Nhiều chính sách đang được sửa đổi để khuyến khích người dân sinh con

Việt Nam đang trong quá trình già hóa dân số và là một trong những quốc gia có tốc độ già hóa nhanh nhất thế giới. Dự báo, Việt Nam sẽ trở thành quốc gia có dân số già vào năm 2036 và “siêu già” vào năm 2049. Điều này sẽ để lại nhiều hệ lụy: thiếu hụt lực lượng lao động, suy giảm quy mô dân số.

Mới đây nhất, Bộ Y tế đề xuất: trao quyền cho mỗi cặp vợ chồng và cá nhân tự quyết định số con cũng như thời gian sinh con phù hợp với điều kiện của mình; kéo dài thời gian nghỉ thai sản lên 7 tháng đối với phụ nữ sinh con thứ hai và hỗ trợ thuê, mua nhà ở xã hội. Câu hỏi được nhiều người đặt ra đó là: Liệu những chính sách khuyến khích sinh con trong dự thảoLuật Dân số lần này có giúp cải thiện tình trạng mức sinh đang xuống thấp không?

Kéo dài nghỉ thai sản, hỗ trợ nhà ở

Theo Tổng cục Thống kê, dân số Việt Nam năm 2024 ước đạt 101,3 triệu người. Tổng tỷ suất sinh đạt 1,91 con/phụ nữ, thấp hơn mức sinh thay thế (2,1 con/phụ nữ) và có xu hướng tiếp tục giảm. Nếu không có biện pháp can thiệp kịp thời, chỉ trong vòng 10 năm nữa, Việt Nam sẽ chính thức bước vào giai đoạn dân số già, đối mặt với nguy cơ thiếu hụt lao động trong tương lai.

Tình trạng mức sinh đặc biệt thấp tại các thành phố lớn và khu công nghiệp, nơi chi phí nuôi dạy con cao và áp lực công việc khiến nhiều cặp vợ chồng trì hoãn hoặc không muốn sinh thêm con. Trước thực tế này, Bộ Y tế đã đề xuất nhiều chính sách nhằm khuyến khích các gia đình sinh đủ hai con.

Ông Lê Thanh Dũng, Cục trưởng Cục Dân số (Bộ Y tế), cho biết, Cục đã tham mưu Bộ Y tế trình Chính phủ hồ sơ đề nghị xây dựng và dự thảo Luật Dân số, đề xuất 3 nhóm chính sách lớn là: duy trì mức sinh thay thế; giảm mất cân bằng giới tính khi sinh và đưa tỷ số giới tính khi sinh về mức cân bằng tự nhiên; nâng cao chất lượng dân số.

Trong đó, với chính sách duy trì mức sinh thay thế, dự thảo luật đề xuất quy định, mỗi cặp vợ chồng và cá nhân có quyền quyết định bình đẳng, tự nguyện trong việc sinh con, thời gian sinh con, số con và khoảng cách giữa các lần sinh phù hợp với lứa tuổi, tình trạng sức khỏe, điều kiện học tập, lao động, công tác, thu nhập và nuôi dạy con của cá nhân, cặp vợ chồng.

Đồng thời, dự thảo luật cũng đề xuất cho phép lao động nữ khi sinh con thứ 2 được kéo dài thời gian nghỉ thai sản 7 tháng thay vì 6 tháng; tạo điều kiện cho phụ nữ sinh đủ 2 con ở các khu công nghiệp, khu chế xuất và các tỉnh, thành phố có mức sinh thấp được hỗ trợ thuê, mua nhà ở xã hội.

Hiện nay, lao động nữ khi sinh con được hưởng chế độ thai sản trong 6 tháng, bao gồm thời gian nghỉ trước và sau khi sinh. Việc đề xuất kéo dài thời gian nghỉ thai sản lên 7 tháng đối với phụ nữ sinh con thứ hai được xem là một giải pháp nhằm duy trì mức sinh thay thế và góp phần nâng cao chất lượng dân số.

Chị Lường Thị San (công nhân Khu công nghiệp Việt Yên, Bắc Giang) chia sẻ sự ủng hộ nếu được nghỉ thêm 1 tháng, tuy nhiên chị lo lắng sau khi trở lại công ty có thể bị xếp công việc nhẹ hơn, ít cơ hội thăng tiến hoặc thậm chí bị sa thải nếu đang là hợp đồng ngắn hạn.

Một vị lãnh đạo của Công ty Cổ phần Thương Mại TMN cho biết: Là chủ doanh nghiệp có nhiều lao động nữ, anh ủng hộ việc tăng thời gian nghỉ thai sản để các bà mẹ có thêm thời gian chăm con. Tuy nhiên, điều này cũng gây áp lực lớn cho doanh nghiệp trong việc duy trì sản xuất. Nếu không có cơ chế hỗ trợ tuyển dụng tạm thời hoặc điều chỉnh nhân sự hợp lý, doanh nghiệp sẽ gặp khó khăn. Anh mong chính sách này đi kèm giải pháp cân bằng hỗ trợ các doanh nghiệp có nhiều lao động nữ để vừa đảm bảo quyền lợi người lao động, vừa giúp doanh nghiệp vận hành ổn định.

