kiểm tra, xác minh vụ việc báo chí phản ánh”. Tuy nhiên, nhiều nội dung của báo cáo đã khác so với báo cáo trước đây của chính UBND huyện Đăk Tô về vụ việc. Rất nhiều câu hỏi đặt ra cần các cơ quan chức năng tỉnh Kon Tum vào cuộc làm sáng tỏ vấn đề.
Đặc khu Lý Sơn và câu chuyện trồng rừng

Đặc khu Lý Sơn và câu chuyện trồng rừng

Môi trường sống - Trần Đình Quang - 3 giờ trước
Sau sắp xếp, tỉnh Quảng Ngãi sẽ còn 56 đơn vị hành chính cấp xã, trong đó có một đơn vị mới là Đặc khu Lý Sơn. Với diện tích hơn 10 km², dân số trên 22.000 người, hòn đảo tiền tiêu này được kỳ vọng trở thành đặc khu phát triển xanh, sạch, đẹp. Tuy nhiên, để Lý Sơn thực sự "cất cánh", bài toán trồng, bảo vệ và phục hồi rừng cây vốn từng bao phủ các ngọn núi và vùng ven biển đảo cần được đặt lên hàng đầu.
Phó Giám đốc phụ trách sở Dân tộc và Tôn giáo Quảng Trị nhận Bằng khen của Trung ương Hội LHPN Việt Nam

Phó Giám đốc phụ trách sở Dân tộc và Tôn giáo Quảng Trị nhận Bằng khen của Trung ương Hội LHPN Việt Nam

Gương sáng - Khánh Ngân - 3 giờ trước
Bà Hồ Thị Minh - Đại biểu Quốc hội, Phó Giám đốc phụ trách sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Quảng Trị, vừa vinh dự được Hội Liên hiệp Phụ nữ (LHPN) Việt Nam khen thưởng và biểu dương vì thành tích tiêu biểu trong quá trình triển khai, thực hiện Dự án 8.
Phát hiện, trục vớt khối lượng lớn bom, đạn gần cầu Hòa Bình

Phát hiện, trục vớt khối lượng lớn bom, đạn gần cầu Hòa Bình

Xã hội - Minh Nhật - 3 giờ trước
Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Hòa Bình đã phát hiện, trục vớt một lượng lớn vật nổ sót lại sau chiến tranh tại khu vực lòng sông Đà, gần chân cầu Hòa Bình (thuộc địa bàn phường Tân Thịnh, Tp. Hòa Bình).