Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Chim khôn kêu tiếng rảnh rang

PV - 14:32, 14/07/2021

Kinh Thánh dạy: “Khởi thủy là lời”. Hình như câu chuyện này minh họa cho chân lý ấy. Phải có lời/nhời với nhau, để thấu hiểu, thấu cảm rồi cộng cảm cùng nhau sống, làm việc, tư duy, chia sẻ. Ngày nay người ta gọi đó là “đối thoại văn hóa”.

Chim khôn kêu tiếng rảnh rang

Người Việt sâu sắc gói những triết lý vàng ngọc về lời nói trong những câu: “Chim khôn kêu tiếng rảnh rang/ Người khôn nói tiếng dịu dàng dễ nghe”. Lời nói là điểm tựa, chân lý, là thước đo “người ngoan”: “Vàng thì thử lửa, thử than/ Đồng thau thử tiếng, người ngoan thử lời”!

Thế nhưng, thời gian gần đây, nhiều người Việt cứ mở mạng ra là... chửi! Đủ thứ người chửi. Không chỉ là những kẻ vô danh tiểu tốt, “anh hùng bàn phím” vô công rồi nghề chửi mà có cả doanh nhân, nghệ sĩ, thậm chí cả nghệ sĩ rất tên tuổi cũng chửi!

“Nghệ” có nghĩa là “trồng cấy”, “sĩ” là người có học. Hai chữ “nghệ sĩ” rất danh giá và sang trọng để chỉ những người có học làm công tác giáo dục. Thế nên nhiều nghệ sĩ chân chính thường là thần tượng của giới trẻ vì họ là chuẩn mực, là tấm gương soi...

Nhà Phật có khái niệm “khẩu nghiệp” khuyên 4 loại lời nói phải tránh: Vọng ngữ (nói dối); thiển ngữ (lời nói thô thiển); ba phải (nói hai lời); xảo ngữ (lời lẽ khiêu khích). Về sau, người Việt ta thêm vào một loại nữa cho đủ 5 là uyển ngữ, tức lời nói khoa trương, trống rỗng, khen lấy khen để, nói cho hay nhưng không thật lòng, đúng với kiểu “khen cho mày chết!”. Ông bà ta dạy đời sâu sắc lắm: “Chó ba quanh mới nằm, người ba năm mới nói”. Tức nói cái gì phải suy nghĩ, đắn đo, tính toán, cân nhắc. Vì lời nói hay, nói đúng là vàng, là bạc (Lời nói gói vàng). Ngược lại, lời nói xỏ xiên, đểu cáng, xúc phạm sẽ gây thù chuốc oán (Lời nói đọi máu).

Thời nay có một số người rất hiểu biết, rất nổi tiếng mà lại nói năng lung tung, là tại sao? Có một vài nhà thơ, nhà văn, nhà nghiên cứu tên tuổi nhưng “phán” rất thiếu căn cứ khi có ý cợt nhả, chế giễu hình tượng người anh hùng dân tộc đã đi vào lịch sử, vào tiềm thức của hàng triệu người Việt. Có nhà khoa học được giải quốc tế, trong phút “bồng bột” viết mấy lời có ý xúc phạm tới thần tượng dân tộc, lại còn khích bác thể chế chính trị... Hình như ông ấy đã “quên” được giáo dục ở chế độ này, lại vừa được nhận ân huệ lớn của Nhà nước... Lại có nhà thơ muốn “nhìn nhận” lại “sự thật” lịch sử rằng ai mới đúng là người cắm cờ trên nóc Dinh Độc Lập. Rồi lẽ ra phải như thế này, phải như thế kia... Khổ quá, việc ấy đã có cơ quan chuyên môn, viện này viện kia nghiên cứu rồi. Mình có chuyên môn sâu đâu mà tham gia “phân tích, mổ xẻ” nhưng thực tế lại phán nhăng, phán cuội khiến cho dư luận xã hội thêm một phen rối bời!

Văn hóa học quan niệm tri thức/học vấn chỉ thống nhất chứ không đồng nhất với ứng xử văn hóa. Những người này tự mang “khẩu nghiệp” rất có thể là do bản lĩnh kém mà a dua hoặc là cơ hội, hoặc là muốn nổi tiếng hơn mà “nói ngược”. Vẫn theo nhà Phật, những ai mang “khẩu nghiệp” sẽ bị “nghiệp quật”!

