Đối thoại với Kiều qua cải lương thể nghiệm

Đợi Kiều do Tiến sĩ Đào Lê Na viết kịch bản và đạo diễn; Tiến sĩ Lê Hồng Phước chuyển thể Cải lương; Biên đạo nghệ sĩ múa Lê Mai Anh; Âm nhạc do nhóm Humm, Ngọc Long, Minh Nghĩa, Thanh My, Văn Tú, Minh Khôi, Cellain Lu phụ trách… Quán quân Bông lúa vàng 2020 Hồng Bảo Ngọc là diễn viên duy nhất của vở. Tác phẩm chính thức công diễn tại Nhà văn hóa Thanh niên TP. Hồ Chí Minh vào tối 24 và 25.9 tới đây…

Người trẻ làm Cải lương cho giới trẻ xem

Theo YUME - Art Project, Đợi Kiều là dự án Cải lương thể nghiệm độc diễn, cải biên văn học từ kiệt tác Truyện Kiều của Đại thi hào Nguyễn Du. Dự án theo đuổi sứ mệnh lan tỏa những giá trị văn hóa truyền thống Việt Nam, đặc biệt là loại hình nghệ thuật Cải lương đến khán giả trẻ. Bên cạnh những diễn giải và góc nhìn mới từ các tác giả trẻ, vở diễn đưa vào rất nhiều lời thơ đẹp từ Truyện Kiều. Xem Đợi Kiều, khán giả sẽ nhận ra nhiều bài bản trong 20 bài bản tổ của Đờn ca tài tử xuất hiện kết hợp với các ngôn ngữ nghệ thuật đương đại…

Tiến sĩ Lê Hồng Phước, Phó Trưởng khoa Ngữ văn Pháp, Trường ĐH KHXHNV (ĐH Quốc gia TP. Hồ Chí Minh), người chuyển thể Cải lương chia sẻ: “Nói là Đợi Kiều thì cứ tưởng rằng trong tác phẩm có Thúy Kiều, nhưng thực ra không phải vậy. Đợi Kiều có 4 màn độc diễn của các nhân vật: Thúy Vân, Hoạn Thư, Giác Duyên và Đạm Tiên. Các nhân vật ngồi đợi Kiều và nói về Kiều. Khán giả thưởng thức thông qua các nhân vật đó và trong lòng sẽ cảm nhận về một Thúy Kiều của riêng mình. Tiến sĩ Đào Lê Na là người nghiên cứu văn học lâu đời, cô ấy yêu Truyện Kiều nên muốn thể hiện Kiều qua góc nhìn mới lạ. Khán giả thì vừa được xem Cải lương lại cũng vừa được xem các nhân vật trong Truyện Kiều nói về Kiều”.

Cũng theo Tiến sĩ Lê Hồng Phước, người có quá trình gắn bó với nghệ thuật Cải lương và Đờn ca tài tử, thì gần đây xu thế độc diễn đang trở lại. Các sân khấu triển khai hình thức này nhưng thông thường diễn viên chỉ độc diễn một vai, còn trong Đợi Kiều thì một diễn viên đảm nhận 4 nhân vật, nên sẽ khó hơn vì phải thể hiện các tính cách và lứa tuổi khác nhau. “Độc diễn là thể loại “nặng”, đòi hỏi diễn viên có tay nghề cao, mà phải là diễn viên chuyên nghiệp. Ở đây, Hồng Bảo Ngọc là diễn viên mới vào nghề, tuổi đời còn nhỏ, nhưng lại chính là ý đồ của TS Đào Lê Na, cô ấy muốn sử dụng người trẻ để làm Cải lương cho giới trẻ xem… Qua đây, Cải lương quảng bá Truyện Kiều và ngược lại. Mình mong các bạn trẻ sẽ có những cảm nhận sâu sắc về tác phẩm nổi tiếng qua một loại hình nghệ thuật độc đáo của dân tộc”, Tiến sĩ Phước bày tỏ.

