Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27

Chuyện về những chiếc ché của người Ê - đê

Bá Thắng - 19:29, 15/03/2020

Từ lâu đời, đối với người Ê-đê ở Tây Nguyên, ché rượu cần không chỉ mang giá trị văn hóa mà còn là một loại tài sản quý. Những chiếc ché này cũng là sản phẩm được trao đổi, mua bán với giá trị quy đổi bằng những con vật lớn như voi, trâu, bò, heo, gà…

Ngoài giá trị vật chất, ché rượu cần của người Ê- đê ở Tây Nguyên còn mang ý nghĩa tinh thần
Ngoài giá trị vật chất, ché rượu cần của người Ê- đê ở Tây Nguyên còn mang ý nghĩa tinh thần

Trong mỗi ngôi nhà dài với kiểu kiến trúc đặc trưng của người Ê-đê bên cạnh bếp lửa, nồi đồng, cây nêu, các loại cồng chiêng thì một vật dụng trang trí nổi bật và không thể thiếu là những ché rượu cần. Nếu như cồng chiêng được coi như là vật linh thiêng nhất, có giá trị nhất của mỗi gia đình và cộng đồng, thì ché thể hiện sự sung túc, sức mạnh của dòng tộc…

Vốn là một loại tài sản quý, người Ê-đê sắm ché chẳng những để ủ rượu cần mà để dành như vật gia bảo, có thể làm sính lễ trong cưới hỏi, đền bù khi xử phạt, làm quà biếu tặng bạn bè, người thân. Đối với người Ê-đê, ché rượu cần có vị trí, vai trò quan trọng trong đời sống văn hóa, tâm linh. Chính vì điều này mà ché rượu cần lại có giá trị quy đổi bằng những con vật lớn như voi, trâu, bò, heo… 

Chị H’ Len, Buôn Krông B, xã Ea Tur, TP. Buôn Ma Thuột chia sẻ: “Đối với người Ê- đê chúng tôi, ché rượu cần được xem như một vật linh thiêng, do vậy nhiều loại ché có thể đổi lấy cả con trâu, con bò thậm chí cả con voi. Ví dụ như ché tang dây thừng (tang Brăk) thuộc dòng ché tang cũ, có giá trị trao đổi bằng 4 con bò. Đó là loại ché trên thân đắp nổi 2 dây thừng (Bră) và bộ bát tiên gồm: Quạt ba tiêu, thanh kiếm, ngọc bảo, gậy trúc, hồ lô (bầu rượu), hoa sen, ống tiêu, giỏ hoa. Ché này thường dùng trong các lễ cúng lớn của gia đình (lễ vật từ 1 con heo thiến và 3 đến 5 ché rượu trở lên), như: Cúng sức khỏe, mừng thọ, cúng nhà mới. Trong lễ cúng, ché này được buộc đầu tiên”.

Những chiếc ché được người Ê-đê hay các cộng đồng Tây Nguyên sở hữu lại là sản phẩm được trao đổi, mua bán qua quá trình giao thương với các cộng đồng cư dân khu vực khác … 

Theo anh Y Kô, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Đăk Lăk, ché còn là phương tiện gắn kết cộng đồng, dòng họ, cùng chia sẻ niềm vui, nỗi buồn, nhắn nhủ, giao kết duyên phận gái trai. Người Ê-đê phân biệt ché thành 4 loại chính, xếp theo thứ tự từ quý nhất trở xuống là: ché Tuk, ché Tang, ché Ba, ché Bô. Ngoài ra còn có các loại ché Jăn, ché Duê, ché Kriăk… Do có nhiều nhánh địa phương, nên đôi khi cùng một loại ché, nhưng tên gọi khác nhau theo vùng cư trú. Theo lối sống tự cung tự cấp, những chiếc ché được đổi bằng vật của gia đình như heo, bò hoặc trâu cho thương lái từ các vùng miền đến.

