Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Dân làng Breng duy trì nghề làm cối gỗ

PV - 10:51, 04/10/2018

Bức tranh lao động ở làng Breng (xã Ia Pết, huyện Đak Đoa, Gia Lai) khá đặc biệt khi nhiều người trở về với nghề truyền thống, hồi sinh nghề làm cối gỗ, nghề thủ công tưởng khó tồn tại trước cuộc sống nhiều tiện nghi hiện nay.

Nhà nhà làm cối
Dưới bóng cây hoa sữa nơi đầu ngõ, 2 anh em Hler đang tỉ mẩn hoàn thành công đoạn cuối của những chiếc cối gỗ. Người em dùng 1 chiếc máy bào nhẵn bề mặt ngoài của cối, còn Hler thì dùng chiếc dao mài có đầu cong tỉ mỉ làm nhẵn lòng cối sâu. Giữa cái nắng đầu mùa, mồ hôi nhỏ giọt trên gương mặt rám nắng của 2 chàng trai Jrai. Hler cười hiền khô, tỏ ý không muốn nghỉ tay khi chúng tôi mời anh uống nước. Anh nói cần làm xong 7 chiếc cối gỗ trong ngày để giao cho khách. “Những chiếc cối này làm từ gỗ along răng mình chặt trên rẫy. Loại gỗ này không phổ biến lắm nhưng mình nuôi cây từ nhỏ nên chặt về làm luôn. Cây xẻ ra được 7 khúc gỗ dài 40 cm, gọt vỏ, bào nhẵn bên ngoài, sau đó dùng máy đục phần lòng cối, tạo độ sâu chừng 1 gang tay. Phần còn lại phải làm thủ công sao cho chiếc cối thật nhẵn cả bên trong lẫn bên ngoài”-Hler giới thiệu về các công đoạn để làm ra chiếc cối gỗ. Anh nói, trước đây ông bà làm thủ công hoàn toàn nên mỗi ngày chỉ làm xong được 1 chiếc, nhưng nay có máy móc hỗ trợ nên có thể hoàn thành 4-5 chiếc cối/ngày.
Ảnh: Hoàng Ngọc Ảnh: Hoàng Ngọc
Cũng vừa hoàn thành xong 8 chiếc cối gỗ có kích thước lớn, nhỏ khác nhau, anh A Rơnh nằm nghỉ trên chiếc võng đặt ngay cạnh “xưởng” làm cối, bên cạnh những dụng cụ đẽo, gọt tạo tác thô sơ. Khác với Hler thường “bỏ sỉ” sản phẩm làm ra cho một người trong làng, A Rơnh mang thành phẩm đi bán dạo khắp các làng. A Rơnh nói, anh có 11 năm làm công nhân cao su nhưng mấy năm nay nghỉ hẳn ở nhà làm chày cối vì nghề truyền thống này cho thu nhập cao hơn gấp nhiều lần. “Nếu có sẵn gỗ, mỗi ngày mình làm được từ 3 đến 5 chiếc cối, giá mỗi chiếc loại nhỏ dao động từ 150 ngàn đồng đến 200 ngàn đồng, loại lớn 400-500 ngàn đồng (riêng chày thường được “khuyến mãi” theo cối). Mỗi tháng mình làm và bán 3-4 đợt như vậy là đủ tiền nuôi 3 đứa nhỏ ăn học”-anh A Rơnh cho biết.
Bức tranh lao động ở Breng nay đã có một gam màu khác. Trước đây, nhà nhà, người người làm cao su, còn bây giờ  nhiều người quay trở về với nghề truyền thống. Người già thì đan lát, làm gùi, người trẻ thì ham mê làm cối gỗ, công việc cần nhiều sức lực hơn là sự khéo léo. “Kỹ thuật làm cối không khó, quan trọng là phải kiên trì để làm cho chiếc cối thật cân đối, nhẵn láng mới đẹp. Cái khó nhất bây giờ là tìm gỗ nguyên liệu thôi”-Hler nói.
Hồi sinh nghề truyền thống
Chiếc cối gỗ là hình ảnh thân thuộc của người bản địa Tây Nguyên. Không có thứ gì không đi qua miệng cối trước khi đến với bữa ăn gia đình, từ gạo, bắp, lá mì, lá đu đủ đến những trái ớt, hạt tiêu rừng. Vì thế mà tiếng chày đã trở thành âm thanh của ký ức, của niềm thương nhớ mỗi đứa con khi xa làng. Rồi máy xay, máy xát về tới tận làng đã làm giảm hẳn “phận sự” của những chiếc cối giã. Vậy mà ở làng Breng, người người quay về với nghề làm cối gỗ truyền thống khiến cho hình ảnh chiếc cối giã không còn xuất hiện lặng lẽ mà trở thành mặt hàng sinh động, có ở khắp mọi nơi, từ bức tranh lao động chung của làng đến những câu chuyện mưu sinh của nhiều gia đình.
