Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Dân làng Breng duy trì nghề làm cối gỗ

PV - 10:51, 04/10/2018

Bức tranh lao động ở làng Breng (xã Ia Pết, huyện Đak Đoa, Gia Lai) khá đặc biệt khi nhiều người trở về với nghề truyền thống, hồi sinh nghề làm cối gỗ, nghề thủ công tưởng khó tồn tại trước cuộc sống nhiều tiện nghi hiện nay.

Nhà nhà làm cối
Dưới bóng cây hoa sữa nơi đầu ngõ, 2 anh em Hler đang tỉ mẩn hoàn thành công đoạn cuối của những chiếc cối gỗ. Người em dùng 1 chiếc máy bào nhẵn bề mặt ngoài của cối, còn Hler thì dùng chiếc dao mài có đầu cong tỉ mỉ làm nhẵn lòng cối sâu. Giữa cái nắng đầu mùa, mồ hôi nhỏ giọt trên gương mặt rám nắng của 2 chàng trai Jrai. Hler cười hiền khô, tỏ ý không muốn nghỉ tay khi chúng tôi mời anh uống nước. Anh nói cần làm xong 7 chiếc cối gỗ trong ngày để giao cho khách. “Những chiếc cối này làm từ gỗ along răng mình chặt trên rẫy. Loại gỗ này không phổ biến lắm nhưng mình nuôi cây từ nhỏ nên chặt về làm luôn. Cây xẻ ra được 7 khúc gỗ dài 40 cm, gọt vỏ, bào nhẵn bên ngoài, sau đó dùng máy đục phần lòng cối, tạo độ sâu chừng 1 gang tay. Phần còn lại phải làm thủ công sao cho chiếc cối thật nhẵn cả bên trong lẫn bên ngoài”-Hler giới thiệu về các công đoạn để làm ra chiếc cối gỗ. Anh nói, trước đây ông bà làm thủ công hoàn toàn nên mỗi ngày chỉ làm xong được 1 chiếc, nhưng nay có máy móc hỗ trợ nên có thể hoàn thành 4-5 chiếc cối/ngày.
Ảnh: Hoàng Ngọc Ảnh: Hoàng Ngọc
Cũng vừa hoàn thành xong 8 chiếc cối gỗ có kích thước lớn, nhỏ khác nhau, anh A Rơnh nằm nghỉ trên chiếc võng đặt ngay cạnh “xưởng” làm cối, bên cạnh những dụng cụ đẽo, gọt tạo tác thô sơ. Khác với Hler thường “bỏ sỉ” sản phẩm làm ra cho một người trong làng, A Rơnh mang thành phẩm đi bán dạo khắp các làng. A Rơnh nói, anh có 11 năm làm công nhân cao su nhưng mấy năm nay nghỉ hẳn ở nhà làm chày cối vì nghề truyền thống này cho thu nhập cao hơn gấp nhiều lần. “Nếu có sẵn gỗ, mỗi ngày mình làm được từ 3 đến 5 chiếc cối, giá mỗi chiếc loại nhỏ dao động từ 150 ngàn đồng đến 200 ngàn đồng, loại lớn 400-500 ngàn đồng (riêng chày thường được “khuyến mãi” theo cối). Mỗi tháng mình làm và bán 3-4 đợt như vậy là đủ tiền nuôi 3 đứa nhỏ ăn học”-anh A Rơnh cho biết.
Bức tranh lao động ở Breng nay đã có một gam màu khác. Trước đây, nhà nhà, người người làm cao su, còn bây giờ  nhiều người quay trở về với nghề truyền thống. Người già thì đan lát, làm gùi, người trẻ thì ham mê làm cối gỗ, công việc cần nhiều sức lực hơn là sự khéo léo. “Kỹ thuật làm cối không khó, quan trọng là phải kiên trì để làm cho chiếc cối thật cân đối, nhẵn láng mới đẹp. Cái khó nhất bây giờ là tìm gỗ nguyên liệu thôi”-Hler nói.
Hồi sinh nghề truyền thống
