Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Phóng sự

Những "cánh chim” đầu đàn ở vùng Tây Duyên hải miền Trung: Góp sức giữ nghề truyền thống (Bài 2)

T.Nhân - H.Trường - 09:51, 21/04/2025

Tranh thủ nguồn lực hỗ trợ từ các chương trình, chính sách của Nhà nước dành cho đồng bào DTTS, ở các bản làng vùng đồng bào DTTS và miền núi đã triển khai tổ chức, thực hiện hiệu quả nhiều hoạt động nhằm bảo tồn và phát huy những giá trị, bản sắc văn hóa các DTTS. Theo đó, những năm qua, trong nhiều việc làm ý nghĩa, thiết thực, nhiều Người có uy tín ở Quảng Nam, Quảng Ngãi đã góp sức giữ gìn và phát huy nghề truyền thống để nhiều di sản văn hóa vật thể, phi vật thể tốt đẹp của đồng bào DTTS luôn "sống" mãi với thời gian.

Bao năm nay, già Đinh Văn Xếp vẫn luôn miệt mài giữ nghề truyền thống của người Hrê Quảng Ngãi.
Bao năm nay, già Đinh Văn Xếp ở xã Long Mai, huyện Minh Long (Quảng Ngãi) vẫn luôn miệt mài giữ nghề truyền thống của người Hrê

Những người "giữ lửa" nghề

Ở tuổi 73 nhưng già Đinh Văn Xếp, dân tộc Hrê, Người có uy tín thôn Mai Lãnh Hạ, xã Long Mai, huyện Minh Long (Quảng Ngãi) còn khá nhanh nhẹn, tinh anh. Hơn 20 năm  làm nghề đan mây tre, già không thể cộng được già đã làm ra bao nhiêu sản phẩm, bán đi bao nhiêu chiếc giỏ, nia, hay mủng.

Già kể, thời còn trẻ, thấy các cô, bác trong làng đan mây tre rất thích mắt. Già học theo, được nhiều người chỉ dạy, chẳng mấy chốc già đã thành thạo đường nan, nét gấp. Có lẽ vậy, hôm nay, đôi tay của già vẫn thoăn thoắt, uyển chuyển trên từng đường nan để tạo ra được các sản phẩm kỹ thuật và đẹp mắt.

"Ngày xưa, hầu hết trai làng đều biết đan lát. Bởi đây không chỉ là cái nghề của cha ông để lại, mà trai giỏi nghề thì thường được nhiều cô gái để ý và thương lấy làm chồng. Việc biếu tặng nhau chiếc giỏ, rổ tre, hay chiếc gùi trở thành nét đẹp văn hóa của người dân trong làng. Dần về sau, vì nhiều nguyên nhân khác nhau, nghề dần dần ít người chuộng nữa", già Xếp nói.

Già Xếp chia sẻ, thời bây giờ, nhiều vật dụng công nghiệp như thau, nhựa đã len lỏi vào đời sống người dân, thay thế những vật tre đan. Bên cạnh đó , nguyên liệu chủ yếu để đan là mây, tre, và nứa. Khó kiếm nhất là dây mây, phải đi vào rừng sâu hoặc mua lại của người đi rừng. Để sản phẩm có độ bền và đẹp mắt, đòi hỏi khâu chọn và xử lý nguyên liệu phải kỹ. "Công việc khó, mất nhiều thời gian mà thu nhập không cao nên nhiều người không mặn mà nữa. Chỉ còn lại một số ít người như già, giữ lấy cái nghề để mai này con cháu còn biết đến”.

Những sản phẩm đan lát độc đáo được làm nên bởi những người tâm huyết với nghề.
Những sản phẩm đan lát độc đáo được làm nên bởi những người tâm huyết với nghề

Già Xếp cho biết, mỗi khi rảnh rỗi, già lại mang tre, nứa ra đan. Đó như một cách giữ lại nghề truyền thống của đồng bào Hrê ở vùng cao Quảng Ngãi. “Mỗi khi có bạn trẻ ngỏ ý muốn học nghề đan lát, già đều chỉ bảo từng chút một. Già mong muốn lớp trẻ có thể gìn giữ nghề này. Đây không chỉ là công việc kiếm thêm thu nhập, mà còn là nét đẹp truyền thống của đồng bào mình từ xưa để lại”.

