Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Theo dòng ký ức Chu-ru

PV - 10:12, 15/05/2019

Trên đại ngàn Tây Nguyên, những dãy núi lượn qua mỗi tộc người được gọi tên riêng theo ngữ hệ địa phương. Rồi cứ thế núi vờn theo nhau nhấp nhô như sóng và xuôi dần về miền duyên hải. Cứ hình dung, đỉnh ở trên miền cao mà chân núi thì tận đồng bằng. Dõi mắt theo sơn dã mờ dần mà liên tưởng về những biến động đã tạo nên cơ duyên lạ lẫm. Có sự gắn bó mật thiết nào đó của đại dương xa xôi với cư dân xứ rừng? Sự tò mò thôi thúc tôi lang thang qua miền đất của người Chu-ru để tìm thêm đôi điều, hòng soi dần những bóng mờ trên hành trình di trú của một tộc người…

Điệu múa cổ truyền của người Chu Ru. Điệu múa cổ truyền của người Chu Ru.

Đứng giữa plei (làng) Hơma Glây mà tiếng Chu-ru nghĩa là “ruộng trong rừng” ở vùng Tu Tra, Đơn Dương (Lâm Đồng), tôi ngắm mãi ngọn núi hình yên ngựa trên dãy Pơtơu Gớp. Dãy núi ấy tiếp mạch từ những bổng trầm địa hình cao nguyên. Người Chu-ru coi ngọn núi này là nơi trú ngụ của các vị thần. Ngắm núi và những làn khói đốt đồng thơm mùi rơm rạ khi mùa gặt đã vãn, trò chuyện với những con người cần lao miền thượng đang trải cuộc mưu sinh trong buổi chiều tà, lòng người tìm về xứ sở cũng thấy nao nao. Cuộc phiêu lãng giữa những buôn làng, ruộng rẫy trở nên thú vị hơn khi thả hồn theo dòng cảm thức của một tộc người. Người Chu-ru quần cư giữa triền thấp nhất của miền cao Tây Nguyên, và họ có một số phận lịch sử đặc biệt. Tộc người ấy, cũng giống những ngọn núi nối dài về biển, hình như có cội rễ sâu xa đâu đó ở dưới đồng bằng.

Người già Jơlơng Ya Loan được đồng bào coi là nhà thông thái. Quả vậy, ông và cả bà Ma Wy vợ ông rất rành rẽ những thăng trầm dâu bể tộc người. Ya Loan lý giải tôi nghe về nguồn gốc của tổ tiên ông: “Trong ngôn ngữ xưa, từ “chu ru” có nghĩa là “chui rúc”, “lẩn trốn”. Tổ tiên chúng tôi có lẽ là người miền biển. Vào thời nào đó cách nay đã mấy trăm năm, họ đã phải dứt áo khỏi bản quán, cố hương…” Từ gợi mở của ông Ya Loan, tôi giả thiết, có một biến động nào đó trong lịch sử mà ông bà của người Chu-ru đã phải rời bỏ quê hương để tìm đến nương náu trên miền núi cao này. Có lẽ bởi gốc gác đó mà người Chu-ru bây giờ vẫn nói được tiếng Chăm, giỏi dẫn thủy nhập điền làm ruộng nước, giỏi đánh cá, biết tìm đất sét tốt nặn và nung gốm, biết đúc nhẫn bạc, biết mang hàng hóa sản vật đi buôn bán khắp nơi. Những nghề đó, không phải là thế mạnh của nhiều tộc người Tây Nguyên.

Có một điều thú vị, ông Ya Loan và Ya Ga đều kể về những cuộc “Nau drà” (đi chơi chợ) của người Chu Ru. Những chuyến đi dài hằng tháng trời, lội suối băng rừng, vừa đi vừa chơi, vừa tìm cái ăn vừa tìm cái bán. Hướng họ tìm về là Phan Rang, Phan Thiết bên bờ đại dương. Phải chăng, từ những chuyến về đồng bằng như thế, người Chu-ru thỏa nỗi nhớ biển từ trong tâm thức, cái nhớ cội nguồn mà ngày xưa tổ tiên họ rời bỏ để làm cánh chim thiên di mang theo số phận tộc người lên rừng núi xa xôi?…

