Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Hoạch định chính sách từ kết quả điều tra thực trạng kinh tế hộ DTTS: Giải quyết các vấn đề dân số và phát triển (Bài 1)

Sỹ Hào - 08:39, 19/08/2024

Cuộc điều tra, thu thập thông tin kinh tế - xã hội của 53 DTTS năm 2024 đang được Tổng cục Thống kê phối hợp với Ủy ban Dân tộc triển khai trên phạm vi 54 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương. Là một trong những đối tượng của cuộc điều tra, hộ dân cư người DTTS sẽ được thu thập các thông tin liên quan đến dân số, việc làm, điều kiện phục vụ sản xuất và các chỉ số dịch vụ xã hội cơ bản. Kết quả điều tra thực trạng kinh tế hộ DTTS, là cơ sở để hoạch định chính sách phát triển kinh tế - xã hội cho các vùng DTTS giai đoạn 2026 - 2030.

Hoạch định chính sách từ điều tra thực trạng kinh tế hộ DTTS: Giải quyết các vấn đề dân số và phát triển (Bài 1)
Cuộc điều tra, thu thập thông tin kinh tế - xã hội của 53 DTTS năm 2024 được Tổng cục Thống kê phối hợp với Ủy ban Dân tộc triển khai trên phạm vi 54 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, từ ngày 01/7 đến 15/8/2024. (Trong ảnh: Lễ ra quân toàn quốc được tổ chức tại tỉnh Hòa Bình ngày 01/7/2024)

Băn khoăn chuyển đổi chính sách dân số

Tại Lễ mít tinh hưởng ứng Ngày Dân số thế giới (11/7) năm 2024, Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan cho biết, một trong những thách thức của công tác dân số của nước ta hiện nay là mức sinh thấp. Năm 2023, mức sinh của cả nước là khoảng 1,96 con/phụ nữ (năm 2022 là 2,01 con/phụ nữ; năm 2019 là 2,09 con/phụ nữ). Mức sinh của Việt Nam được Bộ Y tế dự báo tiếp tục giảm trong thời gian tới; thậm chí có nguy cơ tỷ lệ tăng dân số bình quân ở mức thấp (-0,04%) vào năm 2059.

Trước thực tế này, trong dự thảo Luật Dân số đang xây dựng (dự kiến trình Quốc hội trong năm 2025), Bộ Y tế đề xuất bỏ quy định cặp vợ chồng chỉ “sinh một hoặc hai con”. Đây là quy định tại Pháp lệnh số 08/2008/PL-UBTVQH12 ngày 27/12/2008 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, đang có hiệu lực thi hành.

“Cục Dân số cần phối hợp với các đơn vị, tổ chức, liên quan đánh giá thực trạng công tác dân số; dự báo tác động của các yếu tố dân số đến phát triển kinh tế - xã hội để tham mưu cho các cơ quan có thẩm quyền định hướng xây dựng chính sách”.
Đào Hồng Lan
Bộ trưởng Bộ Y tế.

Mục tiêu của việc không quy định số con đối với mỗi cặp vợ chồng theo đề xuất của Bộ Y tế là nhằm tăng mức sinh, trong bối cảnh dân số đang già hóa nhanh. 

Nhưng việc bỏ quy định “chỉ hai là đủ” hiện nay lại chưa phù hợp, nhất là ở khu vực miền núi, vùng DTTS, khi ở địa bàn này mức sinh vẫn cao, trong bối cảnh điều kiện kinh tế - xã hội còn nhiều khó khăn.

Một số liệu của Cục Dân số (Bộ Y tế) cho thấy, riêng vùng Trung du miền núi phía Bắc - “túi nghèo” của cả nước, hiện mức sinh bình quân toàn vùng là 2,43 con/phụ nữ. Hơn nữa, viễn cảnh “con bồng, cháu bế” trong các hộ DTTS ở Trung du miền núi phía Bắc vẫn treo lơ lửng; bởi theo điều tra năm 2021 của Cục Dân số, phụ nữ 20 - 24 tuổi có con ở tuổi chưa thành niên ở địa bàn này là 19,9% (trung bình cả nước là 8,2%).

