Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Theo dòng ký ức Chu-ru

PV - 10:12, 15/05/2019

Trên đại ngàn Tây Nguyên, những dãy núi lượn qua mỗi tộc người được gọi tên riêng theo ngữ hệ địa phương. Rồi cứ thế núi vờn theo nhau nhấp nhô như sóng và xuôi dần về miền duyên hải. Cứ hình dung, đỉnh ở trên miền cao mà chân núi thì tận đồng bằng. Dõi mắt theo sơn dã mờ dần mà liên tưởng về những biến động đã tạo nên cơ duyên lạ lẫm. Có sự gắn bó mật thiết nào đó của đại dương xa xôi với cư dân xứ rừng? Sự tò mò thôi thúc tôi lang thang qua miền đất của người Chu-ru để tìm thêm đôi điều, hòng soi dần những bóng mờ trên hành trình di trú của một tộc người…

Điệu múa cổ truyền của người Chu Ru. Điệu múa cổ truyền của người Chu Ru.

Đứng giữa plei (làng) Hơma Glây mà tiếng Chu-ru nghĩa là “ruộng trong rừng” ở vùng Tu Tra, Đơn Dương (Lâm Đồng), tôi ngắm mãi ngọn núi hình yên ngựa trên dãy Pơtơu Gớp. Dãy núi ấy tiếp mạch từ những bổng trầm địa hình cao nguyên. Người Chu-ru coi ngọn núi này là nơi trú ngụ của các vị thần. Ngắm núi và những làn khói đốt đồng thơm mùi rơm rạ khi mùa gặt đã vãn, trò chuyện với những con người cần lao miền thượng đang trải cuộc mưu sinh trong buổi chiều tà, lòng người tìm về xứ sở cũng thấy nao nao. Cuộc phiêu lãng giữa những buôn làng, ruộng rẫy trở nên thú vị hơn khi thả hồn theo dòng cảm thức của một tộc người. Người Chu-ru quần cư giữa triền thấp nhất của miền cao Tây Nguyên, và họ có một số phận lịch sử đặc biệt. Tộc người ấy, cũng giống những ngọn núi nối dài về biển, hình như có cội rễ sâu xa đâu đó ở dưới đồng bằng.

Người già Jơlơng Ya Loan được đồng bào coi là nhà thông thái. Quả vậy, ông và cả bà Ma Wy vợ ông rất rành rẽ những thăng trầm dâu bể tộc người. Ya Loan lý giải tôi nghe về nguồn gốc của tổ tiên ông: “Trong ngôn ngữ xưa, từ “chu ru” có nghĩa là “chui rúc”, “lẩn trốn”. Tổ tiên chúng tôi có lẽ là người miền biển. Vào thời nào đó cách nay đã mấy trăm năm, họ đã phải dứt áo khỏi bản quán, cố hương…” Từ gợi mở của ông Ya Loan, tôi giả thiết, có một biến động nào đó trong lịch sử mà ông bà của người Chu-ru đã phải rời bỏ quê hương để tìm đến nương náu trên miền núi cao này. Có lẽ bởi gốc gác đó mà người Chu-ru bây giờ vẫn nói được tiếng Chăm, giỏi dẫn thủy nhập điền làm ruộng nước, giỏi đánh cá, biết tìm đất sét tốt nặn và nung gốm, biết đúc nhẫn bạc, biết mang hàng hóa sản vật đi buôn bán khắp nơi. Những nghề đó, không phải là thế mạnh của nhiều tộc người Tây Nguyên.

Có một điều thú vị, ông Ya Loan và Ya Ga đều kể về những cuộc “Nau drà” (đi chơi chợ) của người Chu Ru. Những chuyến đi dài hằng tháng trời, lội suối băng rừng, vừa đi vừa chơi, vừa tìm cái ăn vừa tìm cái bán. Hướng họ tìm về là Phan Rang, Phan Thiết bên bờ đại dương. Phải chăng, từ những chuyến về đồng bằng như thế, người Chu-ru thỏa nỗi nhớ biển từ trong tâm thức, cái nhớ cội nguồn mà ngày xưa tổ tiên họ rời bỏ để làm cánh chim thiên di mang theo số phận tộc người lên rừng núi xa xôi?…

