Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Phóng sự

Đời quế, đời người

Thuỳ Anh - 16:02, 22/09/2022

Từ bao đời nay, người Dao ở xã Tầm Xuân, huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái vẫn luôn trân trọng cây quế. Đầu năm nào, người Dao cũng cúng thần rừng và thần quế, mong cho có sức khoẻ, mùa màng bội thu và đặc biệt mong cho những em bé mới ra đời có được sức sống mãnh liệt như cây quế rừng, trở thành người có ích cho xã hội. Từ lâu, cây quế đã trở thành một thành tố trong đời sống văn hoá và trở thành cây chủ lực phát triển kinh tế giúp bà con làm giàu.

Vỏ quế khô cả miếng được dùng làm hương đốt trong lễ cấp sắc của người Dao xã Xuân Tầm
Vỏ quế khô cả miếng được dùng làm hương đốt trong lễ cấp sắc của người Dao xã Xuân Tầm

“Hương vị” không thể thiếu trong đời sống

Vượt qua hơn 80km từ thành phố Yên Bái, chúng tôi đến với xã Xuân Tầm, huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái, đây là vùng trồng quế khá nổi tiếng với những câu chuyện “cổ tích” của người Dao đỏ. Cụ Bàn Văn Phây ở thôn Khe Đóm, năm nay đã gần bước sang cái tuổi “bách niên” nhưng cụ được con cháu coi như “thanh niên” bởi phong thái nhanh nhẹn, trí nhớ minh mẫn và da dẻ vẫn hồng hào; hằng ngày cụ vẫn cùng con cháu lên rừng chăm sóc và trò chuyện về những cây quế cổ. Cụ Phây niềm nở kể cho chúng tôi nghe vì sao cây quế rừng lại về với bản.

Cụ Phây nói, “hồi còn nhỏ tôi được nghe các cụ kể lại rằng, từ xa xưa lắm rồi, dân mình vào rừng lấy củi và hái lượm, thấy cây này lá có mùi thơm, bóc vỏ ăn thử có vị cay cay, chà vào những chỗ bị côn trùng cắn, mẩn ngứa, thấy đỡ hẳn, nên bà con mình mang hạt về trồng xen canh cùng cây hoa màu, lấy lá và vỏ đun nước tắm giải cảm, giã ra thuốc bôi ngoài da, phơi khô làm gia vị trong nấu ăn và đặc biệt dùng vỏ quế phơi khô cả miếng làm hương đốt trong các lễ cúng.Trồng quế từ xa xưa là nghề cha truyền con nối bao đời nay rồi, tôi được thừa kế nghề trồng quế từ ông bà, bố mẹ, 9 người con của tôi lớn lên cũng làm kinh tế từ cây quế”.

Hương dùng trong các lễ cúng của người Dao là những mảnh quế khô
Hương dùng trong các lễ cúng của người Dao là những mảnh quế khô

Trong đời sống văn hoá, cây quế gắn liền với các lễ cúng quan trọng của dân bản, đặc biệt khi gia đình có thêm thành viên mới hay khởi đầu cho một năm mới, người Dao nơi này lại trồng thêm cây quế, đốt hương quế, cúng thần quế… Những phong tục này được các nghệ nhân dân gian người Dao dạy lại cho các thế hệ trong các làn điệu hát giao duyên, các lớp học về chữ viết và phong tục người Dao.

Nghệ nhân người Dao 12 đèn (đã trải qua lễ cấp sắc 12 đèn), Bàn Phong Hoà, ở thôn Khe Đóm, xã Xuân Tầm kể, “lễ cấp sắc thường được làm sâu trong rừng quế, lập đàn cúng thần rừng, thần quế để xin bảo vệ cho người được cấp sắc. Cứ 3 năm một lần, khoảng trung tuần tháng Giêng, cứ một gia đình phải có 1 người chuẩn bị đồ tế lễ đi cùng với già làng, trưởng bản vào sâu trong rừng 1 ngày để làm lễ khai san cúng thần rừng, thần quế, xin cho một năm mới mùa màng bội thu, con người khoẻ mạnh, cây quế phát triển tốt mang lại kinh tế cao”.

Trồng cây là cách gieo xuống đất một mầm non xanh tươi, rày công chăm bón để cây sẽ bám sâu vào lòng đất, chắt chiu tinh tuý đại ngàn rồi vươn mình lớn dậy, mang lại cho đời muôn vàn những tươi xanh.