Nền văn hóa nào cũng có sự cảnh tỉnh về sức lan truyền nhanh chóng của lời nói. Vì ngày xưa chưa có sự tác động tức thời của các phương tiện truyền thông thì lời nói làm nên dư luận, dư luận lại điều chỉnh các mối quan hệ xã hội. Xin kể lại “Một chuyện có thật” của H.C.Andersen, một ngụ ngôn thâm thúy nhắc nhở bất cứ ai đều phải có trách nhiệm cao với phát ngôn của mình: Một mụ gà mái làm rụng cái lông, mụ đem kể cho mấy mụ gà khác. Câu chuyện lan đi thành khác hẳn: 5 ả gà mái đã tự vặt lông đi để thi xem đứa nào gầy mòn nhất vì chúng cùng tương tư một anh gà trống. Rồi chúng còn đánh nhau, máu me đầm đìa mà chết hết cả. Thật là không chỉ điếm nhục “gia phong” mà còn làm thiệt hại tài sản cho nhà chủ! Chính ả gà mái làm rụng cái lông cũng không nhận ra đấy là chuyện có “gốc gác” từ mình, mà gào lên: “Nhục nhã thay! Cũng may mà cái hạng gà như thế chả có mấy. Phải phổ biến rộng rãi câu chuyện này ra để làm bài học chung”.

Nhạc sĩ Trịnh Công Sơn có lời hát rất hay: “Em sẽ là mùa xuân của mẹ/ Em sẽ là màu nắng của cha/ Em đến trường học bao điều lạ/ Môi hé cười nở những nụ hoa”. Em sẽ là hy vọng của mẹ, sẽ là lý tưởng của cha. Những lời nói đẹp như hoa sẽ nở trên môi em... Nhạc sĩ thiên tài còn nói điều ấy cho cả người lớn nữa!

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Mô hình “một cửa” Công an cấp phường đầu tiên của tỉnh Lào Cai được thành lập

Mô hình “một cửa” Công an cấp phường đầu tiên của tỉnh Lào Cai được thành lập

Vừa qua, Công an Tp. Lào Cai đã thành lập mô hình “Bộ phận Một cửa” tại Công an phường Nam Cường. Đây là mô hình đầu tiên của tỉnh Lào Cai nhằm đẩy mạnh thực hiện cải cách hành chính, nhất là trong hỗ trợ thực hiện Đề án 06 của Chính phủ.
Tin nổi bật trang chủ
Mô hình “một cửa” Công an cấp phường đầu tiên của tỉnh Lào Cai được thành lập

Mô hình “một cửa” Công an cấp phường đầu tiên của tỉnh Lào Cai được thành lập

Media - Trọng Bảo - 6 giờ trước
Vừa qua, Công an Tp. Lào Cai đã thành lập mô hình “Bộ phận Một cửa” tại Công an phường Nam Cường. Đây là mô hình đầu tiên của tỉnh Lào Cai nhằm đẩy mạnh thực hiện cải cách hành chính, nhất là trong hỗ trợ thực hiện Đề án 06 của Chính phủ.
Gỡ “nút thắt” trong giải phóng mặt bằng các dự án ở miền núi Thanh Hóa

Gỡ “nút thắt” trong giải phóng mặt bằng các dự án ở miền núi Thanh Hóa

Media - Quỳnh Trâm-CTV - 6 giờ trước
Giải phóng mặt bằng được xác định là khâu khó khăn nhất trong quá trình triển khai dự án. Vì vậy, công tác tuyên truyền, vận động giải phóng mặt bằng đã và đang được các địa phương trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa quan tâm chỉ đạo để gỡ “nút thắt” trong quá trình triển khai. Với những cách làm hay, mô hình dân vận khéo trong giải phóng mặt bằng đã tạo sự đồng thuận của người dân và giúp nhiều dự án, công trình trên địa bàn triển khai bảo đảm tiến độ.
Một thoáng Nặm Đăm

Một thoáng Nặm Đăm

Du lịch - Huy Toán - 6 giờ trước
Nằm cách Tp. Hà Giang khoảng 45 km về phía Bắc, làng Nặm Đăm, xã Quản Bạ, huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang là Làng Văn hóa du lịch cộng đồng của đồng bào dân tộc Dao. Nơi đây là sự phối hợp tuyệt đẹp giữa cảnh quan thiên nhiên, với những ngôi nhà trình tường truyền thống của đồng bào Dao thân thiện, mến khách.
Mô hình tiết học biên cương ở xứ Thanh

Mô hình tiết học biên cương ở xứ Thanh

Media - Quỳnh Trâm - 6 giờ trước
Với mục tiêu giáo dục các em học sinh nâng cao ý thức bảo vệ chủ quyền biên giới quốc gia là việc làm quan trọng, Đồn Biên phòng cửa khẩu Tén Tằn, Bộ đội Biên phòng tỉnh Thanh Hóa đã phối hợp với các trường học trên địa bàn huyện biên giới Mường Lát triển khai nhiều hoạt động ngoại khóa bằng mô hình Tiết học biên cương. Đây là mô hình nhận được sự hưởng ứng nhiệt tình của phụ huynh và học sinh, góp phần tạo chuyển biến tích cực trong nhận thức của người dân trong việc bảo vệ đường biên, cột mốc.
Danh sách 201 điểm thi lớp 10 THPT công lập không chuyên ở Hà Nội