Chiếc cối gỗ là hình ảnh thân thuộc của người bản địa Tây Nguyên. Không có thứ gì không đi qua miệng cối trước khi đến với bữa ăn gia đình, từ gạo, bắp, lá mì, lá đu đủ đến những trái ớt, hạt tiêu rừng. Vì thế mà tiếng chày đã trở thành âm thanh của ký ức, của niềm thương nhớ mỗi đứa con khi xa làng. Rồi máy xay, máy xát về tới tận làng đã làm giảm hẳn “phận sự” của những chiếc cối giã. Vậy mà ở làng Breng, người người quay về với nghề làm cối gỗ truyền thống khiến cho hình ảnh chiếc cối giã không còn xuất hiện lặng lẽ mà trở thành mặt hàng sinh động, có ở khắp mọi nơi, từ bức tranh lao động chung của làng đến những câu chuyện mưu sinh của nhiều gia đình.
Anh Hler hoàn thiện chiếc cối gỗ trước khi mang bán. Ảnh: H.N Anh Hler hoàn thiện chiếc cối gỗ trước khi mang bán. Ảnh: H.N
“Hồi trước, hầu hết người dân trong làng đều đi làm công nhân cao su. Nhưng từ năm 2014 trở lại đây, giá mủ cao su xuống thấp, đời sống bấp bênh lắm, nhiều người không đủ nuôi con nên nghỉ việc về làng tìm kế khác mưu sinh. Ngoài ruộng rẫy, họ tìm về nghề truyền thống như đan lát, làm cối”-anh Thin-Trưởng thôn, cho biết. Tuy vậy, nghề truyền thống sẽ không được hồi sinh mạnh mẽ nếu không có thị trường cho sản phẩm. Những chiếc cối gỗ khởi đi từ làng Breng đến khắp các ngôi làng trong tỉnh, thậm chí được đưa lên cả tỉnh Kon Tum và luôn được đón nhận, thậm chí không có hàng để bán.
Bản thân Trưởng thôn Thin cũng từng là công nhân cao su 12 năm, nhưng sau đó về làng gắn bó với nghề truyền thống này. Anh Thin kể, năm 2010 anh vừa làm công nhân, vừa làm thêm nghề phụ là thu gom những chiếc gùi, chiếc cối người dân làm ra lúc nông nhàn để mang đi bán ở khắp các huyện, thị xã trong tỉnh. Mỗi chuyến đi từ 2 đến 3 ngày, anh thu lãi mấy triệu đồng. Năm 2014, anh Thin nghỉ làm công nhân, chỉ chuyên đi thu gom gùi, cối của người trong làng mang đi bán ở khắp nơi như Đức Cơ, Ia Grai, Kông Chro, Ia Pa, Krông Pa... “Mỗi chuyến  mình chỉ chở tối đa 6 chiếc cối thôi, vì nó tương đối nặng. Nhưng đi chuyến nào hết chuyến đó, trong làng ai làm ra bao nhiêu mình thu mua hết bấy nhiêu”-anh Thin cho biết.
Theo anh Thin, gỗ làm cối không nhất thiết phải là gỗ quý. Gỗ mít và gỗ cây tơ nang là 2 loại chủ yếu để làm cối ở làng Breng. Gỗ mít có thể mua trong làng, nhưng gỗ tơ nang thì phải xuống Mang Yang hay xa hơn nữa là Đak Pơ hay Kông Chro. “Gỗ tơ nang là loại rất chắc, rất khó cắt và quá trình đẽo, đục, gọt làm ra chiếc cối cũng mất nhiều công sức hơn. Loại cối này cũng có độ bền cao, có khi cả đời người không hư. Còn gỗ mít thì mềm hơn, làm cối dễ hơn nhưng độ bền chắc thì không bằng tơ nang, vì thế mà cối bằng gỗ mít cũng rẻ hơn. Vừa rồi, em trai mình mua được một cây mít giá 300 ngàn đồng, về cắt ra làm được 20 chiếc cối, bán được hơn 6 triệu đồng. Nếu là cây tơ nang thì phải được gần chục triệu đồng”-anh Thin kể.
Khi không còn được tùy tiện lấy gỗ từ rừng, việc tìm một cây gỗ để làm cối giã-một vật dụng thân thuộc cũng trở nên khó khăn với nhiều người bản địa. Việc chọn mua một chiếc cối làm sẵn là giải pháp nhanh gọn, và đây cũng là lý do để hồi sinh nghề truyền thống này ở Breng.
THEO BÁO ĐIỆN TỬ GIA LAI
Tin nổi bật trang chủ
Khai mạc giải bóng chuyền hạng A quốc gia năm 2025

