Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Chim khôn kêu tiếng rảnh rang

PV - 14:32, 14/07/2021

Kinh Thánh dạy: “Khởi thủy là lời”. Hình như câu chuyện này minh họa cho chân lý ấy. Phải có lời/nhời với nhau, để thấu hiểu, thấu cảm rồi cộng cảm cùng nhau sống, làm việc, tư duy, chia sẻ. Ngày nay người ta gọi đó là “đối thoại văn hóa”.

Chim khôn kêu tiếng rảnh rang

Người Việt sâu sắc gói những triết lý vàng ngọc về lời nói trong những câu: “Chim khôn kêu tiếng rảnh rang/ Người khôn nói tiếng dịu dàng dễ nghe”. Lời nói là điểm tựa, chân lý, là thước đo “người ngoan”: “Vàng thì thử lửa, thử than/ Đồng thau thử tiếng, người ngoan thử lời”!

Thế nhưng, thời gian gần đây, nhiều người Việt cứ mở mạng ra là... chửi! Đủ thứ người chửi. Không chỉ là những kẻ vô danh tiểu tốt, “anh hùng bàn phím” vô công rồi nghề chửi mà có cả doanh nhân, nghệ sĩ, thậm chí cả nghệ sĩ rất tên tuổi cũng chửi!

“Nghệ” có nghĩa là “trồng cấy”, “sĩ” là người có học. Hai chữ “nghệ sĩ” rất danh giá và sang trọng để chỉ những người có học làm công tác giáo dục. Thế nên nhiều nghệ sĩ chân chính thường là thần tượng của giới trẻ vì họ là chuẩn mực, là tấm gương soi...

Nhà Phật có khái niệm “khẩu nghiệp” khuyên 4 loại lời nói phải tránh: Vọng ngữ (nói dối); thiển ngữ (lời nói thô thiển); ba phải (nói hai lời); xảo ngữ (lời lẽ khiêu khích). Về sau, người Việt ta thêm vào một loại nữa cho đủ 5 là uyển ngữ, tức lời nói khoa trương, trống rỗng, khen lấy khen để, nói cho hay nhưng không thật lòng, đúng với kiểu “khen cho mày chết!”. Ông bà ta dạy đời sâu sắc lắm: “Chó ba quanh mới nằm, người ba năm mới nói”. Tức nói cái gì phải suy nghĩ, đắn đo, tính toán, cân nhắc. Vì lời nói hay, nói đúng là vàng, là bạc (Lời nói gói vàng). Ngược lại, lời nói xỏ xiên, đểu cáng, xúc phạm sẽ gây thù chuốc oán (Lời nói đọi máu).

Thời nay có một số người rất hiểu biết, rất nổi tiếng mà lại nói năng lung tung, là tại sao? Có một vài nhà thơ, nhà văn, nhà nghiên cứu tên tuổi nhưng “phán” rất thiếu căn cứ khi có ý cợt nhả, chế giễu hình tượng người anh hùng dân tộc đã đi vào lịch sử, vào tiềm thức của hàng triệu người Việt. Có nhà khoa học được giải quốc tế, trong phút “bồng bột” viết mấy lời có ý xúc phạm tới thần tượng dân tộc, lại còn khích bác thể chế chính trị... Hình như ông ấy đã “quên” được giáo dục ở chế độ này, lại vừa được nhận ân huệ lớn của Nhà nước... Lại có nhà thơ muốn “nhìn nhận” lại “sự thật” lịch sử rằng ai mới đúng là người cắm cờ trên nóc Dinh Độc Lập. Rồi lẽ ra phải như thế này, phải như thế kia... Khổ quá, việc ấy đã có cơ quan chuyên môn, viện này viện kia nghiên cứu rồi. Mình có chuyên môn sâu đâu mà tham gia “phân tích, mổ xẻ” nhưng thực tế lại phán nhăng, phán cuội khiến cho dư luận xã hội thêm một phen rối bời!

Văn hóa học quan niệm tri thức/học vấn chỉ thống nhất chứ không đồng nhất với ứng xử văn hóa. Những người này tự mang “khẩu nghiệp” rất có thể là do bản lĩnh kém mà a dua hoặc là cơ hội, hoặc là muốn nổi tiếng hơn mà “nói ngược”. Vẫn theo nhà Phật, những ai mang “khẩu nghiệp” sẽ bị “nghiệp quật”!