Nhân dân xã Xuân Tầm, huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái cùng trồng cây quế vào dịp đầu Xuân
Nhân dân xã Xuân Tầm, huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái cùng trồng cây quế vào dịp đầu Xuân

“Nhiều gia đình còn giữ phong tục, cứ mỗi một em bé được sinh ra thì gia đình họ sẽ trồng quế xuống để mong cho em bé hay ăn chóng lớn, khoẻ mạnh như cây quế rừng, lớn lên trở thành người có ích cho xã hội. Cây quế chỉ cho hạt vào mùa Đông, do đó lễ cúng khai quang vào hạ tuần tháng Chạp (tháng 12 âm lịch) của các dòng tộc là không thể bỏ qua, lễ cúng này người dân tạ ơn trời đất, tạ ơn thần quế đã cho dân bản trong năm vừa qua luôn khoẻ mạnh, mùa màng bội thu. Rồi ra xuân họ cùng nhau trồng quế trong tết trồng cây, mong cho năm mới vạn sự như ý”, nghệ nhân Bàn Phong Hoà nói thêm.

Làm giàu cho vùng đất khó

Về Xuân Tầm hôm nay không còn những con đường đất và nhà tranh vách nứa siêu vẹo nữa, thay vào đó là những con đường giao thông liên thôn được bê tông hoá cùng những căn nhà kiên cố. Xã Xuân Tầm có đến 95% dân số là người Dao, hàng trăm năm nay, cứ đời nối tiếp đời, các thế hệ người con Xuân Tầm làm kinh tế từ hạt giống quế rừng. Cây quế trở thành cây chủ lực phát triển kinh tế cho một vùng đất khó.

Theo số liệu thống kê của xã Xuân Tầm, trên địa bàn xã đến nay còn khoảng hơn 70 cây quế cổ thụ trên 100 năm tuổi sống rải rác, đường kính 50-60cm. Xã Xuân Tầm bảo tồn giống quế này bằng cách chỉ cho người dân thu hạt quế về nhân giống, không khai thác. Trung bình mỗi cây cho khoảng 5-7 kg hạt mỗi năm, do đó người dân luôn được đảm bảo một nguồn gen quý hiếm.

Hộ gia đình bà Hà Thị Bình, thôn Trung Tâm có doanh thu từ cây quế mỗi năm trên 1 tỷ đồng. Bà Bình chia sẻ như gieo vui, “gia đình tôi đã trồng quế từ năm 1988, mỗi năm chúng tôi xuất bán khoảng 3.000 kg vỏ quế khô, khi kinh tế ổn định, tôi cũng hỗ trợ vốn cho nhiều hộ dân, đồng thời hỗ trợ kinh nghiệm trồng và thu hoạch quế. Giúp đỡ bà con cùng làm kinh tế, làm giàu cho quê hương mình tôi rất vui”.

Cây quế cổ thụ hàng trăm tuổi có đường kính 2 người ôm không hết
Cây quế cổ thụ hàng trăm tuổi có đường kính 2 người ôm không hết

Tiếng tăm của giống quế đặc biệt này vươn xa và thu hút nhiều doanh nghiệp thu mua ổn định cho bà con hằng năm, sản xuất nhiều sản phẩm phong phú từ vỏ quế. Người dân Xuân Tầm cho biết, “Công ty hương gia vị Sơn Hà (tỉnh Bắc Ninh) đã thu gom từ năm 2009 đến nay, sản phẩm tinh dầu quế của Hợp tác xã Bách Lâm có cơ sở trên địa bàn xã được công nhận là sản phẩm OCOP 3 sao năm 2021. Nhiều xã lân cận đến thu mua vỏ quế về làm điếu quế hay đồ lưu niệm.”

Ông Triệu Tòn Vặng, Phó chủ tịch xã Xuân Tầm chia sẻ, “Quế của Xuân Tâm được ngành nông nghiệp tỉnh Yên Bái đánh giá là sản phẩm “ưu tú”, có tuổi cao và chất lượng tốt. Do đó ngoài việc hỗ trợ duy trì đầu ra ổn định cho bà con, xã còn kết hợp với Trung tâm giáo dục thường xuyên huyện và Trung tâm dịch vụ hỗ trợ phát triển nông nghiệp huyện, mở những lớp đào tạo nghề quế ngắn hạn tại xã. Những lớp này tập trung hướng dẫn bà con phương pháp trồng quế hữu cơ, nghề chăm sóc phát triển từ vỏ quế”.

Xã Xuân Tầm, huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái nay đã nhiều ngôi biệt thự khang trang mọc lên nhờ phát triển cây quế
Xã Xuân Tầm, huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái nay đã có nhiều ngôi biệt thự khang trang mọc lên nhờ phát triển cây quế

Anh Bàn Tiến Đức, thôn Khe Đóm, xã Xuân Tầm xuất thân từ gia đình khó khăn và đông con, học xong lớp 12 anh Đức lập gia đình riêng. Đôi vợ chồng trẻ “chung lưng đấu cật”, sau 20 năm khai hoang, đến nay gia đình anh cũng đã có khoảng 8 héc ta đất rừng trồng quế, năm 2021 anh đã phá bỏ nhà gỗ và xây dựng một ngôi nhà cấp 4 rộng 150 mét vuông, kiên cố và khang trang hơn. Thu nhập của gia đình anh Đức mỗi năm khoảng 300 triệu đồng.