Danh sách 201 điểm thi lớp 10 THPT công lập không chuyên ở Hà Nội

Giáo dục - Như Ý - 7 giờ trước
Sở Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) Hà Nội vừa thông báo danh sách 201 địa điểm tổ chức kỳ thi tuyển sinh vào lớp 10 các trường THPT công lập không chuyên năm học 2023 - 2024. Theo đó, điểm thi có nhiều phòng thi nhất là Trường THPT Chuyên Hà Nội - Amsterdam, với 43 phòng.
Mô hình “một cửa” Công an cấp phường đầu tiên của tỉnh Lào Cai được thành lập

Mô hình “một cửa” Công an cấp phường đầu tiên của tỉnh Lào Cai được thành lập

Vừa qua, Công an Tp. Lào Cai đã thành lập mô hình “Bộ phận Một cửa” tại Công an phường Nam Cường. Đây là mô hình đầu tiên của tỉnh Lào Cai nhằm đẩy mạnh thực hiện cải cách hành chính, nhất là trong hỗ trợ thực hiện Đề án 06 của Chính phủ.
Nỗi lo sau SEA Games 32

Nỗi lo sau SEA Games 32

Thể thao - PV - 7 giờ trước
Dù giành thành tích hạng nhất tại SEA Games 32 ở Campuchia, nhưng việc chỉ có chưa đến 60% số huy chương ở các môn nằm trong chương trình thi đấu Olympic (chưa kể phong độ thi đấu trồi sụt của nhiều vận động viên đỉnh cao) khiến mục tiêu lọt vào Top 3 khu vực Đông Nam Á tại đấu trường ASIAD (tổ chức tại Hàng Châu, Trung Quốc vào cuối tháng 9 tới) của thể thao Việt Nam trở nên rất khó khăn.
Vĩnh Phúc: Tín dụng chính sách góp phần thực hiện mục tiêu giảm nghèo, bảo đảm an sinh xã hội

Vĩnh Phúc: Tín dụng chính sách góp phần thực hiện mục tiêu giảm nghèo, bảo đảm an sinh xã hội

Công tác Dân tộc - Trang Diệp - 7 giờ trước
Có thể nói, tín dụng chính sách là một trong những công cụ, giải pháp có tính căn cơ, lâu dài, giúp các cấp chính quyền tỉnh Vĩnh Phúc thực hiện thắng lợi mục tiêu, kế hoạch về giảm nghèo, tạo việc làm, xây dựng nông thôn mới nâng cao, bảo đảm an sinh xã hội, phục hồi, phát triển kinh tế nhất là trong tình hình kinh tế có nhiều biến động như hiện nay.
Bắc Ninh: Tổ chức đối thoại với doanh nghiệp, Hợp tác xã, hộ kinh doanh

Bắc Ninh: Tổ chức đối thoại với doanh nghiệp, Hợp tác xã, hộ kinh doanh

Tin tức - Vân Khánh - Xuân Hải - 7 giờ trước
UBND tỉnh Bắc Ninh vừa ban hành Kế hoạch tổ chức Hội nghị đối thoại với doanh nghiệp, hợp tác xã (HTX), hộ kinh doanh năm 2023 với chủ đề “Sẵn sàng cùng doanh nghiệp tháo gỡ khó khăn, thúc đẩy phát triển”.
Cùng chung tay xây dựng môi trường sống và làm việc không khói thuốc

Cùng chung tay xây dựng môi trường sống và làm việc không khói thuốc

Xã hội - PV - 7 giờ trước
Nhằm tăng cường hơn nữa sự quan tâm của các ngành, các cấp và cộng đồng đối với công tác phòng chống tác hại của thuốc lá, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) lấy ngày 31/5 hàng năm là Ngày Thế giới không thuốc lá.
Du lịch miệt vườn, sông nước Nam Bộ

Du lịch miệt vườn, sông nước Nam Bộ

Du lịch - PV - 7 giờ trước
Từ tháng 5 đến tháng 9, các nhà vườn ở nhiều địa phương vùng Đồng bằng sông Cửu Long lại bước vào vụ thu hoạch trái cây lớn nhất trong năm, đồng thời tiếp đón đông đảo khách du lịch trong và ngoài nước đến tham quan, trải nghiệm. Với không gian xanh mát, ẩm thực tươi ngon cùng sự mến khách của người dân, các Tour du lịch miệt vườn sông nước ngày càng được ưa chuộng, làm phong phú thêm các điểm đến du lịch trong dịp Hè.