Giải ngân vốn đầu tư công - Tăng tốc để “về đích”

Động lực của tăng trưởng

Tại Nghị quyết số 01/NQ-CP ngày 5/1/2024 về nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu phát triển kinh tế - xã hội và ngân sách nhà nước năm 2024, Chính phủ cũng đã yêu cầu các bộ, ngành, địa phương quyết liệt giải ngân vốn đầu tư công ngay từ đầu năm. Mục tiêu của Chính phủ là phấn đấu giải ngân hơn 95% kế hoạch vốn đầu tư công được giao trong năm bản lề đặc biệt quan trọng này.

Với chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, giải ngân vốn đầu tư công những tháng đầu năm 2024 đã có chuyển biến tích cực hơn so với cùng kỳ năm ngoái. Tính đến hết tháng 2/2024, theo báo cáo của Bộ Kế hoạch và Đầu tư (KH&ĐT), giải ngân vốn đầu tư công ước đạt hơn 60 nghìn tỷ đồng, đạt 8,7% tổng kế hoạch và đạt 9,13% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao.

Mặc dù còn thấp, nhưng so với cùng kỳ năm trước, những tháng đầu năm 2024 tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công đã cao hơn đáng kể. Cụ thể, trong 2 tháng năm 2023, tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công đạt 6,55% tổng kế hoạch và đạt 6,97% kế hoạch vốn Thủ tướng Chính phủ giao. 

Trong 2 tháng đầu năm 2024, các bộ, ngành, địa phương đã thực hiện phân bổ hơn 664 nghìn tỷ đồng, đạt 101% kế hoạch vốn Thủ tướng Chính phủ giao.

Tuy nhiên, cũng theo báo cáo của Bộ KH&ĐT, tính đến cuối tháng 2/2024, vẫn còn 33,5 nghìn tỷ đồng vốn đầu tư công chưa được các bộ, ngành, địa phương phân bổ chi tiết cho các dự án, công trình. Số vốn này thuộc kế hoạch đầu tư công của 21 bộ, ngành và 29 địa phương.

Theo Ts. Cấn Văn Lực, Chuyên gia kinh tế trưởng Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV) – thành viên Hội đồng Tư vấn Chính sách Tài chính Tiền tệ Quốc gia, năm 2024, dự báo vốn đầu tư công tiếp tục duy trì ở mức 25 - 26% tổng vốn đầu tư toàn xã hội, tương đương 9 - 10% tổng sản phẩm nội địa (GDP). Đầu tư công tiếp tục là động lực quan trọng đóng góp vào tăng trưởng của nền kinh tế, do đó cần có giải pháp thúc đẩy giải ngân nguồn vốn một cách hiệu quả.

Đẩy nhanh tiến độ các Chương trình mục tiêu

Ngày 22/3/2024, Thủ tướng Chính phủ đã có Công điện số 24/CĐ-TTg về việc đẩy nhanh tiến độ phân bổ và giải ngân vốn đầu tư công năm 2024. Công điện của Thủ tướng khẳng định, việc đẩy mạnh phân bổ, giải ngân vốn đầu tư công vừa mang tính cấp bách, vừa có ý nghĩa chiến lược và là nhiệm vụ trọng tâm nhằm góp phần thúc đẩy tăng trưởng, ổn định kinh tế vĩ mô, bảo đảm các cân đối lớn của nền kinh tế, thực hiện thắng lợi các mục tiêu, chỉ tiêu phát triển kinh tế - xã hội năm 2024 được Trung ương, Quốc hội giao.

“Do đó, các bộ, ngành, địa phương cần tập trung thực hiện các biện pháp, giải pháp linh hoạt, sáng tạo, kịp thời, hiệu quả để quyết liệt đẩy mạnh thực hiện và giải ngân vốn đầu tư công, 03 Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG); đẩy nhanh tiến độ triển khai các công trình, dự án trọng điểm, quan trọng quốc gia, đường cao tốc, các dự án liên vùng, có tác động lan tỏa,.... Việc đẩy mạnh tiến độ giải ngân vốn đầu tư công phải gắn với bảo đảm chất lượng công trình, dự án, không để xảy ra tiêu cực, thất thoát, lãng phí”, Công điện của Thủ tướng Chính phủ yêu cầu.