Điều đặc biệt chính là sự sáng tạo của người Ê-đê trong tính năng sử dụng và ý nghĩa tâm linh dành cho ché, tạo nên những lớp giá trị văn hóa mới, vô cùng đặc sắc. Giá trị của ché không chỉ được mặc định chỉ bởi mức quy đổi bằng vật ngang giá cao-tính bằng nhiều trâu hay voi hoặc các sản vật quý khác mà chính là tính thiêng của nó. Người Ê-đê vừa coi ché như một thành viên trong gia đình, được chia sẻ mọi buồn vui, chứng kiến những sự việc trọng đại trong cuộc đời của mỗi cá nhân hay gia đình hoặc cả cộng đồng. Hơn thế nữa, nó được coi là nơi trú ngụ của thần linh, là vật linh thiêng, là lễ vật cúng thần linh.

Ché gắn bó chặt chẽ với đời sống, tín ngưỡng, tâm linh của người Ê-đê, từ các lễ nghi vòng đời (lễ đặt tên, lễ trưởng thành, lễ cúng sức khỏe, đám cưới, bỏ mả...) đến lễ nghi nông nghiệp (lễ cúng giống lúa, lễ hội mừng lúa mới, lễ cúng bến nước...) hay các mối quan hệ xã hội không thể thiếu ché (lễ kết nghĩa anh em).

Ngay khi có được ché mang về nhà, đồng bào còn có một nghi lễ hết sức thiêng liêng để chào đón một thành viên mới trong gia đình. Khi bán hay cho ché đi, người Ê-đê làm lễ cúng chia tay, tiễn biệt. Nếu làm vỡ ché, phải cúng tạ lỗi với thần linh và chủ ché. Ché càng thiêng khi được các gia đình cùng cộng đồng thực hành nhiều nghi lễ.

Thông qua các lễ nghi, với sự hiện diện của ché, đồng bào gửi gắm lòng biết ơn cũng như khát vọng được các Yang che chở, phù hộ. Với các lễ nghi nông nghiệp, đồng bào cầu mong có sức khỏe, mưa thuận, gió hòa, nguồn nước dồi dào, mùa màng tốt tươi, nhiều thóc, bắp, trâu, bò, heo, gà. Với những nghi lễ vòng đời, ché mang những gửi gắm về mong ước có cuộc sống khỏe mạnh, bình an, không có ai đói nghèo, bệnh tật…

Đối với người Ê-đê chúng tôi, ché rượu cần được xem như một vật linh thiêng, do vậy nhiều loại ché nó có thể đổi lấy cả con trâu, con bò thậm chí cả con voi. Ví dụ như ché tang dây thừng (tang Brăk) thuộc dòng ché tang cũ, có giá trị trao đổi bằng 4 con bò. Đó là loại ché trên thân đắp nổi 2 dây thừng (Bră) và bộ bát tiên gồm: Quạt ba tiêu, thanh kiếm, ngọc bảo, gậy trúc, hồ lô (bầu rượu), hoa sen, ống tiêu, giỏ hoa.”

Chị H’ Len, Buôn Krông B, xã Ea Tur, TP. Buôn Ma Thuột

Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Lễ hội "Bun Vốc Nặm" của người Lào ở Lai Châu

Lễ hội "Bun Vốc Nặm" của người Lào ở Lai Châu

Dân tộc Lào ở huyện Tam Đường, tỉnh Lai Châu là cộng đồng dân cư sinh sống chủ yếu ở ven các con suối, những nơi có nhiều nước, thuận lợi cho việc sản xuất nông nghiệp. Dân số không đông nhưng đời sống văn hóa tinh thần của người Lào có nhiều nét đặc sắc. Một trong những lễ hội tiêu biểu của người Lào là "Bun Vốc Nặm"- lễ hội té nước được tổ chức vào cuối mùa Xuân với mong ước, cầu mưa thuận, gió hòa một vụ mùa mới bội thu…
Tin nổi bật trang chủ
Bất ổn ... Quỹ bình ổn giá xăng dầu!

