Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Phóng sự

Đời quế, đời người

Thuỳ Anh - 16:02, 22/09/2022

Từ bao đời nay, người Dao ở xã Tầm Xuân, huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái vẫn luôn trân trọng cây quế. Đầu năm nào, người Dao cũng cúng thần rừng và thần quế, mong cho có sức khoẻ, mùa màng bội thu và đặc biệt mong cho những em bé mới ra đời có được sức sống mãnh liệt như cây quế rừng, trở thành người có ích cho xã hội. Từ lâu, cây quế đã trở thành một thành tố trong đời sống văn hoá và trở thành cây chủ lực phát triển kinh tế giúp bà con làm giàu.

Vỏ quế khô cả miếng được dùng làm hương đốt trong lễ cấp sắc của người Dao xã Xuân Tầm
Vỏ quế khô cả miếng được dùng làm hương đốt trong lễ cấp sắc của người Dao xã Xuân Tầm

“Hương vị” không thể thiếu trong đời sống

Vượt qua hơn 80km từ thành phố Yên Bái, chúng tôi đến với xã Xuân Tầm, huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái, đây là vùng trồng quế khá nổi tiếng với những câu chuyện “cổ tích” của người Dao đỏ. Cụ Bàn Văn Phây ở thôn Khe Đóm, năm nay đã gần bước sang cái tuổi “bách niên” nhưng cụ được con cháu coi như “thanh niên” bởi phong thái nhanh nhẹn, trí nhớ minh mẫn và da dẻ vẫn hồng hào; hằng ngày cụ vẫn cùng con cháu lên rừng chăm sóc và trò chuyện về những cây quế cổ. Cụ Phây niềm nở kể cho chúng tôi nghe vì sao cây quế rừng lại về với bản.

Cụ Phây nói, “hồi còn nhỏ tôi được nghe các cụ kể lại rằng, từ xa xưa lắm rồi, dân mình vào rừng lấy củi và hái lượm, thấy cây này lá có mùi thơm, bóc vỏ ăn thử có vị cay cay, chà vào những chỗ bị côn trùng cắn, mẩn ngứa, thấy đỡ hẳn, nên bà con mình mang hạt về trồng xen canh cùng cây hoa màu, lấy lá và vỏ đun nước tắm giải cảm, giã ra thuốc bôi ngoài da, phơi khô làm gia vị trong nấu ăn và đặc biệt dùng vỏ quế phơi khô cả miếng làm hương đốt trong các lễ cúng.Trồng quế từ xa xưa là nghề cha truyền con nối bao đời nay rồi, tôi được thừa kế nghề trồng quế từ ông bà, bố mẹ, 9 người con của tôi lớn lên cũng làm kinh tế từ cây quế”.

Hương dùng trong các lễ cúng của người Dao là những mảnh quế khô
Hương dùng trong các lễ cúng của người Dao là những mảnh quế khô

Trong đời sống văn hoá, cây quế gắn liền với các lễ cúng quan trọng của dân bản, đặc biệt khi gia đình có thêm thành viên mới hay khởi đầu cho một năm mới, người Dao nơi này lại trồng thêm cây quế, đốt hương quế, cúng thần quế… Những phong tục này được các nghệ nhân dân gian người Dao dạy lại cho các thế hệ trong các làn điệu hát giao duyên, các lớp học về chữ viết và phong tục người Dao.

Nghệ nhân người Dao 12 đèn (đã trải qua lễ cấp sắc 12 đèn), Bàn Phong Hoà, ở thôn Khe Đóm, xã Xuân Tầm kể, “lễ cấp sắc thường được làm sâu trong rừng quế, lập đàn cúng thần rừng, thần quế để xin bảo vệ cho người được cấp sắc. Cứ 3 năm một lần, khoảng trung tuần tháng Giêng, cứ một gia đình phải có 1 người chuẩn bị đồ tế lễ đi cùng với già làng, trưởng bản vào sâu trong rừng 1 ngày để làm lễ khai san cúng thần rừng, thần quế, xin cho một năm mới mùa màng bội thu, con người khoẻ mạnh, cây quế phát triển tốt mang lại kinh tế cao”.

