Hình thành chương trình bao trùm, tổng thể về chấn hưng, phát triển văn hóa

Sáng 5/7, tại Trụ sở Chính phủ, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà nghe báo cáo về tiến độ xây dựng Chương trình mục tiêu quốc gia về chấn hưng, phát triển văn hóa và xây dựng con người Việt Nam giai đoạn 2026 - 2030, tầm nhìn đến năm 2045 (Chương trình).

Quan tâm thực chất, đúng mức, đúng tầm đối với văn hóa

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà nhấn mạnh bên cạnh các vấn đề kinh tế, xã hội, môi trường… thì phát triển văn hóa, con người Việt Nam là nội dung được nhấn mạnh trong Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng; các nghị quyết, kết luận của Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư; ý kiến của lãnh đạo Đảng, Nhà nước, đặc biệt là của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, Thủ tướng Chính phủ, Chủ tịch Quốc hội…

"Để bảo đảm văn hóa phát triển cùng với kinh tế, xã hội, bảo vệ môi trường…, chúng ta cần xem xét lại quá trình bảo tồn, bảo vệ, phát triển, phát huy các giá trị, tầm quan trọng của văn hóa. Trong thời gian tới cần làm gì để quan tâm thực chất, đúng mức, đúng tầm đối với văn hóa?", Phó Thủ tướng đặt vấn đề.

Theo Phó Thủ tướng, xây dựng, phát triển văn hóa, con người là nhiệm vụ quan trọng, thường xuyên, đã được triển khai qua nhiều chương trình, dự án, kế hoạch, chiến lược cho từng nhóm lĩnh vực chuyên ngành như nghệ thuật, di sản, bảo tồn, sân khấu điện ảnh…, nhưng chưa hình thành chương trình bao trùm, tổng thể để tính toán nguồn lực, xác định mục tiêu cho từng giai đoạn cụ thể.

Báo cáo tại cuộc họp, Bộ trưởng Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch (VHTT&DL) Nguyễn Văn Hùng cho biết đây là chương trình khó vì nội hàm rất rộng, nên cần tiếp cận bằng các dự án cụ thể.

Về cơ bản, các bộ, ngành, địa phương thống nhất việc cần thiết xây dựng dự thảo Chương trình, bảo đảm kết cấu của một chương trình mục tiêu quốc gia.

Dự thảo Chương trình hệ thống lại các quan điểm của Đảng được nêu trong Nghị quyết Đại hội XIII, xác định mục tiêu chính, từ đó hướng đến xây dựng hệ giá trị về văn hóa, gia đình, con người Việt Nam; tập trung giải quyết hài hòa giữa bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa; xây dựng có trọng tâm, trọng điểm các lĩnh vực văn hóa được xác định cần thiết phải ưu tiên…

"Việc thực hiện Chương trình nhằm khắc phục những bất cập lâu nay khi chúng ta nhận thức văn hóa phải đặt ngang bằng kinh tế, chính trị nhưng nguồn lực đầu tư không tương xứng nên không tạo được chiều sâu trong công cuộc chấn hưng, phát triển văn hóa", Bộ trưởng Bộ VHTT&DL Nguyễn Văn Hùng nhấn mạnh.

Nội dung quan trọng nhất của Chương trình liên quan đến 9 nhóm dự án, gồm: Phát triển nhân cách văn hóa con người Việt Nam; xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh; nâng cao hiệu quả thông tin tuyên truyền và giáo dục văn hóa; bảo tồn, phát huy các giá trị di sản văn hóa dân tộc; thúc đẩy sự phát triển văn học nghệ thuật; phát triển công nghiệp văn hóa. Bên cạnh đó là đẩy mạnh chuyển đổi số và ứng dụng các thành tựu khoa học công nghệ trong lĩnh vực văn hóa; phát triển nguồn nhân lực văn hóa; hội nhập quốc tế, tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại.

Chấn hưng đi cùng với phát triển các giá trị văn hoá mới

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà đề nghị Bộ VHTT&DL, đại diện các bộ, ngành, chuyên gia tập trung đóng góp ý kiến để hoàn thiện Dự thảo Chương trình, tập trung vào nội hàm của các khái niệm "văn hóa", "con người", "chấn hưng", "phát triển".

Cụ thể là làm rõ nội hàm, mối quan hệ mật thiết giữa "văn hóa" và "con người", từ đó xác định những nội dung, mục tiêu trọng tâm; chỉ ra những vấn đề, lĩnh vực văn hoá cấp bách cần bảo vệ, bảo tồn, duy trì; xác định những giá trị mới, những gì cần đổi mới để phát triển văn hóa; những bất cập, hạn chế cần khắc phục, đổi mới từ công tác quản lý nhà nước, cơ chế, chính sách đến thực tiễn triển khai.

