Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Phóng sự

A Pa Chải - Nơi sơn cùng thủy tận...

Trương Hữu Thiêm - 11:00, 07/04/2023

Tôi đã gặp ở A Pa Chải những buổi chiều tiêu sơ lúc hoàng hôn mờ dần trên các dãy núi miền quan tái trập trùng - những buổi chiều sơn khê cô liêu chưa xa mà đã nhớ, đã nghe lòng day dứt nỗi sinh ly... Nếu bạn từng nghe ở đâu đó về cụm từ “ngã ba biên giới Việt - Trung - Lào” hoặc nơi “một tiếng gà ba nước nghe chung”, thì đó là bản A Pa Chải, xã Sín Thầu, huyện Mường Nhé, tỉnh Điện Biên.

Cột mốc ngã ba biên giới ở A Pa Chải
Cột mốc ngã ba biên giới ở A Pa Chải

Dù không sinh ra tại A Pa Chải (địa danh tột cùng nằm ở phần đất giáp ranh giữa ba quốc gia: Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam - Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa và Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào), nhưng là người làm báo lâu năm ở địa phương, đã có không ít lần lên A Pa Chải; khi thì đi viết báo, khi du ngoạn với bạn bè, cả những lần rong ruổi cùng các đoàn từ thiện khắp trong Nam ngoài Bắc. Thành thử, sau mấy chục năm cầm bút, tôi coi vùng đất biên viễn này như quê hương thứ hai của mình. Tôi nhớ từng gương mặt chất phác và khắc khổ của người dân Hà Nhì ở A Pa Chải, “thuộc” từng con đèo gió hú nghe lạnh sống lưng, từng khúc cua chóng mặt trên con đường xuyên sơn lên cửa khẩu Tả Long San (mốc quốc gia A Pa Chải).

Tôi đã gặp ở A Pa Chải những buổi chiều tiêu sơ lúc hoàng hôn mờ dần trên các dãy núi miền quan tái trập trùng - những buổi chiều sơn khê cô liêu chưa xa mà đã nhớ, đã nghe lòng day dứt nỗi sinh ly. Tôi đã gặp ở A Pa Chải những đêm giã bạn với vòng xòe có lửa cháy nồng nàn trong mắt, lửa cháy trong câu dân ca Hà Nhì em hát lúc rót rượu cho tôi. Thì lửa cứ cháy mãi đi, thì em cứ hát nữa đi và tôi sẽ uống cả những nụ cười sơn cước em rót lẫn vào đáy bát, dù biết trước rằng chỉ lát nữa thôi tôi sẽ say đến mụ mị lối về.

Chương trình khám bệnh và phát thuốc miễn phí cho nhân dân, do Quân khu 2 thực hiện, tại xã Sín Thầu, đầu tháng 3/2023.
Chương trình khám bệnh và phát thuốc miễn phí cho Nhân dân tại xã Sín Thầu, đầu tháng 3/2023, do Quân khu 2 thực hiện,.

Trên con đường tuần tra cùng các chiến sĩ Đồn biên phòng 317 - A Pa Chải (Bộ Chỉ huy Bộ đội Biên phòng Điện Biên), chúng tôi đi trong bồng bềnh mây bay, trong vi vu gió thổi, trong cảm xúc rưng rưng thức dậy từ tứ thơ trữ tình của Nguyễn Bính: “Tôi đi mãi mãi vào sơn cước /Em vuốt tua rèm cửa vọng lâu /Lá úa kinh thành rơi ngập đất /Lòng vàng hỏi vẫn nhớ thương nhau?”.

Phải lên đây mới thấm thía cái cảm giác giữa đại ngàn bao la huyền bí, con người ta bé nhỏ, yếu đuối và cô đơn đến nhường nào; mới hiểu hết ý nghĩa của các thành ngữ: “Rừng thiêng nước độc”, “Sơn lam chướng khí”, “Muôn núi nghìn khe”, “Sơn cùng thủy tận”...

Các cụ già người Hà Nhì kể rằng, cách đây chừng trên dưới 50 năm, phải là nam giới và cũng chỉ những ông thật bản lĩnh, thật can trường mới dám một mình làm cuộc độc hành trên con đường này. Chả thế mà hiện giờ tại khu vực ngã ba, vẫn còn đó những địa danh dân gian nghe rờn rợn: “Dốc Mai Linh”, “khe Hai Bà Cháu”... Đấy là các nạn nhân từng làm mồi cho những “ông ba mươi” một mắt, những “chàng” gấu đực 3 chân mò vào tận bản tấn công con người, những “bà mẹ” lợn lòi đang trong thời kỳ nuôi con nhỏ nên hung dữ một cách đáng sợ...