Anh Hler hoàn thiện chiếc cối gỗ trước khi mang bán. Ảnh: H.N Anh Hler hoàn thiện chiếc cối gỗ trước khi mang bán. Ảnh: H.N
“Hồi trước, hầu hết người dân trong làng đều đi làm công nhân cao su. Nhưng từ năm 2014 trở lại đây, giá mủ cao su xuống thấp, đời sống bấp bênh lắm, nhiều người không đủ nuôi con nên nghỉ việc về làng tìm kế khác mưu sinh. Ngoài ruộng rẫy, họ tìm về nghề truyền thống như đan lát, làm cối”-anh Thin-Trưởng thôn, cho biết. Tuy vậy, nghề truyền thống sẽ không được hồi sinh mạnh mẽ nếu không có thị trường cho sản phẩm. Những chiếc cối gỗ khởi đi từ làng Breng đến khắp các ngôi làng trong tỉnh, thậm chí được đưa lên cả tỉnh Kon Tum và luôn được đón nhận, thậm chí không có hàng để bán.
Bản thân Trưởng thôn Thin cũng từng là công nhân cao su 12 năm, nhưng sau đó về làng gắn bó với nghề truyền thống này. Anh Thin kể, năm 2010 anh vừa làm công nhân, vừa làm thêm nghề phụ là thu gom những chiếc gùi, chiếc cối người dân làm ra lúc nông nhàn để mang đi bán ở khắp các huyện, thị xã trong tỉnh. Mỗi chuyến đi từ 2 đến 3 ngày, anh thu lãi mấy triệu đồng. Năm 2014, anh Thin nghỉ làm công nhân, chỉ chuyên đi thu gom gùi, cối của người trong làng mang đi bán ở khắp nơi như Đức Cơ, Ia Grai, Kông Chro, Ia Pa, Krông Pa... “Mỗi chuyến  mình chỉ chở tối đa 6 chiếc cối thôi, vì nó tương đối nặng. Nhưng đi chuyến nào hết chuyến đó, trong làng ai làm ra bao nhiêu mình thu mua hết bấy nhiêu”-anh Thin cho biết.
Theo anh Thin, gỗ làm cối không nhất thiết phải là gỗ quý. Gỗ mít và gỗ cây tơ nang là 2 loại chủ yếu để làm cối ở làng Breng. Gỗ mít có thể mua trong làng, nhưng gỗ tơ nang thì phải xuống Mang Yang hay xa hơn nữa là Đak Pơ hay Kông Chro. “Gỗ tơ nang là loại rất chắc, rất khó cắt và quá trình đẽo, đục, gọt làm ra chiếc cối cũng mất nhiều công sức hơn. Loại cối này cũng có độ bền cao, có khi cả đời người không hư. Còn gỗ mít thì mềm hơn, làm cối dễ hơn nhưng độ bền chắc thì không bằng tơ nang, vì thế mà cối bằng gỗ mít cũng rẻ hơn. Vừa rồi, em trai mình mua được một cây mít giá 300 ngàn đồng, về cắt ra làm được 20 chiếc cối, bán được hơn 6 triệu đồng. Nếu là cây tơ nang thì phải được gần chục triệu đồng”-anh Thin kể.
Khi không còn được tùy tiện lấy gỗ từ rừng, việc tìm một cây gỗ để làm cối giã-một vật dụng thân thuộc cũng trở nên khó khăn với nhiều người bản địa. Việc chọn mua một chiếc cối làm sẵn là giải pháp nhanh gọn, và đây cũng là lý do để hồi sinh nghề truyền thống này ở Breng.
THEO BÁO ĐIỆN TỬ GIA LAI
Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Đồng bào Xơ Đăng làng Kon Teo Đăk Lấp chung tay sửa chữa lại nhà rông truyền thống

Đồng bào Xơ Đăng làng Kon Teo Đăk Lấp chung tay sửa chữa lại nhà rông truyền thống