Khai mạc giải bóng chuyền hạng A quốc gia năm 2025

Thể thao - Ngọc Chí - 22:49, 06/04/2025
Tối 6/4, tại Nhà thi đấu tổng hợp tỉnh Kon Tum, Cục Thể dục Thể thao Việt Nam phối hợp với Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Kon Tum tổ chức Lễ khai mạc Vòng bảng giải bóng chuyền hạng A quốc gia năm 2025.
Bất chấp mưa giông, hàng nghìn người đổ về xem đua thuyền rồng trên Đất Tổ

Bất chấp mưa giông, hàng nghìn người đổ về xem đua thuyền rồng trên Đất Tổ

Photo - PV - 17:01, 06/04/2025
Bất chấp mưa giông, rét, hàng nghìn người dân vẫn nô nức đổ về khu vực hồ Văn Lang (Tp. Việt Trì, tỉnh Phú Thọ) theo dõi, cổ vũ giải bơi chải Việt Trì mở rộng chào mừng lễ Giỗ Tổ Hùng Vương.
Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn phát biểu tại Phiên toàn thể cấp cao Đại hội đồng IPU-150

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn phát biểu tại Phiên toàn thể cấp cao Đại hội đồng IPU-150

Thời sự - PV - 16:42, 06/04/2025
Sáng 6/4 theo giờ địa phương, tại Thủ đô Tashkent, Uzbekistan, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đã có bài phát biểu quan trọng, tại Phiên toàn thể cấp cao Đại hội đồng Liên minh Nghị viện thế giới lần thứ 150 (IPU-150).
Xảy ra 52 vụ tai nạn giao thông làm 32 người chết trong ngày đầu kỳ nghỉ lễ

Xảy ra 52 vụ tai nạn giao thông làm 32 người chết trong ngày đầu kỳ nghỉ lễ

Xã hội - Hồng Phúc - 16:41, 06/04/2025
Cục Cảnh sát Giao thông cho biết, ngày 5/4, toàn quốc xảy ra 52 vụ tai nạn giao thông, làm chết 32 người, bị thương 22 người.
Phú Yên: Huy động nguồn vốn xã hội hóa xóa nhà tạm, nhà dột nát

Phú Yên: Huy động nguồn vốn xã hội hóa xóa nhà tạm, nhà dột nát

Xã hội - T.Nhân - H.Trường - 16:40, 06/04/2025
Với mục tiêu xóa hơn 1.600 nhà tạm, nhà dột nát trong năm 2025, bên cạnh nguồn lực của Nhà nước, các cấp ngành của tỉnh Phú Yên đã huy động tối đa các nguồn xã hội hóa để hoàn thành mục tiêu như kế hoạch tỉnh đề ra.
Ngôi chùa trên đỉnh núi, giữ 4 kỷ lục Việt Nam

Ngôi chùa trên đỉnh núi, giữ 4 kỷ lục Việt Nam

Bản tin tổng hợp của Báo Dân tộc và Phát triển. Bản tin sáng ngày 5/4, có những thông tin đáng chú ý sau: Hành trang Văn hóa truyền thống. Ngôi chùa trên đỉnh núi, giữ 4 kỷ lục Việt Nam. Chuỗi hạt cườm và bản sắc văn hóa người Co. Cùng các tin tức thời sự khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Việt Nam đón khách quốc tế đông kỷ lục trong quý I/2025

Việt Nam đón khách quốc tế đông kỷ lục trong quý I/2025

Du lịch - Anh Trúc - 16:40, 06/04/2025
Việt Nam đón hơn 6 triệu lượt khách quốc tế trong quý I/2025. Đây là lượng khách quốc tế trong một quý cao nhất từ trước đến nay.
Thu hồi gần 9.800 tỷ đồng từ án tham nhũng, kinh tế trong 6 tháng

Thu hồi gần 9.800 tỷ đồng từ án tham nhũng, kinh tế trong 6 tháng

Tin tức - Anh Trúc - 16:39, 06/04/2025
Bộ Tư pháp cho biết, 6 tháng qua, cơ quan chức năng đã thi hành xong 2.061 việc, với số tiền hơn 9.781 tỷ đồng từ các vụ án tham nhũng, kinh tế.
Thăm, chúc Tết Chôl Chnăm Thmây các lực lượng bảo vệ biên giới nước bạn Campuchia

Thăm, chúc Tết Chôl Chnăm Thmây các lực lượng bảo vệ biên giới nước bạn Campuchia

Tin tức - Tào Đạt - Tiến Vinh - 16:39, 06/04/2025
Từ ngày 3 đến ngày 8/4, Bộ Chỉ huy Bộ đội Biên phòng (BĐBP) tỉnh Kiên Giang đã thành lập các Đoàn công tác đi thăm, tặng quà, chúc Tết cổ truyền Chôl Chnăm Thmây các lực lượng bảo vệ biên giới nước bạn Campuchia.
Triệu tập Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV

Triệu tập Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV

Thời sự - PV - 11:19, 06/04/2025
Căn cứ quy định của pháp luật, trên cơ sở ý kiến của các vị Đại biểu Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội quyết định triệu tập Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV, khai mạc vào ngày 5/5/2025 và dự kiến bế mạc vào sáng ngày 28/6/2025. Quốc hội sẽ họp tập trung tại Nhà Quốc hội.
Kon Tum: Xóa gần 1.900 căn nhà tạm, nhà dột nát

Kon Tum: Xóa gần 1.900 căn nhà tạm, nhà dột nát

Trang địa phương - Ngọc Chí - 11:18, 06/04/2025
Tính đến nay, đã có gần 1.900 hộ dân của tỉnh Kon Tum, chủ yếu là đồng bào DTTS thoát cảnh phải sinh sống trong những căn nhà tạm, nhà dột nát, nhờ chương trình xóa nhà tạm được tỉnh triển khai nhanh chóng.