Vùng quê A Pa Chải nhìn vào đâu cũng thấy đá
Vùng quê A Pa Chải nhìn vào đâu cũng thấy đá

Sau những chuyến ngược ngàn đáng nhớ ấy, nhiều năm rồi lúc nào tôi cũng đau đáu muốn viết một cái gì đó về đá, phải, chỉ về đá mà thôi. Nhưng không phải về những tảng đá đủ đôi như vợ có chồng, càng không phải những khối đá lẻ loi như nỗi niềm chinh phụ đợi chinh phu. Mà là rất nhiều đá, tầng tầng lớp lớp, như thể ngoài đá ra thì không biết nên bắt đầu từ đâu cho câu chuyện hấp dẫn hơn, tự nhiên hơn.

Người Hà Nhì làm nhà trên đá, gieo trồng trên đá, yêu thương trên đá và lời nguyền truyền kiếp cũng nói với nhau bên những tảng đá thô ráp phủ kín rêu phong...

Đúng vậy, vùng quê ấy nhìn vào đâu cũng thấy đá. Đá chen chúc dưới lòng suối như những thực thể cạnh tranh sinh tồn, đá từ hè ra sân, từ sân vào bếp, từ nhà nọ sang nhà kia và từ bản anh sang bản em. Khúc ca ngày Tết Có Nhẹ Chà người Hà Nhì hát trên tầng tầng đá phiến, cả nồi bánh chưng cũng được nấu trên những cục đá xù xì, gan góc. Một trăm năm nay vẫn thế, một nghìn năm nay và một triệu năm nay vẫn thế; đá với người chấp nhận nhau trong cuộc sống còn bộn bề gian khó, nơi biên cương yêu dấu xa lắc xa lơ.

Nồi bánh tết cổ truyền Khù Nhẹ Chà của người Hà Nhì được nấu trên những hòn đá.
Nồi bánh tết cổ truyền Khù Nhẹ Chà của người Hà Nhì được nấu trên những hòn đá.

Ngày tiễn con đi làm dâu nhà người, mẹ ra đầu bản tựa lưng vào phiến đá nhìn theo cho đến khi bóng con khuất sau tảng đá cuối bản. Chỗ mẹ đứng khóc giọt nước mắt rơi xuống tảng đá, bây giờ chỉ cần búng nhẹ ngón tay vào là rung lên như cung thương hòa âm của tu-huý, nát-xi và cả âm thanh như cứa vào lòng nhau của đàn nét-đu 4 dây cổ truyền của người Hà Nhì. Còn bố, là đàn ông nên bố can đảm hơn, bố bảo mẹ khóc làm gì cho thêm nặng bước chân con - bước chân người con gái Hà Nhì - A Pa Chải vốn đã như đá núi buộc vào, trước lúc gửi phận trao thân cho một chàng trai ngoại tộc.

Bản A Pa Chải nằm dưới chân núi, nơi có những mái ngói xô nghiêng do thời gian cùng sự khắc nghiệt của nắng mưa dầu dãi biên thùy. Ở đây có những cuộc đời mưa nắng tảo tần, có những bản trường ca dài như suối, chát như sung và đắng như mối hận chia lìa ngày cha ông đi tìm đất lập bản. A Pa Chải còn nghèo, rượu không thật thơm và hoa không thật thắm, nên chỉ một chút mây bay và mấy cánh chim chiều cũng đủ làm thổn thức lòng người. Chỉ tiếc là tôi vụng về, nên câu thơ không đủ mặn mòi như giọt mồ hôi của mẹ lúc mùa vụ vội vàng, không đủ sóng sánh như ánh mắt của em, ngày hai đứa yêu nhau mà không dám ngỏ lòng mình.

Lối mở A Pa Chải (Việt Nam) - Long Phú (Trung Quốc) trên biên giới Việt Nam - Trung Quốc
Lối mở A Pa Chải (Việt Nam) - Long Phú (Trung Quốc) trên biên giới Việt Nam - Trung Quốc

Xin mời bạn bốn phương hãy bớt chút thời gian lên A Pa Chải, để tự mình cảm nhận một điều rằng tại sao cách đây 69 năm (1954 - 2023), cố nhà thơ Chế Lan Viên từng viết những câu song thất lục bát trĩu nặng nỗi niềm: “Quê em nhỏ bốn bên khe suối/Người vắng qua, chim tới chim lui/ Khi vui, ngắm núi làm vui/ Khi buồn, nhặt trái sim rơi đỡ buồn”...