Sau khi Báo Dân tộc và Phát triển có bài phản ánh “Người dân làng Kon Teo Đăk Lấp, xã Đăk Long, huyện Đăk Hà, tỉnh Kon Tum cũ (nay là xã Đăk Pxi, tỉnh Quảng Ngãi) không đồng thuận với chủ trương phá bỏ nhà rông truyền thống để xây phòng học”, thì việc xây dựng phòng học đã được dừng lại và nhà rông được giữ nguyên. Những ngày này, đồng bào Xơ Đăng nơi đây đang chung tay, góp sức sửa chữa lại nhà rông truyền thống cho khang trang hơn, để phục vụ các lễ hội truyền thống của làng.
Tin nổi bật trang chủ
Đồng bào Xơ Đăng làng Kon Teo Đăk Lấp chung tay sửa chữa lại nhà rông truyền thống

Đồng bào Xơ Đăng làng Kon Teo Đăk Lấp chung tay sửa chữa lại nhà rông truyền thống

Sau khi Báo Dân tộc và Phát triển có bài phản ánh “Người dân làng Kon Teo Đăk Lấp, xã Đăk Long, huyện Đăk Hà, tỉnh Kon Tum cũ (nay là xã Đăk Pxi, tỉnh Quảng Ngãi) không đồng thuận với chủ trương phá bỏ nhà rông truyền thống để xây phòng học”, thì việc xây dựng phòng học đã được dừng lại và nhà rông được giữ nguyên. Những ngày này, đồng bào Xơ Đăng nơi đây đang chung tay, góp sức sửa chữa lại nhà rông truyền thống cho khang trang hơn, để phục vụ các lễ hội truyền thống của làng.
Dấu ấn thanh niên trên công trình xóa nhà tạm, nhà dột nát ở Đắk Lắk

Dấu ấn thanh niên trên công trình xóa nhà tạm, nhà dột nát ở Đắk Lắk

Xã hội - Lê Hường - 2 giờ trước
Hưởng ứng phong trào chung tay xóa nhà tạm, nhà dột nát, tuổi trẻ tỉnh Đắk Lắk có những đóng góp thiết thực trong xây dựng, sửa chữa nhà cho hộ nghèo, gia đình có công, lan tỏa tinh thần tương thân, tương ái trong cộng đồng.
U23 Australia lần đầu đăng quang AFF Cup nữ 2025

U23 Australia lần đầu đăng quang AFF Cup nữ 2025

Thể thao - Hoàng Minh - 2 giờ trước
Tối 19/8, trên sân Lạch Tray (Hải Phòng), Đội tuyển U23 Australia đã vượt qua Myanmar với tỷ số tối thiểu 1-0 để chính thức trở thành nhà vô địch AFF Cup nữ 2025. Đây là lần đầu tiên U23 Australia bước lên bục cao nhất của giải đấu, đồng thời cũng là lần thứ hai bóng đá nữ Australia giành chức vô địch sau lần đầu vào năm 2008.
Đội tuyển nữ Việt Nam vượt qua Thái Lan, giành Huy chương Đồng AFF Cup 2025

Đội tuyển nữ Việt Nam vượt qua Thái Lan, giành Huy chương Đồng AFF Cup 2025

Thể thao - Hoàng Minh - 21:21, 19/08/2025
Chiều 19/8, trên sân vận động Lạch Tray (Hải Phòng), Đội tuyển nữ Việt Nam đã xuất sắc đánh bại Thái Lan với tỷ số 3-1, qua đó khép lại hành trình tại Giải vô địch bóng đá nữ Đông Nam Á - AFF Cup 2025 với tấm Huy chương Đồng.
Lào Cai khởi công dự án phục vụ xây dựng đường sắt tốc độ cao Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng

Lào Cai khởi công dự án phục vụ xây dựng đường sắt tốc độ cao Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng

Kinh tế - Trọng Bảo - 19:01, 19/08/2025
Ngày 19/8, tỉnh Lào Cai đã tổ chức khởi công dự án san gạt mặt bằng và hạ tầng kỹ thuật khu Bản Qua, phục vụ xây dựng tuyến đường sắt tốc độ cao Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng. Đây là 1 trong 6 công trình, dự án trọng điểm được tỉnh Lào Cai đồng loạt khởi công chào mừng 80 năm Quốc khánh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
Cầu Mã Đà đã được khởi công xây dựng

