Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Phóng sự

A Pa Chải - Nơi sơn cùng thủy tận...

Trương Hữu Thiêm - 11:00, 07/04/2023

Tôi đã gặp ở A Pa Chải những buổi chiều tiêu sơ lúc hoàng hôn mờ dần trên các dãy núi miền quan tái trập trùng - những buổi chiều sơn khê cô liêu chưa xa mà đã nhớ, đã nghe lòng day dứt nỗi sinh ly... Nếu bạn từng nghe ở đâu đó về cụm từ “ngã ba biên giới Việt - Trung - Lào” hoặc nơi “một tiếng gà ba nước nghe chung”, thì đó là bản A Pa Chải, xã Sín Thầu, huyện Mường Nhé, tỉnh Điện Biên.

Cột mốc ngã ba biên giới ở A Pa Chải
Cột mốc ngã ba biên giới ở A Pa Chải

Dù không sinh ra tại A Pa Chải (địa danh tột cùng nằm ở phần đất giáp ranh giữa ba quốc gia: Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam - Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa và Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào), nhưng là người làm báo lâu năm ở địa phương, đã có không ít lần lên A Pa Chải; khi thì đi viết báo, khi du ngoạn với bạn bè, cả những lần rong ruổi cùng các đoàn từ thiện khắp trong Nam ngoài Bắc. Thành thử, sau mấy chục năm cầm bút, tôi coi vùng đất biên viễn này như quê hương thứ hai của mình. Tôi nhớ từng gương mặt chất phác và khắc khổ của người dân Hà Nhì ở A Pa Chải, “thuộc” từng con đèo gió hú nghe lạnh sống lưng, từng khúc cua chóng mặt trên con đường xuyên sơn lên cửa khẩu Tả Long San (mốc quốc gia A Pa Chải).

Tôi đã gặp ở A Pa Chải những buổi chiều tiêu sơ lúc hoàng hôn mờ dần trên các dãy núi miền quan tái trập trùng - những buổi chiều sơn khê cô liêu chưa xa mà đã nhớ, đã nghe lòng day dứt nỗi sinh ly. Tôi đã gặp ở A Pa Chải những đêm giã bạn với vòng xòe có lửa cháy nồng nàn trong mắt, lửa cháy trong câu dân ca Hà Nhì em hát lúc rót rượu cho tôi. Thì lửa cứ cháy mãi đi, thì em cứ hát nữa đi và tôi sẽ uống cả những nụ cười sơn cước em rót lẫn vào đáy bát, dù biết trước rằng chỉ lát nữa thôi tôi sẽ say đến mụ mị lối về.

Chương trình khám bệnh và phát thuốc miễn phí cho nhân dân, do Quân khu 2 thực hiện, tại xã Sín Thầu, đầu tháng 3/2023.
Chương trình khám bệnh và phát thuốc miễn phí cho Nhân dân tại xã Sín Thầu, đầu tháng 3/2023, do Quân khu 2 thực hiện,.

Trên con đường tuần tra cùng các chiến sĩ Đồn biên phòng 317 - A Pa Chải (Bộ Chỉ huy Bộ đội Biên phòng Điện Biên), chúng tôi đi trong bồng bềnh mây bay, trong vi vu gió thổi, trong cảm xúc rưng rưng thức dậy từ tứ thơ trữ tình của Nguyễn Bính: “Tôi đi mãi mãi vào sơn cước /Em vuốt tua rèm cửa vọng lâu /Lá úa kinh thành rơi ngập đất /Lòng vàng hỏi vẫn nhớ thương nhau?”.

Phải lên đây mới thấm thía cái cảm giác giữa đại ngàn bao la huyền bí, con người ta bé nhỏ, yếu đuối và cô đơn đến nhường nào; mới hiểu hết ý nghĩa của các thành ngữ: “Rừng thiêng nước độc”, “Sơn lam chướng khí”, “Muôn núi nghìn khe”, “Sơn cùng thủy tận”...

Các cụ già người Hà Nhì kể rằng, cách đây chừng trên dưới 50 năm, phải là nam giới và cũng chỉ những ông thật bản lĩnh, thật can trường mới dám một mình làm cuộc độc hành trên con đường này. Chả thế mà hiện giờ tại khu vực ngã ba, vẫn còn đó những địa danh dân gian nghe rờn rợn: “Dốc Mai Linh”, “khe Hai Bà Cháu”... Đấy là các nạn nhân từng làm mồi cho những “ông ba mươi” một mắt, những “chàng” gấu đực 3 chân mò vào tận bản tấn công con người, những “bà mẹ” lợn lòi đang trong thời kỳ nuôi con nhỏ nên hung dữ một cách đáng sợ...