Trồng cây là cách gieo xuống đất một mầm non xanh tươi, rày công chăm bón để cây sẽ bám sâu vào lòng đất, chắt chiu tinh tuý đại ngàn rồi vươn mình lớn dậy, mang lại cho đời muôn vàn những tươi xanh.

Nhân dân xã Xuân Tầm, huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái cùng trồng cây quế vào dịp đầu Xuân
Nhân dân xã Xuân Tầm, huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái cùng trồng cây quế vào dịp đầu Xuân

“Nhiều gia đình còn giữ phong tục, cứ mỗi một em bé được sinh ra thì gia đình họ sẽ trồng quế xuống để mong cho em bé hay ăn chóng lớn, khoẻ mạnh như cây quế rừng, lớn lên trở thành người có ích cho xã hội. Cây quế chỉ cho hạt vào mùa Đông, do đó lễ cúng khai quang vào hạ tuần tháng Chạp (tháng 12 âm lịch) của các dòng tộc là không thể bỏ qua, lễ cúng này người dân tạ ơn trời đất, tạ ơn thần quế đã cho dân bản trong năm vừa qua luôn khoẻ mạnh, mùa màng bội thu. Rồi ra xuân họ cùng nhau trồng quế trong tết trồng cây, mong cho năm mới vạn sự như ý”, nghệ nhân Bàn Phong Hoà nói thêm.

Làm giàu cho vùng đất khó

Về Xuân Tầm hôm nay không còn những con đường đất và nhà tranh vách nứa siêu vẹo nữa, thay vào đó là những con đường giao thông liên thôn được bê tông hoá cùng những căn nhà kiên cố. Xã Xuân Tầm có đến 95% dân số là người Dao, hàng trăm năm nay, cứ đời nối tiếp đời, các thế hệ người con Xuân Tầm làm kinh tế từ hạt giống quế rừng. Cây quế trở thành cây chủ lực phát triển kinh tế cho một vùng đất khó.

Theo số liệu thống kê của xã Xuân Tầm, trên địa bàn xã đến nay còn khoảng hơn 70 cây quế cổ thụ trên 100 năm tuổi sống rải rác, đường kính 50-60cm. Xã Xuân Tầm bảo tồn giống quế này bằng cách chỉ cho người dân thu hạt quế về nhân giống, không khai thác. Trung bình mỗi cây cho khoảng 5-7 kg hạt mỗi năm, do đó người dân luôn được đảm bảo một nguồn gen quý hiếm.

Hộ gia đình bà Hà Thị Bình, thôn Trung Tâm có doanh thu từ cây quế mỗi năm trên 1 tỷ đồng. Bà Bình chia sẻ như gieo vui, “gia đình tôi đã trồng quế từ năm 1988, mỗi năm chúng tôi xuất bán khoảng 3.000 kg vỏ quế khô, khi kinh tế ổn định, tôi cũng hỗ trợ vốn cho nhiều hộ dân, đồng thời hỗ trợ kinh nghiệm trồng và thu hoạch quế. Giúp đỡ bà con cùng làm kinh tế, làm giàu cho quê hương mình tôi rất vui”.

Cây quế cổ thụ hàng trăm tuổi có đường kính 2 người ôm không hết
Cây quế cổ thụ hàng trăm tuổi có đường kính 2 người ôm không hết

Tiếng tăm của giống quế đặc biệt này vươn xa và thu hút nhiều doanh nghiệp thu mua ổn định cho bà con hằng năm, sản xuất nhiều sản phẩm phong phú từ vỏ quế. Người dân Xuân Tầm cho biết, “Công ty hương gia vị Sơn Hà (tỉnh Bắc Ninh) đã thu gom từ năm 2009 đến nay, sản phẩm tinh dầu quế của Hợp tác xã Bách Lâm có cơ sở trên địa bàn xã được công nhận là sản phẩm OCOP 3 sao năm 2021. Nhiều xã lân cận đến thu mua vỏ quế về làm điếu quế hay đồ lưu niệm.”

