Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Nuối tiếc những mái nhà dài của người Mạ

PV - 11:20, 10/05/2019

Chúng tôi trở lại vùng cư trú của bà con người Mạ ở huyện Bảo Lâm (Lâm Đồng) và nhận thông tin bất ngờ: Trong số hơn 1.200 hộ đồng bào tộc danh Mạ (ngành Mạ Ngăn) cư trú ở các xã Lộc Bắc, Lộc Bảo, B’Lá… của huyện này hiện chỉ còn lại duy nhất 1 ngôi nhà dài độc đáo. Kiến trúc nhà dài của đồng bào Mạ đang đứng trước nguy cơ bị xóa sổ, đó là một thực tế hiện hữu ngay tại không gian của buôn làng ở vùng sâu, vùng xa.

Nhà ông K’Rền ở buôn Bờ Đăng hiện được xem là căn nhà đặc trưng nhất của kiểu nhà dài ở xã Lộc Bắc (huyện Bảo Lâm) còn hiện hữu. Căn nhà được làm từ năm 2001, ban đầu chỉ có 2 bếp nhưng tới nay đã được nối dài thành 5 căn bếp với 14 người cùng sinh sống.

Chủ nhân ngôi nhà giải thích: “Ta có em gái ở một bếp, hai con trai có gia đình mỗi đứa một bếp, em rể ta một bếp. Nhà phải nối dài sau mỗi lần có đứa lập gia đình”. Mô tả của lão nông dân người Mạ đã lý giải kiểu cư trú có thể khái quát như thế này: Khởi nguyên, cả buôn làng đông đúc người Mạ Ngăn tới hàng trăm người chỉ cư trú trong dăm bảy căn nhà dài. Mỗi nhà là một dòng họ hay một đại gia đình nhiều thế hệ.

Một góc nhà dài người Mạ ở Lộc Bắc, Bảo Lâm, Lâm Đồng. Một góc nhà dài người Mạ ở Lộc Bắc, Bảo Lâm, Lâm Đồng.

Trong căn nhà mái dài có thể có tới cả chục cái bếp-cả chục gia đình cùng sinh sống. Mỗi gia đình tự chủ về mặt lương thực và là một thành tố độc lập trong nhà dài. Điều độc đáo nhất giữa các gia đình trong ngôi nhà dài là không hề có sự ngăn cách về mặt không gian sinh hoạt. Các tiểu gia đình nhóm bếp sát cạnh nhau và có thể với tay đến nhau khi ngủ. Nhưng trong những căn nhà của người Mạ đông đúc đó chưa bao giờ xảy ra sự chia rẽ, mất đoàn kết hay những biểu hiện tiêu cực khác về tình cảm gia đình.

Hiện nay, nguy cơ mất hẳn văn hóa nhà dài đang làm đau đầu các nhà quản lý văn hóa. Theo thống kê của ngành văn hóa tỉnh Lâm Đồng, hiện tại vùng Lộc Bắc-là địa bàn cư trú tập trung của người Mạ tại Lâm Đồng-chỉ còn 1 ngôi nhà dài truyền thống của nhiều thế hệ gia đình ông K’rền. Nhưng ngôi nhà dài duy nhất còn lại này không được các chủ nhân đầu tư tu sửa nên cũng đã xuống cấp, không an toàn về mặt sức khỏe cho hơn chục con người sống trong đó.

Cuộc sống hiện đại, xu thế gia đình “gọn nhẹ”, ít phả hệ đã vượt rừng vào tận các buôn làng Mạ. Thực trạng này cũng đã diễn ra từ lâu tại các vùng cư trú của người Mạ lâu đời như huyện Cát Tiên (Lâm Đồng), huyện Định Quán (Đồng Nai) hay Bù Đăng (Bình Phước)… Một căn nhà lá hay một ngôi nhà bê tông cấp bốn chỉ dành cho một gia đình được lớp trẻ yêu thích hơn là một gia đình lớn cùng sống trong một mái nhà dài hun hút không vách ngăn như truyền thống nhà.

