Ngành Dân tộc và Tôn giáo phải góp phần vào 3 chữ An ninh, An dân, An sinh

Hội nghị toàn quốc đánh giá công tác dân tộc, tôn giáo sau khi sắp xếp tổ chức bộ máy và tổ chức thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp vừa được Bộ Dân tộc và Tôn giáo tổ chức sáng nay (12/8), tại Hà Nội.

Bộ trưởng Đào Ngọc Dung chủ trì Hội nghị, với sự tham gia của lãnh đạo làm công tác dân tộc, tôn giáo của 34 tỉnh/thành trên cả nước.

Địa phương có trách nhiệm tham mưu cho Trung ương

Phát biểu khai mạc Hội nghị, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung lưu ý: Hội nghị được triển khai trong bối cảnh công tác dân tộc, tôn giáo có quy mô khác, nội dung khác, cách thức tiến hành khác, phạm vi khác so với hội nghị giao ban công tác dân tộc, tôn giáo lần thứ nhất ở Khánh Hòa.

Trong 5 tháng qua, Bộ Dân tộc và Tôn giáo đã triển khai được nhiều việc, đặc biệt là xây dựng thể chế chính sách, nghị định, thông tư để thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp; củng cố tổ chức bộ máy cơ quan theo mô hình mới (tập trung chức năng quản lý nhà nước với 3 việc lớn: Xây dựng thể chế; kiểm tra giám sát; làm mô hình mẫu để triển khai xuống cơ sở; phân cấp, phân quyền, ủy quyền nhiều hơn).

Chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi (Chương trình MTQG 1719) được đẩy mạnh, tổng đầu tư cả giai đoạn 1 (2021 - 2025) hơn 130 nghìn tỷ đồng.

Đặc biệt, Bộ đã làm tốt vai trò Cơ quan thường trực Ban Chỉ đạo Trung ương triển khai xóa nhà tạm, nhà dột nát trên phạm vi cả nước theo chỉ đạo của Bộ Chính trị và Chính phủ (với 283 nghìn căn nhà sẽ được hoàn thành).

Bộ cũng đã tham mưu, phối hợp tổ chức Đại lễ Vesak của Liên Hợp Quốc và Lễ cung rước xá lợi Đức Phật - Bảo vật quốc gia Ấn Độ tại Việt Nam, tạo dấu ấn tốt với bạn bè quốc tế.

Triển khai mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, cơ quan quản lý công tác dân tộc, tôn giáo ở các địa phương đều rất cố gắng, bước đầu đi vào hoạt động nền nếp, tuy nhiên cũng đang gặp nhiều khó khăn, nhất là cấp xã.

"Về việc phân cấp, phân quyền, sắp tới cấp xã sẽ có rất nhiều trọng trách, thẩm quyền. Chẳng hạn như Chương trình MTQG 1719 giai đoạn 2, Bộ Dân tộc và Tôn giáo chỉ kiểm tra, giám sát, làm mô hình… chứ không làm thay địa phương. Các địa phương có trách nhiệm lớn trong công tác tham mưu với Trung ương, nếu thấy không hiệu quả thì phải báo cáo với cấp trên. Lãnh đạo phải dám nói, dám đề xuất", Bộ trưởng nhấn mạnh.

Một số kết quả nổi bật sau khi triển khai mô hình chính quyền 2 cấp

Tại Hội nghị, ông Nguyễn Cao Thịnh - Chánh Văn phòng Bộ, báo cáo nội dung liên quan đến công tác quản lý nhà nước về dân tộc, tôn giáo sau khi thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp.

Ngay sau khi có chủ trương về tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp, Bộ Dân tộc và Tôn giáo đã khẩn trương xây dựng các dự thảo văn bản quy phạm pháp luật và kịp thời ban hành đầy đủ các văn bản hướng dẫn làm cơ sở pháp lý cho việc vận hành và hoạt động của chính quyền địa phương 2 cấp.

Bộ đã hoàn thành 100% các thông tư liên quan chính quyền địa phương 2 cấp, trong đó ban hành theo thẩm quyền 6 thông tư để phân định thẩm quyền và hướng dẫn các nội dung thuộc thẩm quyền quản lý nhà nước trong lĩnh vực công tác dân tộc tôn giáo.

Bên cạnh đó, Bộ gấp rút chỉ đạo triển khai quyết liệt các hoạt động hỗ trợ, tập huấn, hướng dẫn và kiểm tra, nắm tình hình trong thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp.