So với người Mạ, Cơ-ho, M’nông, Ê-đê… tụ cư lâu đời, người Chu-ru là thành viên mới của Tây Nguyên. Chắc vì nguyên cớ đó mà các tộc khác gọi Chu-ru là “người xâm đất”, ý nói là dân đến từ nơi khác. Thời điểm gọi là “mới” ấy, theo giả thiết, cũng cách đây cỡ bốn, năm thế kỷ. Tiếp lời ông Ya Loan, già Ya Ga cũng nói: “Các cụ xưa kể rằng, tổ tiên chúng tôi thuộc một nhóm con cháu người Chăm, sống ở vùng duyên hải Trung Bộ…” Tôi lật tư liệu, nhân chủng học chứng minh, người Chu-ru và người Chăm đều thuộc chủng tộc Austronesia, cùng chung ngôn ngữ Malayo-Polynesia thuộc ngữ hệ Nam Đảo. Trang phục, nhạc cụ, ca dao, tục ngữ, truyện cổ, trường ca, những bài dân ca, những điệu dân vũ Chăm và Chu-ru thể hiện rõ mối quan hệ gần gũi, thân thiết giữa hai tộc người, một ở miệt biển và một sống trên rừng núi. Truyền thuyết xứ này cũng kể, một thời binh lửa can qua. Trên bước đường lưu lạc, họ đã chọn miền đất của người Chu-ru để gửi thân nương náu. Phải chăng, bởi tình thân cội rễ nên có sự tin trao? Chuyện xưa đã xa, chỉ biết rằng, huyền thoại về những kho báu vua Chăm ở miền Đơn Dương, Đức Trọng vẫn còn truyền tụng. Những hoàng bào, ấn tín, kiếm lệnh tương truyền là của các vua Chăm từng được người dân Chu-ru lưu giữ trong các ngôi đền rải rác giữa rừng Tà Hine, Tà Năng, Pró, Tu Tra. Kho tiền cổ ở vùng Păng Tiêng, Lạc Dương cũng đã được khai quật…

Bà Ma Wy xúc động cất lên lời hát bằng tiếng Chu-ru, một điệu hát kể nhắc chuyện xa xưa tộc người phảng phất nỗi buồn. Tôi lặng người cảm nhận và nghe giai điệu thật quen, hồ như có nét tương đồng một bài dân ca Chăm mà nhạc sĩ Amư Nhân từng hát tôi nghe trong một lần ghé qua Ninh Thuận. Đó chỉ là sự mẫn cảm thoáng qua. Còn giờ đây, vẫn ngước nhìn lên ngọn Pơtơu Gớp, tôi liên tưởng về một thưở xa xưa. Thưở ấy, giã biệt cố hương, những đoàn người rã rời, xơ xác dắt díu nhau vượt suối sâu, thác dựng tìm đất mới nương thân. Đến hạ nguồn dòng sông Đa Nhim, một bình nguyên giữa miền núi cao, họ như gặp lại hình ảnh quê nhà nơi xứ rừng lạ lẫm. Đoàn người hạ trại. Cuộc dừng chân lịch sử đã trải mấy trăm năm. Họ tự tách mình ra khỏi đồng bằng và biển cả, và an cư cho đến tận bây giờ. Họ bầu Pô plei (trưởng làng), chọn Gru (thầy cúng), Pô ea (người phụ trách nguồn nước) và Mọ boại (bà mụ)…Đó là “hội đồng tự quản” đầu tiên của plei trong thiết chế xã hội cổ truyền. Hậu duệ của đoàn di dân từ cơn biến loạn nay đã có hơn hai trăm ngàn người, hơn chín phần mười vẫn sống bên những sông suối Đạ Nhim, Đạ Yòng vùng Đơn Dương, Đức Trọng như một sự tri ân đất lành mà thưở xưa tổ tiên đã chọn…

Chiều dần buông trên những cánh đồng chỉ còn trơ gốc rạ. Nắng hanh hao đã nhạt, sương chiều nhuộm tím núi rừng. Hoàng hôn sơn cước đẹp như nét vẽ thủy mặc, nhuốm chút tịch liêu. Những plei của người Chu-ru mà tôi đã từng qua đều hao hao dáng nét, giản dị và ấm áp. Những ngôi nhà bên những triền đồi, dưới tán cổ thụ tỏa bóng, mặt trông về cánh đồng kéo tận chân núi. Làng buôn yên bình và an hòa như tính cách của chủ nhân xứ ấy. Mùa này, người con gái Chu-ru vào tuổi tròn trăng cũng tìm kiếm chàng trai ưng bụng để chờ đêm tối đi bắt làm chồng. Rượu cần lại mở, âm nhạc miên man, vòng vũ điệu cộng đồng lại rạo rực đắm say âm hưởng đại ngàn bên bếp lửa rừng. Và cứ thế, dòng mẫu hệ trên miền đất bazan vẫn tiếp nối, quay tròn nhịp điệu phồn sinh theo ngày tháng…

