Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Nghệ nhân Trần Biểu, lưu giữ điệu hát sắc bùa

PV - 11:13, 23/01/2019

Đã có thời điểm gặp những biến cố trong cuộc đời khiến ông Trần Biểu (83 tuổi, xã Phổ An, huyện Đức Phổ, tỉnh Quảng Ngãi) tạm xa nghề hát sắc bùa. Nhưng niềm đam mê cùng nỗi lo nguy cơ mai một dần những bài hát sắc bùa, khiến ông Biểu lại tiếp tục gắn bó với loại hình nghệ thuật dân gian này.

Những bài hát, điệu sắc bùa đã in vào trí nhớ của ông Trần Biểu từ lúc nào đến giờ ông cũng không nhớ rõ. Năm lên 15, 16 tuổi, ông đã đi theo đoàn hát sắc bùa trong thôn để xem các cụ biểu diễn khắp các sân khấu nhỏ trong và ngoài xã. Ông Biểu đọc thuộc từng lời, gõ từng nhịp phách, tiếng đàn nhị rồi trở thành thành viên của đoàn hát sắc bùa.

Năm 1962, ông trở thành trưởng đoàn hát sắc bùa của xã Phổ An. Những năm tháng đất nước chiến tranh, ông tạm gác chuyện ca hát, cầm súng lên đường, tham gia du kích địa phương. Mãi đến năm 1975, khi đất nước thống nhất, thì loại hình nghệ thuật hát sắc bùa đã dần mai một. Những người biết hát đã thưa dần..., ông Biểu một mình gây dựng lại nghiệp hát sắc bùa.

Nghệ nhân Trần Biểu dạy hát sắc bùa cho trẻ em trong xóm. Nghệ nhân Trần Biểu dạy hát sắc bùa cho trẻ em trong xóm.

Quãng thời gian từ năm 1977 đến 1997, hát sắc bùa trở nên thịnh hành, nhiều người học hát và xin đi theo đoàn hát sắc bùa. Lúc này có người hát kéo đàn nhị, thổi kèn, trống, phách, có 6-8 người tham gia đội múa. Người dân xã Phổ An sống nhờ nông nghiệp, có thêm nghề thủ công, chài lưới và buôn bán vào Nam ra Bắc. Đi đến đâu cũng mang theo điệu hát sắc bùa. Hát sắc bùa trở thành cuộc sống, tinh thần của người dân nơi đây.

Ông Biểu cho biết, hát sắc bùa là hình thức diễn xướng tổng hợp, kết hợp cả nghệ thuật múa, hát và diễn sân khấu sơ khai, có hình thức cử hành nghi lễ phù hợp với cảm thụ nghệ thuật cư dân nông nghiệp. Hát sắc bùa đòi hỏi ông cái phải nhớ lời, hát giỏi, chỉ dẫn cả đoàn nhạc và múa xướng. Ngày xưa, hát sắc bùa được tổ chức các dịp Tết, lễ, mỗi dịp có một bài hát kể lại náo nhiệt ở thôn làng. Người làm nhà, xây ngõ, cũng có điệu hát mở ngõ, hát được mùa, trừ dịch hại, hát đất nước, nhà nhà hưng thịnh…

Đội hát sắc bùa gồm một đàn nhị, trống, kèn, gõ phách. Dưới sự chỉ huy của ông cái, mỗi người sẽ đánh các loại nhạc cụ và có đội múa gồm 6 người tham gia diễn xướng. Người hát chính được gọi là “cái kể”, còn lại gọi hát phụ hay “con xô”. Hát sắc bùa là những bài thơ được sáng tác từ chất liệu đời sống như ca ngợi đất nước, mừng Đảng mừng Xuân, mừng nông thôn mới hay đơn giản là chuyện vui của gia đình vừa xây được ngôi nhà mới, mừng mùa lúa về. Ví dụ như đoạn xướng “Kể từ Huỳnh Đế ngày mới lập ra/Thuở câu hoàng chém gỗ làm nhà/Rào tứ phía, trước sân chừa ngõ/Thưa thầy, Chươm võ truyền lại cho ta/Khai minh niên tống tà/Là cái đường mở ngõ/…”.

Sau này, khi những thế hệ trước lần lượt qua đời vì tuổi tác, bối cảnh xã hội không thuận lợi cho các loại hình nghệ thuật phát triển, bản thân loại hình hát sắc bùa cũng đối mặt với nguy cơ mai một. Ông Biểu cũng đã già, đôi mắt mờ dần đi. Từ hơn 4 năm nay, đôi mắt đã không còn nhìn thấy gì nữa, nhưng ông Biểu vẫn tích cực đọc các lời bài hát cho cháu con trong nhà ghi chép lại. Ông nói: “Đời sau có thể đọc cuốn ghi chép, in sao lại rồi truyền tay cho người này người kia mượn đọc và học hát theo”.

