Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Văn hóa Chăm trên đại ngàn Tây Nguyên

Lê Hường - 15:38, 21/01/2020

Di chỉ khảo cổ (đồ đá, gốm, đồ đồng...) được phát hiện và công bố cho thấy, hàng nghìn năm trước, con người Tây Nguyên đã có sự giao thoa, gần gũi với cư dân vùng Duyên hải miền Trung. Từ những di tích hiện hữu đến những phế tích và các cổ vật tìm thấy trong lòng đất đã chứng minh văn hóa Chăm đã xuất hiện sớm trên vùng đất đỏ bazan này.

Bức phù điêu tượng Phật được công nhận Bảo vật quốc gia và những hiện vật của người Chăm tại Bảo tàng tỉnh Gia Lai
Bức phù điêu tượng Phật được công nhận Bảo vật quốc gia và những hiện vật của người Chăm tại Bảo tàng tỉnh Gia Lai

Từ tháp Chăm duy nhất còn hiện hữu

Nằm khuất sâu giữa cánh rừng già thuộc thôn 5, xã Ea Rốk, huyện Ea Súp (Đăk Lăk), tháp Yang Prong là di tích duy nhất còn nguyên vẹn kiến trúc cổ xưa huyền bí, cổ kính thâm nghiêm của người Chăm trên vùng đất Cao nguyên. Tháp cao khoảng 9m như búp hoa khổng lồ vươn lên từ một khu nền hình vuông, mỗi chiều rộng 5m. Toàn bộ tháp cổ được xây dựng bằng gạch nung đỏ, không có dấu hiệu của mạch vữa, chỉ một cửa thật duy nhất ở phương Đông hướng về mặt trời mọc, ba mặt còn lại là cửa giả. 

Qua nhiều tài liệu còn lưu giữ cho thấy, các nhà nghiên cứu của người Pháp đã sớm có những chuyến điền dã, khám phá ngôi tháp này từ đầu thế kỷ XIX. Họ cho rằng, ngôi tháp của người Chăm từ đồng bằng Duyên hải miền Trung Việt Nam lên xây dựng vào cuối thế kỷ XIV; trong ngôi tháp này khi đó có thờ linh vật Linga -Yoni theo tín ngưỡng phồn thực của người Chăm. Còn theo các chuyên gia trong nước, tháp Yang Prong được xây dựng bởi nhà vua Chăm Pa lúc đó là Java Sinhavaman III (tức Chế Mân, chồng của công chúa Huyền Trân) khoảng năm 1258 - 1259. 

Tháp Yang Prong được Bộ Văn hóa - Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) xếp hạng di tích cấp quốc gia vào năm 1991. Năm 2013, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Đăk Lăk đã đầu tư trên 10 tỷ đồng để trùng tu di tích tháp Yang Prong với nhiều hạng mục như: Trùng tu, gia cố khung thép khu vực chung quanh tháp chính, xây dựng tường rào bao quanh, láng nền bằng xi măng với tổng diện tích 1.200m2, trồng cỏ, đặt ghế đá trong khuôn viên khu vực tháp. 

Anh Lê Hồng Hạnh, Bí thư Huyện đoàn Ea Súp cho biết: Trước đây, quanh tháp Yang Prong rất nhiều bát nhang, miếu thờ, rác ngập chân tháp. Ba năm nay các cơ sở Đoàn thay phiên nhau dọn dẹp hằng tuần, trồng thêm những cây gỗ qúy gồm hương, cẩm, xưa đỏ, sao… Khu vực tháp Chăm không còn những bát nhang ngổn ngang, trả lại không gian sạch, đẹp cho ngôi tháp cổ kính.

Tháp Chăm Yang Prong ở huyện Ea Súp, tỉnh Đăk Lăk
Tháp Chăm Yang Prong ở huyện Ea Súp, tỉnh Đăk Lăk

Đến những phế tích được khai quật

Ngoài di tích tháp Chăm Yang Prong, nhiều phế tích được phát hiện, khai quật trong những năm qua cũng đưa ra nhiều bằng chứng chứng minh người Chăm sớm có mặt trên vùng đất Tây Nguyên. Những phế tích được tìm thấy rải rác ở các tỉnh Đăk Lăk, Gia Lai và Kon Tum. Ở Đăk Lăk có tháp Yang Prong (huyện Ea Súp), quần thể kiến trúc Chăm (huyện Krông Ana); tháp Yang Mum, đền Drang Lai, thành Quai King và Kon Klor TP. Kon Tum, tỉnh Kon Tum… với những hiện vật vô cùng quý giá.

