Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Độc đáo gà tàu chút chít

PV - 10:30, 31/07/2018

Cách đây vài hôm, tôi tình cờ đọc được tùy bút “Cơn bấc tinh nghịch” của tác giả Hoàng Công Tâm. Tùy bút có đoạn da diết nhớ về con gà tàu chút chít của thời thơ dại: “Nhớ món đồ chơi quê mùa mà bà đã mua về cho mỗi đứa cháu mỗi lần bà đi chợ tỉnh, những con gà bằng đất sét vừa biết gáy ò ó o đánh thức mọi người trong buổi bình mình, vừa biết cục ta cục tác gọi đàn con nhỏ đến thưởng thức miếng mồi ngon vừa kiếm được. Ôi! Nhớ làm sao cái con gà tàu chút chít của một thời thơ dại”.

Nghệ nhân duy nhất của làng

Lần theo tùy bút của Hoàng Công Tâm, tôi về làng An Thạnh tìm hiểu nghề làm gà tàu chút chít là sản phẩm đặc trưng của vùng đất này với nhiều nghề thủ công truyền thống nổi tiếng thuộc xã An Hải, huyện Ninh Phước, tỉnh Ninh Thuận. Gà tàu chút chít được làm bằng đất sét phát ra âm thanh rộn rã của đàn gà gọi nhau được nhiều thế hệ trẻ em thích thú. Anh Nguyễn Hữu Phương là nghệ nhân duy nhất còn gắn bó với nghề làm gà tàu chút chít, sản phẩm văn hóa dân gian độc đáo của vùng đất An Thạnh xưa.

gà tàu chút chít Anh Nguyễn Hữu Phương gắn bó với nghề làm gà tàu ở An Thạnh.

Anh Nguyễn Hữu Dục, Trưởng Ban quản lý thôn An Thạnh 2 cho biết làng An Thạnh có lịch sử trên 300 năm thành lập, phát triển. Thuở xưa, ông bà từ các tỉnh Quảng Nam, Bình Định, Phú Yên đến đây lập nghiệp mang theo rất nhiều nghề truyền thống tinh xảo như dệt chiếu, làm lò, chế tác gốm. Có lẽ nghề làm gà tàu chút chít bằng đất cũng đã đồng hành cùng với lịch sử hình thành và phát triển của làng An Thạnh.

Trong ngôi nhà nhỏ hẹp của anh Phương bày bề bộn sản phẩm gà tàu trong những chiếc thúng tre, trên cánh nan bao che quạt điện. Người nghệ nhân 49 tuổi đời đã có 35 năm gắn bó với nghề làm gà tàu cho biết, từ năm lên 14 tuổi đã bị tiếng kêu của những con gà tàu làm “mê hoặc”. Anh theo ông Huỳnh Hoa là nghệ nhân chế tác gà tàu nổi tiếng ở An Thạnh học nghề. Tròn một năm được ông Hoa tận tình truyền nghề từ ủ đất đến làm khuôn, làm kèn, lắp đầu vào thân, cân chỉnh âm thanh, dán giấy, trang trí con gà tàu hoàn chỉnh. Tôi hỏi vì sao có tên gọi gà tàu chút chít, nhưng nghệ nhân Nguyễn Hữu Phương cũng không rõ, chỉ biết từ ngày xưa ông bà gọi “gà tàu chút chít” rồi bà con thôn xóm truyền lại tới ngày nay.

Độc đáo gà tàu chút chít

Cả vùng đất An Hải rộng lớn nhưng chỉ có mỏ đất sét cuối Sông Lu mới làm được gà tàu không bị nứt, âm thanh ấm áp. Đất sét lấy về lọc bỏ tạp chất đưa vô lu sành ủ nửa tháng cho thật nhuyễn mới đưa ra cho vô khuôn thạch cao gồm bốn mảnh có hình dạng đầu gà và đuôi gà. Sau khi đất ráo lấy ra hong gió rồi ghép 4 mảnh thành phần đầu gà và đuôi gà. Phần đầu gà lắp chiếc kèn bằng ống trúc nhỏ như đầu đũa được lấy từ rừng Phước Chiến (Thuận Bắc). Chiếc kèn dài khoảng 3cm, đầu lắp lưỡi gà khi thổi phát ra tiếng kêu. Giữa phần đầu gà và đuôi gà được kết nối bằng hai lớp giấy dày có độ co giãn, khi kéo tạo ra tiếng kêu “tục…tục” của gà mái. Trên phần đuôi khoét lỗ tròn nhỏ khi thổi tạo nên tiếng gáy của gà trống. Đây là nét độc đáo của âm thanh con gà tàu vừa phát ra tiếng kêu của gà mái vừa phát ra tiếng gáy của gà trống tùy theo cách sử dụng của người chơi.