Anh Đức nói “được những người già nhiều kinh nghiệm và chính quyền xã hỗ trợ kỹ thuật trồng quế, gia đình phát triển cây quế là nguồn kinh tế chính. Điều kiện kinh tế giờ ổn định hơn, tôi yên tâm cho các con đi học đại học, mong cho các con sau này trưởng thành về phục vụ quê hương, giúp bà con mình giàu mạnh hơn. Cây quế đã trở thành cây của “sự sống” giúp cho bao nhiêu thế hệ người Dao chúng tôi có một cuộc sống ấm no hơn, nhà cửa kiên cố khang trang hơn, tôi thật sự biết ơn cây quế”.

Xã Xuân Tầm có khoảng 700 hộ dân làm kinh tế bằng nghề trồng quế, với 3.500 héc ta trồng quế, diện tích bảo phủ tới gần ½ diện tích xã. Tháng 7/2021 xã đã thoát nghèo, vươn lên trở thành xã vùng 2 của huyện. Nhờ phát triển kinh tế bằng cây quế chủ lực, toàn xã chỉ còn khoảng 18,9% là hộ nghèo và cận nghèo.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Mùa thu trên vùng đất hai lần Anh hùng

Mùa thu trên vùng đất hai lần Anh hùng

Xã Gào, tỉnh Gia Lai vinh dự được nhà nước 2 lần phong tặng danh hiệu xã Anh hùng. Phát huy truyền thống hào hùng ấy, xã Gào đã và đang chuyển mình mạnh mẽ với khát vọng phát triển toàn diện, trở thành điểm sáng về xây dựng nông thôn mới và phát triển kinh tế - xã hội.
Tin nổi bật trang chủ
Hồi Xuân (Thanh Hóa): Đổi vũ khí lấy quà, trao bình yên cho cộng đồng

Hồi Xuân (Thanh Hóa): Đổi vũ khí lấy quà, trao bình yên cho cộng đồng

Pháp luật - Quỳnh Trâm - 1 giờ trước
Nhằm loại bỏ súng săn, súng tự chế ra khỏi đời sống, thời gian qua, Công an xã Hồi Xuân (Thanh Hóa) đã triển khai nhiều cách làm sáng tạo, hiệu quả, vận động người dân tự nguyện giao nộp vũ khí, góp phần giữ gìn an ninh trật tự trên địa bàn miền núi, trong đó có chương trình “Đổi vũ khí lấy quà”.
Ám ảnh hàng chục nghìn tấn rác phủ kín lòng hồ Bản Vẽ

Ám ảnh hàng chục nghìn tấn rác phủ kín lòng hồ Bản Vẽ

Xã hội - Thanh Hải - 1 giờ trước
Hàng chục nghìn tấn gỗ mục, rác nhựa đổ dồn về sau các đợt mưa lũ khiến mặt hồ thủy điện bản Vẽ (Nghệ An) biến thành bãi phế liệu nổi khổng lồ. Điều này khiến cho tuyến giao thông đường thủy vào các xã lòng hồ trở nên khó khăn hơn và việc thu gom, xử lý rác thì hết sức nan giải.
Hơn 220 tỷ đồng cho người nghèo, Quảng Ninh tiên phong về đích giảm nghèo bền vững

Hơn 220 tỷ đồng cho người nghèo, Quảng Ninh tiên phong về đích giảm nghèo bền vững

Xã hội - Mỹ Dung - 1 giờ trước
Hơn 220 tỷ đồng được huy động từ xã hội hóa để trao hàng trăm nghìn suất quà Tết, cùng gần 2.600 căn nhà Đại đoàn kết được xây mới, sửa chữa. Quảng Ninh trở thành địa phương đầu tiên cả nước hoàn thành Chương trình Giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021 - 2025.
Điện Biên: Khắc phục thiệt hại bởi lũ, các trường học đã sẵn sàng cho năm học mới

Điện Biên: Khắc phục thiệt hại bởi lũ, các trường học đã sẵn sàng cho năm học mới

Giáo dục - Thúy Hồng - 2 giờ trước
Dù chịu thiệt hại nặng nề bởi trận lũ lịch sử đầu tháng 8, nhưng các trường học vùng lũ trên địa bàn tỉnh Điện Biên đã nỗ lực khắc phục khó khăn, đảm bảo các điều kiện sẵn sàng đón năm học mới.
Không nhận hoa tại lễ khai giảng đổi thành quà hỗ trợ cho học sinh vùng khó khăn