Ông Triệu Tòn Vặng, Phó chủ tịch xã Xuân Tầm chia sẻ, “Quế của Xuân Tâm được ngành nông nghiệp tỉnh Yên Bái đánh giá là sản phẩm “ưu tú”, có tuổi cao và chất lượng tốt. Do đó ngoài việc hỗ trợ duy trì đầu ra ổn định cho bà con, xã còn kết hợp với Trung tâm giáo dục thường xuyên huyện và Trung tâm dịch vụ hỗ trợ phát triển nông nghiệp huyện, mở những lớp đào tạo nghề quế ngắn hạn tại xã. Những lớp này tập trung hướng dẫn bà con phương pháp trồng quế hữu cơ, nghề chăm sóc phát triển từ vỏ quế”.

Xã Xuân Tầm, huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái nay đã nhiều ngôi biệt thự khang trang mọc lên nhờ phát triển cây quế
Xã Xuân Tầm, huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái nay đã có nhiều ngôi biệt thự khang trang mọc lên nhờ phát triển cây quế

Anh Bàn Tiến Đức, thôn Khe Đóm, xã Xuân Tầm xuất thân từ gia đình khó khăn và đông con, học xong lớp 12 anh Đức lập gia đình riêng. Đôi vợ chồng trẻ “chung lưng đấu cật”, sau 20 năm khai hoang, đến nay gia đình anh cũng đã có khoảng 8 héc ta đất rừng trồng quế, năm 2021 anh đã phá bỏ nhà gỗ và xây dựng một ngôi nhà cấp 4 rộng 150 mét vuông, kiên cố và khang trang hơn. Thu nhập của gia đình anh Đức mỗi năm khoảng 300 triệu đồng.

Anh Đức nói “được những người già nhiều kinh nghiệm và chính quyền xã hỗ trợ kỹ thuật trồng quế, gia đình phát triển cây quế là nguồn kinh tế chính. Điều kiện kinh tế giờ ổn định hơn, tôi yên tâm cho các con đi học đại học, mong cho các con sau này trưởng thành về phục vụ quê hương, giúp bà con mình giàu mạnh hơn. Cây quế đã trở thành cây của “sự sống” giúp cho bao nhiêu thế hệ người Dao chúng tôi có một cuộc sống ấm no hơn, nhà cửa kiên cố khang trang hơn, tôi thật sự biết ơn cây quế”.

Xã Xuân Tầm có khoảng 700 hộ dân làm kinh tế bằng nghề trồng quế, với 3.500 héc ta trồng quế, diện tích bảo phủ tới gần ½ diện tích xã. Tháng 7/2021 xã đã thoát nghèo, vươn lên trở thành xã vùng 2 của huyện. Nhờ phát triển kinh tế bằng cây quế chủ lực, toàn xã chỉ còn khoảng 18,9% là hộ nghèo và cận nghèo.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Đổi thay ở vùng đất khó khăn Đại Dực

Đổi thay ở vùng đất khó khăn Đại Dực

Giữa trập trùng núi rừng huyện Tiên Yên (Quảng Ninh), đồng bào Sán Chỉ xã vùng cao Đại Dực đang viết nên câu chuyện mới cho vùng đất nghèo khó, với nhiều thay đổi ấn tượng từ nhận thức đến hành động. Đặc biệt là việc gìn giữ được bản sắc văn hóa truyền thống gắn với phát triển du lịch cộng đồng, góp phần cho sự phát triển bền vững tại vùng cao nơi đây.
Tin nổi bật trang chủ
Kỷ niệm 135 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh: Lãnh đạo Đảng, Nhà nước vào Lăng viếng Bác

Kỷ niệm 135 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh: Lãnh đạo Đảng, Nhà nước vào Lăng viếng Bác