Trước những yêu cầu của thực tiễn phát sinh, Bộ trưởng đã ban hành Quyết định số 336/QĐ-BDTTG ngày 11/6/2025 thành lập Tổ công tác của Bộ khảo sát, nắm bắt tình hình, tháo gỡ, hướng dẫn vận hành ở các địa phương; Chỉ đạo xây dựng phương án thành lập các Tổ công tác và cử cán bộ tăng cường xuống 34 địa phương để hỗ trợ, hướng dẫn cán bộ làm công tác dân tộc tôn giáo cấp sở, cấp xã; Tổ chức hội nghị với Giám đốc Sở Dân tộc Tôn giáo, cán bộ chuyên môn thuộc 34 sở để nắm bắt tình tình, trao đổi hướng dẫn nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức chính quyền địa phương cấp tỉnh, cấp xã, về công tác dân tộc, tôn giáo.

Bộ đã tích cực, chủ động trong thực hiện trách nhiệm tiếp nhận và giải quyết các phản ánh, kiến nghị của địa phương trong quá trình vận hành chính quyền địa phương 2 cấp.

Mặt khác, Bộ trưởng đã quyết định thành lập các Tổ công tác để tiếp nhận, hướng dẫn giải đáp các khó khăn, vướng mắc phát sinh theo đúng tinh thần chỉ đạo của Trung ương; thiết lập đường dây nóng, chuyên mục để tiếp nhận phản ánh, kiến nghị của địa phương; chủ động giải quyết theo thẩm quyền hoặc trình cấp có thẩm quyền xem xét, giải quyết.

Tuy nhiên, quá trình triển khai mô hình chính quyền địa phương 2 cấp trong lĩnh vực công tác dân tộc, tôn giáo vẫn còn nhiều khó khăn, vướng mắc.

Chẳng hạn, vướng mắc về thể chế, về tổ chức bộ máy cơ quan làm công tác dân tộc, tôn giáo ở địa phương…

Những kiến nghị thực tế, tâm huyết từ địa phương

Tham gia điều hành Hội nghị, Thứ trưởng Thường trực Hồ Văn Niên đề nghị các lãnh đạo địa phương tập trung thảo luận về những khó khăn, vướng mắc trong thực tiễn, nhất là một số nội dung như: Tổ chức bộ máy cấp sở; Việc sắp xếp, bố trí đội ngũ cán bộ, công chức làm công tác dân tộc, tôn giáo cấp cơ sở; Thực hiện chức năng quản lý nhà nước về tôn giáo...

Ông Nguyễn Sỹ Trường - Giám đốc Sở Dân tộc và Tôn giáo TP. Hà Nội phản ánh, cán bộ, nhân viên của Sở đều là người mới, nên về kiến thức, kỹ năng nghiệp vụ chưa nhiều. Cán bộ cấp xã phải kiêm nhiều nội dung công việc, khi triển khai mảng dân tộc, tôn giáo gặp nhiều khó khăn.

Bộ cần sớm có hướng dẫn về vị trí việc làm, từ đó Sở có căn cứ đề xuất với thành phố về vị trí việc làm của Sở và cán bộ cấp xã, bảo đảm lực lượng cán bộ thực hiện nhiệm vụ này.

Bên cạnh đó, cần sớm tổ chức tập huấn cho đội ngũ lãnh đạo, cán bộ cấp tỉnh, xã về công tác dân tộc, tôn giáo. Nếu không hiểu sâu, không có kỹ năng thì khó tiếp cận để thuyết phục, vận động người dân.

Ông Nguyễn Thanh Sơn - Giám đốc Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Điện Biên, bày tỏ mong muốn Bộ nghiên cứu, tham mưu để có quy định số lượng tối thiểu cán bộ, công chức của 1 sở. Theo Nghị định 150, tối thiểu phải 7 công chức mới thành lập được 1 phòng.

Trong khi đó, ông Vi Văn Sơn - Giám đốc Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Nghệ An, cho biết, yêu cầu cắt giảm 50% thời gian thực hiện thủ tục hành chính gây áp lực không nhỏ cho cán bộ.

"Trung ương cho phép các xã không sáp nhập thành lập phòng chuyên môn để tham mưu công việc; tăng biên chế, bảo đảm mỗi xã có 1 cán bộ làm công tác tôn giáo, 1 cán bộ làm công tác dân tộc để bảo đảm chiều sâu trong tham mưu", ông Sơn kiến nghị.