Hôm nay, ngược về phía các huyện vùng cao Quảng Nam, không khó để bắt gặp hình ảnh những những người đàn ông ngồi đan lát trước hiên nhà. Đối với đồng bào Cơ Tu, nghề đan lát cũng đã tồn tại từ lâu đời, là nét văn hóa đặc trưng, không pha lẫn, hay mất đi dù theo thời gian.

Trong gian bếp của mình, ông Arất Cước, Người có uy tín ở thị trấn Prao (huyện Đông Giang) treo đầy những vật dụng được đan bằng mây tre tinh xảo. Điểm ấn tượng trong những đồ vật đó, là chiếc mâm mây lớn gần hai vòng tay, và chiếc gùi truyền thống của đồng bào Cơ Tu, với những đường nét đan tỉ mỉ.

Già Arất Cước bảo tồn nghề truyền thống đan lát của đồng bào Cơ Tu ở Quảng Nam.
Già Arất Cước góp sức bảo tồn nghề truyền thống đan lát của đồng bào Cơ Tu ở Quảng Nam

“Mâm tre làm rất kỳ công, mất hơn một tháng mới xong. Làm mâm mây đòi hỏi phải có sự kiên trì, bởi nhìn thì đơn giản, nhưng bắt tay vào làm thì rất nhiều công đoạn. Số người làm được mâm mây cũng hiếm, nếu làm được mâm mây, thì làm được các sản phẩm khác dễ dàng”, già Cước nói.

Theo già Cước, nghề đan lát mây tre ở các huyện vùng cao Quảng Nam trước đây chủ yếu phục vụ cho nhu cầu sinh hoạt của người dân địa phương. Hiện nay, bà con đã cải tiến về mẫu mã để phục vụ người tiêu dùng có nhu cầu về trang trí. Nhờ vậy, nhiều người vẫn giữ nghề, một phần là để có thêm thu nhập, phần để giữ gìn nét đẹp văn hóa của đồng bào Cơ Tu.

Hướng đi mới cho nghề truyền thống

Theo một số nghệ nhân còn giữ nghề đan lát ở Đông Giang (Quảng Nam), muốn sống được với nghề truyền thống, thì phải có một số thay đổi, nhất là về các mẫu mã để phù hợp với thị hiếu người tiêu dùng. Như trước đây, phần lớn sản phẩm tạo ra chỉ là đồ dùng sinh hoạt bình thường, thì nay phải tư duy thêm sản phẩm theo phong cách mới, lạ mắt.

Không chỉ là Người có uy tín mẫu mực trong cộng đồng người Cơ Tu ở Đông Giang, già Bhling Blóo còn là nghệ nhân tài hoa trong nghề đan lát.
Không chỉ là Người có uy tín mẫu mực trong cộng đồng người Cơ Tu ở Đông Giang, già Bhling Blóo còn là nghệ nhân tài hoa trong nghề đan lát

Không những thế, người làm nghề đan lát phải biết quảng bá các sản phẩm của mình trên các nền tảng mạng xã hội, hoặc tiếp cận được khu, điểm du lịch để giới thiệu sản phẩm đến với người tiêu dùng. Để làm được điều này, người dân mong muốn các cấp chính quyền cần hỗ trợ, quảng bá hình ảnh sản phẩm làng nghề, có thể thông các chương trình xúc tiến, quảng bá hoặc trưng bày ở những điểm du lịch.

Già Bhling Blóo, một trong những Người có uy tín, là nghệ nhân đan lát ở xã Sông Kôn, huyện Đông Giang (Quảng Nam), cho biết: Bên cạnh việc làm các sản phẩm truyền thống như gùi, nong, nia để bán cho người dân trong làng phục vụ sản xuất; chúng tôi không ngừng sáng tạo ra những sản phẩm mới, mẫu mã đẹp như giỏ xách, túi xách, ví… để bán cho du khách, những người có nhu cầu đặt hàng để trang trí.