gà tàu chút chít

Anh Phương chia sẻ: “Tuy được làm bằng đất sét giống nhau nhưng mỗi con gà tàu thành phẩm có một tiếng kêu khác nhau, không con nào giống con nào. Trong hàng trăm con gà đất có một vài con “đầu dòng”, khi thổi con gà “đầu dòng” cất lên tiếng gáy làm cho đàn gà trong vườn đồng loạt gáy theo. Tôi yêu thích âm thanh rất hay của những con gà đất “đầu dòng” nên thường giữ lại thưởng thức, tạo niềm vui cho mình sau những ngày lao động mệt nhọc”.

Mưu sinh cùng gà đất

Anh Nguyễn Hữu Phương sinh sống cùng mẹ ruột là bà Trần Thị Tím, thợ dệt chiếu giỏi của làng An Thạnh. Khi nghề dệt chiếu mai một, bà Tím ở nhà phụ với con trai làm gà tàu. Hai mẹ con làm một tuần được khoảng 200 con gà tàu thành phẩm, bán với giá 5.000 đồng/con. Anh Phương đạp xe chở gà tàu ra Phan Rang bán dạo cho trẻ em vui chơi ở khu vực Quảng trường 16 tháng 4. Thi thoảng có người định cư nước ngoài về thăm quê hương yêu thích con gà tàu gắn liền với kỷ niệm tuổi thơ đặt mua vài ba chục con làm quà cho con cháu. Nhiều lúc ở Phan Rang không bán được hàng, anh đóng thùng chở gà tàu vô tỉnh Bình Thuận bán cho trẻ con các làng quê Phan Rí, Chợ Lầu.

baodantoc_ga_tau

“Nghề làm gà tàu truyền thống đang lúc khó khăn do không cạnh tranh được với đồ chơi điện tử đang tràn ngập thị trường. Vì lòng đam mê tiếng gáy, tiếng tục tục của con gà đất từ hồi nhỏ tới bây giờ nên tôi vẫn gắn bó với nghề. Nguồn thu nhập từ nghề làm gà tàu tuy ít ỏi nhưng cũng giúp cho hai mẹ con tôi vui sống qua ngày”, anh Nguyễn Hữu Phương giãi bày.

Tuy được làm bằng đất sét giống nhau nhưng mỗi con gà tàu thành phẩm có một tiếng kêu khác nhau, không con nào giống con nào. Trong hàng trăm con gà đất có một vài con “đầu dòng”, khi thổi con gà “đầu dòng” cất lên tiếng gáy làm cho đàn gà trong vườn đồng loạt gáy theo”.  (Anh Phương)

THÁI SƠN NGỌC

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Top 10 thương hiệu sữa được chọn mua nhiều nhất Việt Nam có đến 5 nhãn hiệu của “nhà Vinamilk”

Top 10 thương hiệu sữa được chọn mua nhiều nhất Việt Nam có đến 5 nhãn hiệu của “nhà Vinamilk”