Ngoài ra, theo ông Sơn, Bộ Dân tộc và Tôn giáo cần tham mưu Chính phủ trình Quốc hội sớm sửa Luật Tín ngưỡng tôn giáo, thống nhất với thực tế triển khai mô hình chính quyền địa phương 2 cấp.

Đại diện Sở Nội Vụ TP. Huế, ông Lê Xuân Hải, lưu ý từ thực tiễn: Sau khi sáp nhập các xã, công tác rà soát, chuyển giao, phân bổ lại các nguồn kinh phí cũng là câu chuyện khó khăn, vì hệ thống số liệu mới, các xã chưa kịp làm. Do đó, sẽ ảnh hưởng tới công tác hướng dẫn, lập kế hoạch những tháng còn lại của năm 2025 và thời gian tới.

Một số văn bản quy phạm pháp luật thuộc thẩm quyền ở địa phương chưa ban hành kịp để phục vụ phân cấp thẩm quyền lại cho xã.

Vấn đề thiếu cán bộ chuyên môn được nhiều đại biểu quan tâm. Ông Xiêng Thanh Phúc - Giám đốc Sở Dân tộc và Tôn giáo Quảng Ngãi, đề xuất: Sau khi hợp nhất, tỉnh thiếu cán bộ chuyên môn. Các xã đặc khu được bố trí cán bộ làm tôn giáo nhưng chưa đạt yêu cầu, vì đều là “tay ngang”. Bộ nên mở tập huấn chuyên sâu về quản lý nhà nước lĩnh vực dân tộc tôn giáo, chia 3 nhóm: Lãnh đạo sở; lãnh đạo phòng; chuyên môn. Đây là việc cần thiết phải làm ngay.

Tương tự, ông Bùi Huy Thành - Giám đốc Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Lâm Đồng, phản ánh một số khó khăn khác khi thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, là cán bộ phải đi lại rất khó khăn, ảnh hưởng lớn đến cuộc sống gia đình.

Ở cấp xã, có xã dự kiến 10 biên chế nhưng thực tế chỉ có 6, có xã bố trí nhiều hơn nhưng thực chất đều kiêm nhiệm, mỗi ngày phải sản xuất 8 - 10 báo cáo.

Về phân bổ các nguồn vốn chuyển tiếp và vốn phân bổ mới, do chưa có nghị quyết nên địa phương chưa thực hiện được.

Một số ý kiến khác của các lãnh đạo Sở Dân tộc và Tôn giáo tại Hội nghị cũng được ghi nhận:

Ông Nguyễn Mạnh Hà - Giám đốc Sở Dân tộc và Tôn giáo TP. Đà Nẵng, nêu thực trạng khó đối chiếu số liệu giữa xã mới và xã cũ; khó đối chiếu với kho bạc, để trên cơ sở đó tham mưu phối hợp Bộ Tài chính để phân bổ vốn các dự án, điều này sẽ ảnh hưởng tiến độ giải ngân từ nay đến cuối năm.

Ông Hà đề nghị Bộ Dân tộc và Tôn giáo có quy định về biên chế các Sở Dân tộc và Tôn giáo để thống nhất biên chế của các tỉnh thành trên cả nước. Đồng thời quan tâm, ban hành lại quy định pháp luật bổ sung, điều chỉnh liên quan công tác tôn giáo, vì có những vấn đề chưa phù hợp khi thực hiện chính quyền 2 cấp.

Bà Chamaléa Thị Thủy - Giám đốc Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Khánh Hòa: Thực hiện mô hình 2 cấp, bộ máy ở cơ sở rất lúng túng, mới tiếp cận công việc. Vừa qua, Sở tập trung kiểm tra, giám sát, hướng dẫn lại cán bộ Phòng Văn hóa thông tin phụ trách lĩnh vực dân tộc tôn giáo để kịp thời tháo gỡ khó khăn, hướng dẫn xây dựng lại dự án chương trình mục tiêu quốc gia theo quy định.

Ông Thạch Dương - Quyền Giám đốc Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Vĩnh Long, băn khoăn trước thực trạng sau khi nhập tỉnh, số lượng đồng bào DTTS 3 tỉnh cũ được cộng cơ học, hiện có khoảng 350 nghìn người, nhưng tỷ lệ đồng bào DTTS chỉ còn hơn 8% - thuộc diện tỉnh ít đồng bào DTTS. Vì thế, sự quan tâm của lãnh đạo với công tác dân tộc và tôn giáo không nhiều.