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Đổi thay ở vùng đất khó khăn Đại Dực

Đổi thay ở vùng đất khó khăn Đại Dực

Giữa trập trùng núi rừng huyện Tiên Yên (Quảng Ninh), đồng bào Sán Chỉ xã vùng cao Đại Dực đang viết nên câu chuyện mới cho vùng đất nghèo khó, với nhiều thay đổi ấn tượng từ nhận thức đến hành động. Đặc biệt là việc gìn giữ được bản sắc văn hóa truyền thống gắn với phát triển du lịch cộng đồng, góp phần cho sự phát triển bền vững tại vùng cao nơi đây.
Tin nổi bật trang chủ
Thủ tướng: Phân cấp, phân quyền mạnh hơn cho cấp nào sát thực tế, gần dân, sát dân, làm tốt hơn, hiệu quả hơn

Thủ tướng: Phân cấp, phân quyền mạnh hơn cho cấp nào sát thực tế, gần dân, sát dân, làm tốt hơn, hiệu quả hơn

Chiều 17/5, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính chủ trì cuộc họp triển khai kế hoạch rà soát các nhiệm vụ phân cấp, phân quyền thuộc phạm vi lĩnh vực của các bộ, cơ quan ngang bộ khi thực hiện mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp.
Sóc Trăng: Nhiều hoạt động ý nghĩa của Bộ đội Biên phòng nhân Kỷ niệm 135 năm ngày sinh nhật Bác

Sóc Trăng: Nhiều hoạt động ý nghĩa của Bộ đội Biên phòng nhân Kỷ niệm 135 năm ngày sinh nhật Bác

Nhịp cầu nhân ái - Văn Long - Tào Đạt - 21:00, 17/05/2025
Nhân dịp Kỷ niệm 135 năm ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/5/1890 - 19/5/2025), Đồn Biên phòng Lai Hòa, Bộ đội Biên phòng (BĐBP) tỉnh Sóc Trăng, đã tổ chức nhiều hoạt động thiết thực, ý nghĩa, chăm lo cho người nghèo trên địa bàn khu vực biên giới biển do đơn vị quản lý.
Tìm thấy thi thể 02 nạn nhân cuối cùng vụ sạt lở đất trên địa bàn huyện Phong Thổ

Tìm thấy thi thể 02 nạn nhân cuối cùng vụ sạt lở đất trên địa bàn huyện Phong Thổ

Tin tức - Trọng Bảo - 17:23, 17/05/2025
Chiều ngày 17/5, các lực lượng chức năng đã tìm thấy 02 thi thể cuối cùng trong vụ sạt lở khi đang thi công tại công trường thủy điện Tả Páo Hồ 1A, xã Sì Lở Lầu, huyện Phong Thổ, tỉnh Lai Châu.
Bình Định: Tổ chức Giải xe đạp các câu lạc bộ tỉnh mở rộng

Bình Định: Tổ chức Giải xe đạp các câu lạc bộ tỉnh mở rộng

Thể thao - T.Nhân - H.Trường - 16:40, 17/05/2025
Hướng tới Kỷ niệm 135 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/5/1890 - 19/5/2025) và tiếp tục thực hiện Cuộc vận động “Toàn dân rèn luyện thân thể theo gương Bác Hồ vĩ đại”, ngày 17/5, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Bình Định tổ chức Giải xe đạp các câu lạc bộ tỉnh Bình Định mở rộng năm 2025, với sự tham gia của 150 vận động viên.
Tạo điều kiện thuận lợi khi thực hiện thủ tục nhập, trở lại quốc tịch Việt Nam

Tạo điều kiện thuận lợi khi thực hiện thủ tục nhập, trở lại quốc tịch Việt Nam

Thời sự - Hoàng Quý - 16:16, 17/05/2025
Ngày 17/5, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan, Quốc hội họp phiên toàn thể tại hội trường để nghe Tờ trình và Báo cáo thẩm tra dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quốc tịch Việt Nam.
Bình Định: Phấn đấu giảm 3 - 4% tỷ lệ hộ nghèo đồng bào DTTS trong năm 2025