Cầu Mã Đà đã được khởi công xây dựng

Tin tức - Duy Chí - 17:54, 19/08/2025
Sau nhiều lần kiến nghị và được sự chấp thuận chủ trương của Thủ tướng Chính phủ, ngày 19/8, UBND tỉnh Đồng Nai đã làm Lễ động thổ, khởi công xây dựng cầu Mã Đà nối liền Bình Phước cũ với Đồng Nai, hòa vào mạng lưới giao thông quốc gia, rút ngắn khoảng cách từ Tây Nguyên đến sân bay, cảng biển.
Nỗi lo từ những cây cầu treo dân sinh

Nỗi lo từ những cây cầu treo dân sinh

Để thuận tiện cho việc đi lại và vận chuyển nông sản, từ nhiều năm trước, người dân thôn Kon Vi Vàng, xã Đắk Kôi, tỉnh Quảng Ngãi đã tự làm một cây cầu treo dài hơn 50m vượt sông Đăk Snghé. Sau nhiều năm sử dụng, cây cầu treo đã xuống cấp nghiêm trọng, nhiều tấm ván mặt cầu đã bị mục nát. Mặc dù biết là không an toàn, nhưng người dân vẫn qua lại hằng ngày, bất chấp những cảnh báo của chính quyền về an toàn.
Vingroup nhận Huân chương Lao động hạng Nhất vì thành tích đặc biệt xuất sắc tại Trung tâm Hội chợ Triển lãm Quốc gia

Vingroup nhận Huân chương Lao động hạng Nhất vì thành tích đặc biệt xuất sắc tại Trung tâm Hội chợ Triển lãm Quốc gia

Thời sự - PV - 17:41, 19/08/2025
Ngày 19/8/2025, Tập đoàn Vingroup vinh dự đón nhận Huân chương Lao động hạng Nhất vì thành tích đặc biệt xuất sắc trong việc tổ chức triển khai xây dựng Trung tâm Hội chợ Triển lãm Quốc gia.
Hỗ trợ nghệ nhân tiêu biểu có hoàn cảnh khó khăn

Hỗ trợ nghệ nhân tiêu biểu có hoàn cảnh khó khăn

Xã hội - Lê Hường - 17:33, 19/08/2025
Chia sẻ khó khăn về vật chất và động viên tinh thần để các nghệ nhân tiếp tục phát huy trí tuệ, cống hiến cho công tác bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa.
Gia Lai khởi công dự án nâng cấp Cảng hàng không Phù Cát hơn 3.200 tỷ đồng

Gia Lai khởi công dự án nâng cấp Cảng hàng không Phù Cát hơn 3.200 tỷ đồng

Tin tức - T.Nhân - H.Trường - 16:44, 19/08/2025
Dự án nâng cấp Cảng hàng không Phù Cát là một trong những dự án giao thông trọng điểm của tỉnh Gia Lai, góp phần tạo động lực thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội và bảo đảm an ninh quốc phòng.
Ứng dụng cập nhật lịch trình diễu binh dịp Quốc khánh 2/9

Ứng dụng cập nhật lịch trình diễu binh dịp Quốc khánh 2/9

Tin tức - PV - 16:29, 19/08/2025
TP. Hà Nội đã ra mắt nền tảng số “A80 - Tự hào Việt Nam” tại địa chỉ a80.hanoi.gov.vn nhằm phục vụ chuỗi sự kiện kỷ niệm 80 năm Cách mạng tháng Tám và Quốc khánh 2/9.
Quảng Ninh khởi công tuyến đường gần 1.000 tỷ đồng nối vùng cao với trung tâm tỉnh

Quảng Ninh khởi công tuyến đường gần 1.000 tỷ đồng nối vùng cao với trung tâm tỉnh

Trang địa phương - Mỹ Dung - 16:18, 19/08/2025
Ngày 19/8, Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng khu vực II phối hợp với UBND xã Ba Chẽ và UBND xã Kỳ Thượng tổ chức Lễ khởi công Dự án cải tạo, nâng cấp đường tỉnh 330 (đoạn từ xã Ba Chẽ đến đường tỉnh 342). Khởi công đúng dịp kỷ niệm 80 năm Quốc khánh 2/9, Dự án cải tạo đường tỉnh 330 được kỳ vọng sẽ thay đổi diện mạo hạ tầng vùng cao Quảng Ninh.