Theo Kantar Việt Nam, Vinamilk tiếp tục là thương hiệu sữa được chọn mua nhiều nhất năm thứ 13, và chiếm sóng Top 10 với các nhãn hiệu cùng “nhà” là Ông Thọ, Ngôi sao Phương Nam, Susu và Probi. Đáng chú ý, sản phẩm Vinamilk có mặt trong gần 9/10 hộ gia đình Việt với tần suất mua đều đặn hàng tháng (14 lần/năm).
Tin nổi bật trang chủ
Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Không chỉ chuyển tải chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, Báo Dân tộc và Phát triển còn cập nhật những thông tin về các vấn đề liên quan đến phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, bảo vệ môi trường…. Với nội dung đa dạng, phong phú, Báo Dân tộc và Phát triển đã trở thành người bạn đồng hành của đội ngũ già làng, trưởng bản, Người có uy tín, chức sắc, chức việc nắm bắt thông tin kịp thời, hiệu quả và chính xác để phát huy tốt vai trò là “cánh tay nối dài” ở cơ sở trong tuyên truyền chính sách dân tộc, tôn giáo.
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Sắc màu 54 - An Yên - 18:01, 20/06/2025
Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Gương sáng - Nguyễn Văn Chiến - 18:00, 20/06/2025
Ông Ksor Ní (tên thường gọi là Ama H’Nhan) là một trong những trí thức đầu tiên người Gia Rai đi theo cách mạng. Ông từng đảm nhiệm nhiều trọng trách, trong đó có cương vị Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên của tỉnh Gia Lai sau ngày đất nước thống nhất. Ông cũng là thân sinh của ông Ksor Phước, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc; Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội.
Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Tin tức - Thuỳ Như - 17:58, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại Trung tâm Hội nghị tỉnh Cao Bằng, Tỉnh uỷ Cao Bằng đã tổ chức Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025); trao Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp báo chí Việt Nam” của Hội Nhà báo Việt Nam; tặng Bằng khen cho các tập thể, cá nhân có nhiều thành tích trong công tác thông tin, tuyên truyền trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Tin tức - Thiên An - 17:35, 20/06/2025
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình có địa chỉ tại Lô Đ7, KCN Khánh Phú, xã Khánh Phú, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình - SĐT: 02293 762 825
Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Tin tức - Tào Đạt - 16:49, 20/06/2025
Ngày 20/6, Thành ủy, HĐND, UBND TP. Cần Thơ tổ chức họp mặt Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025); tổng kết Giải Báo chí Phan Ngọc Hiển TP. Cần Thơ lần thứ 19 (2024 - 2025) và Tôn vinh các nhà báo tiêu biểu.
Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Trong danh mục 23 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận, tỉnh Điện Biên có 1 di sản thuộc loại hình Tập quán xã hội và tín ngưỡng là Lễ hội Pang Phoóng (Tạ ơn) của cộng đồng dân tộc Kháng, xã Rạng Đông, huyện Tuần Giáo.
Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Chính sách Dân tộc - Duy Chí - 16:26, 20/06/2025
Các gia đình là những điển hình về sự năng động trong lao động sản xuất, xây dựng gia đình hạnh phúc, kinh tế ổn định, lại tích cực tham gia các phòng trào văn hóa xã hội, bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, bảo đảm an ninh chính trị địa phương; cũng như nhiều gia đình có con em là học sinh, sinh viên xuất sắc; tham gia bộ máy chính quyền địa phương, có người trở thành lãnh đạo tổ chức chính trị…
Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Xã hội - Mỹ Dung - 16:11, 20/06/2025
Giữa núi rừng trùng điệp của Ba Chẽ, Bình Liêu,Tiên Yên... nơi những con dốc nối tiếp nhau như chẳng có điểm dừng vẫn có những bước chân đều đặn, bền bỉ của những “phóng viên vùng cao”. Không chỉ đưa tin, họ là những người kể chuyện bản làng bằng cả trái tim nhiệt huyết.
Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Phóng sự - Quỳnh Trâm - 16:01, 20/06/2025
Chúng tôi đã có những tháng năm rong ruổi tác nghiệp nơi bản làng heo hút giữa đại ngàn miền Tây xứ Thanh. Ở những nơi xa ngái ấy, chúng tôi tìm thấy bản chất thật nhất của nghề báo: Ghi lại những nhịp sống bằng tất cả sự chân thành và rung cảm của một người chứng kiến.
Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Trang địa phương - Ngọc Chí - 15:38, 20/06/2025
Tỉnh ủy Kon Tum vừa ban hành Nghị quyết số 30-NQ/TU về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, cán bộ nữ và cán bộ là người DTTS ở tỉnh Kon Tum giai đoạn 2025 - 2030 và tầm nhìn đến 2045.
Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Thời sự - Hoàng Quý - 15:27, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại buổi họp báo do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức, Thứ trưởng Võ Văn Hưng đã công bố những kết quả quan trọng trong quá trình triển khai hai Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) giai đoạn 2021–2025: Chương trình xây dựng nông thôn mới và Chương trình giảm nghèo bền vững.