Vùng quê A Pa Chải nhìn vào đâu cũng thấy đá
Vùng quê A Pa Chải nhìn vào đâu cũng thấy đá

Sau những chuyến ngược ngàn đáng nhớ ấy, nhiều năm rồi lúc nào tôi cũng đau đáu muốn viết một cái gì đó về đá, phải, chỉ về đá mà thôi. Nhưng không phải về những tảng đá đủ đôi như vợ có chồng, càng không phải những khối đá lẻ loi như nỗi niềm chinh phụ đợi chinh phu. Mà là rất nhiều đá, tầng tầng lớp lớp, như thể ngoài đá ra thì không biết nên bắt đầu từ đâu cho câu chuyện hấp dẫn hơn, tự nhiên hơn.

Người Hà Nhì làm nhà trên đá, gieo trồng trên đá, yêu thương trên đá và lời nguyền truyền kiếp cũng nói với nhau bên những tảng đá thô ráp phủ kín rêu phong...

Đúng vậy, vùng quê ấy nhìn vào đâu cũng thấy đá. Đá chen chúc dưới lòng suối như những thực thể cạnh tranh sinh tồn, đá từ hè ra sân, từ sân vào bếp, từ nhà nọ sang nhà kia và từ bản anh sang bản em. Khúc ca ngày Tết Có Nhẹ Chà người Hà Nhì hát trên tầng tầng đá phiến, cả nồi bánh chưng cũng được nấu trên những cục đá xù xì, gan góc. Một trăm năm nay vẫn thế, một nghìn năm nay và một triệu năm nay vẫn thế; đá với người chấp nhận nhau trong cuộc sống còn bộn bề gian khó, nơi biên cương yêu dấu xa lắc xa lơ.

Nồi bánh tết cổ truyền Khù Nhẹ Chà của người Hà Nhì được nấu trên những hòn đá.
Nồi bánh tết cổ truyền Khù Nhẹ Chà của người Hà Nhì được nấu trên những hòn đá.

Ngày tiễn con đi làm dâu nhà người, mẹ ra đầu bản tựa lưng vào phiến đá nhìn theo cho đến khi bóng con khuất sau tảng đá cuối bản. Chỗ mẹ đứng khóc giọt nước mắt rơi xuống tảng đá, bây giờ chỉ cần búng nhẹ ngón tay vào là rung lên như cung thương hòa âm của tu-huý, nát-xi và cả âm thanh như cứa vào lòng nhau của đàn nét-đu 4 dây cổ truyền của người Hà Nhì. Còn bố, là đàn ông nên bố can đảm hơn, bố bảo mẹ khóc làm gì cho thêm nặng bước chân con - bước chân người con gái Hà Nhì - A Pa Chải vốn đã như đá núi buộc vào, trước lúc gửi phận trao thân cho một chàng trai ngoại tộc.

Bản A Pa Chải nằm dưới chân núi, nơi có những mái ngói xô nghiêng do thời gian cùng sự khắc nghiệt của nắng mưa dầu dãi biên thùy. Ở đây có những cuộc đời mưa nắng tảo tần, có những bản trường ca dài như suối, chát như sung và đắng như mối hận chia lìa ngày cha ông đi tìm đất lập bản. A Pa Chải còn nghèo, rượu không thật thơm và hoa không thật thắm, nên chỉ một chút mây bay và mấy cánh chim chiều cũng đủ làm thổn thức lòng người. Chỉ tiếc là tôi vụng về, nên câu thơ không đủ mặn mòi như giọt mồ hôi của mẹ lúc mùa vụ vội vàng, không đủ sóng sánh như ánh mắt của em, ngày hai đứa yêu nhau mà không dám ngỏ lòng mình.

Lối mở A Pa Chải (Việt Nam) - Long Phú (Trung Quốc) trên biên giới Việt Nam - Trung Quốc
Lối mở A Pa Chải (Việt Nam) - Long Phú (Trung Quốc) trên biên giới Việt Nam - Trung Quốc

Xin mời bạn bốn phương hãy bớt chút thời gian lên A Pa Chải, để tự mình cảm nhận một điều rằng tại sao cách đây 69 năm (1954 - 2023), cố nhà thơ Chế Lan Viên từng viết những câu song thất lục bát trĩu nặng nỗi niềm: “Quê em nhỏ bốn bên khe suối/Người vắng qua, chim tới chim lui/ Khi vui, ngắm núi làm vui/ Khi buồn, nhặt trái sim rơi đỡ buồn”...