Các chuyên gia đánh giá, để các chính sách khuyến khích sinh con thực sự phát huy hiệu quả, cần có sự điều chỉnh đồng bộ nhằm hài hòa lợi ích giữa người lao động, doanh nghiệp và Nhà nước. Việc kéo dài thời gian nghỉ thai sản, hỗ trợ tài chính hay tạo điều kiện về nhà ở là những giải pháp quan trọng, nhưng cần đi kèm với các biện pháp bảo vệ quyền lợi việc làm, đảm bảo thu nhập và tạo môi trường làm việc thân thiện với gia đình.

Bên cạnh đó, các chính sách phải được triển khai linh hoạt theo từng khu vực, đặc biệt là tại các đô thị lớn và khu công nghiệp, nơi mức sinh đang giảm mạnh. Chính phủ cần có cơ chế hỗ trợ doanh nghiệp duy trì sản xuất khi lao động nữ nghỉ thai sản, đồng thời khuyến khích các doanh nghiệp xây dựng chế độ đãi ngộ phù hợp để giúp phụ nữ yên tâm sinh con mà không lo lắng về sự nghiệp.

Miễn học phí, gỡ bỏ rào cản sinh con

Bộ Chính trị vừa đồng ý chủ trương không kỷ luật đảng viên sinh con thứ 3 trở lên; miễn toàn bộ học phí cho học sinh từ mầm non đến hết trung học phổ thông công lập trên phạm vi cả nước. Các chuyên gia đánh giá, những chủ trương trên phù hợp với thực tế, góp phần thúc đẩy mức sinh thay thế trên toàn quốc bởi một trong những rào cản lớn nhất khiến nhiều gia đình ngại sinh con hiện nay là áp lực tài chính, đặc biệt tại các đô thị lớn, nơi chi phí nuôi dạy con rất cao.

Tuy nhiên, nhiều phụ nữ cũng lo lắng về tác động của việc sinh con đối với sự nghiệp, thu nhập và cơ hội phát triển nghề nghiệp. Vì vậy, để duy trì mức sinh thay thế và ứng phó với nguy cơ già hóa dân số, cần có những chính sách hỗ trợ toàn diện tạo điều kiện thuận lợi để phụ nữ cân bằng giữa công việc và trách nhiệm gia đình.

Giáo sư Nguyễn Đình Cử, nguyên viện trưởng Viện Dân số và các vấn đề xã hội chia sẻ, việc không kỷ luật đảng viên sinh con thứ 3 trở lên sẽ tạo ra một bước ngoặt quan trọng, góp phần làm chậm lại xu hướng suy giảm tỷ lệ sinh hiện nay, đồng thời tạo tiền đề cho việc điều chỉnh và hoàn thiện các quy định liên quan. Cụ thể, việc sửa đổi Pháp lệnh Dân số năm 2008 và tiến tới xây dựng Luật Dân số sẽ giúp thống nhất, đồng bộ hóa các quy định trong hệ thống chính sách dân số, đảm bảo sự phù hợp với bối cảnh thực tiễn.

Bên cạnh đó, cần nhìn nhận rằng một đứa trẻ ra đời không chỉ mang lại niềm vui và trách nhiệm cho gia đình, mà khi trưởng thành, các em sẽ đóng góp vào sự phát triển của xã hội. Do đó, việc nuôi dạy trẻ không nên chỉ là trách nhiệm của riêng gia đình, cần có sự chung tay của cả xã hội và nhà nước. Hiện, chúng ta đang làm rất tốt việc miễn học phí cho học sinh nhưng điều đó vẫn chưa đủ bởi việc nuôi dạy một đứa trẻ còn rất nhiều chi phí khác. Nhà nước cần sớm điều chỉnh chính sách, hỗ trợ phụ nữ và các gia đình trẻ nhiều hơn, rút kinh nghiệm của các quốc gia khác, đảm bảo sự hỗ trợ phù hợp nhằm khuyến khích sinh con và nuôi dạy thế hệ tương lai.

Các chuyên gia đánh giá, để chính sách khuyến khích sinh con thực sự hiệu quả, cần có cách tiếp cận toàn diện, kết hợp hỗ trợ tài chính, phúc lợi xã hội và cải thiện môi trường lao động. Việc kéo dài thời gian nghỉ thai sản lên 7 tháng giúp phụ nữ có thêm thời gian chăm sóc con nhưng cần đi kèm với các biện pháp bảo đảm thu nhập và quyền lợi việc làm để tránh tác động tiêu cực đến sự nghiệp của họ.

Để đạt hiệu quả lâu dài, các chính sách này cần được thực hiện đồng bộ và có sự phối hợp chặt chẽ giữa Nhà nước, doanh nghiệp và xã hội. Bên cạnh hỗ trợ tài chính, cần xây dựng môi trường làm việc thân thiện với gia đình như linh hoạt thời gian làm việc, hỗ trợ dịch vụ chăm sóc trẻ em tại nơi làm việc, để phụ nữ có thể cân bằng giữa công việc và trách nhiệm gia đình..., từ đó tạo nền tảng bền vững cho sự phát triển dân số và kinh tế trong tương lai.