Như vậy, công tác dân số đang đứng trước một sự lựa chọn rất khó khăn trong chuyển đổi chính sách dân số, từ kế hoạch hóa gia đình sang dân số và phát triển. Trước thực tế này, các chuyên gia khuyến nghị, chính sách dân số trong tình hình hiện nay phải được điều chỉnh cho phù hợp, có chính sách theo vùng thay vì cả nước như nhau.

Với vùng DTTS và miền núi, nhất là ở những dân tộc có mức sinh cao, việc duy trì mức sinh theo quy định tại Pháp lệnh số 08/2008/PL-UBTVQH12 là rất cần thiết; đồng thời phải cân bằng mức sinh và bảo đảm được chất lượng dân số từ những những chính sách về dân số phù hợp.

Có một thực tế là, với quá trình di cư, 53 DTTS của nước ta sinh sống xen kẽ ở nhiều địa phương; không phải một dân tộc sinh sống tập trung tại một địa bàn. Do đó, để có chính sách phù hợp thì việc thu thập thông tin về dân số của các DTTS phải được điều tra trên phạm vi cả nước.

Hoạch định chính sách từ điều tra thực trạng kinh tế hộ DTTS: Giải quyết các vấn đề dân số và phát triển (Bài 1) 2
Đề xuất bỏ quy định mỗi gia đình chỉ sinh hai con hiện chưa phù hợp với khu vực miền núi, vùng DTTS, khi ở địa bàn này mức sinh vẫn cao, trong bối cảnh điều kiện kinh tế - xã hội còn nhiều khó khăn. (Ảnh minh họa)

Năm 2015, cuộc điều tra, thu thập thông tin kinh tế - xã hội của 53 DTTS lần thứ nhất được tiến hành; lần thứ hai được thực hiện năm 2019. Kết quả từ 2 cuộc điều tra là một trong những cơ sở quan trọng để xây dựng, ban hành chính sách phát triển kinh tế - xã hội cho vùng DTTS và miền núi, trong đó có chính sách về dân số.

Giai đoạn 2016 - 2020, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Chương trình mục tiêu Y tế - Dân số giai đoạn 2016 - 2020, được phê duyệt tại Quyết định số 1125/QĐ-TTg, ngày 31/7/2017. Trong đó, với Dự án 3 “Dân số và phát triển”, Chương trình xác định mục tiêu duy trì mức sinh thay thế, nâng cao chất lượng dân số về thể chất; giảm tử vong và tình trạng suy dinh dưỡng ở bà mẹ, trẻ em, thu hẹp chênh lệch các chỉ số sức khỏe bà mẹ, trẻ em giữa các vùng, miền trong cả nước.

Từ năm 2021, cùng với những chương trình, dự án, đề án về lĩnh vực Y tế - Dân số thì Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) phát triển vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021 - 2030 dành riêng 1 dự án (Dự án 7) được thiết kế với nội dung chăm sóc sức khỏe Nhân dân, nâng cao thể trạng, tầm vóc người DTTS; phòng chống suy dinh dưỡng trẻ em.

Bảo vệ các dân tộc rất ít người

Cách đây gần 10 năm (năm 2015), cuộc điều tra, thu thập thông tin kinh tế - xã hội của 53 DTTS lần đầu tiên được triển khai. Kết quả điều tra nhân khẩu học từ cuộc điều tra đó đã đưa ra những con số đáng quan ngại về dân số và chất lượng dân số của các dân tộc có dân số rất ít người của nước ta.