Nền văn hóa nào cũng có sự cảnh tỉnh về sức lan truyền nhanh chóng của lời nói. Vì ngày xưa chưa có sự tác động tức thời của các phương tiện truyền thông thì lời nói làm nên dư luận, dư luận lại điều chỉnh các mối quan hệ xã hội. Xin kể lại “Một chuyện có thật” của H.C.Andersen, một ngụ ngôn thâm thúy nhắc nhở bất cứ ai đều phải có trách nhiệm cao với phát ngôn của mình: Một mụ gà mái làm rụng cái lông, mụ đem kể cho mấy mụ gà khác. Câu chuyện lan đi thành khác hẳn: 5 ả gà mái đã tự vặt lông đi để thi xem đứa nào gầy mòn nhất vì chúng cùng tương tư một anh gà trống. Rồi chúng còn đánh nhau, máu me đầm đìa mà chết hết cả. Thật là không chỉ điếm nhục “gia phong” mà còn làm thiệt hại tài sản cho nhà chủ! Chính ả gà mái làm rụng cái lông cũng không nhận ra đấy là chuyện có “gốc gác” từ mình, mà gào lên: “Nhục nhã thay! Cũng may mà cái hạng gà như thế chả có mấy. Phải phổ biến rộng rãi câu chuyện này ra để làm bài học chung”.

Nhạc sĩ Trịnh Công Sơn có lời hát rất hay: “Em sẽ là mùa xuân của mẹ/ Em sẽ là màu nắng của cha/ Em đến trường học bao điều lạ/ Môi hé cười nở những nụ hoa”. Em sẽ là hy vọng của mẹ, sẽ là lý tưởng của cha. Những lời nói đẹp như hoa sẽ nở trên môi em... Nhạc sĩ thiên tài còn nói điều ấy cho cả người lớn nữa!

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Định vị thương hiệu "Đệ Nhất danh Trà" và định hướng phát triển du lịch bền vững

Định vị thương hiệu "Đệ Nhất danh Trà" và định hướng phát triển du lịch bền vững

Nhân kỷ niệm 5 năm Ngày Trà thế giới (21/5/2020 - 21/5/2025) và định hướng phát triển bền vững cho ngành Chè Việt Nam, ngày 20/5, tại Không gian Văn hóa Trà của Hợp tác xã Chè Hảo Đạt (xã Tân Cương, TP. Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên), Viện Nghiên cứu các vấn đề xã hội (Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam), phối hợp với Hội Chè Thái Nguyên tổ chức diễn đàn “Thái Nguyên - Trăm năm Đệ Nhất danh Trà”.
Tin nổi bật trang chủ
Định vị thương hiệu

Định vị thương hiệu "Đệ Nhất danh Trà" và định hướng phát triển du lịch bền vững

Sản phẩm - Thị trường - Minh Nhật - 20:16, 20/05/2025
Nhân kỷ niệm 5 năm Ngày Trà thế giới (21/5/2020 - 21/5/2025) và định hướng phát triển bền vững cho ngành Chè Việt Nam, ngày 20/5, tại Không gian Văn hóa Trà của Hợp tác xã Chè Hảo Đạt (xã Tân Cương, TP. Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên), Viện Nghiên cứu các vấn đề xã hội (Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam), phối hợp với Hội Chè Thái Nguyên tổ chức diễn đàn “Thái Nguyên - Trăm năm Đệ Nhất danh Trà”.
Yên Bái: Khơi dậy tình yêu sách và văn hóa đọc trong các gia đình DTTS và miền núi

Yên Bái: Khơi dậy tình yêu sách và văn hóa đọc trong các gia đình DTTS và miền núi

Trang địa phương - Minh Nhật - 19:26, 20/05/2025
Ngày 20/5, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Yên Bái đã tổ chức tổng kết và trao giải cuộc thi “Đại sứ Văn hóa đọc”; cuộc thi “Gia đình đọc sách - Phát triển tủ sách gia đình kết nối yêu thương” tỉnh Yên Bái năm 2025.
Cuộc sống mới ở thôn Bác Hồ

Cuộc sống mới ở thôn Bác Hồ

Phóng sự - T.Nhân-H.Trường - 17:25, 20/05/2025
Thôn A Xây, xã Khánh Nam, huyện Khánh Vĩnh (Khánh Hòa) còn có tên gọi trang trọng khác là thôn Bác Hồ. Trong kháng chiến, thôn A Xây là căn cứ cách mạng, người dân một lòng đi theo Đảng, theo Bác Hồ. Trong thời bình, người dân đoàn kết vượt qua khó khăn, học hỏi tiếp cận cách làm kinh tế mới để cùng nhau xây dựng quê hương thêm giàu đẹp.
Huế tiếp nhận hai áo dài của Hoàng Thái hậu Từ Cung

