Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Tượng cổng làng của người Xơ Đăng

Hồng Phúc - Nguyễn Văn Sơn - 21:35, 07/11/2023

Khi nói về những giá trị văn hoá truyền thống của dân tộc mình, người Xơ Đăng ở huyện Nam Trà My, tỉnh Quảng Nam luôn xem nghệ thuật điêu khắc tượng cổng làng là nét đẹp trong văn hóa tín ngưỡng dân gian, mang hồn thiêng sông núi, tạo thêm niềm tin yêu cháy bỏng về một cuộc sống an lành, hạnh phúc nơi sườn núi Trường Sơn.

Từ thân cây dớn, anh Nguyễn Văn Quyết đã tạc nên bức tượng cổng làng với hình hài đặc thù.
Từ thân cây dớn, anh Nguyễn Văn Quyết đã tạc nên bức tượng cổng làng với hình hài đặc thù.

Chúng tôi về làng Tơ Ma, thôn 1, xã Trà Mai, huyện Nam Trà My, nơi có đông đồng bào dân tộc Xơ Đăng sinh sống, gặp anh Nguyễn Văn Quyết (43 tuổi, dân tộc Xơ Đăng), anh Quyết cho biết: Xưa kia, đồng bào dân tộc Xơ Đăng thường quần cư thành từng nóc (từ 12 đến 15 hộ gia đình) ở lưng chừng những sườn núi cao. Người Xơ Đăng ở nhà sàn thấp, dáng hình chữ nhật, mái lợp tranh, vách lồ ô hoặc bằng gỗ. Mỗi nóc của người Xơ Đăng bao giờ cũng có một máng nước (lang tak) dùng để uống, sinh hoạt.

Người Xơ Đăng quan niệm, khi lập làng mới thường trồng 1 cây gạo để thần linh trú ngụ. Cây gạo tượng trưng cho sự trường sinh bất tử, vì vậy, cột lễ hiến sinh trâu cũng thường là cây gạo. Hình ảnh cây gạo tượng trưng cho tổ tiên, quê hương của người Xơ Đăng. Ngày nay, du khách có dịp đến làng của người Xơ Đăng, nếu nhìn thấy có nhiều cây gạo to thì đây chính là nơi người Xơ Đăng đã cư trú từ lâu đời.

Anh Nguyễn Văn Quyết dùng dao phân chia cây dớn để tạc tượng cổng làng Xơ Đăng.
Anh Nguyễn Văn Quyết dùng dao phân chia cây dớn để tạc tượng cổng làng Xơ Đăng.

Từ xa xưa, người Xơ Đăng xem làng (hình thành từ 8-10 nóc) là khu dân cư tập trung phòng thủ kiên cố, rào kín xung quanh, có hào sâu, đặt bẫy, chông để bảo vệ làng trước thú dữ và các tác nhân từ bên ngoài. Mỗi làng đều có ngôi nhà Rông (Cượt), nơi để dân làng hội họp, tổ chức những lễ hội truyền thống của cộng đồng và bàn những công việc quan trọng của dân làng. Phía ngoài làng là những kho thóc của từng gia đình và luôn được bảo vệ bằng hàng rào khép kín từ cây lồ ô, cây gỗ có lối ra vào.

Trong văn hóa truyền thống của người Xơ Đăng, việc làm tượng cổng làng là nét văn hóa khá đặc sắc, còn lưu truyền lại đến ngày nay. Trước cổng làng, bao giờ người Xơ Đăng cũng đặt một cặp tượng cổng làng dáng hình nộm bằng cây dớn nhằm mục đích xua đuổi ma xấu về làng gây nhũng nhiễu, xui xẻo cho người dân, ngăn không để con sâu, con mối phá lúa giống đã tỉa, ngăn cản những thế lực xấu vào phá làng, lấy lúa,…

Tìm hiểu về tượng cổng làng Xơ Đăng, chúng tôi được những người lớn tuổi ở huyện Nam Trà My cho biết: Tượng cổng làng hết sức linh thiêng, quan trọng đối với đời sống văn hóa tinh thần của người Xơ Đăng. Tượng cổng làng được làm từ cây dớn (có nơi gọi là cây dương sỉ, tiếng Xơ Đăng gọi là tiên lây) - loại cây rừng mọc rất nhiều ở vùng người Xơ Đăng sinh sống. Tượng cổng làng được đồng bào làm với những chi tiết đơn sơ, mang tính biểu tượng cao, gây ấn tượng mạnh. Đó là một nhân vật không có chân, kích thước cao từ 80-85cm, đường kính khoảng 25cm, đôi tay được làm bằng tre gắn vào thân cây dớn với gương mặt khá dữ tợn, mắt trợn tròn, miệng nhe răng, tay trái cầm gươm, tay phải cầm chiếc khiên tre, trên đầu gắn 3 tua thanh tre.

Đường về làng Xơ Đăng (Nóc Tơ Ma, thôn 1, xã Trà Mai, huyện Nam Trà My) với 2 tượng cổng làng án ngữ.
Đường về làng Xơ Đăng (Nóc Tơ Ma, thôn 1, xã Trà Mai, huyện Nam Trà My) với 2 tượng cổng làng án ngữ.