Được biết, vài năm trước, UBND xã Phổ An cũng đã tiến hành khôi phục hát sắc bùa, thành lập đội hát có sự tham gia của Đoàn xã, Phòng Văn hóa xã, các em học sinh… để hồi sinh lại làn điệu này. Ông Nguyễn Tấn Mỹ, Chủ tịch UBND xã Phổ An, cho biết: “Công tác bảo tồn rất khó khăn, các bài hát, điệu múa chưa có sách vở ghi chép rõ ràng, do vậy chỉ nhờ những cụ trưởng lão dạy lại. Do nguồn kinh phí hạn hẹp nên việc khôi phục bảo tồn còn nhiều điều chưa hoàn thiện”.

Hiện tại, ông Mỹ đang nỗ lực hoàn thiện Đề án bảo tồn hát sắc bùa trên địa bàn xã. Với mong muốn, mở ra sức sống mới cho hát sắc bùa.

NGUYỄN TRANG

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Lễ hội "Bun Vốc Nặm" của người Lào ở Lai Châu

Lễ hội "Bun Vốc Nặm" của người Lào ở Lai Châu

Dân tộc Lào ở huyện Tam Đường, tỉnh Lai Châu là cộng đồng dân cư sinh sống chủ yếu ở ven các con suối, những nơi có nhiều nước, thuận lợi cho việc sản xuất nông nghiệp. Dân số không đông nhưng đời sống văn hóa tinh thần của người Lào có nhiều nét đặc sắc. Một trong những lễ hội tiêu biểu của người Lào là "Bun Vốc Nặm"- lễ hội té nước được tổ chức vào cuối mùa Xuân với mong ước, cầu mưa thuận, gió hòa một vụ mùa mới bội thu…
Tin nổi bật trang chủ
Không khí chuẩn bị đón Tết Chôl Chnăm Thmây rộn ràng nơi phum, sóc

Không khí chuẩn bị đón Tết Chôl Chnăm Thmây rộn ràng nơi phum, sóc

Thời sự - Phương Nghi - 4 giờ trước
Về với đồng bào Khmer ở các tỉnh như Trà Vinh, Sóc Trăng, Bạc Liêu… mới cảm nhận được không khí đón Tết cổ truyền Chôl Chnăm Thmây của đồng bào Khmer đang tới gần. Đi qua từng phum sóc, chúng tôi cảm nhận được không khí rộn ràng, náo nức chuẩn bị đón tết cổ truyền của đồng bào qua từng việc làm, hoạt động cụ thể.
Lễ hội

Lễ hội "Bun Vốc Nặm" của người Lào ở Lai Châu

Sắc màu 54 - Hà Minh Hưng - 4 giờ trước
Dân tộc Lào ở huyện Tam Đường, tỉnh Lai Châu là cộng đồng dân cư sinh sống chủ yếu ở ven các con suối, những nơi có nhiều nước, thuận lợi cho việc sản xuất nông nghiệp. Dân số không đông nhưng đời sống văn hóa tinh thần của người Lào có nhiều nét đặc sắc. Một trong những lễ hội tiêu biểu của người Lào là "Bun Vốc Nặm"- lễ hội té nước được tổ chức vào cuối mùa Xuân với mong ước, cầu mưa thuận, gió hòa một vụ mùa mới bội thu…
Chương trình MTQG 1719 đang góp phần thay đổi diện mạo vùng cao Bảo Lạc

Chương trình MTQG 1719 đang góp phần thay đổi diện mạo vùng cao Bảo Lạc

Công tác Dân tộc - Thúy Hồng - 4 giờ trước
Sau gần 4 năm triển khai thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030, giai đoạn I: 2021 -2025 (Chương trình MTQG 1719), huyện Bảo Lạc, tỉnh Cao Bằng đạt được nhiều kết quả quan trọng. Việc triển khai thực hiện hiệu quả các dự án của Chương trình đã giúp người dân được thụ hưởng các chính sách ưu đãi của Đảng và Nhà nước kịp thời, qua đó, góp phần nâng cao đời sống của đồng bào các DTTS trên địa bàn huyện.
Luân chuyển cán bộ góp phần nâng cao năng lực triển khai các Chương trình MTQG ở Si Ma Cai

Luân chuyển cán bộ góp phần nâng cao năng lực triển khai các Chương trình MTQG ở Si Ma Cai