So với người Mạ, Cơ-ho, M’nông, Ê-đê… tụ cư lâu đời, người Chu-ru là thành viên mới của Tây Nguyên. Chắc vì nguyên cớ đó mà các tộc khác gọi Chu-ru là “người xâm đất”, ý nói là dân đến từ nơi khác. Thời điểm gọi là “mới” ấy, theo giả thiết, cũng cách đây cỡ bốn, năm thế kỷ. Tiếp lời ông Ya Loan, già Ya Ga cũng nói: “Các cụ xưa kể rằng, tổ tiên chúng tôi thuộc một nhóm con cháu người Chăm, sống ở vùng duyên hải Trung Bộ…” Tôi lật tư liệu, nhân chủng học chứng minh, người Chu-ru và người Chăm đều thuộc chủng tộc Austronesia, cùng chung ngôn ngữ Malayo-Polynesia thuộc ngữ hệ Nam Đảo. Trang phục, nhạc cụ, ca dao, tục ngữ, truyện cổ, trường ca, những bài dân ca, những điệu dân vũ Chăm và Chu-ru thể hiện rõ mối quan hệ gần gũi, thân thiết giữa hai tộc người, một ở miệt biển và một sống trên rừng núi. Truyền thuyết xứ này cũng kể, một thời binh lửa can qua. Trên bước đường lưu lạc, họ đã chọn miền đất của người Chu-ru để gửi thân nương náu. Phải chăng, bởi tình thân cội rễ nên có sự tin trao? Chuyện xưa đã xa, chỉ biết rằng, huyền thoại về những kho báu vua Chăm ở miền Đơn Dương, Đức Trọng vẫn còn truyền tụng. Những hoàng bào, ấn tín, kiếm lệnh tương truyền là của các vua Chăm từng được người dân Chu-ru lưu giữ trong các ngôi đền rải rác giữa rừng Tà Hine, Tà Năng, Pró, Tu Tra. Kho tiền cổ ở vùng Păng Tiêng, Lạc Dương cũng đã được khai quật…

Bà Ma Wy xúc động cất lên lời hát bằng tiếng Chu-ru, một điệu hát kể nhắc chuyện xa xưa tộc người phảng phất nỗi buồn. Tôi lặng người cảm nhận và nghe giai điệu thật quen, hồ như có nét tương đồng một bài dân ca Chăm mà nhạc sĩ Amư Nhân từng hát tôi nghe trong một lần ghé qua Ninh Thuận. Đó chỉ là sự mẫn cảm thoáng qua. Còn giờ đây, vẫn ngước nhìn lên ngọn Pơtơu Gớp, tôi liên tưởng về một thưở xa xưa. Thưở ấy, giã biệt cố hương, những đoàn người rã rời, xơ xác dắt díu nhau vượt suối sâu, thác dựng tìm đất mới nương thân. Đến hạ nguồn dòng sông Đa Nhim, một bình nguyên giữa miền núi cao, họ như gặp lại hình ảnh quê nhà nơi xứ rừng lạ lẫm. Đoàn người hạ trại. Cuộc dừng chân lịch sử đã trải mấy trăm năm. Họ tự tách mình ra khỏi đồng bằng và biển cả, và an cư cho đến tận bây giờ. Họ bầu Pô plei (trưởng làng), chọn Gru (thầy cúng), Pô ea (người phụ trách nguồn nước) và Mọ boại (bà mụ)…Đó là “hội đồng tự quản” đầu tiên của plei trong thiết chế xã hội cổ truyền. Hậu duệ của đoàn di dân từ cơn biến loạn nay đã có hơn hai trăm ngàn người, hơn chín phần mười vẫn sống bên những sông suối Đạ Nhim, Đạ Yòng vùng Đơn Dương, Đức Trọng như một sự tri ân đất lành mà thưở xưa tổ tiên đã chọn…

Chiều dần buông trên những cánh đồng chỉ còn trơ gốc rạ. Nắng hanh hao đã nhạt, sương chiều nhuộm tím núi rừng. Hoàng hôn sơn cước đẹp như nét vẽ thủy mặc, nhuốm chút tịch liêu. Những plei của người Chu-ru mà tôi đã từng qua đều hao hao dáng nét, giản dị và ấm áp. Những ngôi nhà bên những triền đồi, dưới tán cổ thụ tỏa bóng, mặt trông về cánh đồng kéo tận chân núi. Làng buôn yên bình và an hòa như tính cách của chủ nhân xứ ấy. Mùa này, người con gái Chu-ru vào tuổi tròn trăng cũng tìm kiếm chàng trai ưng bụng để chờ đêm tối đi bắt làm chồng. Rượu cần lại mở, âm nhạc miên man, vòng vũ điệu cộng đồng lại rạo rực đắm say âm hưởng đại ngàn bên bếp lửa rừng. Và cứ thế, dòng mẫu hệ trên miền đất bazan vẫn tiếp nối, quay tròn nhịp điệu phồn sinh theo ngày tháng…

UÔNG THÁI BIỂU

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Dịch tả toàn cầu đang trở nên phức tạp ở nhiều quốc gia