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
“Khoảng lặng” không nói đủ bằng lời

“Khoảng lặng” không nói đủ bằng lời

Phải thú thực rằng, kể từ khi công tác ở Báo Dân tộc và Phát triển, thì tôi mới có nhiều cơ hội và điều kiện để trải nghiệm cảm giác “cắm bản”, “bám bản”. Đó cũng là điều kiện cần để bắt đầu cho một hành trình chuyển tải thông tin về những khó khăn, vất vả, mà còn cả những tiềm năng, thế mạnh, những gương người tốt việc hay của một vùng đất. Nhưng sau bao chuyến ngược ngàn, trong tôi vẫn còn đó những “khoảng lặng” không nói đủ bằng lời.
Tin nổi bật trang chủ
Thủ tướng: 63 tỉnh thành hay 34 tỉnh thành cũng là đất nước, là quê hương

Thủ tướng: 63 tỉnh thành hay 34 tỉnh thành cũng là đất nước, là quê hương

Phát biểu bế mạc Hội nghị toàn quốc tập huấn về tổ chức và hoạt động của tổ chức Đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các đoàn thể chính trị ở cấp xã, ngày 15/6, Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh, 63 tỉnh thành, hay 34 tỉnh thành cũng là đất nước, là quê hương, phải thay đổi tư duy, xóa bỏ định kiến để tất cả vì sự phát triển chung, đồng thời điều quan trọng nhất của cuộc cách mạng về tổ chức bộ máy là chuyển đổi trạng thái sang kiến tạo, chủ động phục vụ, giải quyết các công việc, vấn đề của người dân và doanh nghiệp, gần dân, sát dân, bám dân, bám cơ sở.
Chính phủ ban hành quy định mới về đối tượng tinh giản biên chế, có hiệu lực từ 16/6

Chính phủ ban hành quy định mới về đối tượng tinh giản biên chế, có hiệu lực từ 16/6

Tin tức - Minh Nhật - 1 giờ trước
Chính phủ vừa ban hành Nghị định số 154/2025/NĐ-CP quy định về tinh giản biên chế, có hiệu lực thi hành từ ngày 16/6/2025.
Báo chí đồng hành trong hành trình thực hiện chính sách cho vùng đồng bào DTTS

Báo chí đồng hành trong hành trình thực hiện chính sách cho vùng đồng bào DTTS

Thời sự - Ngọc Chí - 1 giờ trước
Những năm qua, báo chí luôn đồng hành cùng quá trình triển khai thực hiện các chính sách dành cho vùng đồng bào DTTS và miền núi. Qua đó, kịp thời tuyên truyền những mô hình hay, cách làm hiệu quả và phát hiện những vấn đề bất cập, phản ánh kịp thời để các cấp chính quyền vào cuộc, bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng của đồng bào DTTS. Minh chứng tại tỉnh Kon Tum đã cho thấy điều đó.
Viết báo đồng hành cùng đồng bào DTTS bảo tồn văn hóa, phát triển du lịch

Viết báo đồng hành cùng đồng bào DTTS bảo tồn văn hóa, phát triển du lịch

Sắc màu 54 - Trần Đình Quang - 1 giờ trước
Hơn 30 năm làm báo, tôi từng đảm nhận nhiều vai trò: phóng viên phát thanh, truyền hình, biên tập viên, quay phim, đạo diễn và phụ trách Phòng Biên tập Phát thanh – Truyền hình tiếng dân tộc thiểu số, Đài Phát thanh- Truyền hình tỉnh Quảng Ngãi. Dù ở vị trí nào, tôi luôn tâm niệm viết báo không chỉ để thông tin mà còn để đồng hành cùng đồng bào gìn giữ văn hóa truyền thống, phát triển du lịch. Sau khi nghỉ hưu, tôi tiếp tục gắn bó với nghề trong vai trò cộng tác viên Báo Dân tộc và Phát triển, bền bỉ theo đuổi hành trình viết báo vì cộng đồng.
Chương trình MTQG 1719 góp phần đưa nước hợp vệ sinh đến đồng bào vùng cao

Chương trình MTQG 1719 góp phần đưa nước hợp vệ sinh đến đồng bào vùng cao

Dân tộc - Tôn giáo - Trọng Bảo - 1 giờ trước
Thời gian qua, tỉnh Lào Cai đặc biệt quan tâm đầu tư cơ sở hạ tầng khu vực nông thôn; trong đó có việc đầu tư nước sạch, nước hợp vệ sinh phục vụ sinh hoạt cho đồng bào vùng cao. Từ nguồn lực Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi (Chương trình MTQG 1719), sau hơn 4 năm triển khai đã có hàng nghìn hộ dân khu vực nông thôn, vùng DTTS đã được sử dụng nguồn nước hợp vệ sinh.
Gia Lai: Nhiều hoạt động hướng đến trẻ em trong dịp hè

