Bảo vệ động, thực vật hoang dã vì đa dạng sinh học và cuộc sống con người

Công ước về thương mại quốc tế các loài động, thực vật hoang dã nguy cấp (Công ước CITES) được đưa ra ký kết năm 1973 và có hiệu lực từ ngày 1/7/1975. Tới nay, với 184 quốc gia thành viên, CITES là hiệp ước quốc tế về bảo tồn có số lượng thành viên lớn nhất toàn cầu.

Mục đích của Công ước CITES nhằm bảo đảm việc thương mại quốc tế các loài động vật và thực vật hoang dã nguy cấp không đe dọa sự sống còn của các loài này trong tự nhiên, và cũng đưa ra nhiều cấp độ khác nhau để bảo vệ hơn 34.000 loài động và thực vật.

Trái đất là nhà của vô vàn các loài động vật, thực vật hoang dã. Sự đa dạng, trải qua hàng tỷ năm đã tạo nên hành tinh, nơi trú ngụ của tất cả các sinh vật sống, kể cả con người.

Tuy nhiên, các hoạt động không bền vững của con người, khai thác quá mức các loài động vật, thực vật hoang dã và nguồn tài nguyên thiên nhiên đã và đang hủy hoại đa dạng sinh học thế giới. Gần một phần tư tổng số loài trên trái đất đang đối diện với các nguy cơ bị tuyệt chủng trong vài thập kỷ.

Sự sụp đổ của các loài này sẽ đẩy nhanh sự biến mất của các loài còn lại và cuối cùng đe dọa sự sống của chính con người. Ngày động vật, thực vật hoang dã thế giới năm 2025 là ngày tôn vinh vị trí đặc biệt của động vật, thực vật hoang dã vì đa dạng sinh học và cuộc sống con người.

Tại Việt Nam, rất nhiều hành động đã được các cơ quan nhà nước, các tổ chức quốc tế, các tổ chức phi chính phủ, các thành phần tư nhân và công chúng thực hiện nhằm bảo vệ và bảo tồn động vật, thực vật hoang dã.

Bên cạnh việc sửa đổi, ban hành chính sách, pháp luật; tăng cường thực thi luật, đã có nhiều hoạt động nâng cao nhận thức có vai trò rất quan trọng đối với bảo tồn và sử dụng bền vững đa dạng sinh học.

Nhằm phục hồi, bảo vệ và phát triển bền vững các loài động vật hoang dã nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ nhằm thực hiện Chiến lược quốc gia về đa dạng sinh học đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050, góp phần phát triển kinh tế, xã hội theo định hướng nền kinh tế xanh, để chủ động thích ứng với biến đổi khí hậu; ngày 8/1/2025, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 49/QĐ-TTg phê duyệt Chương trình quốc gia về bảo tồn các loài động vật hoang dã nguy cấp, quý, hiếm, được ưu tiên bảo vệ đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050.

Theo đó, đặt mục tiêu bảo tồn hiệu quả các loài động vật hoang dã nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ: cải thiện tình trạng quần thể của ít nhất 10 loài; bảo tồn và phục hồi sinh cảnh sống của các loài động vật hoang dã nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ; gia tăng số loài động vật hoang dã nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ được gây nuôi bảo tồn và tái thả về tự nhiên để phục hồi quần thể; đến năm 2030, bảo đảm ít nhất 3 loài được gây nuôi bảo tồn và tái thả lại tự nhiên; phấn đấu đạt 100% các loài động vật hoang dã nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ có phương án quản lý, giám sát tại các khu bảo tồn thiên nhiên, các khu vực đa dạng sinh học cao và cơ sở bảo tồn đa dạng sinh học.

Chính sách, pháp luật về bảo tồn loài động vật hoang dã nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ tiếp tục được hoàn thiện; tổ chức và năng lực quản lý được tăng cường, nhằm hỗ trợ hiệu quả công tác kiểm soát, ngăn chặn, giảm thiểu các nguy cơ, mối đe dọa và tác động tiêu cực đến quần thể và sinh cảnh sống của chúng.

Chính phủ chỉ đạo các cơ quan chức năng, tăng cường phối hợp giữa các cơ quan thực thi pháp luật trong việc thực thi pháp luật liên quan các loài động vật hoang dã nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ, bao gồm: phòng, chống và ngăn chặn các hành vi khai thác, vận chuyển, buôn bán, tàng trữ, quảng cáo, tiêu thụ trái pháp luật loài và các sản phẩm của loài, dụng cụ săn bắt, bẫy, bắn động vật hoang dã; xây dựng và thực hiện quy chế phối hợp, các cơ chế trao đổi thông tin, hình thành các đường dây nóng để tiếp nhận các tin tức thông báo về các vụ vi phạm pháp luật về bảo vệ loài động vật hoang dã nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ; thực hiện hiệu quả Đề án Tăng cường phòng, chống tội phạm về đa dạng sinh học đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050...; công khai thông tin về tội phạm đa dạng sinh học bao gồm các loài động vật hoang dã; xây dựng và thực hiện các kế hoạch hành động khẩn cấp để bảo tồn các đối tượng có nguy cơ tuyệt chủng cao, đặc biệt là các loài thú, chim, rùa cạn và rùa nước ngọt.

Chính phủ yêu cầu, từ nay đến năm 2030, tập trung ưu tiên vào các dự án lớn, gồm: điều tra, đánh giá tình trạng và xây dựng cơ sở dữ liệu về các loài động vật hoang dã nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ; xây dựng và triển khai mô hình thí điểm bảo tồn tại chỗ các loài động vật hoang dã nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ; xây dựng và triển khai mô hình thí điểm nhân nuôi, tái thả phục hồi quần thể các loài động vật hoang dã nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ bị đe dọa tuyệt chủng và xây dựng các kế hoạch hành động khẩn cấp để bảo tồn các loài động vật hoang dã nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ có nguy cơ tuyệt chủng cao…