UÔNG THÁI BIỂU

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Hưng Yên: Cơ chế chính sách tạo bứt phá trong xây dựng nông thôn mới

Hưng Yên: Cơ chế chính sách tạo bứt phá trong xây dựng nông thôn mới

Không chỉ là một tỉnh thuần nông, Hưng Yên hôm nay đang vươn mình mạnh mẽ với diện mạo nông thôn mới khởi sắc. Thành công ấy bắt nguồn từ nhiều yếu tố, trong đó, loạt cơ chế chính sách đột phá, sáng tạo và sát thực tiễn chính là chìa khóa quan trọng.
Tin nổi bật trang chủ
Hưng Yên: Cơ chế chính sách tạo bứt phá trong xây dựng nông thôn mới

Hưng Yên: Cơ chế chính sách tạo bứt phá trong xây dựng nông thôn mới

Xã hội - Vân Khánh - 27 phút trước
Không chỉ là một tỉnh thuần nông, Hưng Yên hôm nay đang vươn mình mạnh mẽ với diện mạo nông thôn mới khởi sắc. Thành công ấy bắt nguồn từ nhiều yếu tố, trong đó, loạt cơ chế chính sách đột phá, sáng tạo và sát thực tiễn chính là chìa khóa quan trọng.
Gia Lai: Đột kích nhiều tụ điểm, tạm giữ 148 đối tượng “bay lắc”

Gia Lai: Đột kích nhiều tụ điểm, tạm giữ 148 đối tượng “bay lắc”

Pháp luật - T.Nhân-H.Trường - 55 phút trước
Ngày 15/9, Công an tỉnh Gia Lai cho biết đã đưa 148 đối tượng có dấu hiệu tổ chức, sử dụng trái phép chất ma túy về trụ sở 267A Trần Phú (phường Diên Hồng) để phục vụ công tác điều tra.
Yêu cầu cấp thiết thống nhất một bộ sách giáo khoa

Yêu cầu cấp thiết thống nhất một bộ sách giáo khoa

Giáo dục - Minh Anh - 1 giờ trước
Nghị quyết 71 ngày 22/8/2025 của Bộ Chính trị đặt yêu cầu rà soát chương trình phổ thông, tiến tới bảo đảm có một bộ sách giáo khoa thống nhất toàn quốc, phấn đấu tới năm 2030 cung cấp miễn phí sách cho tất cả học sinh. Đây được coi là định hướng quan trọng, nhằm bảo đảm sự đồng bộ, công bằng và tiết kiệm cho nền giáo dục, hướng đến một nền giáo dục đồng bộ trên phạm vi cả nước.
Tập huấn truyền dạy điệu múa khèn Mông trên Cao nguyên trắng

Tập huấn truyền dạy điệu múa khèn Mông trên Cao nguyên trắng

Chính sách Dân tộc - Trọng Bảo - 1 giờ trước
Khoảng 100 học viên dân tộc Mông ở nhiều lứa tuổi thuộc các xã Bắc Hà, Lùng Phình… của tỉnh Lào Cai vừa được tham gia lớp tập huấn truyền dạy, bảo tồn và phát huy nghệ thuật múa Khèn của dân tộc Mông tại xã Bắc Hà. Lớp tập huấn do Cục Văn hóa các dân tộc Việt Nam phối hợp với Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Lào Cai đã tổ chức
Nghị quyết 72-NQ/TW: Chuyển trọng tâm từ chữa bệnh sang phòng bệnh toàn dân

Nghị quyết 72-NQ/TW: Chuyển trọng tâm từ chữa bệnh sang phòng bệnh toàn dân

Sức khỏe - Minh Thu - 1 giờ trước
Nghị quyết số 72-NQ/TW của Bộ Chính trị về một số giải pháp đột phá, tăng cường bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân” (Nghị quyết 72) hướng đến mục tiêu xây dựng một nước Việt Nam khỏe mạnh, mọi người dân đều được chăm sóc sức khỏe. Từ đó, góp phần quan trọng thúc đẩy phát triển đất nước giàu mạnh, văn minh, thịnh vượng trong kỷ nguyên mới.
Rực rỡ sắc đỏ cờ Tổ quốc ở xã vùng cao Ngọk Réo