Còn tại Gia Lai, Bảo tàng tỉnh đang lưu giữ, trưng bày 2 bức phù điêu tượng Phật và nhiều hiện vật văn hóa Chăm được tìm thấy ở các di chỉ khảo cổ tại địa phương. Trong đó, một bức phù điêu Phật Chămpa đã được Thủ tướng Chính phủ ký quyết định là một trong những bảo vật quốc gia ngày 25/12/2017.

Một nhân viên Bảo tàng Gia Lai cho biết: bức phù điêu tượng Phật này được người dân địa phương tìm thấy năm 1978 ở khu vực huyện Ayun Pa nay thuộc địa phận thị xã Ayun Pa. Năm 1988 bức phù điêu được bàn giao lại cho Bảo tàng tỉnh Gia Lai. Đến năm 1992 Bảo tàng tỉnh Gia Lai công bố trong Hội nghị thông báo những phát hiện mới về khảo cổ học. 

Phù điêu tạc hình một pho tượng Phật, xung quanh là khung hình lá bồ đề trên phiến đá hình chữ nhật màu xanh xám. Tượng Phật thể hiện tư thế tọa thiền ngồi xếp bằng, 2 tay đặt trước bụng, ngón tay duỗi thẳng, gan bàn tay ngửa lên trên,... Phía sau bức phù điêu được khắc 4 dòng chữ Chăm cổ dọc theo phiến đá. Các nhà nghiên cứu nhận định, những dòng chữ này thuộc loại chữ Nam Ấn, có niên đại thế kỷ VI - VII. Đây là hiện vật độc bản, đánh dấu sự hiện diện rất sớm của văn hóa Chăm trên vùng đất Tây Nguyên.

Sau bức phù điêu Phật, năm 2006, Bảo tàng tỉnh Gia Lai phát hiện di tích tháp Chăm Bang Keng tại khu vực xã Krông Năng (huyện Krông Pa), nơi đã tìm thấy bức phù điêu tượng Phật. Tuy ngôi tháp đã bị sập đổ hoàn toàn phần trên, nhưng sau khi khai quật phần chân móng giới chuyên môn đã xác định được tháp có hình vuông, cửa mở về hướng Đông, niên đại khoảng thế kỷ VII - VIII. 

Không chỉ hiện hữu bằng những di tích, hiện vật, văn hóa Chăm còn giao thoa trong văn hóa các dân tộc địa phương. Già làng K’sor Nét, huyện Phú Thiện, tỉnh Gia Lai chia sẻ: Người Jrai ở thung lũng Ayun Pa, tỉnh Gia Lai gọi tháp Yang Mum là Yă HMum. Ngày nay, khi thực hiện những nghi lễ truyền thống, đồng bào Jrai vẫn gọi Yă HMum, Dran Lai… cùng về dự lễ như những vị thần của dân tộc mình.

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Hai Nghệ nhân Nhân dân tiêu biểu của đồng bào Khmer tỉnh Sóc Trăng

Hai Nghệ nhân Nhân dân tiêu biểu của đồng bào Khmer tỉnh Sóc Trăng

Sóc Trăng là tỉnh tập trung khá đông đồng bào Khmer sinh sống (tỷ lệ trên 30%). Đồng bào Khmer trên địa bàn tỉnh có đời sống văn hóa tinh thần phong phú, giàu bản sắc, được truyền nối qua nhiều thế hệ. Trong cộng đồng có những hạt nhân ưu tú đã và đang miệt mài, cần mẫn đóng góp tâm sức để làm giàu cho kho tàng di sản văn hóa dân tộc, tiêu biểu như hai Nghệ nhân Nhân dân Châu Ôn và Lý Lết.
Tin nổi bật trang chủ
Bất chấp quy định pháp luật, nhiều người dân vùng cao vẫn trồng cây thuốc phiện