Trước khi có cuộc điều tra lần đầu tiên, một số dân tộc có dân số rất ít người của nước ta cũng đã có chính sách hỗ trợ đặc thù (gồm các dân tộc: Mảng, Cống, Cờ Lao, La Hủ, Rơ Măm, Brâu, Ơ Đu); nhưng đối tượng thụ hưởng ít, địa bàn triển khai không nhiều, lại chủ yếu đầu tư, hỗ trợ phát triển kinh tế, giảm nghèo nhanh. Trong Đề án hỗ trợ phát triển kinh tế - xã hội các DTTS rất ít người giai đoạn 2016 - 2025 theo Quyết định 2086/QĐ-TTg ngày 31/10/2016 cũng có chính sách dân số cho các dân tộc rất ít người, nhưng chưa nêu mục tiêu, nhiệm vụ cụ thể.

Chính sách dân số đối với các DTTS rất ít người có bước ngoặt khi Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII ban hành Nghị quyết số 21-NQ/TW ngày 25/10/2017 về công tác dân số trong tình hình mới. Nghị quyết xác định, chính sách dân số phải bảo đảm cân bằng, hài hòa giữa quyền và nghĩa vụ của mọi người dân. Một trong những mục tiêu Nghị quyết đặt ra là bảo vệ và phát triển dân số các dân tộc có dưới 10 nghìn người, đặc biệt là những dân tộc có rất ít người.

Hoạch định chính sách từ điều tra thực trạng kinh tế hộ DTTS: Giải quyết các vấn đề dân số và phát triển (Bài 1) 3
Trước khi có cuộc điều tra thực trạng kinh tế - xã hội của 53 DTTS lần thứ nhất – năm 2015, một số dân tộc có dân số rất ít người của nước ta cũng đã có chính sách hỗ trợ đặc thù, nhưng đối tượng thụ hưởng ít, địa bàn triển khai không nhiều, lại chủ yếu đầu tư, hỗ trợ phát triển kinh tế, giảm nghèo nhanh. (Trong ảnh: Từ năm 2011, đồng bào dân tộc Mảng ở Lai Châu được thụ hưởng chính sách theo Quyết định số 1672/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ - Ảnh: Tào Đạt)

Cụ thể hóa tinh thần của Nghị quyết số 21-NQ/TW, căn cứ trên những số liệu điều tra thực trạng kinh tế - xã hội của 53 DTTS năm 2019, Chương trình “Bảo vệ và phát triển các DTTS rất ít người giai đoạn 2021 - 2030” được xây dựng và Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt tại Quyết định số 499/QĐ-TTg ngày 10/4/2020.

Đặc biệt, số liệu thực trạng kinh tế - xã hội của 53 DTTS (được thực hiện trong 02 cuộc điều tra năm 2015 và năm 2019) là dữ liệu chính để Chính phủ xây dựng Đề án Tổng thể và Chương trình MTQG phát triển vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021 - 2030. Từ những “con số biết nói”, Quốc hội khóa XIV đã quyết nghị thông qua Đề án Tổng thể tại Nghị quyết số 88/2019/QH14 và Chương trình MTQG tại Nghị quyết số 120/2020/QH14, với tỷ lệ đại biểu Quốc hội đồng ý tuyệt đối.

Trong Đề án Tổng thể và Chương trình MTQG phát triển vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021 - 2030, bên cạnh Dự án 7: “Chăm sóc sức khỏe Nhân dân, nâng cao thể trạng, tầm vóc người DTTS; phòng chống suy dinh dưỡng trẻ em” thì chính sách dân số đối với các dân tộc rất ít người còn được quy định tại Dự án 9: “Đầu tư phát triển nhóm DTTS rất ít người và nhóm dân tộc còn nhiều khó khăn”. Điều này thể hiện nguyên tắc ưu tiên trong Chương trình MTQG, đồng thời cũng đã thể chế hóa Nghị quyết số 21-NQ/TW, ngày 25/10/2017 về công tác dân số trong tình hình mới.