Ông Dương đề nghị Bộ sớm ban hành quy định hướng dẫn về phân định 3 khu vực vùng đồng bào DTTS để địa phương có cơ sở triển khai.

Ông Nguyễn Văn Đồng - Giám đốc Sở Dân tộc và Tôn giáo TP. Hồ Chí Minh chia sẻ thực trạng tại địa phương: Bình quân mỗi xã giao 6 - 8 biên chế làm công tác dân tộc tôn giáo, xử lý 95 đầu việc; mỗi cán bộ xử lý 10 bộ thủ tục/ngày.

"Ngày 25/7, Kết luận 179 của Bộ Chính trị, Ban Bí thư rất quan tâm lĩnh vực dân tộc, tôn giáo. Đề nghị Bộ Dân tộc và Tôn giáo phối hợp Bộ Nội vụ tính toán đủ nhân sự chất lượng để phục vụ cơ sở. Cùng với đó, Bộ Dân tộc và Tôn giáo làm việc Bộ Nội vụ để cấp xã có 1 cán bộ chuyên trách làm công tác dân tộc, tôn giáo", ông Đồng khuyến nghị.

Cơ quan quản lý Trung ương sẵn sàng đồng hành cùng địa phương gỡ khó

Phát biểu tại Hội nghị, ông Hà Xuân Tùng - Vụ trưởng Vụ Tổ chức cán bộ - Bộ Dân tộc và Tôn giáo, cho biết, hiện còn 6 địa phương chưa thành lập Sở Dân tộc Tôn giáo, trong khi có đơn vị đủ điều kiện. Ngay khi Bộ Nội vụ gửi lấy ý kiến ban hành Nghị định150, Bộ Dân tộc và Tôn giáo đã đề nghị đưa Sở Dân tộc Tôn giáo lên nhóm 1, nhưng sau đó lại đưa nhóm 2. Đề nghị các địa phương có ý kiến mạnh mẽ hơn. Lãnh đạo Bộ sẽ đề xuất với lãnh đạo cấp cao về việc địa phương chưa thành lập Sở.

Về việc chưa có hướng dẫn vị trí việc làm, biên chế công chức từ Sở xuống xã, ông Tùng nhìn nhận, đây là tình trạng chung của các địa phương. Chính phủ đã giao Bộ Nội vụ xây dựng hướng dẫn vị trí việc làm; rà soát biên chế trình Chính phủ để giao chính thức.

"Tuy nhiên, xác định vị trí việc làm là thẩm quyền của Chủ tịch UBND tỉnh/thành. Địa phương cần bám sát hướng dẫn của Bộ Nội vụ, căn cứ nhu cầu thực tiễn, dự kiến biên chế. Bộ sẽ cùng chung tiếng nói với các Sở để khẩn trương có hướng dẫn về vị trí việc làm và phân bổ biên chế phù hợp", ông Tùng chia sẻ.

Về công tác tập huấn, ông Tùng cho biết, Bộ Chính trị, Ban Bí thư giao Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh là đầu mối tập huấn về chính quyền địa phương 2 cấp ở cấp Trung ương. Bộ sẽ tổng hợp, đăng ký nhu cầu, nội dung tập huấn để gửi Học viện.

Các sở cũng cần chủ động tập huấn cán bộ xã, địa phương. Vừa có vĩ mô vừa có thực tế thì mới đáp ứng nhu cầu công việc.

Theo ông Phí Mạnh Thắng - Vụ trưởng Vụ Pháp chế, qua nắm bắt tình hình các địa phương triển khai mô hình 2 cấp, trong lĩnh vực quản lý nhà nước về dân tộc, tín ngưỡng tôn giáo, trong những nội dung nhiều địa phương còn lúng túng là thủ tục hành chính.

Hướng xử lý gồm 3 trường hợp:

Một, các thủ tục hành chính trước giao cấp huyện, hiện chưa hoàn thành, cấp huyện chuyển xuống cấp xã tiếp tục giải quyết theo thẩm quyền.

Hai, cấp huyện đã xử lý, có kết quả ghi thời hạn: Khi hết thời hạn, phải thực hiện thủ tục cấp đổi, thì xã mới có thẩm quyền cấp lại, gia hạn.

Ba, đã có kết quả, không xác định thời hạn thì tiếp tục có giá trị, không cần thực hiện thủ tục nào khác.