Dịch tả toàn cầu đang trở nên phức tạp ở nhiều quốc gia

Cục Phòng bệnh (Bộ Y tế) khuyến cáo, người về từ các quốc gia, khu vực đang có sự gia tăng dịch bệnh tả nếu có bất kỳ dấu hiệu bất thường về sức khỏe (như nôn, tiêu chảy với số lượng lớn dẫn đến mất nước và điện giải trầm trọng, gây sốc nặng …) cần đến ngay cơ sở y tế để khám, tư vấn, điều trị kịp thời...
Tin nổi bật trang chủ
Lĩnh vực dân tộc, tôn giáo là nhiệm vụ rất đặc thù của địa phương

Lĩnh vực dân tộc, tôn giáo là nhiệm vụ rất đặc thù của địa phương

Ngày 8/9, Đoàn cán bộ lãnh đạo Bộ Dân tộc và Tôn giáo do Ủy viên Dự khuyết Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Thứ trưởng Bộ Dân tộc và Tôn giáo Y Vinh Tơr làm Trưởng đoàn, đã có chuyến công tác kiểm tra về tình hình vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp trong lĩnh vực dân tộc, tôn giáo tỉnh Tây Ninh. Theo đó, sáng cùng ngày, Đoàn đã có chuyển khảo sát, tìm hiểu về tình hình đời sống kinh tế - xã hội tại 2 xã biên giới Long Chữ và Phước Vinh.
Dịch tả toàn cầu đang trở nên phức tạp ở nhiều quốc gia

Dịch tả toàn cầu đang trở nên phức tạp ở nhiều quốc gia

Sức khỏe - Minh Nhật - 7 phút trước
Cục Phòng bệnh (Bộ Y tế) khuyến cáo, người về từ các quốc gia, khu vực đang có sự gia tăng dịch bệnh tả nếu có bất kỳ dấu hiệu bất thường về sức khỏe (như nôn, tiêu chảy với số lượng lớn dẫn đến mất nước và điện giải trầm trọng, gây sốc nặng …) cần đến ngay cơ sở y tế để khám, tư vấn, điều trị kịp thời...
Lai Châu phê duyệt chủ trương đầu tư dự án đường dây 220 kV Phong Thổ - Than Uyên

Lai Châu phê duyệt chủ trương đầu tư dự án đường dây 220 kV Phong Thổ - Than Uyên

Tin tức - Tuấn Ninh - 10 phút trước
UBND tỉnh Lai Châu đã ban hành Quyết định chấp thuận chủ trương đầu tư cho Dự án đường dây 220 kV Phong Thổ - Than Uyên. Đồng thời, Tổng Công ty Truyền tải điện Quốc gia (EVNNPT) được chấp thuận là nhà đầu tư thực hiện dự án quan trọng này.
Giai điệu “Inh lả ơi” dân tộc Thái vang lên nơi đất khách Hà Lan

Giai điệu “Inh lả ơi” dân tộc Thái vang lên nơi đất khách Hà Lan

Tin tức - Minh Nhật - 11 phút trước
Gian hàng của Thương vụ Việt Nam những ngày vừa qua tại Hà Lan rực rỡ sắc màu văn hóa dân tộc, ngập tràn những sản vật mang hương vị quê hương. Đặc biệt với phần tham gia các tiết mục văn nghệ, giai điệu dân ca “Inh lả ơi” dân tộc Thái đã vang lên da diết nơi đất khách, đưa người xem phiêu lãng về miền sơn cước Tây Bắc, nơi tình yêu thiên nhiên, tình người và sự đoàn kết của 54 dân tộc anh em hòa quyện
Công tác phổ cập giáo dục, xóa mù chữ là nhiệm vụ quan trọng không thể lơ là

Công tác phổ cập giáo dục, xóa mù chữ là nhiệm vụ quan trọng không thể lơ là

Giáo dục - T.Nhân - H.Trường - 1 giờ trước
UBND tỉnh Gia Lai vừa ban hành Kế hoạch về thực hiện công tác phổ cập giáo dục, xóa mù chữ năm 2025 trên địa bàn tỉnh. Kế hoạch nhấn mạnh, đó là nhiệm vụ quan trọng cần thực hiện thường xuyên, liên tục, không thể lơ là.
Ông Phạm Đức Ấn giữ chức Chủ tịch UBND Thành phố Đà Nẵng