Sau gần 4 năm thực hiện, Chương trình MTQG phát triển vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021 - 2030, dân số và chất lượng dân số của các dân tộc ít người đã được cải thiện đáng kể. Tuy nhiên, như nhận định của bà Nguyễn Thị Hải Nhung - Vụ trưởng Vụ Văn hóa dân tộc (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch), nguy cơ biến mất của một số dân tộc có dân số ít, nhất là các dân tộc có dân số dưới 1.000 người (Ơ Đu, Brâu, Rơ Măm, Pu Péo, Si La) luôn hiện hữu khi mà chất lượng dân số vẫn còn rất thấp, trong khi điều kiện đời sống kinh tế - xã hội còn rất nhiều khó khăn.

Hoạch định chính sách từ điều tra thực trạng kinh tế hộ DTTS: Giải quyết các vấn đề dân số và phát triển (Bài 1) 4
Năm 2024, đối với các DTTS có quy mô dân số dưới 10.000 người, công tác điều tra, thu thập thông tin thực trạng kinh tế - xã hội sẽ được thực hiện ở toàn bộ các hộ tại địa bàn vùng DTTS trên cả nước. (Trong ảnh: Đồng bào dân tộc Ơ Đu ở bản Văng Môn, xã Nga My, huyện Tương Dương, tỉnh Nghệ An)

Vì vậy, để bảo vệ và phát triển dân số các dân tộc có dưới 10.000 người, đặc biệt là những dân tộc có rất ít người tinh thần Nghị quyết số 21-NQ/TW, bên cạnh thực hiện hiệu quả chính sách theo Chương trình MTQG phát triển vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021 - 2030 thì cũng cần có lộ trình xây dựng chính sách dân số và phát triển đặc thù đối với các dân tộc này.

Đây cũng là một ưu tiên trong cuộc điều tra, thu thập thông tin kinh tế - xã hội của 53 DTTS lần thứ ba - năm 2024. Theo đó, đối với vùng DTTS nói chung, công tác điều tra sẽ được thực hiện theo điều tra chọn mẫu; quy mô mẫu được phân bổ bảo đảm mức độ đại diện đến cấp huyện về một số chỉ tiêu nhân khẩu học của các dân tộc nói chung và từng DTTS chủ yếu trong huyện nói riêng. Riêng đối với các DTTS có quy mô dân số dưới 10.000 người thì sẽ tiến hành điều tra toàn bộ các hộ tại địa bàn vùng DTTS trên cả nước.