Không nhận hoa tại lễ khai giảng đổi thành quà hỗ trợ cho học sinh vùng khó khăn

Giáo dục - Minh Nhật - 2 giờ trước
Thay vì nhận những lẵng hoa tươi chúc mừng, nhiều trường học đã kêu gọi chuyển đổi thành các khoản đóng góp thiết thực cho quỹ khuyến học, hoặc hỗ trợ đồng bào đang gặp khó khăn do thiên tai.
Rực rỡ sắc đỏ cờ Tổ quốc ở xã vùng cao Ngọk Réo

Rực rỡ sắc đỏ cờ Tổ quốc ở xã vùng cao Ngọk Réo

Cùng với cả nước kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9, Đảng bộ xã Ngọk Réo, tỉnh Quảng Ngãi đã phát động nhiều phong trào thi đua yêu nước. Trong đó, công trình “Đường cờ Tổ quốc” do Đoàn Thanh niên xã thực hiện đã tạo nên sức lan tỏa mạnh mẽ trong cán bộ, đảng viên và đồng bào DTTS nơi đây. Hơn 100 lá cờ Tổ quốc rực rỡ trên trục đường chính dẫn vào trung tâm xã không chỉ tạo điểm nhấn cho cảnh quan khu dân cư Nông thôn mới vùng đồng bào DTTS, mà còn thể hiện niềm tự hào, khát vọng vươn lên của vùng đất còn nhiều khó khăn.
Quảng Ninh tăng cường hợp tác hữu nghị với các địa phương của Lào

Quảng Ninh tăng cường hợp tác hữu nghị với các địa phương của Lào

Tin tức - Mỹ Dung - 2 giờ trước
Ngày 4/9, Bí thư Tỉnh ủy Quảng Ninh Vũ Đại Thắng đã tiếp xã giao Đoàn đại biểu Hội Hữu nghị Lào - Việt Nam do Chủ tịch Trung ương Hội, Bộ trưởng Bộ Công nghệ và Truyền thông Lào Bo Viêng Khăm Vông Đa La làm Trưởng đoàn, đến thăm, làm việc tại tỉnh.
Khơi dậy tinh thần “tiên phong thay đổi” của phụ nữ DTTS từ Dự án 8

Khơi dậy tinh thần “tiên phong thay đổi” của phụ nữ DTTS từ Dự án 8

Công tác Dân tộc - Minh Anh- Hoàng Quý - 2 giờ trước
Sau 4 năm triển khai, Dự án 8 “Thực hiện bình đẳng giới và giải quyết những vấn đề cấp thiết đối với phụ nữ và trẻ em” đã góp phần nâng cao nhận thức, thay đổi định kiến giới cho phụ nữ và trẻ em DTTS tại Quảng Ngãi. Từ các mô hình của Dự án 8 đã khơi dậy sự “tiên phong thay đổi” nếp nghĩ, cách làm, mang lại những thay đổi tích cực trong đời sống.
Lâm Đồng: Triển khai hiệu quả Chương trình phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi

Lâm Đồng: Triển khai hiệu quả Chương trình phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi

Dân tộc - Tôn giáo - Mai Hương - 5 giờ trước
Thực hiện Chương trình Mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021- 2030, trong đó giai đoạn I từ năm 2021 - 2025 (sau gọi tắt là Chương trình MTQG 1719), Đắk Nông (cũ) sau hợp nhất với tỉnh Lâm Đồng đã đạt được nhiều kết quả thiết thực, từng bước nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho người dân vùng đồng bào DTTS, tạo tiền đề quan trọng cho phát triển bền vững.
Nơi

Nơi "phôi thai" chữ Quốc ngữ

Dân tộc - Tôn giáo - T.Nhân-N.Triều - 5 giờ trước
Với những tài liệu lịch sử và di tích để lại, vùng đất Nước Mặn thuộc thôn An Hòa, xã Tuy Phước Bắc (Gia Lai) là nơi được nhiều nhà nghiên cứu công nhận có ảnh hưởng quan trọng, chủ đạo trong giai đoạn phôi thai hình thành chữ Quốc ngữ đầu thế kỷ XVII. Bên cạnh đó, tiểu chủng viện Làng Sông, thôn Quảng Vân, xã Tuy Phước cũng được xem là xưởng in chữ Quốc ngữ đầu tiên.
Doanh thu du lịch của các địa phương Tây Nam Bộ tăng bất ngờ

Doanh thu du lịch của các địa phương Tây Nam Bộ tăng bất ngờ

Du lịch - Tào Đạt - 5 giờ trước
Dịp lễ Quốc khánh 2/9 năm nay, khu vực Tây Nam Bộ ghi nhận sự phục hồi mạnh mẽ của ngành Du lịch, với lượng khách tăng cao và doanh thu ấn tượng. Trong đó, An Giang là địa phương dẫn đầu ở khu vực, kế đến là Cần Thơ, thấp nhất là Đồng Tháp.