Nhân dịp kỷ niệm 135 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/5/1890-19/5/2025), sáng 19/5, Đoàn đại biểu Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Chủ tịch nước, Quốc hội, Chính phủ, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã đặt vòng hoa, vào Lăng viếng Chủ tịch Hồ Chí Minh và dâng hương, tưởng niệm các Anh hùng liệt sĩ tại Đài Tưởng niệm các Anh hùng liệt sĩ (đường Bắc Sơn, Hà Nội).
Du lịch tâm linh về Ninh Thuận

Du lịch tâm linh về Ninh Thuận

Dân tộc - Tôn giáo - Thái Sơn Ngọc - 3 giờ trước
Ninh Thuận sở hữu tiềm năng du lịch đa dạng, đang được đầu tư khai thác hiệu quả, thu hút đông đảo du khách. Hệ thống chùa, thiền viện mang kiến trúc cổ xen hiện đại, hòa quyện thiên nhiên, mở ra triển vọng phát triển du lịch tâm linh. Nhân Đại lễ Vesak Liên Hợp Quốc 2025, Ban Trị sự Giáo hội Phật giáo tỉnh tổ chức nhiều hoạt động thiết thực, quảng bá hình ảnh du lịch tâm linh Ninh Thuận.
“Báu vật sống” của làng Chăm Phú Nhuận

“Báu vật sống” của làng Chăm Phú Nhuận

Sắc màu 54 - Thái Sơn Ngọc - 5 giờ trước
Nghệ nhân Châu Thị Đông được cộng đồng dân cư làng Chăm Phú Nhuận (xã Phước Thuận, huyện Ninh Phước, tỉnh Ninh Thuận) trân trọng gọi là “báu vật sống”. Bà vượt qua định kiến giới, nỗ lực tự học chữ Chăm, học ngâm diễn Ariya và trình diễn dân ca Chăm, trở thành người truyền cảm hứng trong hành trình gìn giữ di sản văn hóa phi vật thể của dân tộc mình.
Tái hiện Lễ hội Cúng thần núi, cúng thần rừng của đồng bào dân tộc Cơ Tu tại “Ngôi nhà chung”

Tái hiện Lễ hội Cúng thần núi, cúng thần rừng của đồng bào dân tộc Cơ Tu tại “Ngôi nhà chung”

Sắc màu 54 - Minh Anh - 13 giờ trước
Về tham gia hoạt động tháng 5 “Bác Hồ với cộng đồng các dân tộc Việt Nam”, sáng 18/5, tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội), đồng bào dân tộc Cơ Tu huyện A Lưới, TP. Huế đã tổ chức tái hiện Lễ hội Tác Giảng Ka Coong, Tấc Giàng Xứ (cúng thần núi, cúng thần rừng).
Hội thảo khoa học quốc tế: Triển khai mô hình kết hợp y học hiện đại và y học cổ truyền trong đào tạo và thực hành y tế

Hội thảo khoa học quốc tế: Triển khai mô hình kết hợp y học hiện đại và y học cổ truyền trong đào tạo và thực hành y tế

Sức khỏe - Minh Nhật - 23:30, 18/05/2025
Việc tiến hành nghiên cứu khoa học, học hỏi kinh nghiệm quốc tế và triển khai các mô hình kết hợp trong thực tiễn, xây dựng bộ tiêu chí chuẩn hóa năng lực bác sĩ y học cổ truyền là các bước quan trọng để hiện thực hóa mục tiêu kết hợp y học hiện đại và y học cổ truyền trong đào tạo và thực hành y tế tại Việt Nam.
Sắc hoa thổ cẩm trên

Sắc hoa thổ cẩm trên "vùng đất khô" Cán Tỷ

Sắc màu 54 - Vũ Mừng - 18:46, 18/05/2025
Những năm qua, HTX Dệt lanh Cán Tỷ, xã Cán Tỷ, huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang đã xây dựng và khẳng định thương hiệu trên thị trường bởi những sản phẩm độc đáo, mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc Mông.
Đánh thức tiềm năng du lịch từ sản vật quê Bác