Trong Nghị quyết số 21-NQ/TW về công tác dân số trong tình hình mới, Ban Chấp hành Trung ương khóa XII yêu cầu: Tiếp tục thực hiện cuộc vận động mỗi cặp vợ chồng nên có 2 con, bảo đảm quyền và trách nhiệm trong việc sinh con và nuôi dạy con tốt. Tập trung vận động sinh ít con hơn ở vùng, đối tượng có mức sinh cao; duy trì kết quả ở những nơi đã đạt mức sinh thay thế; sinh đủ 2 con ở những nơi có mức sinh thấp. Nâng cao nhận thức, thực hành về bình đẳng giới; đẩy mạnh truyền thông giáo dục chuyển đổi hành vi nhằm giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh; tạo chuyển biến rõ nét ở những vùng có tỉ số giới tính khi sinh cao.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Ông Ksor Ní (tên thường gọi là Ama H’Nhan) là một trong những trí thức đầu tiên người Gia Rai đi theo cách mạng. Ông từng đảm nhiệm nhiều trọng trách, trong đó có cương vị Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên của tỉnh Gia Lai sau ngày đất nước thống nhất. Ông cũng là thân sinh của ông Ksor Phước, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc; Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội.
Tin nổi bật trang chủ
Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Không chỉ chuyển tải chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, Báo Dân tộc và Phát triển còn cập nhật những thông tin về các vấn đề liên quan đến phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, bảo vệ môi trường…. Với nội dung đa dạng, phong phú, Báo Dân tộc và Phát triển đã trở thành người bạn đồng hành của đội ngũ già làng, trưởng bản, Người có uy tín, chức sắc, chức việc nắm bắt thông tin kịp thời, hiệu quả và chính xác để phát huy tốt vai trò là “cánh tay nối dài” ở cơ sở trong tuyên truyền chính sách dân tộc, tôn giáo.
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Sắc màu 54 - An Yên - 18:01, 20/06/2025
Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Gương sáng - Nguyễn Văn Chiến - 18:00, 20/06/2025
Ông Ksor Ní (tên thường gọi là Ama H’Nhan) là một trong những trí thức đầu tiên người Gia Rai đi theo cách mạng. Ông từng đảm nhiệm nhiều trọng trách, trong đó có cương vị Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên của tỉnh Gia Lai sau ngày đất nước thống nhất. Ông cũng là thân sinh của ông Ksor Phước, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc; Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội.
Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Tin tức - Thuỳ Như - 17:58, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại Trung tâm Hội nghị tỉnh Cao Bằng, Tỉnh uỷ Cao Bằng đã tổ chức Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025); trao Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp báo chí Việt Nam” của Hội Nhà báo Việt Nam; tặng Bằng khen cho các tập thể, cá nhân có nhiều thành tích trong công tác thông tin, tuyên truyền trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Tin tức - Thiên An - 17:35, 20/06/2025
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình có địa chỉ tại Lô Đ7, KCN Khánh Phú, xã Khánh Phú, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình - SĐT: 02293 762 825
Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Tin tức - Tào Đạt - 16:49, 20/06/2025
Ngày 20/6, Thành ủy, HĐND, UBND TP. Cần Thơ tổ chức họp mặt Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025); tổng kết Giải Báo chí Phan Ngọc Hiển TP. Cần Thơ lần thứ 19 (2024 - 2025) và Tôn vinh các nhà báo tiêu biểu.
Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Trong danh mục 23 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận, tỉnh Điện Biên có 1 di sản thuộc loại hình Tập quán xã hội và tín ngưỡng là Lễ hội Pang Phoóng (Tạ ơn) của cộng đồng dân tộc Kháng, xã Rạng Đông, huyện Tuần Giáo.
Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Chính sách Dân tộc - Duy Chí - 16:26, 20/06/2025
Các gia đình là những điển hình về sự năng động trong lao động sản xuất, xây dựng gia đình hạnh phúc, kinh tế ổn định, lại tích cực tham gia các phòng trào văn hóa xã hội, bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, bảo đảm an ninh chính trị địa phương; cũng như nhiều gia đình có con em là học sinh, sinh viên xuất sắc; tham gia bộ máy chính quyền địa phương, có người trở thành lãnh đạo tổ chức chính trị…
Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Xã hội - Mỹ Dung - 16:11, 20/06/2025
Giữa núi rừng trùng điệp của Ba Chẽ, Bình Liêu,Tiên Yên... nơi những con dốc nối tiếp nhau như chẳng có điểm dừng vẫn có những bước chân đều đặn, bền bỉ của những “phóng viên vùng cao”. Không chỉ đưa tin, họ là những người kể chuyện bản làng bằng cả trái tim nhiệt huyết.
Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Phóng sự - Quỳnh Trâm - 16:01, 20/06/2025
Chúng tôi đã có những tháng năm rong ruổi tác nghiệp nơi bản làng heo hút giữa đại ngàn miền Tây xứ Thanh. Ở những nơi xa ngái ấy, chúng tôi tìm thấy bản chất thật nhất của nghề báo: Ghi lại những nhịp sống bằng tất cả sự chân thành và rung cảm của một người chứng kiến.
Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Trang địa phương - Ngọc Chí - 15:38, 20/06/2025
Tỉnh ủy Kon Tum vừa ban hành Nghị quyết số 30-NQ/TU về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, cán bộ nữ và cán bộ là người DTTS ở tỉnh Kon Tum giai đoạn 2025 - 2030 và tầm nhìn đến 2045.
Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Thời sự - Hoàng Quý - 15:27, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại buổi họp báo do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức, Thứ trưởng Võ Văn Hưng đã công bố những kết quả quan trọng trong quá trình triển khai hai Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) giai đoạn 2021–2025: Chương trình xây dựng nông thôn mới và Chương trình giảm nghèo bền vững.