Lũ trẻ của buôn làng vẫn nghiêng về sự tiện ích nhiều hơn là bảo tồn bản sắc. Khoảng tầm gần mười năm trước, những người làm công tác văn hóa tại Lâm Đồng cũng đã ý thức được xu thế mai một hình thái cư trú nhà dài độc đáo của người Mạ. Một dự án phục hồi mô hình nhà dài ngay tại Bảo tàng Lâm Đồng ở TP. Đà Lạt-nơi mà xưa nay chưa một người Mạ nào cư trú, đã được triển khai. Tuy nhiên, một số nhà nghiên cứu văn hóa, dân tộc học cũng cảnh báo về việc bảo tồn sẽ phản tác dụng khi tách một thực thể văn hóa (đặc biệt là văn hóa vật thể) khỏi không gian truyền thống của nó. Nhà dài sẽ trở nên vô hồn nếu không được bảo tồn ngay trong không gian buôn làng, rừng núi, nơi sinh sống ngàn đời của người Mạ.

TRẦN SƠN TÙNG

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Lễ hội "Bun Vốc Nặm" của người Lào ở Lai Châu

Lễ hội "Bun Vốc Nặm" của người Lào ở Lai Châu

Dân tộc Lào ở huyện Tam Đường, tỉnh Lai Châu là cộng đồng dân cư sinh sống chủ yếu ở ven các con suối, những nơi có nhiều nước, thuận lợi cho việc sản xuất nông nghiệp. Dân số không đông nhưng đời sống văn hóa tinh thần của người Lào có nhiều nét đặc sắc. Một trong những lễ hội tiêu biểu của người Lào là "Bun Vốc Nặm"- lễ hội té nước được tổ chức vào cuối mùa Xuân với mong ước, cầu mưa thuận, gió hòa một vụ mùa mới bội thu…
Tin nổi bật trang chủ
Bất ổn ... Quỹ bình ổn giá xăng dầu!

Bất ổn ... Quỹ bình ổn giá xăng dầu!

Thời sự - Sỹ Hào - 10 giờ trước
Quỹ bình ổn giá xăng dầu đang dư hàng nghìn tỷ đồng nhưng lại không sử dụng để điều tiết giá xăng dầu trên thị trường. Đặc biệt người dân ở nhiều địa phương vùng đồng bào DTTS và miền núi phải mua giá xăng dầu theo giá vùng 2, gánh thêm một khoản chi phí, khiến cho cuộc sống đã khó khăn lại càng khó khăn hơn.
Lễ hội

Lễ hội "Bun Vốc Nặm" của người Lào ở Lai Châu

Sắc màu 54 - Hà Minh Hưng - 10 giờ trước
Dân tộc Lào ở huyện Tam Đường, tỉnh Lai Châu là cộng đồng dân cư sinh sống chủ yếu ở ven các con suối, những nơi có nhiều nước, thuận lợi cho việc sản xuất nông nghiệp. Dân số không đông nhưng đời sống văn hóa tinh thần của người Lào có nhiều nét đặc sắc. Một trong những lễ hội tiêu biểu của người Lào là "Bun Vốc Nặm"- lễ hội té nước được tổ chức vào cuối mùa Xuân với mong ước, cầu mưa thuận, gió hòa một vụ mùa mới bội thu…
Chương trình MTQG 1719 đang góp phần thay đổi diện mạo vùng cao Bảo Lạc

Chương trình MTQG 1719 đang góp phần thay đổi diện mạo vùng cao Bảo Lạc

Công tác Dân tộc - Thúy Hồng - 10 giờ trước
Sau gần 4 năm triển khai thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030, giai đoạn I: 2021 -2025 (Chương trình MTQG 1719), huyện Bảo Lạc, tỉnh Cao Bằng đạt được nhiều kết quả quan trọng. Việc triển khai thực hiện hiệu quả các dự án của Chương trình đã giúp người dân được thụ hưởng các chính sách ưu đãi của Đảng và Nhà nước kịp thời, qua đó, góp phần nâng cao đời sống của đồng bào các DTTS trên địa bàn huyện.
Luân chuyển cán bộ góp phần nâng cao năng lực triển khai các Chương trình MTQG ở Si Ma Cai

Luân chuyển cán bộ góp phần nâng cao năng lực triển khai các Chương trình MTQG ở Si Ma Cai

Công tác Dân tộc - Trọng Bảo - 10 giờ trước
Là huyện 30a của tỉnh Lào Cai, nhiều năm qua, huyện Si Ma Cai đã nhận được sự quan tâm đầu tư từ các chương trình, chính sách hỗ trợ của Nhà nước, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Hiện nay, huyện đang tập trung triển khai Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021-2030 (Chương trình MTQG 1719). Để nâng cao chất lượng, hiệu quả nguồn vốn đầu tư từ các chương trình, huyện Si Ma Cai đặc biệt chú trọng công tác luân chuyển cán bộ, góp phần củng cố hệ thống chính trị, nâng cao năng lực lãnh đạo chỉ đạo, quản lý, giám sát nguồn vốn đầu tư.
Khâu Vai mùa hoa ban nở