Đánh thức tiềm năng du lịch từ sản vật quê Bác

Bản tin tổng hợp của Báo Dân tộc và Phát triển. Bản tin sáng ngày 17/5, có những thông tin đáng chú ý sau: Đặc sắc Lễ hội Điện Trường Bà. Chùa Tây Thiên Tam Đảo. Đánh thức tiềm năng du lịch từ sản vật quê Bác. Cùng các tin tức thời sự khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Khởi công tuyến đường bộ cao tốc Hòa Bình - Mộc Châu

Khởi công tuyến đường bộ cao tốc Hòa Bình - Mộc Châu

Tin tức - Minh Nhật - 18:43, 18/05/2025
Ngày 18/5, tại phường Vân Sơn, thị xã Mộc Châu, UBND tỉnh Sơn La đã tổ chức Lễ khởi công Dự án đầu tư xây dựng tuyến đường bộ cao tốc Hòa Bình - Mộc Châu đoạn tuyến thuộc địa bàn tỉnh Sơn La.
Đặc sắc Lễ hội Hoa sim biên giới 2025

Đặc sắc Lễ hội Hoa sim biên giới 2025

Sắc màu 54 - Mỹ Dung - 18:39, 18/05/2025
Trong 2 ngày (17 - 18/5), tại xã Hải Sơn, Tp. Móng Cái (Quảng Ninh) đã diễn ra Lễ hội “Hoa sim biên giới năm 2025”, với chủ đề “Sắc tím biên cương - Kết nối di sản”. Đây là năm thứ 4 sự kiện được tổ chức, thu hút đông đảo người dân, du khách trong và ngoài tỉnh tham gia, trải nghiệm.
Thú vị trải nghiệm “Giữ màu di sản”

Thú vị trải nghiệm “Giữ màu di sản”

Tin tức - Minh Anh - 18:37, 18/05/2025
Hưởng ứng Ngày Quốc tế Bảo tàng 18/5, Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam tổ chức hoạt động trải nghiệm “Giữ màu di sản”, nơi người tham gia có cơ hội tìm hiểu một kỹ thuật tạo hoa văn trên vải của phụ nữ dân tộc Mông ở Mù Cang Chải, Yên Bái, mang đến cơ hội khám phá và kết nối sâu sắc với di sản văn hóa địa phương.
Sau chùa Tam Chúc, dự kiến Xá lợi Đức Phật sẽ được tôn trí tại chùa Phúc Sơn (Bắc Giang) trong 2 ngày

Sau chùa Tam Chúc, dự kiến Xá lợi Đức Phật sẽ được tôn trí tại chùa Phúc Sơn (Bắc Giang) trong 2 ngày

Tôn giáo - Tín ngưỡng - Tào Đạt - 18:33, 18/05/2025
Theo thông tin từ Trung ương Giáo hội Phật giáo Việt Nam, sau chùa Tam Chúc (Hà Nam), dự kiến Xá lợi Đức Phật Thích Ca Mâu Ni - Bảo vật quốc gia của Ấn Độ, sẽ được tôn trí tại chùa Phúc Sơn (huyện Tân Yên, Bắc Giang) trong 2 ngày (20, 21/5).
Nhiều hoạt động ý nghĩa tại Ngày hội “Thanh niên công nhân - Lan tỏa năng lượng tích cực”

Nhiều hoạt động ý nghĩa tại Ngày hội “Thanh niên công nhân - Lan tỏa năng lượng tích cực”

Xã hội - Văn Hoa - 18:29, 18/05/2025
Sáng 18/5, tại Công viên Biên Hùng Tp. Biên Hòa, tỉnh Đồng Nai, Trung ương Hội Liên hiệp Thanh niên (LHTN) Việt Nam, Tỉnh đoàn Đồng Nai phối hợp cùng Công ty TNHH TCP Việt Nam (Nhãn hàng Red Bull) và các đơn vị tổ chức Ngày hội “Thanh niên công nhân - Lan tỏa năng lượng tích cực” năm 2025.