Một số địa phương thắc mắc về chuyện một số quy định trong Nghị định 124 không thống nhất với các luật và nghị định khác. "Theo quy định của Luật Chính quyền địa phương, với những nội dung liên quan phân cấp, phân quyền, cho phép Chính phủ được ban hành văn bản quy phạm pháp luật dể điều chỉnh quy định lại những nội dung khác luật. Ví dụ nội dung trong Luật Tín ngưỡng tôn giáo - không có vấn đề gì trái luật", ông Thắng khẳng định.

Ngoài ra, một số địa phương có ý kiến về việc trước khi có Nghị định 124 thì giao nhiệm vụ cơ quan chuyên môn giúp UBND cấp tỉnh ở địa phương, trong Nghị định 124 lại giao thẩm quyền cho cấp tỉnh/xã, không giao cơ quan chuyên môn.

Về vấn đề này, ông Thắng cho hay: Trong Luật Tổ chức chính quyền địa phương, chỉ phân cấp phân quyền cho chính quyền địa phương (cấp tỉnh, xã), không phân cho cơ quan chuyên môn của chính quyền địa phương. Các sở có thể học hỏi kinh nghiệm của tỉnh Thanh Hóa, Cao Bằng: Sau khi có Nghị định số 124, Chủ tịch UBND tỉnh ban hành quy định phân cấp, phân quyền cho Sở Dân tộc Tôn giáo thực hiện một số nội dung nhiệm vụ.

Trong khi đó, ông Vũ Hoài Bắc - Trưởng Ban Tôn giáo Chính phủ, lưu ý các địa phương về việc hiểu chưa thống nhất Quyết định số 364 ngày 24/6 của Bộ Dân tộc và Tôn giáo: Chỉ bãi bỏ 50 thủ tục hành chính, còn Quyết định 364 không bãi bỏ, thay thế các quy định pháp luật khác về tín ngưỡng tôn giáo.

Ban Tôn giáo Chính phủ đã xây dựng cẩm nang cho cán bộ làm công tác tôn giáo tại cơ sở, sẽ sửa đổi để phù hợp với bối cảnh mới.

"Tháng 10 tới, Quốc hội họp liên quan nội dung sửa đổi Luật Đất đai. Ban Tôn giáo tham mưu sửa nhiều nội dung liên quan đất đai trong tôn giáo. Đề nghị các địa phương lưu ý tập trung phản ánh kiến nghị để Ban Tôn giáo tham mưu Bộ", ông Bắc nói.

Toàn ngành phải góp phần vào 3 chữ A: An ninh - An dân - An sinh

Phát biểu kết luận Hội nghị, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung đặc biệt nhấn mạnh đến sự quan tâm của lãnh đạo Đảng, Nhà nước đến lĩnh vực công tác dân tộc, tôn giáo, đặc biệt là việc giải quyết những khó khăn của ngành khi vận hành bộ máy chính quyền địa phương 2 cấp.

“Chúng ta phải nhận thức lại, khắc phục hạn chế, từ bỏ tư duy cũ. Lấy lịch sử là bệ phóng, nền tảng để chúng ta phát triển vươn lên, với tư duy mới… Nhiệm vụ chính là tham mưu chủ trương chính sách và thực hiện chức năng quản lý Nhà nước. Công tác dân tộc và tôn giáo thời gian tới phải có chuyển động. Toàn ngành phải góp phần vào 3 chữ A: An ninh - An dân - An sinh", Bộ trưởng nói.

Bộ trưởng cũng nhấn mạnh, công tác dân tộc, tôn giáo là nhiệm vụ của cả hệ thống chính trị, cần sự vào cuộc của các cấp, các ngành. Phải thay đổi tư duy của những người làm quản lý Nhà nước, đó là: “Nghĩ sâu, làm lớn, hành động quyết liệt hiệu quả”.

Toàn ngành quan tâm tham mưu cơ chế chính sách, văn bản pháp luật, tập trung thể chế, đầu tư cho chính quyền hai cấp, nhất là cấp xã, chăm lo, củng cố tổ chức bộ máy công tác dân tộc, tôn giáo địa phương.

“Bộ sẽ thành lập các đoàn do lãnh đạo Bộ đi kiểm tra đôn đốc, giải quyết khó khăn, vướng mắc ở địa phương. Với sự quyết tâm, quyết liệt, đi đến đâu vững chắc đến đấy, tôi tin, công tác dân tộc, tôn giáo sẽ thành công”, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung tin tưởng.