Chương trình cần giải quyết mối quan hệ với các chương trình mục tiêu quốc gia khác (giảm nghèo bền vững, xây dựng nông thôn mới, phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi); có khả năng bao trùm, tích hợp các chương trình, kế hoạch, chiến lược trong các lĩnh vực, phân ngành văn hóa trên cơ sở đánh giá những gì làm được, chưa làm được, bảo đảm không trùng lặp, chồng chéo.

Lãnh đạo các Bộ: KH&ĐT, Tài chính, LĐTB&XH, đại diện Ban Tuyên giáo Trung ương, Ủy ban Văn hóa - Giáo dục của Quốc hội cũng trao đổi, thống nhất khẳng định sự cần thiết ban hành một chương trình mục tiêu quốc gia về văn hóa. Chương trình cần được chuẩn bị chu đáo, kỹ lưỡng, nhất là các dự án cụ thể với sự tham gia nhiều hơn nữa của địa phương, bảo đảm tính khả thi trong triển khai.

Bảo đảm Chương trình thực hiện được ngay khi ban hành

Kết luận cuộc họp, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà đề nghị Bộ VHTT&DL khẩn trương hoàn thành trình tự, thủ tục để trình Chính phủ Dự thảo Chương trình mục tiêu quốc gia về văn hóa, đồng thời thực hiện các bước tiếp theo để trình Quốc hội theo đúng thẩm quyền.

Theo Phó Thủ tướng, Dự thảo Chương trình phải được xây dựng trên cơ sở tổng kết thực hiện các chương trình mục tiêu, chiến lược, quy hoạch có liên quan đến văn hoá, "những gì làm được, chưa làm được. Cái gì còn hạn chế, tồn tại, thách thức, những vấn đề mới nổi". Đồng thời cần lấy ý kiến các nhà quản lý, nhà khoa học, người hoạt động thực hành trong các lĩnh vực văn hóa, nghệ thuật khác nhau để xác định những vấn đề ưu tiên, cấp bách một cách minh bạch, rõ ràng.

Phó Thủ tướng nêu rõ việc lấy ý kiến nhằm đưa được thực tiễn cuộc sống vào Chương trình, giúp các bộ, ngành, địa phương hình dung được những gì cần làm, những lĩnh vực nào cần tác động.

Không chỉ mục tiêu cụ thể, mà mục tiêu khái quát của Chương trình cũng phải "nhìn được, lượng hóa được, đánh giá được", thực hiện bằng các dự án, nhiệm vụ cụ thể, Phó Thủ tướng lưu ý.

Về giải pháp, Phó Thủ tướng nhấn mạnh việc xây dựng, hoàn thiện chính sách, thể chế nhằm thay đổi cơ bản của các ngành, các cấp trong nhận thức, quản lý, thực hiện chấn hưng, phát triển văn hóa và xác định rõ vai trò của Nhà nước, xã hội, người dân; đa dạng nguồn lực đầu tư cho Chương trình từ nguồn vốn đầu tư công, kinh phí hoạt động thường xuyên, nguồn xã hội hoá; đẩy mạnh chuyển đổi số phục vụ hoạt động quản lý, quảng bá, truyền thông.

Phó Thủ tướng nhắc lại một số mục tiêu lớn mang tính cấp bách, ưu tiên trong Chương trình, đó là bảo vệ, bảo tồn, tôn tạo di sản, giá trị văn hóa vật thể, phi vật thể đang bị suy giảm, xuống cấp nghiêm trọng, có thể mất đi; xây dựng môi trường, văn hoá bao gồm sản phẩm và hoạt động văn hóa, thiết chế văn hóa, cảnh quan văn hoá, ứng xử văn hóa, nếp sống văn hóa nơi công cộng, tại cơ quan, tổ chức, gia đình, nhà trường...; phát triển các không gian sáng tạo, công nghiệp văn hóa.

"Bộ VHTT&DL phải là "nhạc trưởng" xây dựng đề cương, khung Chương trình; tổ chức lấy ý kiến đóng góp, đề xuất của các bộ, ngành, địa phương, cộng đồng, người dân về nguồn lực, cơ chế cần thiết để đạt được mục tiêu đề ra; phân công, phân cấp rõ ràng và thực hiện được ngay trong khuôn khổ chính sách, pháp luật hiện hành", Phó Thủ tướng gợi mở và đề nghị Bộ VHTT&DL mời đại diện Ban Tuyên giáo Trung ương, Ủy ban Văn hóa - Giáo dục của Quốc hội, một số địa phương, chuyên gia, người làm công tác văn hóa tham gia xây dựng, đóng góp ý kiến cho Dự thảo Chương trình với những cách tiếp cận khoa học, phù hợp với từng lĩnh vực văn hóa chuyên ngành.