Bất ổn ... Quỹ bình ổn giá xăng dầu!

Thời sự - Sỹ Hào - 10 giờ trước
Quỹ bình ổn giá xăng dầu đang dư hàng nghìn tỷ đồng nhưng lại không sử dụng để điều tiết giá xăng dầu trên thị trường. Đặc biệt người dân ở nhiều địa phương vùng đồng bào DTTS và miền núi phải mua giá xăng dầu theo giá vùng 2, gánh thêm một khoản chi phí, khiến cho cuộc sống đã khó khăn lại càng khó khăn hơn.
Lễ hội

Lễ hội "Bun Vốc Nặm" của người Lào ở Lai Châu

Sắc màu 54 - Hà Minh Hưng - 10 giờ trước
Dân tộc Lào ở huyện Tam Đường, tỉnh Lai Châu là cộng đồng dân cư sinh sống chủ yếu ở ven các con suối, những nơi có nhiều nước, thuận lợi cho việc sản xuất nông nghiệp. Dân số không đông nhưng đời sống văn hóa tinh thần của người Lào có nhiều nét đặc sắc. Một trong những lễ hội tiêu biểu của người Lào là "Bun Vốc Nặm"- lễ hội té nước được tổ chức vào cuối mùa Xuân với mong ước, cầu mưa thuận, gió hòa một vụ mùa mới bội thu…
Chương trình MTQG 1719 đang góp phần thay đổi diện mạo vùng cao Bảo Lạc

Chương trình MTQG 1719 đang góp phần thay đổi diện mạo vùng cao Bảo Lạc

Công tác Dân tộc - Thúy Hồng - 10 giờ trước
Sau gần 4 năm triển khai thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030, giai đoạn I: 2021 -2025 (Chương trình MTQG 1719), huyện Bảo Lạc, tỉnh Cao Bằng đạt được nhiều kết quả quan trọng. Việc triển khai thực hiện hiệu quả các dự án của Chương trình đã giúp người dân được thụ hưởng các chính sách ưu đãi của Đảng và Nhà nước kịp thời, qua đó, góp phần nâng cao đời sống của đồng bào các DTTS trên địa bàn huyện.
Luân chuyển cán bộ góp phần nâng cao năng lực triển khai các Chương trình MTQG ở Si Ma Cai

Luân chuyển cán bộ góp phần nâng cao năng lực triển khai các Chương trình MTQG ở Si Ma Cai

Công tác Dân tộc - Trọng Bảo - 10 giờ trước
Là huyện 30a của tỉnh Lào Cai, nhiều năm qua, huyện Si Ma Cai đã nhận được sự quan tâm đầu tư từ các chương trình, chính sách hỗ trợ của Nhà nước, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Hiện nay, huyện đang tập trung triển khai Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021-2030 (Chương trình MTQG 1719). Để nâng cao chất lượng, hiệu quả nguồn vốn đầu tư từ các chương trình, huyện Si Ma Cai đặc biệt chú trọng công tác luân chuyển cán bộ, góp phần củng cố hệ thống chính trị, nâng cao năng lực lãnh đạo chỉ đạo, quản lý, giám sát nguồn vốn đầu tư.
Khâu Vai mùa hoa ban nở

Khâu Vai mùa hoa ban nở

Sắc màu 54 - Quỳnh Lưu - 10 giờ trước
Được triển khai trồng từ năm 2020 với hơn 300 cây hoa ban tím, hoa ban trắng; đến nay sau hơn 3 năm, cây hoa ban tại Mê cung đá, xã Khâu Vai, huyện Mèo Vạc, tỉnh Hà Giang đã phát triển tốt và bắt đầu nở hoa.
Tin trong ngày - 28/3/2024