Huế tiếp nhận hai áo dài của Hoàng Thái hậu Từ Cung

Tìm trong di sản - Anh Trúc - 16:59, 20/05/2025
Trung tâm Bảo tồn Di tích cố đô Huế vừa tổ chức tiếp nhận hai chiếc áo dài của bà Đức Từ Cung - thân mẫu của vua Bảo Đại, vị vua cuối cùng của triều Nguyễn. Các hiện vật được chuyển từ Mỹ về Việt Nam.
Khánh Hòa: Phấn đấu đến năm 2030 có hơn 90% lao động nông thôn qua đào tạo

Khánh Hòa: Phấn đấu đến năm 2030 có hơn 90% lao động nông thôn qua đào tạo

Nghề nghiệp - Việc làm - T.Nhân - H.Trường - 16:59, 20/05/2025
UBND tỉnh Khánh Hòa vừa ban hành Kế hoạch thực hiện Kế hoạch số 252-KH/TU ngày 21/01/2025 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy Khánh Hòa về thực hiện Chỉ thị số 37-CT/TW ngày 10/7/2024 của Ban Bí thư về đổi mới công tác đào tạo nghề cho lao động nông thôn đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn.
Kiếm tiền triệu từ loại “rau dại”

Kiếm tiền triệu từ loại “rau dại”

Bản tin tổng hợp của Báo Dân tộc và Phát triển. Bản tin chiều nay ngày 19/5, có những thông tin đáng chú ý sau: Lễ bay đại kỳ Tổ quốc kỷ niệm 135 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh. Nhà thờ Hàm Long Hà Nội. Kiếm tiền triệu từ loại “rau dại”. Cùng các tin tức thời sự khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Chủ động chuẩn bị sẵn sàng điều trị ca bệnh Covid-19

Chủ động chuẩn bị sẵn sàng điều trị ca bệnh Covid-19

Sức khỏe - Minh Nhật - 16:55, 20/05/2025
Bộ Y tế đề nghị các bệnh viện chủ động chuẩn bị đầy đủ về cơ sở hạ tầng, khu vực cách ly, trang thiết bị và vật tư y tế, nhằm bảo đảm việc tiếp nhận, cách ly, chẩn đoán, điều trị bệnh nhân, cũng như tăng cường công tác kiểm soát nhiễm khuẩn.
Khánh Hòa: Phấn đấu mức giảm tỷ lệ nghèo đa chiều năm 2025 đạt từ 1 - 1,5%/năm

Khánh Hòa: Phấn đấu mức giảm tỷ lệ nghèo đa chiều năm 2025 đạt từ 1 - 1,5%/năm

Xã hội - T.Nhân - H.Trường - 16:54, 20/05/2025
UBND tỉnh Khánh Hòa vừa ban hành Kế hoạch thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững và chính sách giảm nghèo, an sinh xã hội năm 2025.
Phú Yên: Tiêu hủy 1 tấn thực phẩm chay không có nguồn gốc xuất xứ

Phú Yên: Tiêu hủy 1 tấn thực phẩm chay không có nguồn gốc xuất xứ

Pháp luật - T.Nhân - H.Trường - 16:53, 20/05/2025
Cơ quan chức năng tỉnh Phú Yên vừa phát hiện 1.000kg thực phẩm là chả chay, không có nguồn gốc xuất xứ, đang được vận chuyển trên xe ô tô tải, nên đã tiến hành thu giữ, xử phạt hành chính và tiêu hủy toàn bộ lô hàng.
Kiếm tiền triệu từ loại “rau dại”

Kiếm tiền triệu từ loại “rau dại”

Media - BDT - 16:40, 20/05/2025
Bản tin tổng hợp của Báo Dân tộc và Phát triển. Bản tin chiều nay ngày 19/5, có những thông tin đáng chú ý sau: Lễ bay đại kỳ Tổ quốc kỷ niệm 135 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh. Nhà thờ Hàm Long Hà Nội. Kiếm tiền triệu từ loại “rau dại”. Cùng các tin tức thời sự khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Hoa hậu Nguyễn Thúc Thùy Tiên bị khởi tố, bắt tạm giam

Hoa hậu Nguyễn Thúc Thùy Tiên bị khởi tố, bắt tạm giam

Pháp luật - Anh Trúc - 16:04, 20/05/2025
Ngày 19/5, Cơ quan Cảnh sát Điều tra Bộ Công an đã khởi tố 5 bị can liên quan vụ Quang Linh Vlogs. Trong đó Hoa hậu Nguyễn Thúc Thùy Tiên bị khởi tố, bắt tạm giam về tội "Lừa dối khách hàng".