Bất chấp quy định pháp luật, nhiều người dân vùng cao vẫn trồng cây thuốc phiện

Pháp luật - Minh Nhật - 9 giờ trước
Thời gian qua, lực lượng chức năng các tỉnh Lào Cai, Lai Châu, Hà Giang, Cao Bằng, Điện Biên, Sơn La....liên tục phát hiện nhiều trường hợp người dân trồng trái phép hàng chục nghìn cây thuốc phiện trên địa bàn. Có đối tượng còn bất chấp pháp luật ngang nhiên trồng cây thuốc phiện trong vườn nhà ở ngay khu phố thị.
Quảng Ngãi: Tập trung triển khai hiệu quả Chương trình MTQG 1719 làm động lực để phát triển vùng đồng bào DTTS và miền núi

Quảng Ngãi: Tập trung triển khai hiệu quả Chương trình MTQG 1719 làm động lực để phát triển vùng đồng bào DTTS và miền núi

Công tác Dân tộc - T.Nhân-H.Trường (Thực hiện) - 9 giờ trước
Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021-2030, giai đoạn I từ 2021-2025 (Chương trình MTQG 1719) là một Chương trình ý nghĩa, là động lực để vùng đồng bào DTTS và miền núi phát triển đi lên. Trong thời gian qua, tỉnh Quảng Ngãi đã tích cực triển khai nhiều dự án, tiểu dự án từ Chương trình. Nhờ đó, diện mạo vùng miền núi có nhiều khởi sắc, đời sống của đồng bào có những thay đổi tích cực. Phóng viên Báo Dân tộc và Phát triển đã có cuộc trò chuyện với ông Hồ Ngọc Thịnh, Trưởng Ban Dân tộc tỉnh Quảng Ngãi về việc triển khai Chương trình tại địa phương.
Ca sĩ dân tộc Nùng Sèn Hoàng Mỹ Lam và tình cảm đặc biệt với Điện Biên

Ca sĩ dân tộc Nùng Sèn Hoàng Mỹ Lam và tình cảm đặc biệt với Điện Biên

Giải trí - Minh Nhật - 9 giờ trước
Sèn Hoàng Mỹ Lam là cô gái dân tộc Nùng ở Lào Cai. Mỹ Lam từng đăng quang ngôi vị Quán quân dòng nhạc dân gian trong cuộc thi Sao Mai - Điểm hẹn 2017 và đoạt giải Quán quân của cuộc thi Người hát tình ca năm 2018.
Hà Nội: Yêu cầu 40 doanh nghiệp trông giữ xe phải áp dụng công nghệ, không sử dụng tiền mặt

Hà Nội: Yêu cầu 40 doanh nghiệp trông giữ xe phải áp dụng công nghệ, không sử dụng tiền mặt

Xã hội - Minh Nhật - 9 giờ trước
Sở Giao thông Vận tải (GTVT) Hà Nội vừa có văn bản yêu cầu 40 doanh nghiệp trông xe trên địa bàn thành phố báo cáo về kế hoạch thực hiện công nghệ trong việc thu phí đỗ xe trước ngày 30/3.
Tăng cường công tác phòng, chống các bệnh lây truyền từ động vật sang người

Tăng cường công tác phòng, chống các bệnh lây truyền từ động vật sang người

Sức khỏe - Thúy Hồng - 9 giờ trước
Ngày 27/3, tại Hà Nội, Bộ Y tế phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tổ chức “Hội nghị trực tuyến liên ngành tăng cường công tác phòng, chống các bệnh lây truyền từ động vật sang người năm 2024”, với sự tham gia của đại diện Lãnh đạo các cơ quan Trung ương, Lãnh đạo UBND các tỉnh, thành phố và Lãnh đạo các đơn vị của ngành Y tế và ngành Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tại Trung ương và địa phương.
Liên kết sản xuất giúp đồng bào DTTS thay đổi tư duy sản xuất nông nghiệp

Liên kết sản xuất giúp đồng bào DTTS thay đổi tư duy sản xuất nông nghiệp

Thực hiện Tiểu dự án 2, Dự án 3, thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021 - 2030, giai đoạn I: Từ năm 2021 đến năm 2025 (gọi tắt là Chương trình MTQG 1719), huyện Đăk Tô, tỉnh Kon Tum đã hỗ trợ và triển khai xây dựng nhiều mô hình liên kết sản xuất nông nghiệp. Qua đó, giúp đồng bào DTTS thay đổi tư duy, biết áp dụng khoa học - kỹ thuật vào sản xuất, nâng cao năng suất cây trồng và có nguồn thu nhập ổn định.
Giao xe cho con chưa đủ tuổi gây tai nạn, người mẹ lãnh án 24 tháng tù treo