Khâu Vai mùa hoa ban nở

Sắc màu 54 - Quỳnh Lưu - 10 giờ trước
Được triển khai trồng từ năm 2020 với hơn 300 cây hoa ban tím, hoa ban trắng; đến nay sau hơn 3 năm, cây hoa ban tại Mê cung đá, xã Khâu Vai, huyện Mèo Vạc, tỉnh Hà Giang đã phát triển tốt và bắt đầu nở hoa.
Tin trong ngày - 28/3/2024

Tin trong ngày - 28/3/2024

Bản tin trong ngày của Báo Dân tộc và Phát triển, ngày 28/3, có những thông tin đáng chú ý sau: Bệnh lây từ động vật sang người gia tăng, khó khăn kiểm soát nguồn lây. Bất chấp quy định pháp luật, nhiều người dân vùng cao vẫn trồng cây thuốc phiện. Mưa đá xối xả, dày đặc ở Mù Cang Chải (Yên Bái). Cùng các thông tin khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Xem xét công nhận Côn Đảo là Khu du lịch quốc gia

Xem xét công nhận Côn Đảo là Khu du lịch quốc gia

Du lịch - Doãn Đạt - 10 giờ trước
Côn Đảo (Bà Rịa - Vũng Tàu) thu hút lượng khách du lịch đông đảo với mức tăng trưởng bình quân trên 20%/năm, doanh thu bình quân 15,5%/năm. Năm 2023, tổng lượt khách du lịch đạt 586.000 lượt, tổng thu từ khách du lịch đạt 2.088 tỷ đồng.
Giáo viên vùng cao đối mặt nhiều khó khăn trong dạy học tích hợp

Giáo viên vùng cao đối mặt nhiều khó khăn trong dạy học tích hợp

Giáo dục - Tiêu Dao - 11 giờ trước
Dạy học tích hợp vẫn luôn là bài toán khó, nhất là đối với các trường ở vùng sâu, vùng xa vì điều kiện cơ sở vật chất, điều kiện chuyên môn và nhiều vấn đề liên quan khác.
Thúc đẩy khởi nghiệp ở miền núi Quảng Nam

Thúc đẩy khởi nghiệp ở miền núi Quảng Nam

Khởi nghiệp - T.Nhân-H.Trường - 11 giờ trước
Quảng Nam có 9 huyện miền núi là nơi sinh sống chủ yếu đồng bào DTTS. Khu vực này địa hình, thổ nhưõng, khí hậu...thường khó khăn, khắc nghiệt nên vấn đề sinh kế đối với người dân luôn là vấn đề quan tâm, trăn trở của các cấp chính quyền địa phương. Theo đó, khơi dậy ý chí thoát nghèo, hỗ trợ thúc đẩy xây dựng các mô hình khởi sự, khời nghiệp từ những sản vật của quê hương...là giải pháp đang được thực hiện và nhân rộng hiệu quả trong Nhân dân.
Bàn giải pháp “dẫn” nước về đồng bằng sông Cửu Long

Bàn giải pháp “dẫn” nước về đồng bằng sông Cửu Long

Thời sự - Sỹ Hào - Như Tâm - 11 giờ trước
Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) cùng một số tỉnh, thành vùng đồng bằng sông Cửu Long đang nghiên cứu xây dựng hệ thống thủy lợi dẫn nước ngọt từ sông Hậu, sông Đồng Nai về để giải bài toán thiếu nước ngọt trầm trọng trong mùa khô. Trước biến đổi khí hậu ngày càng cực đoan, ý tưởng đầu tư công trình để dẫn nước về cho vùng sông nước không còn là một nghịch lý “chở củi về rừng”.
Sóc Trăng: Bộ đội Biên phòng tổng kết chuyên án mua bán người ST1223

Sóc Trăng: Bộ đội Biên phòng tổng kết chuyên án mua bán người ST1223

Pháp luật - Văn Long - Minh Triết - 11 giờ trước
Sáng 28/3, Bộ Chỉ huy Bộ đội Biên phòng (BĐBP) tỉnh Sóc Trăng tổ chức Hội nghị tổng kết Chuyên án ST1223. Đại tá Trịnh Kim Khâm - Chỉ huy trưởng BĐBP tỉnh dự, chỉ đạo hội nghị; Đại tá Bùi Văn Bình - Phó chỉ huy trưởng Nghiệp vụ BĐBP tỉnh chủ trì hội nghị.