Cũng theo già Bhling Blóo, hiện nay tại Sông Kôn đã thành lập nhiều Tổ đan lát cộng đồng, già là một trong những người trực tiếp đứng lớp để truyền dạy nghề cho những người trong Tổ. Trong thời gian gần đây, du lịch gắn với các làng nghề truyền thống ở vùng Tây Quảng Nam đang dần hình thành và phát triển, nhiều người đan lát và dệt thổ cẩm ở Sông Kôn càng có điều kiện để cải thiện thu nhập, song song với việc bảo tồn văn hóa của đồng bào mình.

Nói về bảo tồn và phát huy giá trị các làng nghề truyền thống gắn với du lịch, ông Đỗ Hữu Tùng, Phó Chủ tịch UBND huyện Đông Giang, cho biết: Dự án 6 thuộc, Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi đã hỗ trợ rất lớn cho địa phương trong việc triển khai thực hiện các chính sách bảo tồn và phát triển làng nghề, trong đó có làng nghề đan lát.

“Để triển khai hiệu quả dự án này, ngoài việc hỗ trợ kinh phí, UBND huyện đã tổ chức các lớp tập huấn cho người dân ở các làng nghề, từ đó giúp cải thiện sinh kế cho người dân. Bên cạnh việc quảng bá, giới thiệu sản phẩm thủ công từ các làng nghề tại các hội chợ, triển lãm, và trên các nền tảng số; huyện cũng khuyến khích người dân thành lập các tổ hợp tác, các nhóm hộ cùng làm nghề để nâng cao năng suất, chất lượng của sản phẩm”, ông Tùng cho biết.

Để tạo nên sản phẩm đẹp, cần có sự tỉ mỉ và khéo tay trong từng đường nan.
Để tạo nên sản phẩm đẹp, cần có sự tỉ mỉ và khéo tay trong từng đường nan

Còn ở Bắc Trà My (Quảng Nam), Người có uy tín Bùi Văn Quyên (SN 1954, dân tộc Mường, ngụ xã Trà Giang) cũng một trong những người góp công rất lớn trong việc gìn giữ và phát huy nghề đan lát ở địa phương.

Chia sẻ thêm về nghề đan lát, ông Quyên cho hay, nếu tạo được những sản phẩm đẹp thì thu nhập cũng đáng kể. Như hiện nay, mỗi tháng gia đình ông thu nhập vài triệu đồng từ nghề. “Hiện nay tôi đang nghiên cứu để tạo ra những mẫu sản phẩm đẹp mắt, rồi sẽ truyền lại cho mọi người tại lớp học, để họ có được mẫu mã mới, kiếm thêm thu nhập”, ông Quyên nói.

Lớp học mà ông Quyên nhắc đến là lớp học do UBND huyện Bắc Trà My tổ chức dành cho những người muốn học đan lát và kiếm thêm thu nhập từ nghề này. Là người giỏi nghề, ông Quyên trực tiếp đứng lớp để truyền dạy từng công đoạn của việc đan lát cho  người dân, trong đó chủ yếu là người trẻ, phụ nữ. Mỗi lớp như vậy học trong thời gian 3 tháng, đến khi người học biết nghề mới thôi.

Cũng theo ông Quyên, những năm gần đây, du lịch ở các huyện vùng cao Quảng Nam bắt đầu hình thành và phát triển, trong đó có khu Suối Mường ở Bắc Trà My. Điều này đã tạo động lực thiết thực cho người dân quanh khu vực đẩy mạnh phát triển sản xuất gắn với du lịch, nhất là phát huy các làng nghề truyền thống.

Người có uy tín Bùi Văn Quyên nói về triển vọng của nghề đan lát khi gắn kết với du lịch.
Người có uy tín Bùi Văn Quyên nói về triển vọng của nghề đan lát khi gắn kết với du lịch

“Khách du lịch đến đông, nhu cầu về sản phẩm lưu niệm cũng lớn hơn. Do đó, những người làm nghề đan lát cũng có lợi thế bán được sản phẩm, hoặc trở thành điểm đến trải nghiệm của du khách. Về lâu về dài, những làng nghề truyền thống như đan lát, nấu rượu cần có khả năng sống được”, ông Quyên nói.