Tin trong ngày - 28/3/2024

Bản tin trong ngày của Báo Dân tộc và Phát triển, ngày 28/3, có những thông tin đáng chú ý sau: Bệnh lây từ động vật sang người gia tăng, khó khăn kiểm soát nguồn lây. Bất chấp quy định pháp luật, nhiều người dân vùng cao vẫn trồng cây thuốc phiện. Mưa đá xối xả, dày đặc ở Mù Cang Chải (Yên Bái). Cùng các thông tin khác trong vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Xem xét công nhận Côn Đảo là Khu du lịch quốc gia

Xem xét công nhận Côn Đảo là Khu du lịch quốc gia

Du lịch - Doãn Đạt - 10 giờ trước
Côn Đảo (Bà Rịa - Vũng Tàu) thu hút lượng khách du lịch đông đảo với mức tăng trưởng bình quân trên 20%/năm, doanh thu bình quân 15,5%/năm. Năm 2023, tổng lượt khách du lịch đạt 586.000 lượt, tổng thu từ khách du lịch đạt 2.088 tỷ đồng.
Giáo viên vùng cao đối mặt nhiều khó khăn trong dạy học tích hợp

Giáo viên vùng cao đối mặt nhiều khó khăn trong dạy học tích hợp

Giáo dục - Tiêu Dao - 11 giờ trước
Dạy học tích hợp vẫn luôn là bài toán khó, nhất là đối với các trường ở vùng sâu, vùng xa vì điều kiện cơ sở vật chất, điều kiện chuyên môn và nhiều vấn đề liên quan khác.
Thúc đẩy khởi nghiệp ở miền núi Quảng Nam

Thúc đẩy khởi nghiệp ở miền núi Quảng Nam

Khởi nghiệp - T.Nhân-H.Trường - 11 giờ trước
Quảng Nam có 9 huyện miền núi là nơi sinh sống chủ yếu đồng bào DTTS. Khu vực này địa hình, thổ nhưõng, khí hậu...thường khó khăn, khắc nghiệt nên vấn đề sinh kế đối với người dân luôn là vấn đề quan tâm, trăn trở của các cấp chính quyền địa phương. Theo đó, khơi dậy ý chí thoát nghèo, hỗ trợ thúc đẩy xây dựng các mô hình khởi sự, khời nghiệp từ những sản vật của quê hương...là giải pháp đang được thực hiện và nhân rộng hiệu quả trong Nhân dân.
Bàn giải pháp “dẫn” nước về đồng bằng sông Cửu Long

Bàn giải pháp “dẫn” nước về đồng bằng sông Cửu Long

Thời sự - Sỹ Hào - Như Tâm - 11 giờ trước
Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) cùng một số tỉnh, thành vùng đồng bằng sông Cửu Long đang nghiên cứu xây dựng hệ thống thủy lợi dẫn nước ngọt từ sông Hậu, sông Đồng Nai về để giải bài toán thiếu nước ngọt trầm trọng trong mùa khô. Trước biến đổi khí hậu ngày càng cực đoan, ý tưởng đầu tư công trình để dẫn nước về cho vùng sông nước không còn là một nghịch lý “chở củi về rừng”.
Sóc Trăng: Bộ đội Biên phòng tổng kết chuyên án mua bán người ST1223

Sóc Trăng: Bộ đội Biên phòng tổng kết chuyên án mua bán người ST1223

Pháp luật - Văn Long - Minh Triết - 11 giờ trước
Sáng 28/3, Bộ Chỉ huy Bộ đội Biên phòng (BĐBP) tỉnh Sóc Trăng tổ chức Hội nghị tổng kết Chuyên án ST1223. Đại tá Trịnh Kim Khâm - Chỉ huy trưởng BĐBP tỉnh dự, chỉ đạo hội nghị; Đại tá Bùi Văn Bình - Phó chỉ huy trưởng Nghiệp vụ BĐBP tỉnh chủ trì hội nghị.