Bàn tay vàng của làng gốm Chăm

Tôi từng gặp chị Lúa tại Hội thi tay nghề nghệ thuật làm gốm của người Chăm do UBND huyện Ninh Phước tổ chức vào cuối tháng 11/2024. Trong thời gian 30 phút, chị đã nỗ lực chế tác hoàn thành chiếc bình gốm theo mẫu của Ban Tổ chức, với chiều cao 25 cm, bụng bình 18 cm, miệng tai bèo, có quai xách và trang trí hoa văn như sóng biển, thổ cẩm, hoa lá cách điệu. Sản phẩm của chị Lúa được Ban Giám khảo đánh giá cao về kỹ thuật và tính thẩm mỹ, xuất sắc, giành giải Nhất ở lứa tuổi từ 41- 60. Qua nhiều hội thi, chị đều giành giải cao, được bà con làng nghề tôn vinh là nghệ nhân gốm tiêu biểu của Bàu Trúc.

Trở lại làng gốm Bàu Trúc vào một ngày đầu tháng Ba, tìm gặp nghệ nhân Đàng Thị Lúa tại số nhà 77, đường Nguyễn Thị Định, khu phố Bàu Trúc, trong lúc chị đang cùng các nữ nghệ nhân khác cần mẫn chế tác sản phẩm gốm Chăm. Lúc này có khách hàng Nguyễn Văn Toàn từ Nha Trang đến làng gốm đặt hàng sản phẩm bình sen có đường kính 10 cm, dùng để đốt nụ trầm hương. Mẫu bình sen do anh Toàn đặt hàng được nghệ nhân Đàng Thị Lúa chế tác hoa văn sắc sảo, đường nét cánh sen đồng đều, đạt tính mỹ thuật cao. Anh Toàn cho biết, cơ sở trầm hương của anh chọn gốm Chăm làm sản phẩm đồng hành để đưa chất lượng trầm hương tốt nhất đến người tiêu dùng trong và ngoài nước.

Vừa nặn gốm, chị Lúa vừa chia sẻ với phóng viên Báo Dân tộc và Phát triển rằng, nghề làm gốm Chăm của làng Bàu Trúc là nghề mẹ truyền con nối từ bao đời nay. Từ khi vừa tròn 12 tuổi, chị được mẹ ruột là nghệ nhân Phú Thị Ựng truyền dạy nghề làm gốm. Với đức tính chịu thương chịu khó, chị theo mẹ học nghề đến năm 15 tuổi đã chế tác thành thạo các sản phẩm gốm truyền thống như lu đựng nước, lò đun củi, ấm nấu nước, khuôn bánh xèo, nồi kho cá… Sản phẩm làm ra, gia đình chị thuê xe chở đi bán ở các chợ trong và ngoài tỉnh. Mỗi chuyến chở hàng kéo dài mười ngày đến nửa tháng, hết hàng mới về làng làm tiếp. Tuy nhiên, do sản phẩm gốm gia dụng có giá trị kinh tế thấp, thu nhập từ nghề gốm khi đó chỉ đủ trang trải cuộc sống hằng ngày.

Kể từ năm 2000, Nhà nước có nhiều chính sách hỗ trợ, giúp bà con làng nghề chuyển đổi từ gốm gia dụng sang chế tác gốm mỹ nghệ nhằm tăng thu nhập, cải thiện đời sống. Đặc biệt, cuối năm 2022, nghệ thuật làm gốm của người Chăm được UNESCO ghi danh vào Danh sách Di sản văn hóa phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp, tạo nên sự phát triển mới cho làng nghề Bàu Trúc. Đây là niềm tự hào đối với đồng bào Chăm Bàu Trúc, đồng thời là động lực để bà con sáng tạo, chế tác nhiều sản phẩm mới đạt chất lượng cao, đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng trong và ngoài nước.

Chị Đàng Thị Lúa cùng em gái là Đàng Thị Tường được mẹ truyền dạy, gắn bó với nghề làm gốm của đồng bào Chăm từ thuở nhỏ. Hai chị em cần mẫn sớm hôm chế tác gốm, tạo ra những sản phẩm đẹp, tinh xảo, được thị trường đón nhận. Hiện tại, thu nhập trung bình từ nghề làm gốm của chị Lúa và em gái đạt từ 12 - 15 triệu đồng/người/tháng.

Nhờ có nguồn thu nhập ổn định, chị Lúa có điều kiện chăm lo cho con cái học hành chu đáo. Chị đang nuôi người con trai là Đàng Phúc Lộc, sinh viên năm thứ ba chuyên ngành Kỹ thuật ô tô tại TP. Hồ Chí Minh. Từ khoản tích lũy có được, năm 2023, chị đầu tư 850 triệu đồng xây dựng ngôi nhà mới khang trang, có diện tích sử dụng hơn 120 m², đảm bảo cuộc sống ổn định cho cả gia đình.

Chị Lúa chia sẻ, nghề làm gốm không chỉ giúp gia đình chị có cuộc sống ổn định, mà còn là niềm tự hào lớn lao của dòng tộc. Chị luôn dạy con cái phải trân trọng và gìn giữ nghề truyền thống của cha ông, tiếp tục phát huy và nâng tầm giá trị gốm Chăm trên thị trường. Chị cho biết, bản thân luôn trăn trở làm sao để các sản phẩm gốm Chăm vừa giữ được bản sắc dân tộc, vừa đáp ứng được nhu cầu thẩm mỹ của khách hàng hiện đại.

Ông Đàng Chí Quyết Trưởng khu phố Bàu Trúc, cho biết: “Nghệ nhân Đàng Thị Lúa là phụ nữ điển hình trong phong trào thi đua yêu nước tại địa phương. Chị không chỉ giỏi nghề mà còn chăm lo chu đáo cho gia đình, nuôi dạy con cái học hành thành đạt. Chị sớm hôm cần mẫn lao động, chia sẻ kinh nghiệm chế tác gốm, đảm bảo sản phẩm bền đẹp, chất lượng cao, đáp ứng tốt nhu cầu của người tiêu dùng. Từ nghề gốm, chị Lúa đã xây dựng được cuộc sống khá giả và còn góp phần đưa thương hiệu gốm Chăm vươn xa trên thị trường trong và ngoài nước.”