Bước ra khỏi “khuôn vàng thước ngọc”

Trao đổi với phóng viên, Tiến sĩ Đào Lê Na bày tỏ, cô muốn dựng tác phẩm Truyện Kiều thông qua loại hình sân khấu cải lương chứ không phải là nghệ thuật nào khác, bởi cải lương rất đẹp. “Tôi cũng nhận ra trong Truyện Kiều, tình cảm của Nguyễn Du đặt vào cô Kiều hoặc đặt vào các nhân vật có sự gần gũi nhất định với Cải lương. Và tôi mong muốn qua cách dựng Kiều mới này, khán giả sẽ thấy rằng Cải lương đã thể hiện một cách hiệu quả những điều muốn nói về Kiều”, Tiến sĩ Đào Lê Na lý giải.

Tác giả kịch bản cũng cho biết, khi đọc Truyện Kiều, cô thấy các nhân vật nữ rất thú vị, đặc biệt là 4 nhân vật vừa kể, họ có sự gắn bó chặt chẽ với Kiều như 4 giai đoạn của đời người. “Sau khi thấy Truyện Kiều có sự vận hành theo Xuân, Hạ, Thu, Đông, tôi đã nghĩ tại sao mình không thử đọc lại Truyện Kiều theo cấu trúc 4 mùa, mỗi mùa sẽ là một giai đoạn trưởng thành của con người… Thông qua Thúy Vân - ta sẽ nhìn thấy Kiều lúc trẻ; Hoạn Thư thì thấy người phụ nữ đã trải qua cuộc sống gia đình; Giác Duyên là người chứng kiến bao thăng trầm biến cố cuộc đời và Đạm Tiên là người sau khi qua đời…”, Tiến sĩ Đào Lê Na nói.

Cũng theo tác giả, dự án được chuẩn bị từ năm 2020, lúc đó cô và các cộng sự thực hiện một số chương trình liên quan đến kỷ niệm 200 năm ngày mất của Đại thi hào Nguyễn Du. Và cũng nhân Kỷ niệm 100 năm sân khấu Cải lương, khi tham gia làm nhiều chương trình, tác giả thấy có sự kết nối nên đã nảy ra ý tưởng cần có một dự án thể hiện một cách mới mẻ, trọn vẹn cho sự kết hợp này. “Truyện Kiều ăn sâu vào tâm thức tôi từ nhỏ do được sinh ra và lớn lên ở quê hương Hà Tĩnh của Nguyễn Du, nên tôi muốn làm một cuộc đối thoại với Truyện Kiều của ông. Và mặc dù tôi là nhà nghiên cứu nhưng không phải đối thoại theo hướng bài viết nghiên cứu, tôi muốn làm tác phẩm nghệ thuật, cải biên từ văn học sang loại hình nghệ thuật khác, với một góc nhìn khác để xem các bạn trẻ cảm nhận như thế nào”, nữ tác giả chia sẻ. 

Cô cũng cho biết thêm về diễn viên Hồng Bảo Ngọc: “Năm nay mới 19 tuổi, nên để Ngọc hiểu về các nhân vật là tương đối khó, không chỉ diễn xuất phải thể hiện được nội tâm, mà lời thoại trong tác phẩm cũng khó thuộc, vì có những từ ngữ các bạn thế hệ ngày nay ít dùng. Chúng tôi đã tập dượt hơn 6 tháng cho vở này và muốn có sự kết hợp Cải lương với chuyển động đương đại, để bứt phá ra khỏi giới hạn và giải phóng cơ thể. Khi diễn viên chuyển động, họ sẽ bứt phá ra khỏi khuôn mẫu để có sự tự do, đó cũng là tinh thần của vở diễn…”.

Mong muốn truyền tải một ý niệm về nữ quyền sinh thái, về Kiều, về tự do của người phụ nữ cũng như hình ảnh của họ trong tương quan với thiên nhiên và nghệ thuật, Đợi Kiều cũng phá vỡ cấu trúc sân khấu thường thấy, tạo thành cấu trúc bốn mùa, mở ra một không gian mới, nơi dòng thời gian không ngừng luân chuyển, nơi mà tinh thần và màu sắc Á Đông hiện lên rõ nét. Theo ê kíp thực hiện dự án, với mong muốn gìn giữ và tiếp nối những giá trị tốt đẹp từ Truyện Kiều cùng nghệ thuật Cải lương, Đợi Kiều đồng thời cũng là sự tự do trải nghiệm, bước ra khỏi những khuôn vàng thước ngọc để tái hiện một Truyện Kiều thật sự tươi mới.