Trong tâm thức của người Xơ Đăng từ bao đời nay luôn tin vào các đấng siêu nhiên, các vị thần linh để cầu mong sự bảo hộ cho cuộc sống của họ luôn được yên lành, hạnh phúc, mùa màng tươi tốt. Tượng cổng làng không chỉ được xem như một vị thần bảo vệ làng, là biểu tượng cho sức mạnh của làng mà còn là nét đẹp trong văn hóa tâm linh của cộng đồng.

Theo lời của những người già am hiểu phong tục tập quán thì qua tượng cổng làng, họ sẽ biết ai trong làng có cái bụng xấu, cái tâm không trong sáng. Khi những người xấu bước đến cổng làng, nhìn vào bức tượng sẽ cảm thấy lo lắng, sợ hãi, bất an. Người làng khác khi đến làng Xơ Đăng nhìn thấy làng có tượng ngay tại cổng làng thì rất kính nể, mến phục. Vì thế, tượng cổng làng được xem là một biểu tượng thiêng liêng, ăn sâu vào tiềm thức của bao thế hệ người Xơ Đăng.

Hình ảnh tượng cổng làng của người Xơ Đăng (huyện Nam Trà My) tại không gian trưng bày Bảo tàng Quảng Nam.
Hình ảnh tượng cổng làng của người Xơ Đăng (huyện Nam Trà My) tại không gian trưng bày Bảo tàng Quảng Nam.

Ngày nay, có dịp ghé thăm các thôn, làng dân tộc Xơ Đăng tại huyện Nam Trà My, du khách vẫn bắt gặp tượng cổng làng đặt tại các khu trưng bày, nhà văn hóa thôn, làng hoặc tại ngôi nhà Rông... Tại không gian trưng bày của Bảo tàng Quảng Nam cũng dành một diện tích thích hợp trưng bày hình ảnh, hiện vật về đời sống văn hóa, tín ngưỡng dân gian của đồng bào dân tộc thiểu số, trong đó có tượng cổng làng của người Xơ Đăng. Đến đây, du khách có thêm những trải nghiệm và cơ hội chiêm ngưỡng tượng cổng làng - một tác phẩm nghệ thuật mang đậm dấu ấn cả về nghệ thuật lẫn tín ngưỡng của người Xơ Đăng, qua đó để hiểu biết thêm về một nét văn hoá tâm linh độc đáo của đồng bào các dân tộc thiểu số tỉnh Quảng Nam.

Thực hiện các chủ trương của Đảng và Nhà nước về bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, trong đó có Chương trình MTQG phát triển kinh tế xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021-2030, giai đoạn I: 2021-2023, tỉnh Quảng Nam đã quan tâm bảo tồn, phục dựng các nét văn hóa truyền thống của đồng bào DTTS, trong đó có đồng bào Xơ Đăng. Từ các nguồn lực hỗ trợ của Nhà nước, đồng bào DTTS được tiếp thêm động lực bảo tồn, phát huy văn hóa truyền thống, gắn với phát triển du lịch, nâng cao đời sống, giảm nghèo bền vững.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Góp ý dự thảo “Cơ chế chính sách đặc thù nhằm tạo sinh kế, việc làm bền vững, sắp xếp ổn định dân cư vững chắc cho đồng bào DTTS vùng biên giới”

Góp ý dự thảo “Cơ chế chính sách đặc thù nhằm tạo sinh kế, việc làm bền vững, sắp xếp ổn định dân cư vững chắc cho đồng bào DTTS vùng biên giới”

Ngày 28/12, tại Tp. Kon Tum (Kon Tum), Ủy Ban Dân tộc tổ chức Hội thảo góp ý dự thảo “Cơ chế chính sách đặc thù nhằm tạo sinh kế, việc làm bền vững, sắp xếp ổn định dân cư vững chắc cho đồng bào DTTS vùng biên giới”. Ông Đào Xuân Quy - Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách Dân tộc (Ủy Ban Dân tộc) và ông Đinh Quốc Tuấn - Trưởng Ban Dân tộc tỉnh Kon Tum đồng chủ trì Hội thảo. Tham dự Hội thảo có lãnh đạo các sở, ban, ngành của 5 tỉnh Tây Nguyên.
Tin nổi bật trang chủ
Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Gieo niềm tin yêu đến từng bạn đọc

Không chỉ chuyển tải chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, Báo Dân tộc và Phát triển còn cập nhật những thông tin về các vấn đề liên quan đến phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, bảo vệ môi trường…. Với nội dung đa dạng, phong phú, Báo Dân tộc và Phát triển đã trở thành người bạn đồng hành của đội ngũ già làng, trưởng bản, Người có uy tín, chức sắc, chức việc nắm bắt thông tin kịp thời, hiệu quả và chính xác để phát huy tốt vai trò là “cánh tay nối dài” ở cơ sở trong tuyên truyền chính sách dân tộc, tôn giáo.
Về miền di sản Trường Lưu