Đối với vốn đầu tư công của 03 Chương trình MTQG, theo báo cáo của Bộ KH&ĐT tại Báo cáo số 1611/BC-BKHĐT ngày 6/3/2024, trong 02 tháng đầu năm 2024, tỷ lệ giải ngân nguồn vốn của năm 2024 đạt khoảng 12% kế hoạch vốn Thủ tướng Chính phủ giao (tương đương gần 3.264 tỷ đồng). 

Theo đánh giá của Bộ KH&ĐT, để giải ngân vốn đầu tư công thuộc các Chương trình MTQG để đạt và vượt mục tiêu Nghị quyết số 01/01/NQ-CP ngày 5/1/2024 thì các bộ, ngành, địa phương cần sớm tháo gỡ những vướng mắc trong quá trình thực hiện các Chương trình MTQG.

Trong đó, đối với Chương trình MTQG phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi theo Quyết định số 1719/QĐ-TTg, theo Bộ KH&ĐT, hiện một số nội dung chưa triển khai được do vướng mắc với quy định pháp luật hiện hành. Đơn cử như, nội dung phát triển và nhân rộng mô hình tiết kiệm và tín dụng tự quản để tăng cường tiếp cận tín dụng thuộc Dự án 8; nội dung hỗ trợ đầu tư có thu hồi vốn theo hộ hoặc cộng đồng thuộc Tiểu dự án 1 của Dự án 9.

“Một số nội dung đầu tư tại Dự án 4, Dự án 5, Dự án 6 có địa bàn triển khai ngoài địa bàn các xã, thôn vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021 – 2025 theo Quyết định số 861/QĐ-TTg ngày 4/6/2021 của Thủ tướng Chính phủ nên chưa thể thực hiện”, Bộ KH&ĐT cho biết.

Đối với Chương trình MTQG giảm nghèo bền vững, theo Bộ KH&ĐT, một trong những vướng mắc nhất hiện nay, là chưa có hướng dẫn tiêu chí xác định người lao động có thu nhập thấp theo Quyết định số 90/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ. Chương trình MTQG xây dựng Nông thôn mới cũng gặp một số vướng mắc cần phải tập trung tháo gỡ.

Đặc biệt, trong Báo cáo số 1611/BC-BKHĐT ngày 6/3/2024, Bộ KH&ĐT khẳng định, các xã miền núi thuộc địa bàn đặc biệt khó khăn, khi đạt chuẩn nông thôn mới sẽ thôi hưởng các chế độ đặc thù. Trong khi điều kiện thực tế tại các địa phương còn nhiều khó khăn, ảnh hưởng đến mục tiêu đến năm 2025 cả nước có 80% số xã đạt chuẩn nông thôn mới.

Trước thực tế đó, trong Công điện số 24/CĐ-TTg ngày 22/3/2024, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu các bộ, cơ quan chủ Chương trình MTQG (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội, Ủy ban Dân tộc) rà soát các khó khăn, vướng mắc, kiến nghị của các bộ, ngành, địa phương trong quá trình phân bổ, giải ngân vốn của 03 Chương trình MTQG; phối hợp với Bộ KH&ĐT, Bộ Tài chính và cơ quan liên quan xử lý theo quy định; kịp thời báo cáo cấp có thẩm quyền các nội dung vượt thẩm quyền.

Thủ tướng Chính phủ cũng yêu cầu tăng cường kỷ luật, kỷ cương trong giải ngân vốn đầu tư công; có chế tài xử lý nghiêm theo quy định các chủ đầu tư, Ban quản lý dự án, tổ chức, cá nhân cố tình làm chậm tiến độ giao vốn, thực hiện và giải ngân vốn đầu tư công; thay thế kịp thời những cán bộ, công chức, viên chức yếu kém về năng lực, trì trệ, gây nhũng nhiễu, phiền hà, kiên quyết xử lý các hành vi tiêu cực, tham nhũng trong quản lý đầu tư công.