Ông Mai Đức, Trưởng phòng Dân tộc và Tôn giáo huyện Bắc Trà My, cho biết: Năm 2024, toàn huyện có 44 Người có uy tín. Họ đã phát huy vai trò của mình trên nhiều lĩnh vực như kinh tế, văn hóa, giữ gìn an ninh trật tự…Bên cạnh đó, nhiều người còn góp phần giữ gìn làng nghề, truyền dạy nghề đan lát cho thế hệ trẻ.

Theo ông Mai Đức, những năm qua, địa phương cũng có nhiều chính sách để hỗ trợ người dân phát triển các làng nghề, trong đó có nghề đan lát truyền thống. Đồng thời, phối hợp với các sở, ngành liên quan tổ chức truyền dạy nghề, hướng dẫn người dân giữ gìn và phát huy các sản phẩm truyền thống, cũng như phục dựng một số lễ hội… nhằm gắn kết để phát triển du lịch tại địa phương...

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Lão nghệ nhân "đưa" khách Tây về làng

Lão nghệ nhân "đưa" khách Tây về làng

Bắt tre trúc quanh nhà cất lên “tiếng nói” của mình, lão nghệ nhân già nơi rẻo đất cửa sông còn mạnh dạn “đưa Tây về làng”, khởi tạo nguồn sinh kế xanh cho chính cộng đồng địa phương từ cơn sóng du lịch làng quê đang nở rộ.
Tin nổi bật trang chủ
Bão số 1 ở miền Trung khiến 7 người chết, mất tích

Bão số 1 ở miền Trung khiến 7 người chết, mất tích

Tin tức - Minh Nhật - 47 phút trước
Mưa lũ phức tạp do bão số 1 đã khiến 7 người chết, mất tích, hàng nghìn ngôi nhà, hàng chục ha hoa màu bị ngập, nhiều tuyến đường giao thông bị hư hỏng nghiêm trọng.
Độc đáo chùa mảnh sành ở TP. Hồ Chí Minh

Độc đáo chùa mảnh sành ở TP. Hồ Chí Minh

Media - BDT - 3 giờ trước
Bản tin tổng hợp của Báo Dân tộc và Phát triển. Bản tin hôm nay ngày 11/6, có những thông tin đáng chú ý sau: Ruộng bậc thang Y Tý mùa đổ ải. Độc đáo chùa mảnh sành ở TP. Hồ Chí Minh . Tết mùa mưa đặc sắc của dân tộc Hà Nhì. Cùng các tin tức thời sự khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Bắt kẻ cầm đầu đường dây đánh bạc hơn 2.000 tỷ đồng qua mạng hoạt động tại nhiều địa phương

Bắt kẻ cầm đầu đường dây đánh bạc hơn 2.000 tỷ đồng qua mạng hoạt động tại nhiều địa phương

Pháp luật - Minh Nhật - 3 giờ trước
Phạm Công Lộc - kẻ cầm đầu đường dây đánh bạc hơn 2.000 tỷ đồng, bị Công an Đà Nẵng bắt giam.
Chính thức một số loại hàng hóa dịch vụ áp thuế tiêu thụ đặc biệt

Chính thức một số loại hàng hóa dịch vụ áp thuế tiêu thụ đặc biệt

Tin tức - Minh Nhật - 4 giờ trước
Theo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) vừa được Quốc hội thông qua, đồ uống có đường sẽ chịu thuế 8% từ năm 2027, năm 2028 lên 10%; áp thuế tuyệt đối với thuốc lá; rượu - bia lộ trình tăng từ 35-90%...
Ninh Thuận: Đạt được 100% chỉ tiêu cốt lõi Dự án 8

Ninh Thuận: Đạt được 100% chỉ tiêu cốt lõi Dự án 8

Công tác Dân tộc - Minh Anh - 5 giờ trước
Triển khai thực hiện Dự án 8 “Thực hiện bình đẳng giới và giải quyết những vấn đề cấp thiết đối với phụ nữ và trẻ em” thuộc Chương trình MTQG phát triển kinh tế-xã hội vùng DTTS và miền núi giai đoạn I 2021-2025, tỉnh Ninh Thuận triển khai tại 6 huyện, 23 xã, 71 thôn đặc biệt khó khăn. Sau 5 năm triển khai Dự án 8, tỉnh Ninh Thuận đã đạt được 100% chỉ tiêu cốt lõi, trong đó có nhiều chỉ tiêu vượt kế hoạch.
Chữa đau đầu bằng thuốc Nam: Phương pháp tự nhiên và hiệu quả