Về miền di sản Trường Lưu

Sắc màu 54 - An Yên - 18:01, 20/06/2025
Ngoài 3 di sản được UNESCO vinh danh, thì miền đất văn vật Trường Lưu, tỉnh Hà Tĩnh còn có 23 di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh được xếp hạng. Với bề dày trầm tích văn hóa ấy, Trường Lưu đang hướng đến làng văn hóa du lịch.
Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Người Gia Rai đầu tiên viết báo cách mạng

Gương sáng - Nguyễn Văn Chiến - 18:00, 20/06/2025
Ông Ksor Ní (tên thường gọi là Ama H’Nhan) là một trong những trí thức đầu tiên người Gia Rai đi theo cách mạng. Ông từng đảm nhiệm nhiều trọng trách, trong đó có cương vị Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên của tỉnh Gia Lai sau ngày đất nước thống nhất. Ông cũng là thân sinh của ông Ksor Phước, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc; Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội.
Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6 và trao Giải báo chí Cao Bằng lần thứ III năm 2025

Tin tức - Thuỳ Như - 17:58, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại Trung tâm Hội nghị tỉnh Cao Bằng, Tỉnh uỷ Cao Bằng đã tổ chức Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025); trao Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp báo chí Việt Nam” của Hội Nhà báo Việt Nam; tặng Bằng khen cho các tập thể, cá nhân có nhiều thành tích trong công tác thông tin, tuyên truyền trên địa bàn tỉnh Cao Bằng.
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình

Tin tức - Thiên An - 17:35, 20/06/2025
Công ty TNHH MTV Đạm Ninh Bình có địa chỉ tại Lô Đ7, KCN Khánh Phú, xã Khánh Phú, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình - SĐT: 02293 762 825
Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Báo chí góp công lớn trong quảng bá hình ảnh vùng đất, con người Cần Thơ

Tin tức - Tào Đạt - 16:49, 20/06/2025
Ngày 20/6, Thành ủy, HĐND, UBND TP. Cần Thơ tổ chức họp mặt Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025); tổng kết Giải Báo chí Phan Ngọc Hiển TP. Cần Thơ lần thứ 19 (2024 - 2025) và Tôn vinh các nhà báo tiêu biểu.
Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Lễ hội Pang Phoóng của dân tộc Kháng

Trong danh mục 23 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận, tỉnh Điện Biên có 1 di sản thuộc loại hình Tập quán xã hội và tín ngưỡng là Lễ hội Pang Phoóng (Tạ ơn) của cộng đồng dân tộc Kháng, xã Rạng Đông, huyện Tuần Giáo.
Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Tỉnh Đồng Nai khen thưởng 50 gia đình DTTS tiêu biểu 2025

Chính sách Dân tộc - Duy Chí - 16:26, 20/06/2025
Các gia đình là những điển hình về sự năng động trong lao động sản xuất, xây dựng gia đình hạnh phúc, kinh tế ổn định, lại tích cực tham gia các phòng trào văn hóa xã hội, bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, bảo đảm an ninh chính trị địa phương; cũng như nhiều gia đình có con em là học sinh, sinh viên xuất sắc; tham gia bộ máy chính quyền địa phương, có người trở thành lãnh đạo tổ chức chính trị…
Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Những người kể chuyện bằng trái tim nhiệt huyết

Xã hội - Mỹ Dung - 16:11, 20/06/2025
Giữa núi rừng trùng điệp của Ba Chẽ, Bình Liêu,Tiên Yên... nơi những con dốc nối tiếp nhau như chẳng có điểm dừng vẫn có những bước chân đều đặn, bền bỉ của những “phóng viên vùng cao”. Không chỉ đưa tin, họ là những người kể chuyện bản làng bằng cả trái tim nhiệt huyết.
Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Ghi lại nhịp đập đời sống vùng cao bằng tất cả sự chân thành

Phóng sự - Quỳnh Trâm - 16:01, 20/06/2025
Chúng tôi đã có những tháng năm rong ruổi tác nghiệp nơi bản làng heo hút giữa đại ngàn miền Tây xứ Thanh. Ở những nơi xa ngái ấy, chúng tôi tìm thấy bản chất thật nhất của nghề báo: Ghi lại những nhịp sống bằng tất cả sự chân thành và rung cảm của một người chứng kiến.
Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Kon Tum: Ban hành Nghị quyết về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, nữ và người DTTS

Trang địa phương - Ngọc Chí - 15:38, 20/06/2025
Tỉnh ủy Kon Tum vừa ban hành Nghị quyết số 30-NQ/TU về xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, cán bộ nữ và cán bộ là người DTTS ở tỉnh Kon Tum giai đoạn 2025 - 2030 và tầm nhìn đến 2045.
Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Hợp nhất hai Chương trình MTQG góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển một Việt Nam thịnh vượng

Thời sự - Hoàng Quý - 15:27, 20/06/2025
Ngày 20/6, tại buổi họp báo do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức, Thứ trưởng Võ Văn Hưng đã công bố những kết quả quan trọng trong quá trình triển khai hai Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) giai đoạn 2021–2025: Chương trình xây dựng nông thôn mới và Chương trình giảm nghèo bền vững.