Ông Phạm Đức Ấn giữ chức Chủ tịch UBND Thành phố Đà Nẵng

Tin tức - T.Nhân - H.Trường - 1 giờ trước
Ngày 8/9, HĐND TP. Đà Nẵng tổ chức kỳ họp thứ 3 (kỳ họp chuyên đề) khóa 10 nhiệm kỳ 2021 - 2026 để thực hiện công tác nhân sự theo thẩm quyền. Tại kỳ họp, ông Phạm Đức Ấn được bầu giữ chức vụ Chủ tịch UBND TP. Đà Nẵng khóa 10, nhiệm kỳ 2021 - 2026.
Rực rỡ sắc đỏ cờ Tổ quốc ở xã vùng cao Ngọk Réo

Rực rỡ sắc đỏ cờ Tổ quốc ở xã vùng cao Ngọk Réo

Cùng với cả nước kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9, Đảng bộ xã Ngọk Réo, tỉnh Quảng Ngãi đã phát động nhiều phong trào thi đua yêu nước. Trong đó, công trình “Đường cờ Tổ quốc” do Đoàn Thanh niên xã thực hiện đã tạo nên sức lan tỏa mạnh mẽ trong cán bộ, đảng viên và đồng bào DTTS nơi đây. Hơn 100 lá cờ Tổ quốc rực rỡ trên trục đường chính dẫn vào trung tâm xã không chỉ tạo điểm nhấn cho cảnh quan khu dân cư Nông thôn mới vùng đồng bào DTTS, mà còn thể hiện niềm tự hào, khát vọng vươn lên của vùng đất còn nhiều khó khăn.
450 đại biểu ưu tú tham dự Đại hội Thi đua yêu nước Tuyên Quang tỉnh lần thứ I

450 đại biểu ưu tú tham dự Đại hội Thi đua yêu nước Tuyên Quang tỉnh lần thứ I

Trang địa phương - Vũ Mừng - 1 giờ trước
Đại hội Thi đua yêu nước tỉnh Tuyên Quang lần thứ I (2025 - 2030) sẽ được tổ chức vào ngày 9/9/2025, với sự tham dự của khoảng 450 đại biểu. Đây là sự kiện chính trị quan trọng, nhằm tổng kết phong trào thi đua yêu nước giai đoạn 2020 - 2025 và đề ra phương hướng, giải pháp cho giai đoạn 2026 - 2030.
Lạng Sơn: Hỗ trợ nhà ở, nước sinh hoạt cho đồng bào DTTS

Lạng Sơn: Hỗ trợ nhà ở, nước sinh hoạt cho đồng bào DTTS

Tin tức - Minh Anh - 2 giờ trước
Sau gần 5 năm triển khai thực hiện Dự án 1: "Giải quyết tình trạng thiếu đất ở, nhà ở, đất sản xuất”, thuộc Chương trình MTQG phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi, trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn đã có hàng nghìn hộ đồng bào DTTS được hỗ trợ nhà ở, đất sản xuất và nước sinh hoạt.
Thủ tướng Phạm Minh Chính chủ trì Phiên họp Chính phủ chuyên đề xây dựng pháp luật tháng 9/2025

Thủ tướng Phạm Minh Chính chủ trì Phiên họp Chính phủ chuyên đề xây dựng pháp luật tháng 9/2025

Thời sự - PV - 3 giờ trước
Ngày 8/9, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính chủ trì Phiên họp Chính phủ chuyên đề xây dựng pháp luật tháng 9/2025 (Phiên thứ nhất) để xem xét, cho ý kiến đối với 9 dự án luật.
Lĩnh vực dân tộc, tôn giáo là nhiệm vụ rất đặc thù của địa phương

Lĩnh vực dân tộc, tôn giáo là nhiệm vụ rất đặc thù của địa phương

Dân tộc - Tôn giáo - Tào Đạt - 3 giờ trước
Ngày 8/9, Đoàn cán bộ lãnh đạo Bộ Dân tộc và Tôn giáo do Ủy viên Dự khuyết Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Thứ trưởng Bộ Dân tộc và Tôn giáo Y Vinh Tơr làm Trưởng đoàn, đã có chuyến công tác kiểm tra về tình hình vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp trong lĩnh vực dân tộc, tôn giáo tỉnh Tây Ninh. Theo đó, sáng cùng ngày, Đoàn đã có chuyển khảo sát, tìm hiểu về tình hình đời sống kinh tế - xã hội tại 2 xã biên giới Long Chữ và Phước Vinh.
Hải quan Việt Nam đón nhận Huân chương Chiến công hạng Nhất.

Hải quan Việt Nam đón nhận Huân chương Chiến công hạng Nhất.

Tin tức - Vân Khánh - 4 giờ trước
Sáng 8/9, Cục Hải quan long trọng tổ chức Lễ kỷ niệm 80 năm Ngày truyền thống Hải quan Việt Nam (10/9/1945 - 10/9/2025) và đón nhận Huân chương Chiến công hạng Nhất.