Bình Định: Phấn đấu giảm 3 - 4% tỷ lệ hộ nghèo đồng bào DTTS trong năm 2025

Công tác Dân tộc - T.Nhân - H.Trường - 16:04, 17/05/2025
Theo kế hoạch thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi, tỉnh Bình Định đặt ra mục tiêu phấn đấu giảm từ 3 - 4% tỷ lệ hộ nghèo đồng bào DTTS trong năm 2025.
Đánh thức tiềm năng du lịch từ sản vật quê Bác

Đánh thức tiềm năng du lịch từ sản vật quê Bác

Bản tin tổng hợp của Báo Dân tộc và Phát triển. Bản tin sáng ngày 17/5, có những thông tin đáng chú ý sau: Đặc sắc Lễ hội Điện Trường Bà. Chùa Tây Thiên Tam Đảo. Đánh thức tiềm năng du lịch từ sản vật quê Bác. Cùng các tin tức thời sự khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Phú Yên: Tập huấn, nâng cao năng lực giám sát Chương trình MTQG 1719

Phú Yên: Tập huấn, nâng cao năng lực giám sát Chương trình MTQG 1719

Công tác Dân tộc - T.Nhân-H.Trường - 15:33, 17/05/2025
Nhằm nâng cao năng lực giám sát cho đội ngũ cán bộ, Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Phú Yên vừa tổ chức Hội nghị tập huấn nâng cao năng lực tham gia giám sát, đánh giá thực hiện các dự án, tiểu dự án, nội dung thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021-2025 (Chương trình MTQG 1719).
Dấu ấn 100 năm báo chí cách mạng hội tụ tại Quảng Ninh

Dấu ấn 100 năm báo chí cách mạng hội tụ tại Quảng Ninh

Trang địa phương - Mỹ Dung - 15:31, 17/05/2025
Sáng 17/5, tại Bảo tàng tỉnh Quảng Ninh, Hội Nhà báo tỉnh, Trung tâm Truyền thông tỉnh, Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch, Bảo tàng Báo chí Việt Nam đã tổ chức khai mạc Triển lãm “100 năm Báo chí Cách mạng Việt Nam” nhằm tái hiện chặng đường vẻ vang của báo chí cách mạng, tôn vinh những đóng góp của người làm báo trong sự nghiệp phát triển quê hương, đất nước.
Kon Tum: Chủ trương tháo dỡ nhà rông để xây dựng phòng học của huyện Đăk Hà là đi ngược lại sự chỉ đạo của tỉnh

Kon Tum: Chủ trương tháo dỡ nhà rông để xây dựng phòng học của huyện Đăk Hà là đi ngược lại sự chỉ đạo của tỉnh

Pháp luật - Ngọc Chí - 13:34, 17/05/2025
Sáng ngày 17/5, trao đổi với phóng viên Báo Dân tộc và Phát triển, ông Phan Văn Hoàng – Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Kon Tum cho biết, việc huyện Đăk Hà yêu cầu dân làng dỡ bỏ nhà rông để xây dựng phòng học, trong khi người dân không đồng tình như báo nêu là đi ngược lại sự chỉ đạo của tỉnh.
JICA tổ chức hội thảo hỗ trợ kỹ thuật trồng tỏi cho đồng bào DTTS tại Nghệ An

JICA tổ chức hội thảo hỗ trợ kỹ thuật trồng tỏi cho đồng bào DTTS tại Nghệ An

Kinh tế - An Yên - 13:30, 17/05/2025
Sở Nông nghiệp và Môi trường Nghệ An vừa phối hợp với Cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JICA) tổ chức hội thảo phổ biến kỹ thuật trồng tỏi Sanuki cho đồng bào DTTS vùng núi cao Nghệ An. Hội thảo còn hướng đến mục tiêu quan trọng hơn là xây dựng chuỗi giá trị từ sản xuất đến bán hàng, góp phần thay đổi từ tư duy sản xuất ứng dụng KHCN đến quá trình tiêu thụ sản phẩm.
Đã tìm thấy thi thể 3 nạn nhân vụ sạt lở tại công trình thi công thủy điện trên địa bàn huyện Phong Thổ

Đã tìm thấy thi thể 3 nạn nhân vụ sạt lở tại công trình thi công thủy điện trên địa bàn huyện Phong Thổ

Tin tức - Trọng Bảo - 13:27, 17/05/2025
Thông tin từ lực lượng cứu nạn, cứu hộ cho biết, đến cuối giờ trưa nay (17/5) lực lượng chức năng đã tìm thấy thi thể 03 nạn nhân trong vụ sạt lở tại công trình thi công thủy điện Tả Páo Hồ 1A, xã Sì Lở Lầu, huyện Phong Thổ, tỉnh Lai Châu.