Giao xe cho con chưa đủ tuổi gây tai nạn, người mẹ lãnh án 24 tháng tù treo

Pháp luật - Ngọc Thu - 9 giờ trước
Ngày 27/3, Hội đồng xét xử Tòa án nhân dân huyện Chư Prông, tỉnh Gia Lai mở phiên tòa xét xử lưu động, đồng thời tuyên phạt bị cáo Rơ Mah Pil (38 tuổi, xã Ia Lâu) 24 tháng tù treo về tội “Giao cho người không đủ điều kiện điều khiển phương tiện tham gia giao thông đường bộ”.
Nắng hạn gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sản xuất nông nghiệp ở Lâm Đồng

Nắng hạn gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sản xuất nông nghiệp ở Lâm Đồng

Kinh tế - Minh Thu - 9 giờ trước
Theo thống kê từ ngành nông nghiệp tỉnh Lâm Đồng, trong 3 tháng đầu năm 2024, lượng mưa trung bình trên địa bàn toàn tỉnh đạt thấp, chỉ bằng khoảng 20% so với cùng kỳ năm trước. Cùng với đó, số ngày nắng nóng tiếp tục tăng, biên độ nhiệt thay đổi giữa ngày và đêm lớn. Mực nước trên các sông suối đang giảm dần, nhất là các suối nhỏ đang giảm mạnh. Gây khó khăn cho tưới tiêu và sản xuất nông nghiệp.
Hai Nghệ nhân Nhân dân tiêu biểu của đồng bào Khmer tỉnh Sóc Trăng

Hai Nghệ nhân Nhân dân tiêu biểu của đồng bào Khmer tỉnh Sóc Trăng

Sắc màu 54 - Nguyệt Anh - 9 giờ trước
Sóc Trăng là tỉnh tập trung khá đông đồng bào Khmer sinh sống (tỷ lệ trên 30%). Đồng bào Khmer trên địa bàn tỉnh có đời sống văn hóa tinh thần phong phú, giàu bản sắc, được truyền nối qua nhiều thế hệ. Trong cộng đồng có những hạt nhân ưu tú đã và đang miệt mài, cần mẫn đóng góp tâm sức để làm giàu cho kho tàng di sản văn hóa dân tộc, tiêu biểu như hai Nghệ nhân Nhân dân Châu Ôn và Lý Lết.
Liên kết sản xuất giúp đồng bào DTTS thay đổi tư duy sản xuất nông nghiệp

Liên kết sản xuất giúp đồng bào DTTS thay đổi tư duy sản xuất nông nghiệp

Media - Ngọc Chí - 10 giờ trước
Thực hiện Tiểu dự án 2, Dự án 3, thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021 - 2030, giai đoạn I: Từ năm 2021 đến năm 2025 (gọi tắt là Chương trình MTQG 1719), huyện Đăk Tô, tỉnh Kon Tum đã hỗ trợ và triển khai xây dựng nhiều mô hình liên kết sản xuất nông nghiệp. Qua đó, giúp đồng bào DTTS thay đổi tư duy, biết áp dụng khoa học - kỹ thuật vào sản xuất, nâng cao năng suất cây trồng và có nguồn thu nhập ổn định.
Trà Bồng (Quảng Ngãi): Trao sinh kế, chỉ cách thoát nghèo cho người dân

Trà Bồng (Quảng Ngãi): Trao sinh kế, chỉ cách thoát nghèo cho người dân

Công tác Dân tộc - T.Nhân - 10 giờ trước
Không chỉ hỗ trợ cây, con giống để người dân nghèo có tư liệu sản xuất, huyện Trà Bồng (Quảng Ngãi) còn phân công cơ quan, đơn vị giúp đỡ hộ nghèo, hộ cận nghèo tại các xã có tỷ lệ hộ nghèo trên 30%. Đây là giải pháp nhằm huy động mọi nguồn lực giúp người dân vươn lên thoát nghèo bền vững của huyện Trà Bồng giai đoạn 2022 – 2025.