Rực rỡ sắc đỏ cờ Tổ quốc ở xã vùng cao Ngọk Réo

Cùng với cả nước kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9, Đảng bộ xã Ngọk Réo, tỉnh Quảng Ngãi đã phát động nhiều phong trào thi đua yêu nước. Trong đó, công trình “Đường cờ Tổ quốc” do Đoàn Thanh niên xã thực hiện đã tạo nên sức lan tỏa mạnh mẽ trong cán bộ, đảng viên và đồng bào DTTS nơi đây. Hơn 100 lá cờ Tổ quốc rực rỡ trên trục đường chính dẫn vào trung tâm xã không chỉ tạo điểm nhấn cho cảnh quan khu dân cư Nông thôn mới vùng đồng bào DTTS, mà còn thể hiện niềm tự hào, khát vọng vươn lên của vùng đất còn nhiều khó khăn.
Quyết liệt tăng tốc giải ngân vốn đầu tư công, triển khai các chương trình mục tiêu quốc gia

Quyết liệt tăng tốc giải ngân vốn đầu tư công, triển khai các chương trình mục tiêu quốc gia

Thời sự - PV - 1 giờ trước
Tại Nghị quyết số 273/NQ-CP được ban hành mới đây, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã yêu cầu các bộ, ngành, địa phương quyết tâm cao, nỗ lực lớn, hành động quyết liệt để vượt các mục tiêu, chỉ tiêu của năm 2025. Trong đó, quyết liệt tăng tốc giải ngân vốn đầu tư công, triển khai các chương trình mục tiêu quốc gia, các công trình, dự án quan trọng, trọng điểm quốc gia, dự án liên tỉnh, liên vùng, kết nối quốc gia, khu vực, quốc tế.
Tam Hải bao giờ mới hết… “lụy phà”?

Tam Hải bao giờ mới hết… “lụy phà”?

Xã hội - T.Nhân - H.Trường - 1 giờ trước
Hàng chục năm qua, người dân xã đảo Tam Hải (TP. Đà Nẵng) vẫn phải phụ thuộc vào các tuyến phà xuống cấp để di chuyển ra vào đất liền. Cùng với khó khăn hạ tầng, nước sạch… tình trạng “lụy phà” kéo dài đang trở thành rào cản lớn trong nỗ lực phát triển kinh tế - xã hội tại địa phương này.
Y tế xã: Nơi “giữ cổng” sức khỏe người dân vùng cao

Y tế xã: Nơi “giữ cổng” sức khỏe người dân vùng cao

Sức khỏe - Mỹ Dung - 2 giờ trước
Tại Quảng Ninh, hệ thống y tế cơ sở đang phát huy vai trò then chốt trong công tác quản lý, phát hiện sớm và điều trị các bệnh không lây nhiễm như tăng huyết áp, đái tháo đường ngay tại thôn bản. Nhờ đó, người dân, đặc biệt là đồng bào vùng cao, được chăm sóc sức khỏe kịp thời, giảm thiểu biến chứng và nâng cao chất lượng cuộc sống.
EVNSPC: Quyết tâm hoàn thành kế hoạch đầu tư xây dựng năm 2025

EVNSPC: Quyết tâm hoàn thành kế hoạch đầu tư xây dựng năm 2025

Tin tức - Minh Triết - 2 giờ trước
Trong 8 tháng đầu năm 2025, Tổng công ty Điện lực miền Nam (EVNSPC) đã đạt được những kết quả nổi bật trong công tác đầu tư xây dựng, tạo nền tảng vững chắc để hoàn thành toàn diện các mục tiêu kế hoạch trong cả năm.
Luật Quảng cáo sửa đổi xây dựng môi trường quảng cáo công khai, lành mạnh

Luật Quảng cáo sửa đổi xây dựng môi trường quảng cáo công khai, lành mạnh

Tin tức - Minh Nhật - 2 giờ trước
Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quảng cáo vừa được Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ 9, khóa XV. Luật được xem là bước hoàn thiện quan trọng nhằm tạo hành lang pháp lý đồng bộ, minh bạch và phù hợp với thực tiễn phát triển của thị trường quảng cáo hiện nay.