Gia Lai: Nhiều hoạt động hướng đến trẻ em trong dịp hè

Xã hội - Hòa Bình - 1 giờ trước
Không chỉ là khoảng thời gian nghỉ ngơi, thư giãn, kỳ nghỉ hè là lúc để các em học sinh khám phá thêm nhiều điều mới lạ, trau rồi thêm các kỹ năng sống. Vì vậy, các cấp, ngành tỉnh Gia Lai tích cực triển khai nhiều chương trình thiết thực, với quyết tâm mang đến cho trẻ em, đặc biệt là trẻ em khó khăn, vùng DTTS có môi trường sống an toàn, lành mạnh và công bằng.
Độc đáo chùa mảnh sành ở TP. Hồ Chí Minh

Độc đáo chùa mảnh sành ở TP. Hồ Chí Minh

Bản tin tổng hợp của Báo Dân tộc và Phát triển. Bản tin hôm nay ngày 11/6, có những thông tin đáng chú ý sau: Ruộng bậc thang Y Tý mùa đổ ải. Độc đáo chùa mảnh sành ở TP. Hồ Chí Minh . Tết mùa mưa đặc sắc của dân tộc Hà Nhì. Cùng các tin tức thời sự khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Từ cửa Phật lan tỏa nếp sống đẹp trong cộng đồng

Từ cửa Phật lan tỏa nếp sống đẹp trong cộng đồng

Dân tộc - Tôn giáo - Mỹ Dung - 1 giờ trước
Phong trào “Chùa cảnh tinh tiến, gương mẫu” do Giáo hội Phật giáo Việt Nam tỉnh Quảng Ninh triển khai đã góp phần làm đẹp cảnh quan chùa, lan tỏa lối sống từ bi, bác ái và xây dựng nếp sống văn minh. Từ chốn thiền môn, Phật giáo đang đồng hành cùng cộng đồng trong hành trình dựng xây quê hương giàu đẹp, nghĩa tình.
Gần 30 tỉnh, thành công bố điểm thi và điểm chuẩn lớp 10 năm 2025

Gần 30 tỉnh, thành công bố điểm thi và điểm chuẩn lớp 10 năm 2025

Giáo dục - Minh Nhật - 1 giờ trước
Hàng loạt địa phương trên cả nước đã công bố điểm thi, điểm chuẩn tuyển sinh vào lớp 10 năm học 2025-2026. Đây là kỳ thi quan trọng, đánh dấu năm đầu tiên tuyển sinh theo Chương trình GDPT 2018.
Hầm Hô - Viên ngọc xanh giữa lòng đất võ!

Hầm Hô - Viên ngọc xanh giữa lòng đất võ!

Du lịch - Ngô Xuân Hiền - 1 giờ trước
Giữa lòng huyện Tây Sơn, tỉnh Bình Định - nơi sinh ra người Anh hùng áo vải cờ đào Nguyễn Huệ có một vùng đất được thiên nhiên ưu ái ban tặng vẻ đẹp hiếm có: Hầm Hô. Đây không chỉ là một thắng cảnh nổi bật trên bản đồ du lịch Bình Định mà còn là nơi kết tụ của lịch sử, truyền thuyết và hào khí dân tộc. Từ vẻ đẹp của sông nước đá núi đến những câu chuyện tình yêu, nghĩa khí lẫm liệt của thời Tây Sơn hiển hách, Hầm Hô hiện lên như một sử thi vừa tráng lệ vừa nên thơ.
“Khoảng lặng” không nói đủ bằng lời

“Khoảng lặng” không nói đủ bằng lời

Phóng sự - Thanh Hải - 2 giờ trước
Phải thú thực rằng, kể từ khi công tác ở Báo Dân tộc và Phát triển, thì tôi mới có nhiều cơ hội và điều kiện để trải nghiệm cảm giác “cắm bản”, “bám bản”. Đó cũng là điều kiện cần để bắt đầu cho một hành trình chuyển tải thông tin về những khó khăn, vất vả, mà còn cả những tiềm năng, thế mạnh, những gương người tốt việc hay của một vùng đất. Nhưng sau bao chuyến ngược ngàn, trong tôi vẫn còn đó những “khoảng lặng” không nói đủ bằng lời.
Gia Lai: Chương trình MTQG 1719 tiếp sức xóa nhà tạm trong vùng đồng bào DTTS

Gia Lai: Chương trình MTQG 1719 tiếp sức xóa nhà tạm trong vùng đồng bào DTTS

Dân tộc - Tôn giáo - Ngọc Thu - 2 giờ trước
Chương trình MTQG phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi, giai đoạn I: Từ năm 2021 - 2025 (Chương trình MTQG 1719) đã tiếp sức tỉnh Gia Lai giải quyết một số nhu cầu cấp thiết trong vùng đồng bào DTTS của tỉnh, trong đó có nội dung hỗ trợ xóa nhà tạm, nhà dột nát. Theo đó, gần 3.000 hộ nghèo được hiện thực hoá giấc mơ an cư, là nền tảng để người dân ổn định cuộc sống, vươn lên thoát nghèo.