Công tác Dân tộc - Trọng Bảo - 4 giờ trước
Là huyện 30a của tỉnh Lào Cai, nhiều năm qua, huyện Si Ma Cai đã nhận được sự quan tâm đầu tư từ các chương trình, chính sách hỗ trợ của Nhà nước, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Hiện nay, huyện đang tập trung triển khai Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021-2030 (Chương trình MTQG 1719). Để nâng cao chất lượng, hiệu quả nguồn vốn đầu tư từ các chương trình, huyện Si Ma Cai đặc biệt chú trọng công tác luân chuyển cán bộ, góp phần củng cố hệ thống chính trị, nâng cao năng lực lãnh đạo chỉ đạo, quản lý, giám sát nguồn vốn đầu tư.
Khâu Vai mùa hoa ban nở

Khâu Vai mùa hoa ban nở

Sắc màu 54 - Quỳnh Lưu - 4 giờ trước
Được triển khai trồng từ năm 2020 với hơn 300 cây hoa ban tím, hoa ban trắng; đến nay sau hơn 3 năm, cây hoa ban tại Mê cung đá, xã Khâu Vai, huyện Mèo Vạc, tỉnh Hà Giang đã phát triển tốt và bắt đầu nở hoa.
Tin trong ngày - 28/3/2024

Tin trong ngày - 28/3/2024

Bản tin trong ngày của Báo Dân tộc và Phát triển, ngày 28/3, có những thông tin đáng chú ý sau: Bệnh lây từ động vật sang người gia tăng, khó khăn kiểm soát nguồn lây. Bất chấp quy định pháp luật, nhiều người dân vùng cao vẫn trồng cây thuốc phiện. Mưa đá xối xả, dày đặc ở Mù Cang Chải (Yên Bái). Cùng các thông tin khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Xem xét công nhận Côn Đảo là Khu du lịch quốc gia

Xem xét công nhận Côn Đảo là Khu du lịch quốc gia

Du lịch - Doãn Đạt - 4 giờ trước
Côn Đảo (Bà Rịa - Vũng Tàu) thu hút lượng khách du lịch đông đảo với mức tăng trưởng bình quân trên 20%/năm, doanh thu bình quân 15,5%/năm. Năm 2023, tổng lượt khách du lịch đạt 586.000 lượt, tổng thu từ khách du lịch đạt 2.088 tỷ đồng.
Quảng Nam: Phấn đấu giảm 2.900 hộ nghèo trong năm 2024

Quảng Nam: Phấn đấu giảm 2.900 hộ nghèo trong năm 2024

Công tác Dân tộc - T.Nhân-H.Trường - 4 giờ trước
UBND tỉnh Quảng Nam vừa có Quyết định giao chỉ tiêu giảm nghèo năm 2024 cho các địa phương trong tỉnh.
Giáo viên vùng cao đối mặt nhiều khó khăn trong dạy học tích hợp

Giáo viên vùng cao đối mặt nhiều khó khăn trong dạy học tích hợp

Giáo dục - Tiêu Dao - 5 giờ trước
Dạy học tích hợp vẫn luôn là bài toán khó, nhất là đối với các trường ở vùng sâu, vùng xa vì điều kiện cơ sở vật chất, điều kiện chuyên môn và nhiều vấn đề liên quan khác.
Thúc đẩy khởi nghiệp ở miền núi Quảng Nam

Thúc đẩy khởi nghiệp ở miền núi Quảng Nam

Khởi nghiệp - T.Nhân-H.Trường - 5 giờ trước
Quảng Nam có 9 huyện miền núi là nơi sinh sống chủ yếu đồng bào DTTS. Khu vực này địa hình, thổ nhưõng, khí hậu...thường khó khăn, khắc nghiệt nên vấn đề sinh kế đối với người dân luôn là vấn đề quan tâm, trăn trở của các cấp chính quyền địa phương. Theo đó, khơi dậy ý chí thoát nghèo, hỗ trợ thúc đẩy xây dựng các mô hình khởi sự, khời nghiệp từ những sản vật của quê hương...là giải pháp đang được thực hiện và nhân rộng hiệu quả trong Nhân dân.
Bàn giải pháp “dẫn” nước về đồng bằng sông Cửu Long

Bàn giải pháp “dẫn” nước về đồng bằng sông Cửu Long

Thời sự - Sỹ Hào - Như Tâm - 5 giờ trước
Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) cùng một số tỉnh, thành vùng đồng bằng sông Cửu Long đang nghiên cứu xây dựng hệ thống thủy lợi dẫn nước ngọt từ sông Hậu, sông Đồng Nai về để giải bài toán thiếu nước ngọt trầm trọng trong mùa khô. Trước biến đổi khí hậu ngày càng cực đoan, ý tưởng đầu tư công trình để dẫn nước về cho vùng sông nước không còn là một nghịch lý “chở củi về rừng”.