Chữa đau đầu bằng thuốc Nam: Phương pháp tự nhiên và hiệu quả

Đau đầu là triệu chứng mà chúng ta có thể thường xuyên mắc phải. Với các thành phần tự nhiên và khả năng giảm đau đáng kinh ngạc, thuốc Nam được sử dụng để giúp giảm thiểu triệu chứng một cách an toàn và hiệu quả.
Điện Biên đã cơ bản hoàn thành các chỉ tiêu cốt lõi của Dự án 8

Điện Biên đã cơ bản hoàn thành các chỉ tiêu cốt lõi của Dự án 8

Tin tức - Minh Anh - 8 giờ trước
Triển khai Dự án 8 “Thực hiện bình đẳng giới và giải quyết những vấn đề cấp thiết đối với phụ nữ và trẻ em” giai đoạn I từ 2021-2025, tỉnh Điện Biên huy động được 52.842 triệu đồng, trong đó nguồn ngân sách Trung ương là 52.450 triệu đồng và ngân sách địa phương là 392 triệu đồng. Kết quả giải ngân đạt 41.297 triệu đồng, tương đương 78% kế hoạch vốn giao.
Ninh Thuận: Dòng vốn tín dụng đổi thay vùng đất khó

Ninh Thuận: Dòng vốn tín dụng đổi thay vùng đất khó

Dân tộc - Tôn giáo - Tùng Nguyên - 8 giờ trước
Vùng đất đầy nắng và gió Ninh Thuận đang đổi thay từng ngày, nhất là trong công tác giảm nghèo ở vùng có đông đồng bào DTTS. Một trong những “cú hích” cho sự phát triển ở những địa bàn khó khăn của Ninh Thuận là dòng vốn tín dụng chính sách đang được triển khai trúng nhu câu của người dân.
Chuyển đổi số cho chợ truyền thống và tiểu thương: Bắt đầu từ thanh toán số

Chuyển đổi số cho chợ truyền thống và tiểu thương: Bắt đầu từ thanh toán số

Tin tức - Minh Anh - 8 giờ trước
Ngày 14/6/2025, tại TP. Hồ Chí Minh, Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương) chính thức phát động Chương trình Chuyển đổi số tiểu thương chợ truyền thống. Sự kiện diễn ra trong khuôn khổ chương trình Ngày không tiền mặt 2025. Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Thủ tướng Chính phủ Hồ Đức Phớc đến dự và chỉ đạo sự kiện.
Chữa đau đầu bằng thuốc Nam: Phương pháp tự nhiên và hiệu quả

Chữa đau đầu bằng thuốc Nam: Phương pháp tự nhiên và hiệu quả

Media - BDT - 8 giờ trước
Đau đầu là triệu chứng mà chúng ta có thể thường xuyên mắc phải. Với các thành phần tự nhiên và khả năng giảm đau đáng kinh ngạc, thuốc Nam được sử dụng để giúp giảm thiểu triệu chứng một cách an toàn và hiệu quả.
Ninh Thuận: 7.864 triệu đồng thực hiện Dự án 7 Chương trình MTQG 1719

Ninh Thuận: 7.864 triệu đồng thực hiện Dự án 7 Chương trình MTQG 1719

Tin tức - Thái Sơn Ngọc - 8 giờ trước
Ông Bạch Văn Dương, Phó Giám đốc Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Ninh Thuận cho biết, Chương trình MTQG phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021- 2030, giai đoạn 1: 2021- 2025 (Chương trình MTQG 1719) hỗ trợ cho địa phương 7.864 triệu đồng thực hiện Dự án 7 chăm sóc sức khỏe Nhân dân, nâng cao thể trạng, tầm vóc người dân tộc thiểu số; phòng chống suy dinh dưỡng trẻ em trên địa bàn tỉnh.